Domowa instalacja elektryczna - zasady bezpiecznego użytkowania Energia elektryczna ma w domu wiele zastosowań - zasila lampy, telewizor, kuchenki, magnetowid i wiele innych urządzeń. Elektryczność trafia w domach do dwóch rodzajów obwodów - oświetleniowego i gniazd w ścianach. Urządzenia elektryczne włączane są do źródła energii poprzez włożenie wtyczki do gniazdka. » Urządzenia Urządzenie elektryczne jest maszyną wykorzystywaną do wykonania pewnej pracy. Zużywają one energię elektryczną, wytwarzając światło i ciepło, napędzając silnik lub wytwarzając dźwięk. Różne urządzenia zużywają różne ilości energii. Te, które wytwarzają ciepło, jak na przykład piecyk zużywają jej znacznie więcej niż te wytwarzające światło lub dźwięk, jak telewizor. Każde urządzenie ma obwód, który można połączyć ze źródłem energii. » Instalacja elektryczna Energia elektryczna dostarczana jest do domu z sieci elektrycznej, płynie przez skrzynkę z bezpiecznikami i rozdziela się na dwa typy obwodów. Jeden z nich zasila główne oświetlenie. Drugi dostarcza energię do gniazd. Ta obiega dom, zazwyczaj wewnątrz ścian lub pod podłogą. W wielu miejscach obwód otwiera się w postaci gniazd. W nich włącza się urządzenia do obwodu. Prąd płynie do urządzenia jednym przewodem i powraca przewodem zerowym. Ilość energii elektrycznej dostarczanej do domu mierzy licznik. Jest to zazwyczaj mały silnik, połączony z urządzeniem liczącym. Zegar w liczniku pokazuje, ile zużyto prądu. W wielu krajach energia elektryczna jest tańsza w nocy, kiedy zapotrzebowanie na nią jest mniejsze. » Wtyczki i bezpieczniki Wtyczka przyłączona jest do przewodów wychodzących z urządzenia, łącząc je z przewodami w obwodzie głównym. Wewnątrz wtyczki znajduje się przewód pod napięciem(pokryty czarnym izolatorem) i przewód zerowy (biały). Przewód pod napięciem dostarcza do urządzenia prądu, który powraca do źródła zasilania przez przewód zerowy. W niektórych krajach wtyczki mają także przewód uziemienia. Nie przenosi on zazwyczaj prądu - służy jako element zabezpieczający. Jeśli w urządzeniu nastąpi przebicie, czyli obudowa znajdzie się pod napięciem- zostanie połączona ze źródłem zasilania, wówczas uziemienie umożliwia bezpieczne odprowadzenie prądu do ziemi. Większość obwodów wyposażonych jest w bezpiecznik, czyli w automatyczny wyłącznik. Bezpiecznik topikowy składa się z cienkiego drucika włączonego w obwód. Jeśli w obwodzie płynie zbyt duża ilość prądu, bezpiecznik topi się i przerywa obwód, zanim zostanie on zniszczony. Bezpiecznik automatyczny działa w podobny sposób, lecz nic się w nim nie topi i można go ponownie włączyć po usunięciu uszkodzenia. »   Domowa instalacja elektryczna - zasady bezpiecznego używania W naszych mieszkaniach i domach jest wiele urządzeń elektrycznych zasilanych prądem. Jest to prąd zmienny, który jest doprowadzany do domów za pomocą tzw. przyłączy. Są to odgałęzienia od sieci ulicznej, najczęściej prowadzone pod ziemią do piwnic. Napięcie w przewodach doprowadzanych do mieszkań wynosi 220 V. Mieszkaniowa sieć elektryczna umieszczana jest w ścianach ze względu na bezpieczeństwo. Na ścianach widoczne są tylko gniazdka wtyczkowe, wyłączniki, liczniki energii elektrycznej, rozetki, bezpieczniki (korki) itp. Ponieważ w każdym odbiorniku w mieszkaniu jest napięcie 220 V, więc muszą być one połączone równolegle. Gdy włączymy kilka odbiorników, w każdym popłynie prąd o określonym natężeniu a w przewodzie odprowadzającym, zgodnie z I prawem Kirchhoffa, popłynie prąd o natężeniu równym sumie ich natężeń. Duże natężenie prądu powoduje wydzielanie dużej ilości ciepła, co może doprowadzić do tzw. zwarcia. Zwarcie ma miejsce wówczas, gdy zetkną się ze sobą przewody pozbawione izolacji. Wówczas prąd nie dociera do odbiorników energii elektrycznej i jest pozbawiony dużego oporu, co prowadzi do wydzielenia dużej ilości ciepła i przepalenia przewodów. Zwarcie może nastąpić również wówczas, gdy odbiornik energii elektrycznej zalejemy wodą, lub będziemy przy nim 'grzebać' nie znając się na tym. Zwarciu towarzyszy najczęściej jasny, krótkotrwały błysk, często połączony z tzw. skwierczeniem. Właśnie ten błysk jest najczęściej przyczyną pożarów podczas zwarcia. Aby uniknąć przepalania się przewodów stosuje się różnego rodzaju bezpieczniki. Znajdują się one najczęściej przy licznikach energii elektrycznej. Najstarszy typ to bezpiecznik topikowy. Składa się on z główki i wkładki, wewnątrz której poprowadzony jest cienki drucik z łatwo topliwego materiału. Opór drucika dobrany jest tak, aby spowodował jego stopienie przy odpowiednio dużym natężeniu, co powoduje przerwanie obwodu i tzw. "wysadzenie korka". Należy go wtedy wymienić i doszukać się przyczyny awarii. Obecnie stosuje się bezpieczniki automatyczne oraz wyłączniki nadmiarowoprądowe. Urządzenia te przerywają dopływ prądu samoczynnie w przypadku zwarcia lub przeciążenia sieci elektrycznej. Po usunięciu problemu można je włączyć i w ten sposób przywrócić dopływ prądu. Przy użytkowaniu domowej sieci elektrycznej należy pamiętać przede wszystkim aby: » Nie dotykać gołymi rękami nieizolowanych części obwodu elektrycznego » Nie dokonywać żadnych napraw elektrycznych, gdy urządzenia lub przewody znajdują się pod napięciem » Używać do pracy przeznaczonych do tego celu izolowanych narzędzi »  Instalacja elektryczna w nowym domu    Wykonanie instalacji elektrycznej w nowym domu należy rozpocząć od przyłącza do sieci energetycznej lokalnej spółki dystrybucyjnej. W tym celu należy złożyć wniosek o wydanie warunków przyłączenia. Są dwa rodzaje przyłączy: kablowe i napowietrzne. W pierwszym przypadku energia z sieci płynie do domowej instalacji za pośrednictwem kabla ułożonego w ziemi. W drugim przewody łączące instalację z siecią prowadzą z pobliskiego słupa do ściany domu. Przyłącze kablowe jest wygodniejsze, bardziej estetyczne i bezpieczne. Po pierwsze: skrzynka z licznikiem i zabezpieczeniem głównym bezpiecznikami może być umieszczona w ogrodzeniu (inkasent nie musi wchodzić do domu, by odczytać stan licznika). Po drugie: przewody i złącza nie szpecą elewacji, Po trzecie: nie ma niebezpieczeństwa zerwania przyłącza w czasie wichury (np. przez gałęzie spadające z drzewa rosnącego w pobliżu przewodów). » Rozdzielnia główna Najważniejszym elementem instalacji elektrycznej wewnątrz budynku jest rozdzielnia główna. Nazwa wyjaśnia przeznaczenie: energia doprowadzona linią zasilająca z przyłącza jest rozdzielana na poszczególne obwody bądź zasilanie podrozdzielni (w dużych domach można zastosować odrębne podrozdzielnie dla każdego z pięter). W rozdzielni znajduje się: - wyłącznik główny (odcina napięcie w całej instalacji), - wyłączniki obwodów, - zabezpieczenia przeciwprzepięciowe czy wyłączniki różnicowoprądowe. Rozdzielnia wygląda jak wisząca szafka. Zwykle montowana jest do ściany. Może mieć przeźroczyste drzwiczki. Najlepszym miejscem do jej zamontowania jest pobliże wejścia do domu. Rozdzielnię dobrze jest ulokować na takiej wysokości, aby bez kłopotu mieć dostęp do znajdujących się wewnątrz wyłączników. Warto schować w jej wnętrzu latarkę i zapasowe bateria, a nawet - na wszelki wypadek - świeczkę i zapałki. » Bezpieczniki i zabezpieczenia W rozdzielniach i podrozdzielniach montowane są różne rodzaje zabezpieczeń. Najbardziej podstawowe chronią przed skutkami przeciążeń (gdy zbyt wiele odbiorników podłączonych jest do jednego obwodu i płynie przezeń zbyt duży prąd) oraz zwarć (dochodzi do nich na skutek uszkodzeń bądź niewłaściwego podłączenia). Są to wyłączniki typu S. Obsługuje się je niezwykle prosto, poprzez przestawienie niewielkiej dźwigienki z położenia "0" (wyłączone) na "I" (włączone). Pojedyncze wyłączniki służą do obwodów jednofazowych, a potrójne do trójfazowych. Przed porażeniem prądem chronią tzw. wyłączniki różnicowoprądowe. Ich rola jest szczególnie istotna w sytuacji, gdy napięcie pojawia się w niespodziewanych miejscach, np. na skutek awarii na obudowie pralki. Dzięki zastosowaniu w instalacji wyłącznika różnicowoprądowego zasilanie jest automatycznie odłączane nie później niż 0,3 sekundy po dotknięciu uszkodzonego urządzenia. Tak krótkotrwały przepływ prądu przez ludzkie ciało zazwyczaj nie jest szkodliwy dla zdrowia. Wyłączniki różnicowoprądowe działają również w przypadku bezpośredniego dotknięcia przez człowieka przewodu znajdującego się pod napięciem. O ile wyłączniki typu S są bezobsługowe (nie wymagają konserwacji), o tyle wyłączniki różnicowoprądowe trzeba raz na miesiąc testować poprzez naciśnięcie specjalnego przycisku (informuje o tym stosowny napis na obudowie). Dla własnego bezpieczeństwa warto o tym pamiętać. Zabezpieczenia różnicowoprądowe stosuje się wyłącznie w nowoczesnych instalacjach, w których przewody ochronny i zerowy są rozdzielone. Domowa elektronika jest czuła na gwałtowne pojawianie się w sieci wysokiego napięcia. Dzieje się tak np. w wyniku wyładować atmosferycznych zachodzących w pobliżu domu. Ochronie odbiorników elektrycznych przed skutkami działania wysokiego napięcia służą układy przeciwprzepięciowe. Umieszcza się je w rozdzielniach. » Kable i przewody Zgodnie z obowiązującymi normami w domowych instalacjach elektrycznych stosuje się systemy sieciowe TN-S z przewodem ochronnym (jest on oznaczony żółtozielonym kolorem). Żyły przewodów mogą być wykonane z miedzi bądź aluminium. Przewody o przekroju żyły do 6 mm2 wykonane są wyłącznie z miedzi. W instalacji jednofazowej stosuje się przewody trzyżyłowe (żyła fazowa, ochronna i zerowa), a w obwodach trójfazowych pięciożyłowe (trzy żyły fazowe, ochronna i zerowa). » Obwody Poszczególne obwody wychodzą z rozdzielni i doprowadzają energię elektryczną do wybranych urządzeń. Niektóre z nich się grupuje (np. oświetlenie czy gniazda), a inne podłącza indywidualnie (dobrze jest tak postąpić np. z kuchnią, lodówką, grzejnikiem łazienkowym, pralką - dzięki temu są indywidualnie chronione oddzielnymi bezpiecznikami i można je pojedynczo wyłączać). Jeden obwód nie powinien obejmować więcej niż dziesięciu gniazd bądź co najwyżej dwadzieścia opraw oświetleniowych. » Obwody trójfazowe (tzw. siła) Odbiorniki elektryczne o dużej mocy (np. kuchnia, przepływowy ogrzewacz wody czy ogrzewanie podłogowe) zasilane są z obwodów trójfazowych. Instalacja musi być wykonana z przewodów pięciożyłowych. Takie obwody powinny być zabezpieczone oddzielnymi wyłącznikami typu S. » Przekrój przewodów Przewidywane obciążenie obwodu wyznacza przekrój zastosowanym w nim przewodów. Dla przewodów miedzianych o przekroju 1,5 mm2 dopuszczalna obciążalność wynosi 14,5 A, a dla przekroju 2,5 mm2 - 19 A. » Instalacja z zabezpieczeniami Instalacja elektryczna musi być trójprzewodowa - tak głoszą obowiązujące przepisy. Przewód fazowy (brązowy, czarny) należy montować po prawej stronie patrząc od tyłu gniadka, a przewód zerowy (jasnoniebieski) - po lewej. Przewód ochronny (żółtozielony), powinien być przyłączony do tzw. bolca w gniazdach z uziemieniem (pot. bolcem) i do punktów oświetleniowych. » Moc przyłączeniowa Moc zainstalowana to suma mocy odbiorników przyłączonych do domowej instalacji elektrycznej. Jest ona większa od mocy przyłączeniowej, bo nie wszystkie urządzenia działają w tym samym czasie. Tzw. współczynnik jednoczesności określa, jaka część urządzeń domowych elektrycznych jednocześnie pracuje. W przypadku domów jednorodzinny nie przekracza on 0,6. Moc przyłączeniowa średniej wielkości takiego budynku wynosi kilkanaście kW. » Oznaczenia przewodów w instalacji elektrycznej PE - ochronny (żółtozielony), N - neutralny (niebieski), L1, L2, L3 - przewody fazowe (stosowane kolory: brązowy, czarny lub szary).

Instalacje elektryczne - podstawowe informacje W każdym budynku użyteczności publicznej, czy to w mieszkaniu, miejscu pracy czy budynku gospodarczym niezbędny jest prąd. Aby całkowicie bezpiecznie korzystać z urządzeń zasilanych energią elektryczną przy projektowaniu,budowie oraz eksploatacji domowej instalacji elektrycznej należy przestrzegać kilku założeń:    Instalacje elektryczne powinny być wykonane z zastosowaniem przewodów miedzianych z osobnym przewodem ochronnym (obecnie nie stosuje się już przewodów aluminiowych).       Przekroje i obciążalności prądowe przewodów powinny być tak dobrane,aby odpowiadały nie tylko obecnym wymaganiom,ale również uwzględniały zwiększoną obciążalność w perspektywie kilkunastu lat.       Projekt instalacji elektrycznej winien uwzględniać wydzielenie odpowiedniej liczby obwodów trójfazowych przeznaczonych do zasilania urządzeń o dużym poborze energii: kuchnie elektryczne, przepływowe podgrzewacze wody, piece akumulacyjne oraz obwodów jednofazowych do zasilania: pralki, zmywarki do naczyń - nawet wówczas, gdy w trakcie wykonywania instalacji nie przewiduje się zainstalowania tych wszystkich odbiorników.W mieszkaniu o powierzchni do 45m2 powinniśmy zatem zaplanować wykonanie 2-3 obwodów,w mieszkaniu o powierzchni od 75 do 100m2   5-7 obwodów.      W zależności od powierzchni w każdym pomieszczeniu powinno się montować odpowiednią liczbę gniazd wtykowych (3-5 w pokojach oraz 7-9 w kuchni).        W obwodach gniazd wtykowych zasilających pomieszczenia o zwiększonym zagrożeniu porażeniowym (łazienka,kuchnia,garaż itp.) jako zabezpieczenie przed porażeniem prądem elektrycznym powinno się stosować zabudowę wyłączników.       Aby zabezpieczyć się przed awariami wywołanymi przepięciami w instalacjach elektrycznych, konieczne jest zabudowanie wielostopniowych urządzeń ochrony przeciwprzepięciowej, które niezawodnie i skutecznie zabezpieczą cenny sprzęt komputerowy, RTV oraz urządzenia AGD. Instalacja elektryczna w Twoim domu lub mieszkaniu musi być tak zaprojektowana i wykonana, aby w pełni zapewniała bezpieczeństwo. W każdym przypadku naprawę instalacji należy zawsze powierzyć osobie wykwalifikowanej z odpowiednimi uprawnieniami.

'Elektryka' w domu

• Wtyczki i gniazda wtykowe

• Ochrona przed skutkami przepięć

Najlepiej jeśli instalacja elektryczna będzie miedziana - ma większą przewodność, co znaczy, że można stosować przewody o mniejszych średnicach i podłączyć do sieci więcej odbiorników prądu... 

Planując instalację elektryczną w domu jednorodzinnym należy wziąć pod uwagę:

• rodzaj urządzeń elektrycznych i częstotliwość ich użytkowania,

• miejsce umieszczenia tych urządzeń

• sposób oświetlenia wnętrza domu, ogrodu, wjazdu, wejścia do domu.
   

Przewody

Najlepiej jeśli instalacja elektryczna będzie miedziana - ma większą przewodność, co znaczy, że można stosować przewody o mniejszych średnicach i podłączyć do sieci więcej odbiorników prądu, niż w przypadku instalacji aluminiowej.
Zgodnie z przepisami instalacja elektryczna musi być wykonana jako trójprzewodowa:

• przewód fazowy - brązowy lub czarny,

• przewód neutralny zwany „zerowym” - jasnoniebieski,

• przewód ochronny, zabezpieczający przed porażeniem - żółto-zielony.

Przewód ochronny powinien być podłączony do wszystkich gniazd ze stykiem ochronnym (z bolcem) i do punktów oświetleniowych. Przewód fazowy powinien się znajdować z lewej strony gniazda. Przewody do gniazd muszą mieć przekrój co najmniej 2,5 mm², kable do instalacji oświetleniowej - 1,5 mm².

Instalację w ścianie najlepiej prowadzić płaskimi przewodami podtynkowymi - kuje się wtedy płytsze bruzdy, a więc jest taniej i szybciej, albo okrągłymi - umieszczonymi w karbowanych rurkach instalacyjnych - bruzdy wprawdzie muszą być głębsze, ale łatwiej jest wymienić przewód. Średnice rurek muszą być dobrane do liczby i wielkości przewodów, które mają być w nich ułożone - tak, aby łatwo można było je przez nie przeciągnąć. Zwykle stosuje się rurki średn. 11-23 mm.

• Przewody podtynkowe lub wtynkowe powinny być prowadzone poziomo lub pionowo, łączone tylko w puszkach rozgałęźnych i pokryte co najmniej 5-milimetrową warstwą tynku,

• Instalacja elektryczna składa się z obwodów gniazd i obwodów punktów oświetlenia. Obwody te powinny być prowadzone oddzielnie,

• Liczba obwodów w domu zależy od liczby, rodzaju i mocy przewidzianych urządzeń elektrycznych

• W jednym obwodzie gniazd nie powinno być ich więcej niż 10, a w oświetleniowym - nie więcej niż 20 opraw

• Urządzenia dużej mocy (od 2 kW) powinny być zasilane z osobnych obwodów.
   

Gniazda wtykowe

Ilość gniazd oblicza się kierując się następującą zasadą:

• w pokojach powinno być jedno podwójne gniazdo wtyczkowe na ok. 5 m² powierzchni,

• w kuchni - pięć gniazd ze stykiem ochronnym, w tym jedno 16-amperowe,

• w przedpokoju - jedno gniazdo,

• w łazience - dwa gniazda ze stykiem ochronnym i ewentualnie jedno 16-amperowe ze stykiem do zasilania pralki; powinno się tam instalować tzw. gniazda bryzgoszczelne,

• w pobliżu miejsca, gdzie planuje się ustawić sprzęt RTV, należy zamontować kilka gniazdek do jego podłączenia.

Gdzie zwykle umieszcza się gniazda wtykowe? Najczęściej na wysokości 30 cm nad podłogą w pokojach i ok. 115 cm w kuchni. W łazience gniazda należy instalować nie bliżej niż 0,6 m od brzegu wanny lub drzwi kabiny natryskowej. Włączniki oświetlenia instaluje się zwykle na wys. 105 cm nad podłogą.
Liczba odbiorników, które można podłączyć do jednego gniazda jest ograniczona wielkością bezpieczników („korków”), które mamy w mieszkaniu. W obwodach gniazd najczęściej są to bezpieczniki 10 lub 16 amperowe.

Zabezpieczenia

Instalacja elektryczna powinna być zabezpieczona przed skutkami zwarć i przepięć. W tym celu w skrzynce bezpiecznikowej montuje się na stałe wyłączniki:

• nadmiarowy - zabezpieczający instalację przed przeciążeniem (spaleniem) i skutkami zwarć

• różnicoprądowy (chroniący przed porażeniem prądem).

Łączenie kabli w puszkach, podłączanie ich do gniazd oraz sprawdzanie, czy obwody nie są nigdzie przerwane należy powierzyć elektrykowi z uprawnieniami Stowarzyszenia Elektryków Polskich do 1kV. Samemu można ewentualnie wykuć bruzdy i ułożyć przewody wg przygotowanego wcześniej przez elektryka projektu.

Domowa instalacja elektryczna

• 'Elektryka' w domu

• Instalacja elektryczna w łazience

Nim dom zostanie wyposażony w instalację elektryczną, musimy wiedzieć, ile będzie w nim odbiorników energii oraz gdzie zostaną umieszczone gniazda i włączniki.

Zależnie od rodzaju i liczby odbiorników elektrycznych w domu instalację trzeba podzielić na kilka obwodów. Podłączenie odbiorników do osobnych obwodów w razie awarii jednego z nich nie spowoduje unieruchomienia pozostałych. Dla odbiorników o dużej mocy wymagających zasilania trójfazowego (400 V) należy przewidzieć osobne obwody wykonane z przewodów o większym przekroju (pięciożyłowych). Obwody zasilające odbiorniki jednofazowe wykonuje się z przewodów trójżyłowych.

Sposoby układania przewodów

Pod tynkiem. Rurki i puszki przymocowuje się do nieotynkowanych ścian, a po ułożeniu tynku wciąga w nie odpowiednią liczbę przewodów jednożyłowych. Na końcu montuje się włączniki i gniazda wtyczkowe.
Na tynku (lub na wierzchu ścian) układa się instalację w garażu i pomieszczeniach technicznych (gdy nie zależy nam na jej ukryciu) lub w domach, których ściany są z materiału palnego (np. z drewna lub materiałów drewnopochodnych). Do tego rodzaju instalacji używa się przewodów jednożyłowych prowadzonych w rurkach lub kabelkowych wielożyłowych mocowanych do ścian za pomocą uchwytów i osprzętu natynkowego.
W listwach rzadko prowadzi się instalację w domach jednorodzinnych, ale ten sposób może się okazać bardzo wygodny podczas remontu. Listwy umieszcza się na ścianach przy podłodze, suficie albo wokół ościeżnic drzwi. Są też specjalne listwy przeznaczone do montażu nad blatem kuchennym.

Rozwiązania specjalne

W łazience i saunie występuje zwiększone ryzyko porażenia prądem. Dlatego też instalowane tam przewody, osprzęt oraz urządzenia elektryczne muszą mieć odpowiednie zabezpieczenia w zależności od strefy, w której mają być umieszczone.
Gniazda wtyczkowe w łazience muszą być hermetyczne ze stykiem ochronnym i trzeba je zainstalować w odległości nie mniejszej niż 60 cm od krawędzi wanny albo brodzika. Zasilający je obwód musi być chroniony wyłącznikiem różnicowoprądowym nie większym niż 30 mA.
W nowych i modernizowanych łazienkach powinny być także dodatkowe połączenia wyrównawcze polegające na połączeniu znajdujących się w niej metalowych przedmiotów (wanny, brodzika, rur, baterii, grzejników wodnych itd.) ze sobą, z główną szyną wyrównawczą oraz z zaciskiem uziemiającym w skrzynce rozdzielczej.

Liczba obwodów elektrycznych, które warto wydzielić w domu

Zabezpieczenia

Stosując się do obowiązujących obecnie norm i przepisów, musimy całą instalację  mieć wykonaną jako trójprzewodową. W każdym obwodzie 230 V (jednofazowym) występują trzy przewody - fazowy (L), neutralny (N) i ochronny (PE). Natomiast obwody o napięciu 400 V (trójfazowe) muszą mieć pięć przewodów: trzy przewody fazowe (L1, L2, L3), przewód neutralny (N) i przewód ochronny (PE). Gniazda wtyczkowe we wszystkich pomieszczeniach muszą mieć styk ochronny (bolec), do którego jest przyłączony przewód ochronny (PE).
Do zabezpieczenia przed porażeniem prądem elektrycznym zaleca się stosowanie ochronnych wyłączników róznicoprądowych. reagują one nawet na niewielkie nieprawidłowości w instalacji, takie jak uszkodzenie izolacji czy asymetrię obciążeń. Nie zastępują one zabezpieczeń nadmiarowych obwodów. W nowo budowanych i remontowanych budynkach stosuje się:

• wyłączniki nadmiarowe montowane zamiast stosowany dawniej bezpieczników, odrębne dla każdego obwodu i dostosowane do jego obciążenia,

• wyłącznik róznicopradowy - główny na prąd różnicowy 500, ewentualnie 300 mA, chroniący przed porażeniem prądem elektrycznym, ale także przed pożarem wywołanym niesprawną instalacją lub urządzeniem elektrycznym,

• wyłącznik róznicoprądowy na prąd różnicowy 30 mA, po jednym na kilka obwodów,

• połączenie wyrównawcze główne i dodatkowe warunkujące prawidłowe działanie wyłączników różnicoprądowych.

Domowa instalacja elektryczna - zasady bezpiecznego używania

W naszych mieszkaniach i domach jest wiele urządzeń elektrycznych zasilanych prądem. Jest to prąd zmienny, który jest doprowadzany do domów za pomocą tzw. przyłączy. Są to odgałęzienia od sieci ulicznej, najczęściej prowadzone pod ziemią do piwnic. Napięcie w przewodach doprowadzanych do mieszkań wynosi 220 V. Mieszkaniowa sieć elektryczna umieszczana jest w ścianach ze względu na bezpieczeństwo. Na ścianach widoczne są tylko gniazdka wtyczkowe, wyłączniki, liczniki energii elektrycznej, bezpieczniki (korki) itp.
Ponieważ w każdym odbiorniku w mieszkaniu jest napięcie 220 V, więc muszą być one połączone równolegle. Gdy włączymy kilka odbiorników, w każdym popłynie prąd o określonym natężeniu.

Duże natężenie prądu powoduje wydzielanie dużej ilości ciepła, co może doprowadzić do tzw. zwarcia. Zwarcie ma miejsce wówczas, gdy zetkną się ze sobą przewody pozbawione izolacji. Wówczas prąd nie dociera do odbiorników energii elektrycznej i jest pozbawiony dużego oporu, co prowadzi do wydzielenia dużej ilości ciepła i przepalenia przewodów. Zwarcie może nastąpić również wówczas, gdy odbiornik energii elektrycznej zalejemy wodą, lub będziemy robić coś przy nim nie znając się na tym. Zwarciu towarzyszy najczęściej jasny, krótkotrwały błysk, często połączony z tzw. skwierczeniem. Właśnie ten błysk jest najczęściej przyczyną pożarów podczas zwarcia.

Aby uniknąć przepalania się przewodów stosuje się różnego rodzaju bezpieczniki. Znajdują się one najczęściej przy licznikach energii elektrycznej. Najstarszy typ to bezpiecznik topikowy. Składa się on z główki i wkładki, wewnątrz której poprowadzony jest cienki drucik z łatwo topliwego materiału. Opór drucika dobrany jest tak, aby spowodował jego stopienie przy odpowiednio dużym natężeniu, co powoduje przerwanie obwodu i tzw. "wysadzenie korka". Należy go wtedy wymienić i doszukać się przyczyny awarii.

Obecnie stosuje się bezpieczniki automatyczne oraz wyłączniki nadmiarowoprądowe. Urządzenia te przerywają dopływ prądu samoczynnie w przypadku zwarcia lub przeciążenia sieci elektrycznej. Po usunięciu problemu można je włączyć i w ten sposób przywrócić dopływ prądu.

Przy użytkowaniu domowej sieci elektrycznej należy pamiętać przede wszystkim aby:
- Nie dotykać gołymi rękami nieizolowanych części obwodu elektrycznego
- Nie dokonywać żadnych napraw elektrycznych, gdy urządzenia lub przewody znajdują się pod napięciem
- Używać do pracy przeznaczonych do tego celu izolowanych narzędzi

Domowa instalacja elektryczna - zasady bezpiecznego użytkowania
Energia elektryczna ma w domu wiele zastosowań - zasila lampy, telewizor, kuchenki, magnetowid i wiele innych urządzeń. Elektryczność trafia w domach do dwóch rodzajów obwodów - oświetleniowego i gniazd w ścianach. Urządzenia elektryczne włączane są do źródła energii poprzez włożenie wtyczki do gniazdka.

Instalacja elektryczna
Energia elektryczna dostarczana jest do domu z sieci elektrycznej, płynie przez skrzynkę z bezpiecznikami i rozdziela się na dwa typy obwodów. Jeden z nich zasila główne oświetlenie. Drugi dostarcza energię do gniazd. Ta obiega dom, zazwyczaj wewnątrz ścian lub pod podłogą. W wielu miejscach obwód otwiera się w postaci gniazd. W nich włącza się urządzenia do obwodu. Prąd płynie do urządzenia jednym przewodem i powraca przewodem zerowym. Ilość energii elektrycznej dostarczanej do domu mierzy licznik. Jest to zazwyczaj mały silnik, połączony z urządzeniem liczącym. Zegar w liczniku pokazuje, ile zużyto prądu. W wielu krajach energia elektryczna jest tańsza w nocy, kiedy zapotrzebowanie na nią jest mniejsze.

Wtyczki i bezpieczniki
Wtyczka przyłączona jest do przewodów wychodzących z urządzenia, łącząc je z przewodami w obwodzie głównym. Wewnątrz wtyczki znajduje się przewód pod napięciem(pokryty czarnym izolatorem) i przewód zerowy (biały). Przewód pod napięciem dostarcza do urządzenia prądu, który powraca do źródła zasilania przez przewód zerowy. W niektórych krajach wtyczki mają także przewód uziemienia. Nie przenosi on zazwyczaj prądu - służy jako element zabezpieczający. Jeśli w urządzeniu nastąpi przebicie, czyli obudowa znajdzie się pod napięciem- zostanie połączona ze źródłem zasilania, wówczas uziemienie umożliwia bezpieczne odprowadzenie prądu do ziemi.

Większość obwodów wyposażonych jest w bezpiecznik, czyli w automatyczny wyłącznik. Bezpiecznik topikowy składa się z cienkiego drucika włączonego w obwód. Jeśli w obwodzie płynie zbyt duża ilość prądu, bezpiecznik topi się i przerywa obwód, zanim zostanie on zniszczony. Bezpiecznik automatyczny działa w podobny sposób, lecz nic się w nim nie topi i można go ponownie włączyć po usunięciu uszkodzenia.

Bezpieczniki i zabezpieczenia
Domowa elektronika jest czuła na gwałtowne pojawianie się w sieci wysokiego napięcia. Dzieje się tak np. w wyniku wyładować atmosferycznych zachodzących w pobliżu domu. Ochronie odbiorników elektrycznych przed skutkami działania wysokiego napięcia służą układy przeciwprzepięciowe. Umieszcza się je w rozdzielniach.

Praca zrobia na podstawie ninnych prac z internetu. Ale muj nauczyciel od fizyki pohwalil mnie, ze w paracy są zawarte naj warznejsze informacje

W naszych mieszkaniach i domach jest wiele urządzeń elektrycznych zasilanych prądem. Jest to prąd zmienny. Są to odgałęzienia od sieci ulicznej, najczęściej prowadzone pod ziemią do piwnic, skąd energia w postaci prądu trafia do naszych mieszkań. Elektryczność trafia w domach do dwóch rodzajów obwodów: w postaci oświetlenia, i w gniazdkach w ścianach. Energia elektryczna ma w domu wiele zastosowań: telewizory, komputery, lodówki, pralki i wiele innych. Wszystkie urządzenia elektryczne aby zacząć działać muszą zostać podłączone do źródła zasilania, takim właśnie źródłem jest gniazdko. Podłączając do niego wtyczkę od danego urządzenia dołączamy je do źródła zasilania.

Wtyczki i bezpieczniki
Wtyczka jest to rzecz przyłączona do przewodów wychodzących z urządzenia. Wtyczki połączone są z przewodami w obwodzie głównym. Wtyczka zbudowana jest z przewodu pod napięciem i przewodu zerowego. Przewód pod napięciem dostarcza do urządzenia prądu, który powraca do źródła przez przewód zerowy. Niektóre wtyczki posiadają też przewód uziemienia. Nie przenosi prądu, lecz służy do zabezpieczenia. Jeżeli obudowa znajdzie się pod napięciem czyli zostanie połączona ze źródłem prądu, wtedy uziemienie odprowadzi ten ładunek do ziemi.
Bezpiecznik elektryczny to zabezpieczenie elektryczne instalacji elektrycznej i odbiorników elektrycznych przed ich uszkodzeniem z powodu wystąpienia nadmiernego natężenia prądu. Większość obwodów wyposażonych jest w bezpiecznik, czyli w automatyczny wyłącznik.
Wyróżniamy bezpieczniki takie jak:
topikowe wykonane z drutu przetapiającego się przy określonym natęzeniu prądu lub dla bezpieczników o małym natężeniu prądu jako dwóch przewodów zlutowanym lutem o niskiej temperaturze topnienia.
gazowydmuchowe - stosowane w sieciach SN - średnich napięć, w których podczas zadziałania zapala się łuk elektryczny, a on z kolei powoduje reakcję warstwy gazującej, która ten łuk gasi.

Kable i przewody
Zgodnie z obowiązującymi normami w domowych instalacjach elektrycznych stosuje się systemy sieciowe TN-S z przewodem ochronnym (żółtozielone przewody). Żyły przewodów mogą być wykonane z miedzi bądź aluminium. W instalacji jednofazowej stosuje się przewody trzyżyłowe (faza, zero ochronna), a w obwodach trójfazowych pięciożyłowe (3x faza,1 ochronna 1 zero). Wszystkie przewody powinny być izolowane.

Instalacja elektryczna
Energia elektryczna dostarczana jest do domu z sieci elektrycznej. Płynie przez skrzynkę z bezpiecznikami i rozdziela się na dwa typy obwodów. Do oświetlenia i do gniazd. W gniazdach włącza się urządzenia do obwodu. Ilość energii elektrycznej dostarczanej do domu mierzy licznik. Jest to zazwyczaj mały silnik, połączony z urządzeniem liczącym. Zegar w liczniku pokazuje, ile zużyto prądu. W wielu krajach energia elektryczna jest tańsza w nocy, kiedy zapotrzebowanie na nią jest mniejsze.

Zasady bezpiecznego użytkowania
Nie dotykać gołymi rękami nieizolowanych części obwodu elektrycznego.
Nie dokonywać żadnych napraw elektrycznych, gdy urządzenia lub przewody znajdują się pod napięciem
Używać do pracy przeznaczonych do tego celu izolowanych narzędzi
Gdy pojawi się dym w instalacji elektrycznej nie dotykać, ani nie polewać tego wodą, najlepiej zadzwonić do elektryka w celu uzyskania pomocy.
W razie wymiany instalacji elektrycznej należy odciąć od niej prąd.

Pierwsza pomoc w razie wypadku
Ratownik powinien podjąć akcję ratunkową jak najszybciej i prowadzić ja aż do przybycia lekarza. Powinien:
Uwolnić człowieka porażonego spod napięcia.
Rozpoznać stan zagrożenia porażonego
Pierwsza pomoc składa się z dwóch zasadniczych elementów:
Zabiegów ożywiających.
Opatrzeniu obrażeń.
Zabiegi ożywiające dotyczą porażonych, u których uległy zaburzeniu funkcje układów decydujących bezpośrednio o życiu, tj. układu oddechowego, krążenia krwi i odśrodkowego układu nerwowego. Na zabiegi te składają się:
Przywracanie i podtrzymywanie drożności oddechowej;
Sztuczne oddychanie;
Sztuczne krążenie z równoczesnym oddychaniem.
Opatrzenie obrażeń polega na zabezpieczeniu oparzeń skóry, złamań, zwichnięć, zranień i krwotoków, stłuczeń itd. do chwili podjęcia właściwego leczenia przez lekarza.

Wpływ prądu elektrycznego na organizmy żywe
Człowiek narażony na działanie prądu elektrycznego, może doznać pewnych obrażeń. Obrażenia te są skutkami działania prądu, które mogą mieć naturę
fizyczną - takie jak poparzenia,
chemiczną - mogą to być zmiany elektrolityczne, a także
biologiczną - przykładem tu mogą być zaburzenia wykonywania czynności.
To jakie działanie u człowieka wywołuje prąd elektryczny, zależy bezpośrednio od tego, czy jest to prąd stały, czy zmienny. Przepływ prądu elektrycznego przez ciało powoduje powstanie pola elektrycznego, które to może unosić takie cząsteczki, zmieniając w ten sposób stężenie jonów w komórkach. Odpowiednie stężenie jonów w komórkach potrzebne jest do ich prawidłowego i dobrego funkcjonowania.

Człowiek może jednak wytrzymać pewne natężenia prądu, bez żadnego odczucia jego przepływu.
Dla mężczyzny wynoszą one:
prąd stały - 5 mA
prąd zmienny - dla częstotliwości 50 - 60 Hz, jest to natężenie ok. 1,1 mA
Natomiast dla kobiety:
prąd stały - 3,5 mA
prąd zmienny - 50 - 60 Hz - 0,7 mA

Prąd przemienny jest o tyle niebezpieczny, ponieważ powoduje skurcz mięśnie w czasie przepływu. Jest to np. Zaciśnięcie dłoni na przewodzie przez który jesteśmy podłączeni do obwodu. Pod wpływem przepływu prądu, mięśnie w palcach kurczą się powodując silniejszy uścisk, co prowadzi do jeszcze groźniejszego porażenia.
Bezpośrednio to, jakie skutki w organizmie spowoduje przepływ prądu zależy przede wszystkim od jego rodzaju (stały, czy zmienny), od jego natężenia, oraz od czasu w czasie którego organizm został poddany jego działaniu.
Jeśli znamy powyższe zagrożenia i wiemy jak się przed nimi uchronić niema żadnego problemu co do używania prądu w domu. Aby wykonać nawet najprostszą naprawę powinno się znać podstawy związane z elektryką. Bez nich może się to dla nas źle skończyć,np. poparzeniem, zapadnięciem w śpiączkę, lub co najgorsze śmiercią.

• Wymiana instalacji elektrycznej

Wymiana instalacji elektrycznej

Remont starego domu to dobra okazja do wymiany instalacji elektrycznych. Według współczesnych norm są niebezpieczne, bo grożą porażeniem lub pożarem. Są też zawodne, gdy podłączymy do nich nowoczesne urządzenia elektroniczne. Ocenę stanu instalacji należy powierzyć uprawnionemu elektrykowi. Powinien on sprawdzić: stan przewodów (jeśli w domu mamy stare przewody aluminiowe, najprawdopodobniej kwalifikują się one do wymiany), tablicę rozdzielczą (starą wyposażoną w bezpieczniki topikowe (tzw. korki) trzeba wymienić na nową wyposażoną w wyłączniki nadmiarowoprądowe oraz wyłącznik różnicowoprądowy), puszki przyłączeniowe, a ponadto dokonać pomiarów rezystancji izolacji, sprawdzić działanie ochrony przeciwporażeniowej. Nie tylko stare instalacje wymagają modernizacji. W trakcie użytkowania stosunkowo nowego domu może się okazać, że zbyt skromnie obliczyliśmy nasze potrzeby, albo że w złych miejscach zaplanowaliśmy gniazda. Jeśli jest ich za mało, w różnych miejscach leżą porozciągane przedłużacze. Przeciążona instalacja często wyłącza się wskutek „wyskakiwania korków”. Zniecierpliwieni, decydujemy się wtedy na jej rozbudowę. Wymiana czy modernizacja? Instalacje starsze niż 20 lat zazwyczaj wymagają wymiany - jeśli nie całej instalacji, to na pewno niektórych jej elementów. Podczas kontroli specjalista powinien zwrócić uwagę przede wszystkim na to, co w sposób bezpośredni wpływa na bezpieczeństwo użytkowania: bezpieczniki starego typu (gdy były naprawiane „domowymi” sposobami, czyli np. Drutem), przewody w starej, sparciałej izolacji, uszkodzone lub nadtopione gniazda i wyłączniki. Wymiana tych elementów zapewnia jedynie przywrócenie sprawności starej instalacji: nie oznacza niestety, że na tym jej remont się zakończy. Zwiększenie liczby odbiorników wymaga zwykle zmodernizowania instalacji, czyli najprawdopodobniej: wykonania nowych obwodów, wymiany rozdzielnicy (w przypadku braku miejsca). Trzeba przy tym uwzględnić moc wszystkich podłączanych urządzeń. Te szczególnie „prądożerne”, takie jak kuchenki elektryczne, podłogowe maty grzewcze, bojlery, hydrofory, grzejniki akumulacyjne oraz pralki i zmywarki powinny być bowiem podłączone do oddzielnych obwodów.  (fot. PCE)  (fot. Moeller) Rozdzielnica montowana jest w metalowej lub plastikowej skrzynce do umieszczenia na powierzchni ściany lub we wnęce muru Nowa rozdzielnica Tablica rozdzielcza, czyli fachowo mówiąc - rozdzielnica domowa - jest miejscem, w którym umieszcza się całą aparaturę sterującą i zabezpieczającą instalację wewnętrzną. W obecnie produkowanych rozdzielnicach nie używa się już tradycyjnych „korków”, lecz montuje się aparaturę modułową, umieszczaną na znormalizowanej szynie instalacyjnej. Wszystkie „bezpieczniki”, zwane wyłącznikami, mają taki sam wymiar podstawowy, odpowiadający szerokości modułu 17,5 mm - lub jego wielokrotności. Liczba modułów, jakie można zmieścić w jednej rozdzielnicy określa jej pojemność, a to z kolei pozwala łatwo wyliczyć, ile i jakiej mocy urządzenia będzie można do niej podłączyć. Dobierając pojemność rozdzielnicy należy uwzględnić pewien zapas, pozwalający na podłączenie w przyszłości dodatkowych urządzeń. Instalację domową trzeba podzielić na obwody zasilające poszczególne odbiorniki energii (odbiorniki dużej mocy: pompę, kuchenkę elektryczną) lub ich grupy (gniazda wtykowe, oświetlenie). Każdy z obwodów musi mieć osobny włącznik nadmiarowoprądowy. A cała instalacja musi być zabezpieczona wyłącznikiem róznicowoprądowym. Aparaty te umieszcza się na tablicy rozdzielczej. Rozdzielnica jest dość płaska, może więc być umieszczona nawet w przedpokoju. Najwygodniej umieścić ją przy drzwiach wejściowych. Taka lokalizacja ułatwi odłączenie zasilania np. w razie pożaru. W rozdzielnicy zbiegają się obwody elektryczne z całej domowej i ogrodowej instalacji. Są one chronione umieszczonymi w niej różnymi wyłącznikami i ochronniki. Jedne chronią instalację przed skutkami zwarcia lub przeciążenia, inne chronią sprzęt szczególnie podatny na skoki napięcia, jeszcze inne czuwają nad bezpieczeństwem użytkowników, chroniąc ich przed porażeniem prądem. Dodatkowym wyposażeniem rozdzielnicy jest aparatura sterująco-sygnalizacyjna. Ułatwia kontrolę stanu instalacji i umożliwia sterowanie oraz programowanie pracy poszczególnych obwodów. Najczęściej są to lampki sygnalizujące obecność napięcia zasilania, programowane zegary sterujące pracą np. ogrzewania elektrycznego oraz wyłączniki zmierzchowe włączające oświetlenie zewnętrzne. Uwaga! Wymiana starej rozdzielnicy wiąże się czasami z koniecznością zdemontowania licznika. O takiej potrzebie powinniśmy zawiadomić miejscowy rejon energetyczny, podając okres, na jaki będzie on zdjęty. Po jego zamontowaniu musimy zgłosić gotowość do jego zaplombowania. Wyłączniki Wyłączniki nadmiarowoprądowe - chronią instalację przed skutkami zwarcia lub nadmiernego obciążenia. Do jednego wyłącznika można podłączyć obwód zasilający obsługujący nie więcej niż 10 gniazdek lub 20 punktów oświetleniowych. Prąd nominalny wyłącznika musi być dostosowany do dopuszczalnego obciążenia zabezpieczanych fragmentów instalacji i zwykle wynosi 16 A dla gniazdek oraz 10 A dla oświetlenia. Kiedy dobiera się wyłączniki nadmiarowoprądowe, trzeba również przestrzegać zasady selektywności wyłączania. Istotne jest również zapewnienie w miarę równomiernego obciążenia poszczególnych faz przy doprowadzeniu do budynku prądu trójfazowego. Nie można więc np. z jednej fazy zasilać wszystkich gniazdek, a z drugiej tylko oświetlenia. Ogólnie: w razie podłączania urządzeń z silnikami pobierającymi znaczny prąd przy rozruchu stosuje się wyłączniki mające tzw. zwłoczną charakterystykę czasowo-prądową, tzw. wyłączniki silnikowe. Wyłączniki typu C i D umożliwiają krótkotrwały pobór prądu przy znacznym przekroczeniu jego wartości nominalnej. Oznacza to, że przez krótki okres czasu przez instalację może popłynąć prąd o natężeniu nieco przekraczającym dopuszczalne wartości bez ryzyka uszkodzenia instalacji. Wyłączniki takie są więc przeznaczone do obwodów, do których są podłączone duże ilości opraw świetlnych, szczególnie lamp jarzeniowych oraz elektronarzędzi dość dużej masy. Wyłączniki typu B pozwalają na niewielki, krótkotrwały wzrost pobieranego prądu, a instalowane są w obwodach o obciążeniu rezystancyjnym, czyli przeznaczonych do obsługi oświetlenia i ogrzewania.        (fot. Relpol)  (fot. Legrand)  (fot. Moeller Electric)  Instalację elektryczną należy zabezpieczyć ogranicznikami przepięć , wyłącznikiem różnicowoprądowym i zabezpieczeniem nadmiarowoprądowym Wyłączniki różnicowoprądowe - chronią przed porażeniem nie tylko przy bezpośrednim dotknięciu np. obudowy urządzenia, w którym nastąpiło uszkodzenie izolacji, ale również w razie dotknięcia przewodu pod napięciem czy zacisków w gniazdku lub wyłączniku. Ich działanie polega na porównywaniu prądu płynącego w przewodzie fazowym i neutralnym, a w razie pojawienia się różnicy przekraczającej prąd uruchomienia wyłącznika (zwykle 30 mA) - na szybkim odłączeniu zasilania. Takie wyłączniki powinny chronić wszystkie obwody elektryczne w domu. Prąd różnicowy może pojawić się też w wyniku tzw. przebicia, czyli przepływu prądu do masy, spowodowanego uszkodzeniem izolacji przewodów lub zawilgoceniem wewnątrz urządzeń elektrycznych. Przebicia są częste w starym sprzęcie, a możliwość ich wystąpienia zwiększa się, jeśli pracuje on w warunkach podwyższonej wilgotności powietrza. W takich okolicznościach wyłącznik może bardzo często wyłączać zasilanie. Uwaga! Zirytowani takim zjawiskiem użytkownicy, zamiast odnaleźć i usunąć przyczynę wyłączeń, wymontowują często wyłącznik różnicowoprądowy. Jest to nie tylko nieracjonalne, ale przede wszystkim bardzo niebezpieczne! Zainstalowanie wyłącznika różnicowoprądowego wymaga doprowadzenia do odbiorników trzech przewodów: fazowego L, neutralnego N oraz ochronnego PE. Montowanie go centralnie dla całej instalacji domowej nie jest dobrym pomysłem. Uszkodzenie któregoś z obwodów spowoduje bowiem całkowite odcięcie prądu - do czasu usunięcia awarii. Styczniki - umożliwiają zdalne włączanie urządzeń oraz sterowanie nimi. Instaluje się je w obwodach zasilających urządzenia dużej mocy lub takie, których włączanie odbywa się automatycznie. Styczniki są niezbędne, jeśli chcemy np. zaprogramować włączanie się urządzeń w czasie obowiązywania II taryfy opłat za energię elektryczną. Montuje się je również w instalacjach, w których pracują silniki wymagające ochrony przed niespodziewanym uruchomieniem. W razie awaryjnego wyłączenia zasilania silnik włączany przez stycznik nie uruchomi się samoczynnie, gdy ponownie popłynie prąd. Wyłączniki pierwszeństwa - nazywane również priorytetowymi, zabezpieczają instalację przed przeciążeniem. Instaluje się je głównie w domach ogrzewanych elektrycznie, gdy również inne urządzenia grzewcze zasilane są prądem. Ich działanie polega na automatycznym odłączeniu zasilania np. ogrzewania, gdy korzystamy z kuchenki elektrycznej. Po skończeniu gotowania ogrzewanie włączy się samoczynnie. Ochronniki Ochronniki, czyli ograniczniki przeciwprzepięciowe - zabezpieczają przed skokami napięcia wrażliwe na nie urządzenia elektroniczne (np. komputery, sprzęt audio-wideo). Taki niespodziewany impuls napięciowy może pojawić się w instalacji elektrycznej na skutek wyładowań atmosferycznych, awarii lub przełączeń w sieci elektroenergetycznej, a wtedy ochronnik spowoduje odprowadzenie go do ziemi. Ochronniki mogą być wyposażone w wymienne wkładki: wtedy po zadziałaniu - sygnalizowanym zmianą koloru wskaźnika lub zapaleniem się lampki sygnalizacyjnej - trzeba wkładkę wymienić. Zadziałanie ochronnika nie powoduje zakłóceń w funkcjonowaniu instalacji, zatem może pozostać niezauważone. Dlatego po każdej burzy warto go sprawdzić i w razie potrzeby wymienić wkładkę. Uwaga! Funkcje poszczególnych wyłączników należy koniecznie opisać (np. „17 - pokój nad garażem”) i taką legendę nakleić na wewnętrznej stronie drzwiczek rozdzielnicy. Na pewno sie przyda! Przekroje i kolory przewodów Przekrój przewodu zależy od jego długości, przewidywanego obciążenia prądem oraz temperatury otoczenia. Dopuszczalną obciążalność przewodów zależnie od sposobu ich prowadzenia można znaleźć w tabelach, ale niełatwo do nich dotrzeć, więc w tej kwestii lepiej zdać się na fachowca. Orientacyjnie przyjmuje się, że w instalacjach domowych nie powinno to być więcej niż: 14-14,5 A jeśli żyły mają przekrój 1,5 mm2 oraz 19 A jeśli ich przekrój wynosi 2,5 mm2. Podane wartości dotyczą przewodów miedzianych. Do oświetlenia stosuje się takie przewody o przekroju 1,5 mm2, a do gniazdek - 2,5 mm2. Zgodnie z przepisami instalacja elektryczna musi być wykonana jako trójprzewodowa. Aby łatwo było odróżniać przewody, stosuje się zróżnicowany kolor ich izolacji: do przewodów fazowych (L) - czarny lub brązowy; taki przewód powinien się znajdować z lewej strony gniazdka, do neutralnych(N) - niebieski, do przewodów ochronnych (PE) - w żółto-zielone paski; taki przewód powinien być podłączony do wszystkich gniazd z bolcem i do punktów oświetleniowych Kable na nowo Wymiana starej lub uszkodzonej instalacji elektrycznej oraz rozbudowa instalacji o nowe obwody oznacza układanie nowych przewodów. Wymiana. Stare instalacje były układane głównie w rurkach lub w kanałach instalacyjnych, a nowsze - w rurkach bezpośrednio pod tynkiem, w listwach lub kanałach instalacyjnych na wierzchy ściany. Możliwość wykorzystania rurek do wprowadzenia nowych przewodów zależy od ich stanu technicznego, średnicy oraz trasy ich przebiegu (prosta czy z załamaniami). Jeśli są to rurki metalowe z umieszczoną w środku wkładką, a trzeba do nich wprowadzić znacznie większą liczbę przewodów, możliwości ich wykorzystania są ograniczone. Nowe przewody wciąga się w rurki instalacyjne równocześnie z wyciąganiem starych i mocuje ich końce w puszkach rozgałęźnych. Jeśli poprzednia instalacja była wykonana ze sztywnego drutu typu DY, będzie on stawiał opór przy usuwaniu. Znacznie łatwiej wciągnąć pojedyncze przewody linkowe (oznaczenie LY). Jeśli stara instalacja była ułożona w kanałach instalacyjnych, można je otwierać. Umożliwia to dostęp do dużego fragmentu instalacji, tak więc wymiana jest łatwa. Rozbudowa. Również w tym wypadku jest kilka możliwości poprowadzenia przewodów w rurkach w tynku, w listwach, kanałach instalacyjnych i sztywnych rurkach - na wierzchu ściany , najczęściej przy podłodze, suficie lub wokół ościeżnic otworów drzwiowych. Pod przewody w rurkach trzeba wykuć w ścianie bruzdy głębokości 2-2,5 cm, zamocować w nich rurki - elastyczne, nazywane popularnie peszlami lub sztywne, po czym pokryć je tynkiem. W miejscach rozgałęzienia instalacji montuje się puszki. Połączenia przewodów (DY) prowadzonych pojedynczo wykonuje się za pośrednictwem zacisków śrubowych lub złączek samozaciskowych. Uwaga! - nie wolno ich skręcać ze sobą. Otwory pod puszki najwygodniej wywiercić otwornicą do muru o średnicy 70 lub 80 mm. Bezpośrednio w tynku układa się płaskie przewody wielożyłowe w podwójnej izolacjio oznaczeniu YDYp. Przewody mocuje się do ściany opaskami z taśmy aluminiowej, a następnie pokrywa tynkiem. Puszki rozgałęźne osadza się w taki sam sposób, jak w instalacji układanej w rurkach. Prowadzone równolegle wiązki składające się z więcej niż 2-3 przewodów wielożyłowych należy układać z pewnym odstępem, aby umożliwić przylgnięcie tynku do muru, a nie tylko do powierzchni przewodów, która jest gładka, przez co zaprawa tynkarska ma do niej słabą przyczepność. Przewodów, które będą zakrywane tynkiem lub innym wykończeniem, nie należy prowadzić w sposób dowolny. Muszą one przebiegać wzdłuż linii poziomych i pionowych, w określonych odległościach od sufitów i drzwi. Najlepiej zrobić na papierze plan nowej instalacji i przechowywać go na wypadek awarii lub zrobić zdjęcia zaraz po montażu. Taka inwentaryzacja trasy kabli przyda się, kiedy na ścianie zechcemy powiesić półkę czy obraz. Przewody po wierzchu ściany prowadzi się najczęściej w listwach i kanałach instalacyjnych (mają większe rozmiary niż listwy, mieszczą więc większą liczbę przewodów) lub w sztywnych rurkach. Wzornictwo i kolorystyka dostępnych w sklepach listew umożliwia estetyczne ukrycie przewodów, a dostosowany do nich osprzęt pozwala łatwo zamontować gniazda i wyłączniki. W listwach i kanałach można także umieścić przewody antenowe, telefoniczne i komputerowe. Sztywne rurki osłonowe szpecą ściany, dlatego używa się ich głównie do prowadzenia instalacji w pomieszczeniach gospodarczych. Grubsze przewody można prowadzić „luzem”, mocując je do podłoża specjalnymi uchwytami.  Włączniki oświetleniowe to poza lampami najbardziej efektowna część domowej elektryki (fot. Merten) Gniazdka Osprzęt w pomieszczeniach mieszkalnych instaluje się głównie jako podtynkowy, mocowany do puszek instalacyjnych osadzonych w ścianie. Zależnie od materiału, z jakiego zbudowana jest ściana, zakładamy puszki do murów pełnych lub przystosowane do zamontowania w ściankach gipsowo-kartonowych. Wygodne i estetyczne umieszczenie kilku wyłączników lub gniazd obok siebie umożliwiają puszki podwójne, potrójne i poczwórne. Można w nich osadzić tylko osprzęt z oddzielną ramką, dostosowaną do określonej serii wyrobów jednego producenta. Osprzęt - a zwłaszcza gniazda wtykowe - lepiej mocować w puszkach za pomocą wkrętów, a nie zaczepów bocznych. Zmniejsza to ryzyko wyrwania gniazda przy wyciąganiu wtyczki, ale wymaga dość precyzyjnego wypoziomowania puszki podczas jej osadzania. W pomieszczeniach wilgotnych należy instalować osprzęt tzw. hermetyczny o stopniu ochrony przynajmniej IP 44. Uwaga! W łazience, w strefie bliższej niż 60 cm od obrysu wanny czy brodzika nie wolno instalować żadnych wyłączników ani gniazd. Gniazda w strefie trzeciej - od 0,6 do 2,4 m - muszą być zasilane napięciem bezpiecznym lub obwód powinien być zabezpieczony wyłącznikiem różnicowoprądowym, na prąd różnicowy nie większy niż 30 mA. Gdzie ile gniazdek? w pokojach - jedno podwójne gniazdko wtyczkowe na ok. 5 m2 powierzchni; w pobliżu sprzętu RTV należy zamontować kilka dodatkowych gniazdek, w kuchni - pięć gniazd ze stykiem ochronnym, w tym jedno 16-amperowe, w przedpokoju - jedno gniazdo wtyczkowe, w łazience - dwa gniazdka bryzgoszczelne, dwa ze stykiem ochronnym i jedno 16-amperowe ze stykiem do zasilania pralki. Na jakiej wysokosci? w pokojach - na wysokości 30 cm nad podłogą, w kuchni - ok. 115 cm nad podłogą, w łazience - nie bliżej niż 0,6 m od brzegu wanny lub drzwi kabiny natryskowej; włączniki oświetlenia instaluje się zwykle na wys. 140 cm nad podłogą.

• Dom pod napięciem - instalacja domowa

Dom pod napięciem - instalacja domowa

Strona 1 z 3 Przyłącze napowietrzne Przyłącze kablowe do linii energetycznej kablowej W obecnych czasach energia elektryczna jest jednym z mediów, bez których nie da się żyć, nie da się też zbudować własnego domu. Trudno bowiem wyobrazić sobie budowę prowadzoną tylko przy użyciu ręcznych narzędzi. Konieczne jest więc podłączenie do sieci energetycznej. Niezbędne formalności Aby podłączyć dom do sieci, właściciel działki musi wystąpić do zakładu energetycznego o przydział mocy. W tym celu należy złożyć wniosek zwierający, oprócz podstawowych danych adresowych, wymaganą przez nas moc przyłączeniową, orientacyjne roczne zużycie energii, przewidywany termin rozpoczęcia poboru energii oraz rodzaj taryfy (jedno-, czy dwustrefowa). Uzgodniony projekt (trzy egzemplarze) dołączamy do wniosku o wydanie pozwolenia na budowę przyłącza. Oprócz tego trzeba przedstawić decyzję o warunkach zabudowy oraz dokument potwierdzający prawo do terenu. Komplet dokumentów składa się w wydziale architektury urzędu gminy lub starostwa. Powinien on być złożony równocześnie z wnioskiem o pozwolenie na budowę domu, gdyż urzędy odmawiają wydania pozwolenia na sam budynek bez zaprojektowanych przyłączy. Podstawą do rozpoczęcia budowy przyłącza jest ostateczna decyzja o pozwoleniu na budowę i podpisana umowa o przyłączenie. Umowa powinna zawierać co najmniej postanowienia dotyczące: ilości, jakości, niezawodności i ciągłości dostarczania oraz odbioru prądu, cen i stawek opłat (jak też warunki ich zmian), sposobu rozliczeń, odpowiedzialności stron za niedotrzymanie warunków umowy oraz czasu obowiązywania umowy. Potrzebna moc Skąd mamy wiedzieć, ile prądu będziemy potrzebowali? Jeśli mamy projekt instalacji elektrycznej to sprawa jest prosta, bo zawiera on wyliczoną moc przyłączeniową. Jeżeli nie mamy projektu, wówczas obliczeń musimy dokonać samodzielnie. W tym celu należy dodać moc wszystkich źródeł światła oraz urządzeń elektrycznych, a w szczególności tych zużywających ponad 2 kW, czyli kuchenki elektrycznej, piekarnika, zmywarki, podgrzewaczy do wody, ogrzewania podłogowego czy klimatyzatora. Suma ta wskaże maksymalną moc, czyli taką, jakiej byśmy potrzebowali, gdyby wszystkie urządzenia działały jednocześnie. Rzeczywista moc przyłączeniowa jest zdecydowanie mniejsza - przecież nie zdarza się, żeby wszystkie urządzenia działały w tym samym czasie - i oblicza się ją mnożąc moc maksymalną przez tzw. współczynnik jednoczesności, określający liczbę działających jednocześnie urządzeń. Przyjmuje się, że wynosi on 0,5-0,6 co oznacza, iż rzeczywista łączna moc przyłączeniowa wszystkich urządzeń może być o połowę mniejsza od tej obliczeniowej. Orientacyjnie przyjmuje się, że przeciętny dom jednorodzinny potrzebuje 5-10 kW, a ogrzewany prądem - już ponad 15 kW. Możemy przyjąć moc wyższą. Zyskamy większą swobodę w dokładaniu kolejnych „prądożernych” urządzeń. Ale też i więcej zapłacimy za przyłączenie - od ok. 1 tys. zł za 7 kW (oświetlenie i sprzęt gospodarstwa domowego), do ok. 6 tys. zł za 40 kW (elektryczna płyta grzejna i piekarnik, klimatyzator, przepływowy podgrzewacz wody, sauna). Napowietrzne czy kablowe? Jeżeli naszą instalację chcemy podłączyć do napowietrznej sieci energetycznej, mamy do wyboru przyłącze napowietrzne lub kablowe. Ale jeśli sieć jest kablowa, nie mamy wyboru - przyłącze musi być też kablowe. Przyłącze napowietrzne jest tańsze, ale obecnie stosuje się je coraz rzadziej. Na terenach silnie zurbanizowanych kable energetyczne prowadzi się w ziemi (przyłącze kablowe), nie przeszkadzają więc w zagospodarowaniu działki. Za przyłącze napowietrzne zapłacimy ok. 120 zł/kW, a za przyłącze kablowe ok. 150 zł/kW. Konieczny projekt Jeśli prąd będzie do domu przesyłany przewodem napowietrznym, to budowę przyłącza można rozpocząć po odebraniu technicznych warunków przyłączenia do sieci. W przypadku przyłącza kablowego wymagany będzie jego projekt, zaś wykonanie trzeba zlecić elektrykowi z uprawnieniami budowlanymi. Jeśli przyłącze ma przebiegać przez działkę sąsiada, musimy uzyskać jego zgodę. Obowiązkiem projektanta jest uzgodnienie z zakładem energetycznym trasy kabla, miejsca lokalizacji licznika oraz uzyskanie akceptacji projektu przez Zakład Uzgodnień Dokumentacji. Zakład ten archiwizuje dokumentację dotyczącą uzbrojenia terenu i na jej podstawie potwierdza, że trasa kabla przyłączeniowego nie koliduje z innymi instalacjami, np. wodociągiem, kanalizacją, siecią ciepłowniczą czy kablami telefonicznymi. Tylko projekt ze wszystkimi uzgodnieniami jest kompletny i można zacząć go realizować. Licznik Licznik jest własnością dostawcy energii, czyli zakładu energetycznego. Montowany jest w miejscu zabezpieczającym przed uszkodzeniem mechanicznym, zanieczyszczeniem czy zalaniem wodą, z dala od gazów wybuchowych i substancji żrących. Lokalizacja licznika musi umożliwiać inkasentowi dogodny do niego dostęp. Wskazania licznika bowiem są podstawą do obliczania należności za energię elektryczną. Najczęściej licznik umieszcza się na zewnętrznej ścianie domu (w przypadku przyłącza napowietrznego) lub w skrzynce licznikowej zamontowanej w linii ogrodzenia obok złącza kablowego (przyłącze kablowe). Skrzynka powinna być tak zamontowana, aby tarcza licznika była na wysokości min. 80 cm od ziemi, by nie była zasypywana śniegiem, a odczytywanie wskazań licznika wygodne. Oprócz układu zasilania obejmującego przyłącze, złącze kablowe i licznik, domowa instalacja elektryczna zbudowana jest z następujących części: tablicy rozdzielczej - rozdzielnicy, pionów i linii zasilających, instalacji odbiorczej (przewodów i osprzętu), odpowiedniej liczby obwodów.



 

(fot. Osram, fot. PCE, fot. Legrand)

Licznik elektryczny (fot. Apator)

Instalację elektryczną można prowadzić po wierzchu ściany w listwach lub kanałach instalacyjnych (fot. Hager Polo)

(fot. Wago Elwag)

Każdy przewód instalacji elektrycznej ma inny kolor, oznaczający funkcje przewodu (fot. Wago Elwag)

Gniazdko hermetyczne stosuje się w łazience (fot. Karlik Elektrotechnik)

---