Pyt. 1 - Kennetha Bouldinga teoria systemów: idea i przykłady jej rozwinięcia

K. Boulding był najzagorzalszym zwolennikiem ogólnej teorii systemów Ludwiga von Bertalanffy, który był twórcą ogólnej teorii systemów. Ogólna teoria systemów zrodziła się w latch 50-tych. Ludwiga von Bertalanffy, zauważył i shierachizował te „fenomeny” (jak to określa Hatch). Teorię systemów można zastosować w każdej dziedzinie.

Należy pamiętać, że system składający się z części, można zrozumieć rozpatrując jako całość.

Podstawa teorii systemów jest system otwarty który, dokonuje: stałych wymian z otoczeniem; - transformacji procesów wejściowych i wyjściowych oraz kontroli tych ostatnich; - ma: zdolność powrotu do stanu równowagi (jeśli została zachwiana); - adaptacji; - przetwarza energię i ją bilansuje; - przetwarza informacje; - różnicuje części; - ma zdolność dążenia do stanu końcowego na różne sposoby.

Amerykański ekonomista Kenneth Boulding skonceptualizował wiedzę mistrza tworząc hierarchię systemów, która jest powszechnie wykorzystywana do objaśniania najważniejszych pojęć omawianej teorii. Według Bouldinga system składa się z poziomów złożoności i wszechstronności zaczynając od najprostszych a każdy następny poziom jest bardziej złożony o kolejny element.

Poziomów jest 9. Konkludując z jego teorii wynika, że teorię systemów niższego poziomu można stosować do systemów wyższych, odwrotnie nie!

Według tej hierarchii nasz system - ludzki (7) zawiera się także w systemach położonych na poziomie organizacji społecznych (8) i transcendentalnym (9). Wynika z tego, że organizacja jest systemem bardziej złożonym, bo ludzie znajdują się właśnie w tych organizacjach. Od poziomu 2 w górę systemy wykraczają poza schematy. Od poziomu 3 w górę systemy mają zdolność kontroli poprzez wytwarzanie i wykorzystywanie sprzężenia zwrotnego, co daje tez możliwość dokonywania korekt, a więc regulują same sobą. Poziom 4 w hierarchii systemów zawiera jedno z kluczowych pojęć - otwartość. Polega ona na tym, że system bazuje na otoczeniu w zakresie tego co otrzymają na wejście i dzięki czemu istnieją. Z otoczenia pobiera się czynniki wejściowe, które następnie ulegają przekształceniom w wyjścia. Jest to proces podtrzymujący życie systemu.

Tę wiedzę można wykorzystać do poprawiania zachowań w organizacji. Daje to możliwość samooceny i planowania przyszłych działań.

Ideą działalności K.Bouldinga było spopularyzowanie podstawowych założeń ogólnej teorii systemów.

Jego praca miała tendencje integracyjne. Ruch teorii systemów był interdyscyplinarny.

Hierarchia systemów, w tym organizacji umożliwiła analizę zależności jakie zachodzą miedzy „ wyjściem” a „wejściem”.

Szkoła systemowa stwarza podstawy do planowania działań oraz przewidywania ich skutków, jak również pomaga zrozumieć nieprzewidziane sytuacje.

W hierarchii systemów Bouldinga są poziomy, które posiadają przypisane cechy, a wykorzystanie tej teorii popiera się przykładami.

Pyt 2. Społeczne konstruowanie rzeczywistości : o co chodzi , co to znaczy ?

Założenie o społecznym konstruowaniu rzeczywistości implikuje wizję zmiany społecznej , jako procesu ograniczonego jedynie przez kolektywną wolę i wyobraźnię. Zasadniczą rolę w procesie zmiany pełni język ,pojmowany jako aktywny czynnik społecznego wytwarzania znaczeń. Rozmawiając ze sobą kreujemy świat. Przyjęcie tego punktu widzenia nadało opowieściom wymienianym pomiędzy członkami badanych społeczności wagę materiału badawczego i włączyło je do procesu aktywizacji.

Tworzenie nowych opowieści pozwala wykreować w społeczeństwie nowy obraz samej siebie.

Pyt.3 - Cechy myślenia postmodernistycznego myślenia o organizacji.

Postmodernizm to podejście doceniające różnorodność, ale nie twierdzące, że wszystko jest możliwe. Odrzuca pojęcia kryteriów prawdziwości nie porzucając wszelkich norm; konstrukcje takie jak: słuszne-niesłuszne, dobre-złe są konstrukcjami społecznymi, które można przedefiniować.

Postmodernizm krytykuje teorie unifikujące. Wiedza jest fragmentaryczna i nie można oczekiwać, że złoży się w jedno stanowisko. Tak samo jak niejednorodna jest rzeczywistość złożona z fragmentów i pełna sprzeczności. Brak jej oczywistości.

Postmodernizm postuluje Rozpoczęcie zmian na poziomie jednostkowym poprzez ujawnienie i obalenie przyjmowanych za oczywiste założeń dotyczących jednostki, innych i organizacji społecznej.

Przedmiotem badań jest organizacja (nie społeczeństwo i kierownictwo).

Organizacje są badane przez określenie parametrów w oparciu o konkretne pomiary .

Postmodernizm stosuje określenie kolażu jako metaforę organizacji - spogląda na organizację z różnych punktów widzenia stosując często więcej metafor.

Motywy:

Fragmentacja jako zagrożenie wobec tożsamości jednostki, które powstaje gdy oczekuje się od ludzi aby odgrywali wiele ról bez określenia granic przestrzennych i czasowych między nimi. Przykładem podawanym przez M.J. hatch jest telepraca - osoba wykonująca pracę na rzecz firmy w domu ma zaburzony rozdział między życiem prywatnym a publicznym, musi odgrywać role pracownika i członka rodziny jednocześnie. Prowadzi to do fragmentacji tożsamości członków rodziny i pracowników. Praca na odległość wpłynęła na powstanie organizacji rozproszonych przestrzennie, w których praca jednostek ulega dalszej fragmentacji spowodowanej odległością między współpracownikami oraz między pracownikami a organizacją.

Autorefleksja - stosowanie metod rozumienia i odkrywania dla samego siebie i otaczającego nas świata aby odkryć założenia przyjmowane przy tworzeniu i wykorzystywaniu wiedzy. Prowadzi to do większego oportunizmu, zniszczenia własnego wyobrażenia swojej osobowości jako pojedynczej tożsamości - zniknięciu człowieka (wykrycie swych przestarzałych przekonań o sobie, świecie i oddalenie ich aby osiągnąć całkowicie nowy sposób patrzenia i istnienia).

Dekonstrukcja władzy - postmoderniści twierdzą, że dawanie kierownictwu większej władzy na podstawie ich roszczeń tylko powiela dominację kierownictwa.

Milczenie jako sposób przeciwstawiania się nierównowadze. Oznacza to poszukiwanie poziomu szerszego uczestnictwa marginalnych członków organizacji. Skupiając się na tym, o czym się nie mówi kwestionujemy stare pojęcia i kategorie, w których umieszczono ludzi. W efekcie tego nikt nie znajduje się w gorszej sytuacji ani nie jest pominięty przez konwencjonalne sposoby myślenia i wypowiadania się.

Mit postępu. Postmodernizm sprzeciwia się poglądowi na postęp ludzkości. Kwestionuje ideę nauki i techniki jako drogi ku lepszemu życiu. Ludzie władzy wykorzystują postęp aby utrzymać własną pozycję. Niewiara w możliwość określenia wspólnej przyszłości ze względu na rozmaitość ludzi, rozproszenie i pomieszanie kultur, porządków społecznych i religii co jest następstwem załamania się granic zdefiniowanych w okresie industrialnym.

Przyszłość należeć będzie do mniejszych, bardziej zdecentralizowanych, nieformalnych i elastycznych organizacji nastawionych na świadczenie usług i dostarczanie informacji. Takie eklektyczne organizacje będą wymagały większej aktywności od swoich członków przy jednoczesnym rozluźnieniu współzależności (może to prowadzić do wieloznaczności i sprzeczności). Szybkie przyswajanie wiedzy oznacza, że zmiany w organizacjach staną się jeszcze bardziej nieprzewidywalne. Nauka stworzy warunki, w których sama będzie coraz mniej użyteczna jako środek przewidywania i kontroli.

Zalecenia:

Nie traktowanie niczego jako oczywistości; sprowadzanie argumentów do ich fundamentalnych założeń, zaprzeczanie tym założeniom i zastanawianie się nad konsekwencjami tych negacji - przeprowadzenie dekonstrukcji pozwalającej na wyzwolenie się z nawyków myślowych i zdystansowanie się do własnego sposobu patrzenia na świat.

Pyt 4 - Cztery perspektywy w patrzeniu na organizację: esencja różnic?

W książce Mary Jo Hatch „Teoria organizacji” rozpatrzone są cztery perspektywy patrzenia na organizację: klasyczna, modernistyczna, symboliczno-interpretująca i postmodernistyczna. Różnią się one pod trzema względami: 1) głównego tematu lub przedmiotu zainteresowań, 2) preferowanych metod prowadzenia badań, 3) ich rezultatów.

W perspektywie klasycznej przedmiotem badań nad organizacjami były skutki uprzemysłowienia dla społeczeństwa albo problemy zwiększania wydajności i efektywności organizacji. Perspektywa modernistyczna bada organizacje jako obiekty o parametrach poddających się wiarygodnym pomiarom. Perspektywa symboliczno-interpretująca traktuje organizacje jako obiekt będący nośnikiem znaczeń, które należy zauważyć i zrozumieć. Przedmiotem widzenia postmodernistycznego jest badanie lub praktyka zmierzająca do poznania organizacji, jak również sama organizacja w kształcie, jaki przyjęła podczas prób poznania jej.

Różnice perspektyw uwidocznione są także w stosowanych metodach badawczych. Perspektywa klasyczna opiera się na historycznej analizie i osobistych refleksjach nad doświadczeniami. Perspektywa modernistyczna skupia się na samej organizacji wykorzystując metody opisowe. Perspektywa symboliczno-interpretująca skupia się na stosowaniu technik etnograficznych (obserwacja uczestnicząca i wywiady etnograficzne). W perspektywie postmodernistycznej wykorzystuje się metody dekonstrukcji i inne postaci krytyki (opracowane w teorii literatury), w tym historyczne i krytyczne podejścia wywodzące się z marksizmu, neomarksizmu i feminizmu.

Rezultatem stosowania perspektywy klasycznej są typologie i schematy teoretyczne oraz przepisy dla praktyki zarządzania, dla perspektywy modernistycznej - porównawcze badania organizacji oraz analizy statystyczne, zaś dla perspektywy symboliczno-interpretującej - teksty narracyjne, jak opisy przypadków i etnografia organizacji. Następstwem badań postmodernistycznych jest wzrost teoretycznej autorefleksji.

Istnieje zasadnicza różnica między metodą osobistej refleksji właściwą dla klasycznej teorii a postmodernistyczną autorefleksją. W okresie klasycznym praktycy czuli się powołani do dzielenia się z innymi swoimi doświadczeniami, zaś postmoderniści wzywają teoretyków do zastanowienia się nad sobą i do ujawnienia swych subiektywnych przekonań i motywów oraz nie narzucania ich innym. Podobnie, moderniści dążyli do koncentrowania władzy w rękach kierownictwa, zaś postmoderniści próbują rozproszyć władzę przez zwielokrotnienie liczby zainteresowanych stron, których głos byłby uwzględniony w procesie podejmowania w organizacjach.

5. Organizacja jako metafora

Metafora pozwala zrozumieć jeden rodzaj doświadczenia za pomocą innego, sugerując identyczność dwóch rzeczy, których normalnie nie uważalibyśmy za tożsame. Rozumiejąc jeden element metafory, można nauczyć się czegoś, co wynika z drugiego. l)Metafora maszyny (perspektywa okresu klasycznego): dominowała w sztuce i literaturze XIX i początku XX wieku, wyobraża organizację jako maszynę zaprojektowaną i zbudowaną przez kierownictwo w celu osiągania wcześniej określonych celów; menedżer to "inżynier projektujący, budujący i kierujący maszyną organizacyjną". 2)Met. organizmu (persp. modernistyczna): organizacja to żywy ustrój spełniający funkcje konieczne do przetrwania, zwłaszcza przystosowania się do wrogiego świata. Menedżer to niezależna część ustroju, zdolny do przystosowania się. Organizacje zależą od otoczenia będącego źródłem niezbędnych im zasobów. Różne gatunki organizacji będą musiały stawić czoło różnym wymaganiom i reagować na rozmaite sposoby. 3)Met. kultury (persp. Symboliczno ­interpretująca): Organizacja jako system znaczeń, stworzonych i utrwalanych w wyniku stowarzyszania się ludzi mających wspólne wartości, tradycje i zwyczaje; Menedżer to artefakt ]pragnący być symbolem organizacji. Zanim posłużymy się metaforą kultury jako narzędziem w uczeniu się teorii organizacji, musimy przedtem dowiedzieć się czegoś o kulturze. 4)Met. kolażu (persp. postmodemistyczna): Organizacja jako kolaż złożony z fragmentów wiedzy i zrozumienia w celu stworzenia nowej perspektywy odnoszącej się do przeszłości. Menedżer jako teoretyk-artysta. Kolaż czyli zestawianie przedmiotów i fragmentów przedmiotów by stworzyć coś nowego. Ograniczenia obecnych w teorii organizacji metafor sugerują, że samodzielnie żadna z nich nie zapewnia zrozumienia wystarczającego do zbudowania na nim wiedzy o organizacjach. Poznanie za pomocą metafor jest częściowe. Może ono ujawniać jedynie podobieństwa między dwoma rzeczami, natomiast nic nie mówi o różnicach.

6. Dyferencjacja i integracja jako elementy badania struktury społecznej organizacji

Dyferencjacja- nawiązuje do biologicznego znaczenia tego pojęcia, oznaczającego proces, w którym pojawiają się (wykształcają) różne funkcje- rozwój embrionu. Tak samo w organizacji np. istnieją rozmaite działy wykonujące poszczególne zadania. Jednak gdy powstają napięcia w komunikacji i koordynacji, powstaje potrzeba integracji. Powszechnym sposobem radzenia sobie z naciskami na integrację jest stworzenie grupy kierowniczej, co z kolei przyczynia się do dalszej dyferencjacji działań organizacji. Zdolność do integracji jest tym, co odróżnia chaos od organizacji. Wynika z tego że organizacja która chce się utrzymać musi nieustannie dążyć do osiągnięcia równowagi pomiędzy procesami dyferencjacji i integracji.

7. Adam Smith i podział pracy

Podział pracy determinuje dystrybucję obowiązków. Zadanie organizacji polega na wykonaniu zespołu czynności na rzecz otoczenia. Podział pracy czyli sposób przydziału czynności różnym członkom organizacji. Adam Smith w 1776 roku opisywał podział pracy w firmie produkującej szpilki. Podział pracy można zauważyć także dzisiaj, w każdej organizacji. Obejmuje on wyznaczanie stanowiska pracy, grupowanie tych stanowisk, przydzielanie do nich pracowników. Podział pracy dotyczy wszystkich, także menedżerów.

8. Parametry struktury społecznej

l) Złożoność struktury. Może być reakcją na postrzeganą złożoność otoczenia, może też wynikać z dyferencjacji, do której doszło w jej centrum technicznym. Głównym czynnikiem złożoności jest wielkość. Im organizacja większa, tym bardziej złożona. Złożoność wiąże się także z trudnościami w komunikacji. 2)Centralizacja dotyczy kwestii poziomu organizacji, na którym podejmuje się decyzje. W organizacji scentralizowanej ostateczne decyzje podejmuje się niemal wyłącznie na najwyższych poziomach. W organizacji zdecentralizowanej decyzje podejmują jednostki znajdujące się najbliżej danej sprawy. Komunikacja, zaangażowanie i satysfakcja są zwykle większe w firmach zdecentralizowanych, lecz trudniej zrealizować w nich koordynację i kontrolę. Organizacje scentralizowane szybciej reagują na rozkazy władz wyższych z powodu większej skuteczności komunikacji. 3)Formalizacja dotyczy stopnia udziału wyraźnie sformułowanych regulaminów, rozporządzeń, przepisów i procedur w zarządzaniu działaniami organizacji. Wskaźnikami będą: przepisy, opisy zakresu obowiązków, podręczniki zawierające procedury, schematy organizacyjne, oficjalne spisy zasad, regulaminy. Brak formalizacji zwykle określa się jako nieformalność, co oznacza elastyczność i spontaniczność.

9. Teoria strukturalizacji, np. A. Giddensa

Organizacje powodują wchodzenie ludzi w regularne interakcje, które stanowią fundament struktury społecznej. Powtarzające się interakcje wywołują w jej uczestnikach poczucie trwałości i stabilności struktury. W przypadku naruszenia czy zmiany wzorców integracji pojawia się możliwość zmiany struktury społecznej. W ujęciu brytyjskiego socjologa Giddensa, "oddziaływanie na siebie uczestników integracji stwarza strukturę przymusu, której samo podlega". Struktura powstaje w wyniku interakcji jednostek, których działania )podlegają ograniczeniom nakładanym przez strukturę również wtedy, gdy to oni sami tworzą ową strukturę.(Idea ta nosi nazwę dwoistości struktury). Giddens odwraca uwagę od pojmowania struktury społecznej jako systemu służącemu definiowaniu stosunków społecznych i interakcji oraz sterowaniu nimi. Zwraca uwagę na sposób, jak codzienne praktyki członków organizacji budują reguły organizowania się, których sami przestrzegają.

10. Organizacje ponadnarodowe i globalne

Organizacja o strukturze funkcjonalnej, która planuje sprzedawać produkty czy usługi za granica lub stosować outsourcing, tworzy poszczególne wydziały do zajmowania się importem/eksportem. Wraz z gromadzeniem doświadczenia organizacja przejmuje działania prowadzone dotychczas przez wynajęte firmy i tworzy wydział zagraniczny. Działa jak firma krajowa na wielu rynkach jednocześnie. Gdy sprzedaż zagraniczna staje się głównym źródłem dochodów organizacji, a dostawcy, wytwórcy i dystrybutorzy z różnych krajów tworzą współzależna sieć międzyorganizacyjną, powstaje spółka ponadnarodowa. Dalej, aby podnieść wydajność i uelastycznić organizację, przyjmuje się struktury macierzowe. W macierzy globalnej każda z lokalnych jednostek organizacyjnych może stanowić samowystarczalne przedsiębiorstwo. Główną wadą tej struktury jest skomplikowana złożoność.

11. Różnice kulturowe w organizacjach wg Hofstede

"W organizacjach przejawiają się większe systemy kulturowe". Pod koniec lat 70' Geert Hofstede zbadał owo przekonanie z punktu widzenia wpływu kultur narodowych na IBM. Hofstede poddał analizie dane statystyczne dotyczące wartości związanych z pracą. Odkrył, że różnice postaw wyrażane przez kierowników pracujących w zagranicznych filiach IBM można wyjaśnić za pomocą czterech parametrów, które nazwał l)odległością władzy­ - stopniem w jakim członkowie danego narodu są skłonni akceptować nierówny podział władzy, bogactwa i prestiżu; 2)unikaniem niepewności- sposobami, w jakie społeczeństwo ludzkie nauczyło się radzić sobie z niepewnością (wpływem przyrody, zachowania innych ludzi, niepewność losu); 3)indywidualizmem-stopniem, w jakim oczekuje się, że jednostki należące do danej kultury będą działać niezależnie od pozostałych członków społeczeństwa; i 4)maskulinizacją - wyraźnym oddzieleniem ról poszczególnych płci w społeczeństwie.

12. "Człowiek organizacji"- różnice perspektyw.

Modele człowieka w organizacji : l)człowiek ekonomiczny (persp. klasyczna)- dba tylko o bogactwo, władzę; Celem jego działania jest interes własny w imię, którego chłodno potrafi kalkulować i dbać o jego maksymalizację, np. o maksymalizację zysków w przedsiębiorstwie, o karierę zawodową itp. W kalkulacji dominują kryteria logiczno-empiryczne takie jak zysk czy strata. Osiągnięcie celów wymaga trafnego wykorzystania kapitałów-zasobów, które homo oeconomicus ma do dyspozycji:

- finansowych

- ludzkich (np. wykształcenie czy wiedza fachowa)

- społecznych (zaufanie, znajomości, powiązania)

Te kapitały-zasoby są dobrami rzadkimi dlatego tak ważne jest ich umiejętne wykorzystywanie.

Homo oeconomicus ma jasno określony cel, dla którego realizacji szuka środków, a kryteria jakimi się posługuje mają charakter utylitarny.

Człowiek ekonomiczny jest nastawiony na efektywność. Nie zawraca uwagi na ludzką stronę produkcji i wymiany, np. sprawiedliwość społeczną.

Skupia uwagę na sobie samym i na konsekwencjach swoich działań a otoczenie jest tylko dla niego barierą, którą musi pokonać by chronić swoje interesy.

Jest ego· tą. Etzioni przyrównał go do kalkulatora-komputera chodzącego na dwóch nogach, efektywnego ale działającego z zimną krwią. Taki człowiek ma głowę ale nie ma serca.

3) człowiek socjologiczny Jest to najczęściej bohater zbiorowy (kolektywny): grupa społeczna, wspólnota, wielka zbiorowość społeczna.

Jednostka w ujęciu socjologicznym jest zwykle częścią składową względnie zintegrowanych wspólno takich jak naród czy społeczność lokalna np. gmina.

Homo socjologicus odwołuje się w swoich działaniach raczej do wartości niż do interesów. Jest gotów przyczynić się do osiągnięcia celów wspólnoty zrzekając się kontroli nad własnymi zasobami, np. poddając się wpływom charyzmatycznego lidera.

Homo socjologicus posługuje się takimi kategoriami oceny jak; dobry-zły, pozytywny· negatywny.

Jest nosicielem ról społecznych, jednostka odgrywająca przypisane jej przez społeczeństwo role.

Jest to istota niezwykle plastyczna. Plastyczność pozwala jednostce zmieniać się w harmonijny sposób w wyniku procesów społecznych (socjalizacja, wychowanie, resocjalizacja) i realizować wymogi działania systemu społecznego.

Jest to człowiek zawsze żyjący w społeczeństwie "zwierzę społeczne". Jednostka jest otoczona przez zjawiska społeczne, narzucające się jej z zewnątrz. Presja sił społecznych w postaci wierzeń, idei, przekonań, poglądów oddziałuje na świadomość jednostki ludzkiej i zmusza ją do wykraczania poza własną zwierzęcą naturę pozostawiając jej niewielki margines wyboru i swobody.

Podstawowymi cechami człowiek uspołecznionego (homo socjologicus) jest konformizm oraz swoista pasywność zachowania. Ma do wyboru konformizm albo dewiację (wyjście poza system).

4)Człowiek społeczno ekonomiczny (zakorzeniony instytucjonalnie)

Jest to tak jakby synteza dwóch wcześniejszych modeli człowieka w organizacji.

Analityczny schemat zachowań człowieka społeczno-ekonomicznego:

12. Reguły-wzory instytucjonalne. Mają one charakter zewnętrzny wobec jednostki, a człowiek jest w nich zakorzeniony. Wzory te mają się odnosić do rodziny, szkoły, miejsca pracy, życia w społeczności lokalnej, uczestnictwa w kulturze, życiu politycznym, itd.

2. Wybory indywidualne. Są to zadawalające decyzje podejmowane na podstawie posiadanych informacji, uwzględniające jednak poziom aspiracji człowieka, które określają tempo, intensywność i gotowość szukania lub zaprzestania szukania informacji.

3. Modele mentalne. Chodzi o poznawcze interpretacje otoczenia, których dokonuje jednostka na podstawie własnych doświadczeń i obserwacji. Modele te mają charakter wewnętrzny i pomagają jednostce w indywidualnych wyborach decyzyjnych.

4. Zachowania jednostki. Są to realne działania i doświadczenia człowieka w gospodarce.

5)czł. nauki (persp. wczesnonowoczesna)- jest racjonalny, zwraca uwagę na kontrolę w zarządzaniu;

6)czł. ekologiczny (persp. nowoczesna)- ludzie jako współzależne części systemu podlegają kontroli z otoczenia, środowiska zewnętrznego;

7)czł. symboliczny (persp. symboliczno-interpretująca)- ludzie są twórcami i użytkownikami symboli, znaczenie stanowi właściwy przedmiot uwagi;

8)czł. estetyczny (persp. postmodernistyczna)- ludzkie doświadczenie jest fragmentaryczne, liczy się kreatywność, wolność, odpowiedzialność.

13. Założenia kulturowe wg Scheina

Założenia są tym, co członkowie kultury uważają za rzeczywistość, czynnikiem decydującym o tym, co postrzegają, jak myślą i jak przeżywają. Założenia uznaje się za oczywiste. Podstawowe założenia wg Scheina: I)Stosunek organizacji do otoczenia (czy org. postrzega siebie samą jako dominującą, czy w niszy?); 2)Natura działań człowieka (czy właściwym zachowaniem będzie dominacja, aktywność, harmonia, czy bierność i fatalizm?); 3)Natura rzeczywistości i prawda (w jaki sposób dochodzi do określenia prawdy?); 4)Natura czasu {co stanowi naszą główną orientację z punktu widzenia przyszłości, teraźniejszości i przeszłości?); 5)Istota natury ludzkiej (czy ludzie są w zasadzie dobrzy, obojętni czy źli i czy natura ludzka jest zmienna czy nie?); 6)Natura tego, co ludzkie Gaki jest "właściwy" sposób odnoszenia się ludzi do siebie nawzajem, podziału władzy i związków uczuciowych? Czy najlepszą odstawą organizowania społeczeństwa jest indywidualizm, czy kolektywizm? itd.); 7)Stosunek. jednorodności do różnorodności (czy grupa korzysta najwięcej gdy jest zróżnicowana, czy homogeniczna? Czy jednostki zachęcać do eksperymentowania, czy do podporządkowania się?). Schein twierdzi, że założenia mogą wpływać na to, co członkowie jakiejś kultury postrzegają oraz na sposób ich myślenia i odczuwania. Wg Scheina członkowie kultury uznają wartości i podporządkowują się normom kulturowym dlatego, że ich podstawowe że ich podstawowe przekonania i założenia stanowią źródło zasilania dla tych wartości i norm.

14. Wartości i normy w życiu organizacji

Wartości to społecznie uznawane zasady, cele i standardy, którym przypisuje się jakiś walor wewnętrzny. Określają one, na czym zależy członkom organizacji. Stanowią podstawę osądzania z punktu widzenia dobra i zła; często wiążą się z silnymi emocjami. Z wartościami ściśle wiążą się normy: niepisane reguły, dzięki którym członkowie kultury wiedzą, czego się od nich oczekuje w rozmaitych sytuacjach (nie rozmawiaj w kinie w czasie filmu itp.). Wartości określają co w życiu członków kultury jest ważne, normy determinują rodzaje zachowań, których mogą oni spodziewać się po sobie nawzajem.

15. Artefakty kultur organizacji

Artefakty to widzialne, namacalne i słyszalne pozostałości zachowań zakorzenione w kulturowych normach, wartościach i założeniach- Przejawy fizyczne: sztuka, budynki, odzież, przedmioty materialne; w zachowaniu: ceremonie, tradycje, obyczaje, nagrody, kary; werbalne: anegdoty, dowcipy, imiona, przezwiska, opowieści, mity, historia, bohaterowie, metafory_ Artefakty stanowią z punktu widzenia badacza najłatwiej dostępne elementy kultury.

16. Jak prowadzi się badania kultury organizacji?

Etnografia: oznacza opis kultury. Typowe badania kultury organizacji rozpoczyna się od l)Zbieranie danych (bezpośrednia obserwacja artefaktów i symboli oraz jak się nimi posługują członkowie kultury LUB przeprowadzanie wywiadów z członkami kultury, które mają na celu wykrycie sposobów doświadczania i interpretowania przez nich świata). Prowadzimy dziennik badań, w którym zamieszczamy opracowane i przemyślane notatki z badań. 2)Analiza: analizujemy dane by wyłowić poszczególne normy i wartości oraz tematy symboliczne. Nie można nikogo do niczego zmuszać, należy pozwolić by odpowiedzi ujawniały się w trakcie procesu. 3)Analiza i opis: fazę tę przeprowadzamy do chwili, aż ujawnią się głębsze przekonania, założenia i symboliczne prawidłowości znaczeniowe łączące normy, wartości i tematy. Badania terenowe można przeprowadzać kilkakrotnie, aby potwierd7ić powstałe już założenia i być może dostrzec nowe. Im więcej badacz wie, tym bardziej jest niepewny.

17. Kultura i subkultura organizacji: definicje, różnice, przykłady.

"Podzbiór członków organizacji, którzy systematycznie wchodzą ze sobą w interakcje, identyfikują się jako odrębne grupy w organizacji, mają wspólny zbiór problemów określany h jako problemy ich wszystkich oraz systematycznie działają na podstawie wspólnych wyobrażeń specyficznych dla tej grupy". Różnica pomiędzy kulturą a subkulturą polega na tym, że kultura to jednorodna całość, a subkultury to wiele małych kultur funkcjonujących w tej samej organizacji. Caren Siehl i Joanne Martin: subkultury należy określać w ich relacji do ogólnych schematów kulturowych organizacji, a zwłaszcza w odniesieniu do dominujących wartości kultury. Inni odróżniają subkultury na podstawie przynależności do grupy pracujących razem, poziomu hierarchii oraz wcześniejszych powiązań wewnątrz organizacji. Subkultury grup osób pracujących razem, subkultury grup osób współpracujących, s. hierarchiczne, s. oparte na wcześniejszych związkach organizacyjnych.

18. Co ogranicza działania zespołowe: determinizm kontra indeterminizm?

Determinizm (łac. determinare - oddzielić, ograniczyć, określić) - koncepcja filozoficzna, według której wszystkie zdarzenia mają zawsze swoją przyczynę, a zatem znając stan wszechświata w danym momencie można teoretycznie przewidzieć wszystkie przyszłe wydarzenia i nie ma tu miejsca na przypadkowość czy działanie wolnej woli. Determinizm to pogląd, uznający zasadę prawidłowości, przyczynowego uwarunkowania wszelkich zjawisk (przyrody, zwoju społeczeństw, ludzkiego działania), przyjmujący istnienie zależności między nimi

W naukach społecznych bywa też rozumiany jako uproszczone wyjaśnienie zjawisk opierające się na pojedynczej przyczynie.

Indeterminizm neguje determinizm; pogląd nie uznający prawidłowości (przyczynowego uwarunkowania) wszelkich zjawisk (przyrody, rozwoju społeczeństw, działania ludzkiego), w filozofii pojęcie wolności obejmujące różne dziedziny. W etycznej koncepcji stoików życie cnotliwe jest życiem wolnym, a konieczność nie wyklucza wolności. Występuje w formach skrajnych, radykalnych (negacja istnienia jakichkolwiek uwarunkowań) i umiarkowanych (negacja tylko pewnego typu uwarunkowań lub twierdzenie, że ta sama przyczyna niekoniecznie musi zawsze powodować ten sam skutek).

Działanie zespołowe to każdorazowo specyficzne rozwiązanie, jakie stosunkowo autonomiczni aktorzy społeczni o zróżnicowanych dążeniach i orientacjach indywidualnych, dysponujący określonymi zasobami i umiejętnościami wymyślili, skonstruowali i zinstytucjonalizowali dla rozstrzygania problemów kooperacji w procesie realizowania wspólnych celów. Działanie zespołowe nie jest zjawiskiem naturalnym, jest sztuczną konstrukCją społeczną. Jego charakter nie jest zdeterminowany przez "obiektywne struktury" problemów, które w trakcie tych działań są rozwiązywane ani też nie jest ich logiczną konsekwencją

Przyjęte rozwiązanie nigdy nie jest najlepszym z możliwych ani nawet najlepszym w kontekście konkretnych uwarunkowań. Są to zawsze rozwiązania przypadkowe, indeterministyczne, arbitralne - choć nie wolne od wszelkich ograniczeń. Są sposobami integrowania różnych dążeń, różnych grup, stanowią tworzywo społecznej strukturalizacj i, tworzywo "organizowania" obszaru społecznych działań. To właśnie owa strukturalizacja będąca zawsze społecznym artefaktem, określa zakresy swobody i możliwości działania aktorów oraz ukierunkowuje ich zachowania sprawiając, że zespołowa działalność ludzi staje się możliwa, a jednocześnie istotnie warunkując jej rezultaty.

Częstym problemem w działaniach społecznych jest sprzeczność ich rezultatów z zamierzeniami i intencjami aktorów. Dzieje się tak ponieważ, działając racjonalnie z punktu widzenia własnego interesu, nie kooperujemy z innymi, co niejednokrotnie odbija się fatalnie na obydwu stronach. (Dylemat więźnia)

19. Pojęcie niepewność: co pomaga zrozumieć i wyjaśnić?

Pomaga zrozumieć i wyjaśnić kwestie władzy i struktur w działaniach międzyludzkich. Niepewność jest najważniejszym elementem struktury rozwiązywania problemów.

Niepewność oznacza - niezdeterminowanie konkretnych sposobów rozwiązywania problemu. Niepewność staje się źródłem wladzv dla aktorów, którzy są zdolni do kontrolowania jej źródeł. W ten sposób stosunki między aktorami oraz między nimi a rozwiązywanymi przez nich problem~ strukturalizują się w obszar władzy i zależności. W gruncie rzeczy władza jest tu zcrwsze specyficznym rezultatem wykorzystania przez aktorów odpowiednich źródeł niepewności, które kontrolują oni w strukturze danej gry. Struktura stosunków między aktorami jest więc zawsze powiązana ze strukturą gry, ponieważ ta ostatnia decyduje o możliwoSiCiach wykorzystania "naturalnych" i "sztucznych" źródeł niepewności oraz określa zakresy kontroli, jaka aktorzy mogą nad nimi sprawować.

Władza stanowi podstawowy i nieunikniony element wszystkich stosunków społecznych, jądro każdego działania zespołowego, wokół którego rozwijają się jednocześnie procesy przetargu i integracji. Jest podstawowym mechanizmem naszej codziennej egzystencji społecznej. Stosunki między ludzkie są zawsze stosunkami władzy i pozostają niemi tak długo, jak długo jest on stosunkowo autonomicznym aktorem, a nie tylko instrumentem w rękach innych ludzi. Swoją autonomię może zaś chronić tylko w ten sposób, że będzie z niej korzystał prezentując innym gotowość negocjowania swojej "dobrej woli" we wzajemnych kontaktach. Każde oddziaływanie jednego człowieka na drugiego zawiera w sobie element szantażu i manipulacji, ponieważ działanie zespołowe nie jest nigdv całkowicie zdeterminowane przez struktwy czy obowiązujący porządek społeczny.

Każda struktura dopuszcza i tworzy władzę, toteż jak struktura nie może istnieć beż władzy, tak też władza nie może istnieć bez struktur.

Jedynym sposobem zmiany takiego stanu rzeczy może być zaprojektowania i zinstytucjonalizowania innych rozwiązań, dających aktorom większe możliwości i gwarancje

autonomii, zapewniające większą różnorodność i bogactwo ich interakcji. Zmiany jednak: nie są w gruncie rzeczy konieczne, bo jak sztucznym wytworem są obecnie wypracowywane i odtwarzane struktury, tak sztucznym będg struktury mające zastąpić obecny stan rzeczy. Poza tym zmiany nie są wynikiem rozwoju historycznego, są procesami społecznych kreacj i, w toku których członkowie danej społeczności uczą się wspólnie, tzn. obmyślają i utrwalają nowe sposoby rozgrywania społecznej gry konfliktu i kooperacji; jednocześnie nabywają odpowiednich zdolności poznawczych oraz umiejętności w dziedzinie komunikacji społecznej i organizacji. Zmiany są więc procesami społecznego uczenia się.

20. Nie istnieją systemy w pełni regulowane/kontrolowane: dlaczego?

1. Człowiek nawet w najbardziej ekstremalnych sytuacjach zachowuje zawsze pewne

minimum swobodY i nie może się powstrzymać by nie wykorzystać jej w walce z systemem ". Nawet w warunkach zależności i przymusu ludzie nie tylko nie przystosowują się biernie do sytuacji, .ale znacznie częściej niż się przypuszcza, wykorzystują ją w sposób aktywny. Przykładem może być zjawisko " odwracania" kierunku działania reguł i przepisów formalnych, które będąc na pierwszy rzut oka formą przymusu, stają się formą ochrony przed zwierzchmikiem; podobnie akty gniewu i "agresji", które wydają się wyrazem irracjonalnych impulsó jednostki, często są w rzeczywistości całkowicie świadomie wykorzystywanym sposobem wyrobienia w grupie respektu dla siebie i w konsekwencji narzucenia jej własnego punktu idzenia w sytuacjach słabo ustrukturalizowanych i potencjalnie konfliktowych. Zwierzchnicy również starają się wykorzystać szanse i atuty swoich pozycji. Ponadto zachowania. obu stron wpływają na siebie wzajemnie - organizaCJjna rzeczywistość ma więc charakter zupełnie odbiegaiący od schematu deterministycznie działającej maszyny.

Zachowania ludzi w organizacji nie mogą być w żadnym razie traktowane jako mechanistyczny rezultat posłuszeństwa czy efekt presji uwarunkowań strukturalnych. Są zawsze wyrazem i urzeczywistnieniem wolności, jakikolwiek byłby jej zakres; są odzwierciedleniem wyboru, jakiego dokonuje człowiek starając się wykorzystać swoje szanse istniejące w ramach określonych ograniczeń. Zachowania organizacyjne zatem, nie będąc do końca zdeterminowane, nie są też nigdy w pełni przewidywalne. Są zawsze prZ)!JJadkowe.

21. Aktor i jego swoboda: jak: to opisać i wyjaśnić?

W wyobrażeniach większości ludzi organizacja to twór o charakterze mechanistycznym. Charakteryzujący się racjonalnością funkcjonowania oraz wysoką sprawnością; czyli skomplikowany ale jednocześnie doskonale zorganizowany układ "trybików'.

Wyobrażenie to wydaje się słuszne do czasu, gdy organizację oceniamy pod względem sprawności efektów jej funkcjonowania. Ocena ta ulega zmianie, gdy postrzegamy, iż owymi "trybikami" są ludzie.

Podstawową przyczyną tej rozbieżności między wyobrażeniami a rzeczywistością jest fakt, że czło . ek zawsze zachowuje pewne minimum swobody i nie może powstrzymać się, aby nie wykorzystać jej w walce z systemem.

Dlatego nie można rozpatrywać organizacji jako całości w pełni uporządkowanej, jak chciałoby ją widzieć wielu kierowników. Organizacja jest zawsze domeną stosunku władzy, wpływów, przetargów i kalkulacji. Stosunki te są wykorzystywane przez niezliczonych aktorów organizacyjnych w celu manifestowania swojej obecności oraz wpływania na system i na zachowania partnerów niezależnie od tego, że ich możliwości oddziaływania w tym zakresie są bardzo zróżnicowane.

Zachowania ludzi w organizacji nie mogą być w żadnym przypadku traktowane jako mechanistyczny rezultat posłuszeństwa czy efekt presji uwarunkowań strukturalnych. Są one zawsze wyrazem i urzeczywistnieniem wolności, jakikolwiek byłby jej zakres, odzwierciedleniem wyboru, jakiego człowiek dokonuje starając się wykorzystać swoje szanse istniejące w ramach określonych ograniczeń.

We wszystkich typach organizacji, aktorzy potrafią w istotnym stopniu wykorzystać margines swobody, jakim dysponują. Nawet w warunkach zależności i przymusu ludzie nie tylko nie przystosowują się biernie do sytuacji, ale znacznie częściej niż się uważa wykorzystująją w sposób aktywny. Przykładem może tu być zjawisko "odwracania' kierunku działania reguł i przepisów formalnych. Oznacza to, że organizacyjna rzeczywistość ma ksztah zupełnie odmienny od deterministycznie funkcjonującej maszyny.

Oficjalnie obowiązujące w organizacji przepisy sąjedynym z tych czynników, które określają kontekst działania i wyznaczają zasoby, jakimi aktorzy mogą dysponować. Aktorzy nigdy nie są całkowicie wolni i są, przynajmniej częściowo "wykorzystywani" przez system, ale jednocześnie system co najmniej w takim samy stopniujest poddany ich wpływom, a często nawet zniekształcony w wyniku ich nacisków i manipulacji. Tak, więc organizacja to ciągły proces negocjacji między aktorem Gednostką) a organizacją.

Mówiąc inaczej- aktor w każdej chwili dąży do takiego wykorzystania posiadanego marginesl!1 swobody, aby wynegocjować dla siebie najbardziej "opłacalne" warunki uczestnictwa; stara się tak manipulować innymi aktorami i całą organizacją, aby "negocjacje" te były dla niego korzystne.

22. Aktor i jego strategia

Sytuacja organizacyjna nigdy nie ogranicza całkowicie aktorów. Zachowują oni zawsze pewien margines swobody i możliwość prowadzenia negocjacji. Dzięki temu marginesowi swobody, który stanowi jednocześnie źródło niepewności dla partnerów danego aktora oraz dla organizacji jako całości, każdy aktor dysponuje określonym zakresem władzy, tym większym, im kontrolowane przez niego źródła niepewności organizacyjnej są bardziej istotne dla funkcjonowania organizacji oraz dla realizacji strategii przyjętych przez jego partnerów. Zachowania organizacyjne mogą więc i powinny być analizowane jako wyraz wykorzy: tania swej władzy w celu w celu maksymalizowania "wygranych" organizacyjnych. Mówiąc inaczej- aktor w każdej chwili dąży do takiego wykorzystania posiadanego marginesu swobody, aby wynegocjować dla siebie najbardziej "opłacalne" warunki uczestnictwa; stara się tak manipulować innymi aktorami i całą organizacją, aby "negocjacje" te były dla niego korzystne.

Przyjmowane przez aktorów organizacyjnych strategie działania zawierają w sobie zawsze dwa przeciwieństwa, ale jednocześnie komplementarne aspekty, tzn. stałe dążenie do ograniczania swobody działania innych uczestników organizacji ( strategia ofensywna) oraz do unikania ograniczeń swobody własnej (strategia defensywna). Ważność i znaczenie każdego z tych dwóch aspektów zmienia się w czasie i w przestrzeni zależnie od sytuacji działania -oraz od atutów, jakimi aktor może dysponować.

Pojęcie "strategia" odnosi się w jednakowym stopniu do zachowań wyraźnie racjonalnych, jak i do tych, które wydają się całkowicie przypadkowe. Nawet w tych zachowaniach, którym na co dzi ń rządzą nastroje i reakcje emocjonalne, możliwe jest odkrycie prawidłowości i regularności mających sens w odniesieniu do strategii. Ta ostatnia nie jest przeto niczym innym jak zasadą wywnioskowaną z ex post z prawidłowości przejawiających się w empirycznie obserwowalnych zachowaniach ( odkrycie sensu obserwowalnych zachowań). Aby zrozumieć istotę tego pojęcia należy wyjść od następujących empirycznie potwierdzonych założeń:

• Aktorzy rzadko miewająjasno sformułowane cele, czy spójne zamiary. Cele aktora są zwykle liczne, mniej lub bardziej niejednoznaczne, często sprzeczne, nie zawsze w pełni ujawnione. Zmieniają się one w trakcie działania. Niektóre z nich aktor odrzuca, inne dopiero odkrywa. Nieprzewidziane i nieprzewidywalne konsekwencje wlasnych działań zmuszają go niejednokrotnie do ponownego przeanalizowania własnej pozycji i do zmiany zamiarów. To co było ."środkiem działania" w jednym momencie staje się "celem" w innym i odwrotnie. Dlate,go też błędem byłoby traktowanie jego zachowań jako zawsze w pełni przemyślanych' i .wyraźnie ukierunkowanych na osiągnięcie z góry ustalonych celów.

• Zachowanie aktora jest aktywne, tzn. o ile zawsze podlega ograniczeniom, o tyle nigdy nie jest w pełni zdeterminowane. Nawet pasywność jest zawsze rezultatem wyboru sposobu zachowania się.

• Zachowanie aktora ma zawsze dwa aspekty: aspekt ofensywny polegający na chwytaniu nadarzających się szans poprawienia własnej sytuacji i aspekt defensywny polegający na utrzymywaniu i poszerzaniu własnego marginesu swobody, a tym samym możliwości działania. Przeciwstawność ta nie oznacza, że obydwa aspekty muszą występować z jednakowym nasileniem w określonym przedziale czasowym.

Strategia., to innymi słowy sposób w jaki aktorzy, uczestnicy danego systemu działań wykorzystują możliwości tkwiące w sytuacji każdego z nich w celu skorzystania z szans, jakie oferuje im gra.

Pyt. 23 - Władza nie jest cechą aktorów, ale relacji: co to znaczy ?

Współcześnie władza jest cechą relacji, nie zaś atrybutem osobowości aktorów, jak ją postrzegał Weber. Władza jest działaniem społecznym, przybierającym formę wpływu wywieranego na partnerów pozostających we wzajemnych relacjach. Jest ona możliwością rozstrzygania konfliktów społecznych na zasadzie mediacji, a w wielu przypadkach daje możliwość stworzenia warunków do rozstrzygania ich przez samych zainteresowanych, tj. uczestników konfliktu. Określony wpływ, jako główny atrybut władzy, zmusza do odrzucenia jej konfliktowego charakteru. Spojrzenie, przyjmujące założenie, że władza nie jest cechą aktorów, lecz własnością zachodzących między nimi relacji, proponuje perspektywa teorii gier oraz modele wyborów racjonalnych. Przedmiotem uwagi są tutaj działania zespołowe i konieczność wzajemnego dostosowywania się uczestników. Władza ma charakter strategicznego zasobu w świecie racjonalnych działań jednostek. Jest więc powiązana ze zjawiskiem negocjacji. Zdaniem Michela Croziera, wybitnego socjologa organizacji, “każda konstrukcja działania zespołowego zbudowana wokół “naturalnej” niepewności, wynikającej z cech rozwiązywanych problemów, konstytuuje się jako system władzy.” Badając instytucje krytykuje podejście funkcjonalne za ignorowanie ich aktywnego, strategicznego wymiaru. Każdy system społeczny wymyka się pełnej kontroli i regulacji, ponieważ aktorzy dysponują marginesem swobody. Władza rodzi się więc w rezultacie wykorzystywania źródeł niepewności, które kontrolują aktorzy w strukturze danej gry. Stąd struktura władzy jest powiązana ze strukturą danej gry, co oznacza że jest osadzona w kontekście społecznym. Relacje władzy mają cztery właściwości. Są instrumentalne, nieprzechodnie, wzajemne i nierównoważne. Instrumentalnośc, czyli nakierowanie na cel, nie neguje znaczenia niezamierzonych skutków władzy lub też biernego dostosowania. Władza może wyrażać się nie tylko przez to co można uzyskać, lecz także przez możliwości skutecznego zablokowania działań innych. Ponadto relacje władzy są wzajemne, ale nie są równoważne. Są one oparte na jednostronnie korzystnej wymianie. W grach społecznych partnerzy są nierówni, ponieważ różnią ich pozycje w strukturze społecznej, a co za tym idzie - zasoby i możliwości ich wykorzystania. W identycznych relacjach władzy różni aktorzy mają różne możliwości strategicznego rozegrania sytuacji. Zasoby muszą jednak być adekwatne i możliwe do wykorzystania w danym momencie. Istotną rolę odgrywają więc ograniczenia strukturalne i sytuacyjne. W ten sposób analiza gier społecznych dochodzi do badania organizacji. Crozier zwraca uwagę na fakt, że w organizacjach relacje władzy występują na dwóch planach: w oficjalnej strukturze organizacyjnej oraz w równoległej, nieoficjalnej strukturze związanej z marginesem wolności aktorów i kontrolowaniem przez nich ważnych dla całej organizacji źródeł niepewności. Jego zdaniem “największe niebezpieczeństwo nadużyć z tytułu władzy tkwi nie w możliwościach swobodnego przejawiania inicjatywy przez aktora, ale w zniesieniu tej swobody przez innych aktorów, najczęściej kierowników, którym udało się uzyskać monopol na inicjatywę”. Zasługą tej analizy jest zwrócenie uwagi na rolę działań ludzi w sformalizowanych strukturach jakimi są współczesne organizacje. Jednak Crozier rozszerza swoje wnioski na ogół stosunków społecznych. Relacje władzy pełnią rolę szczególną przez swoją powszechność i niezdeterminowany, otwarty charakter. “Nie przestaliśmy też doszukiwać się i demaskować rzeczywistego charakteru takich rozpowszechnionych form władzy jak rodzina, kościół, szkoła, medycyna, psychiatria itp. Okazuje się bowiem, że są one zawsze oparte na stosunkach siły i dominacji, a jako takie mają nieuchronnie charakter przypadkowy.

24) Władza organizacji

Kształt struktury organizacyjnej kształtują przede wszystkim relacje władzy między jej elementami.

Władza organizacyjna jest podstawowym mechanizmem stabilizowania ludzkich zachowań jest też głównym czynnikiem wyznaczającym kształt relacji w jakie wchodzą między sobą aktorzy organizacyjni.

Definicja WŁADZY - władza niezależnie od jej typu (tj. źródła, legitymacji, celów i metod) zawiera w sobie zawsze możliwość oddziaływania pewnych jednostek lub grup społecznych na inne jednostki lub grupy społeczne. Takie zdefiniowanie władzy umożliwia zastosowanie go do wszelkich form władzy.

WŁADZA nie jest cechą aktorów, ale tkwi w zachodzących między nimi relacjach.

Władza urzeczywistnia się przez WYMIANĘ dokonującą się między zaangażowanymi w daną relację aktorami. Ponieważ relacja między aktorami zawsze zawierają element wymiany i wzajemnego dostosowania się, władza jest nierozerwalnie związana ze zjawiskiem NEGOCJACJI. Możemy zatem określić ją jako STOSUNEK WYMIANY, CZYLI PROCES NEGOCJACJI, w którym biorą udział co najmniej dwie osoby.

Istota stosunków władzy:

9. Stosunki władzy mają charakter instrumentalny - tzn że władza, podobnie jak negocjacje, może być w pełni rozumiana tylko w kontekście celu. Zgodnie z logiką instrumentalną cel motywuje aktorów do angażowania ich zasobów w określone stosunki z innymi aktorami.

2. Relacje władzy mają charakter nie przechodni - tzn. np. jeśli osoba A może z łatwością uzyskać ze strony osoby B jakieś działanie X, a osoba B może to samo uzyskać ze strony osoby C to wcale nie znaczy jeszcze, że A uzyska to samo ze strony C.

3. Relacje władzy cechuje wzajemność, ale jednocześnie nierównoważność - wzajemność dlatego, że ilekroć mówimy o negocjacjach, mówimy tym samym o wymianie.

Nierównoważność stosunków władzy polega na tym, że dokonująca się między zaangażowanymi stronami wymiana jest korzystniejsza dla jednej z nich

Władzę można zatem zddefiniować jako dwustronny stosunek wymiany, której warunki są korzystniejsze dla jednej ze stron.

Źródła i podstawy władzy: - atuty,

-ID zasoby,

- a więc siła jaka dysponuje każda z jednostek/stron; nie chodzi tu o siłę jako taką samą w sobie ile przede

wszystkim MOŻLIWOŚCI DZIAŁANIA partnerów.

WŁADZA tkwi w marginesie swobody każdej ze stron zaangażowanych w stosunek władzy.

Ograniczające oddziaływanie struktury organizacyjnej na przebieg stosunków władzy w ramach organizacji ma charakter wieloaspektowy:

12. po pierwsze organizacja umożliwia rozwój stosunków władzy i zapewnia ich trwałość.; władza i organizacja są wiec ze sobą nierozerwalnie powiązane.

2. Po drugie struktura organizacyjna i obowiązujące przepisy ograniczają obszary organizacji, na których stosunki władzy mogą się rozwijać; tworzą i wyznaczają sfery niepewności organizacyjnej Im bardziej istotna dla organizacji będzie sfera niepewności kontrolowana przez danego aktora, tym większą będzie o n miał władzę.

3) Organizacja reguluje rozwój stosunków władzy.

Rzeczywiste stosunki władzy nawiązujące się wewnątrz danej organizacji nie są nigdy prostym i wyraźnym odbiciem stosunku sił i form dominacji uwarunkowanych strukturą społeczną, charakterem stosunków produkcji oraz wynikającym z nich technicznym i społecznym podziałem pracy.

Pyt. 25 - Co to znaczy , że zmiana powinna być traktowana jako problem socjologiczny a nie tylko jako konsekwencja jakiejś logiki zewnętrznej.

Zmiana powinna być traktowana jako problem socjologiczny a nie tylko jako konsekwencja logiki zewnętrznej.

Traktowanie zmiany jako problem socjologiczny pozwala ujmować rzeczywistość społeczną jako proces o charakterze raczej ewolucyjny niż rewolucyjny w którym dokonuje się konfrontacja świata realnych zachowań ludzi i systemów. Pozwala to wyłonić nowe wzorce instytucjonalne.

Zmiana społeczna to każde przeobrażenie, które jest postrzegane jako znaczące dla życia społecznego. Ważnym kryterium jest zasięg zmiany, który pozwala wyróżnić zmiany o charakterze rewolucyjnym i ewolucyjnym, globalnym i marginalnym czy dokonującym się wewnątrz grupy i zmieniającymi całe społeczeństwa, kultury, cywilizacje. Inne kryteria dotyczą regularności i powtarzalności zmian.
Przeciwne teorie mówią o trwałości pewnych struktur, wartości, organizacji czy instytucji.
Badanie zmian możliwe jest przez analizę czynników integrujących lub powodujących dezintegrację; czynników wewnętrznych i zewnętrznych; czynników ekonomicznych i pozaekonomicznych (np. religia, kultura, tradycja). Zmiany badane są także z punktu widzenia zachowań jednostkowych i zbiorowych, małych i dużych grup społecznych; można analizować wąski aspekt życia społecznego lub całokształt stosunków społecznych. Zróżnicowany jest też przedmiot badań: stosunki społeczne i ekonomiczne, polityczne, etniczne, instytucje, normy i in.
Zmiany mogą być czynnikami służącymi kontynuacji lub negacji przeszłości (migracje, wojny, podboje, ideologie, tradycja, polityka, stosunki gospodarcze). Czasem przeobrażenia kumulują się wewnątrz jakiegoś systemu. Istnieją teorie ewolucji i równowagi.
Zmiany możemy wartościować w kategoriach postępu lub regresu. Kolejny problem to interpretacja przeobrażeń. Teorie ewolucji opisują proces przechodzenia od niższych stadiów rozwoju do wyższych. Comte uważał zmiany za przeobrażenia dominujących zasad rządzących społeczną organizacją. Dla Marksa były to zmiany formacji. Dla Durkheima to proces przechodzenia od form prostych do bardziej złożonych.
Zmiany mogą wynikać z działań świadomych bądź niezamierzonych. Teorie interpretacji zmian to: teoria ewolucji: linearny, adaptacyjny charakter zmian, teoria równowagi, teoria konfliktu, teorie cykliczne: kultury zanikają i powstają.
Przyczyny zmian społ. to czynniki, które są konieczne dla wywołania określonych warunków. To rozmaite procesy polegające na tworzeniu nowych struktur i systemów, pewne zdarzenia wraz ze społecznymi reakcjami na nie.
Teorie zmiany egzogennej. Traktują społeczeństwo jako system stabilny, który podlega zmianie na skutek oddziaływania sił zewnętrznych. Mogą działać czynniki przyrodnicze, migracje ludności, dyfuzja kultur, naciski polityczne i in. Kulturowa dyfuzja to proces polegający na rozszerzeniu określonych cech kultury jednego społ. na inne. Odbywa się to przez powielanie wzorów, o dynamice decyduje intensywność kontaktów oraz dotychczasowe normy i wartości, siła tradycji, poziom infrastruktury. Zmiana to proces przeciwstawienia się nowych doświadczeń ustalonym instytucjom i sposobom myślenia, osłabia się autorytet form organizacyjnych, obyczajów jako wzrost krytycyzmu wobec dotychczasowych rozwiązań. Kryzys to sytuacja, w które ludzie tracą kontrolę nad środowiskiem, pojawia się zagrożenie, konwencjonalne sposoby zachowania lub myślenia nie mają zastosowania. Pojawiają się różne zmiany: uwolnienie od panowania tradycji, sekularyzacja, innowacja. Zmiana jest rezultatem adaptacji oraz eliminacji przejawów dysfunkcji. Pojawia się po uzasadnieniu, pod przymusem, przy istnieniu pozytywnego modelu.

Pyt. 26 Zmiana jako zjawisko systemowe.

Zmiana społeczna nie jest logicznym etapem rozwoju społecznego ani wprowadzeniem lepszego, bardziej racjonalnego modelu społecznej organizacji. Jej istotą jest przekształcenie systemu działań. Aby nastąpiła zmiana trzeba przekształcić cały ten system, tzn. aby ludzie ustanowili nowe stosunki między sobą i nowe formy społecznej kontroli działań. Przekształceniu muszą ulec przede wszystkim gry, które rządzą stosunkami społecznymi tworzącymi organizacje. Oprócz natury gry musi przekształcić się też model regulacji. Konieczne jest przekształcenie różnych form społecznej kontroli działań, które z jednej strony umożliwiają regulację, a z drugiej strony ją komplikują. Aby zmiany te mogły się dokonać, należy także przeprowadzić stosunki sił. Gry i modele regulacji pełnią funkcję podtrzymywania trwałości systemów działań i wywierają duży wpływ na inicjatywy w zakresie zmian. Zmiana ma charakter systemowy gdyż jest rozwiązaniem specyficznym dla systemu działań, do którego jest wprowadzona i który sama kształtuje. Trudności jakie wywołują zmiany wprowadzane do organizacji dzielimy na:

a). problem wypracowania projektu zmian

b). problem wdrożenia przyjętego projektu

Problem wdrożenia decyzji jest problemem oporu przeciw zmianom. Aby przezwyciężyć ten opór ludzi należy bez przerwy przekonywać ich, odpowiednio formować i kształcić. Należy tak manewrować aby udowodnić konserwatyzm i egoizm jednostek opornych. Takie podejście jest nieadekwatne, gdyż nie znajduje potwierdzenia w rzeczywistym funkcjonowaniu organizacji i systemów działań. Członkowie organizacji mogą przyjmować daleko idące zmiany jeśli dostrzegają w proponowanych im nowych grach swój interes. Próby przeciwdziałania wdrożeniom projektu zmiany są tym skuteczniejsze, im warunki wypracowania tego projektu czynią go podatnym na krytykę. Jakość działań związanych z daną zmianą jest silnie uzależnione od kontekstu organizacyjnego i systemowego, gdyż warunki poszukiwania informacji niezbędnych do zrealizowania decyzji mają charakter organizacyjny. Informacje są ważnym elementem każdej gry, władzy i wpływów gdyż wymiana informacji nie jest procesem neutralnym. Stąd też wpływ reformowanego systemu na kierunek podejmowanych decyzji jest bardzo duży. Jeśli projektanci reformy próbują granice przekroczyć, to ich projekt będzie bardzo śmiały ale mniej adekwatny do rzeczywistości. Gdy utrzymują się w ich granicach, to pozbawiają się możliwości interwencji. Wszystkie organizacje i systemy zorganizowane podlegają ewolucji. Organizacja nie jest konstrukcją w pełni przejrzystą i niemożliwe jest stworzenie systemu przejrzystego. W organizacjach i konkretnych systemach działań rozgrywane są zespoły gier opartych na nierówności. W ramach tych gier zachodzą procesy wzajemnego dostosowania się, co w rezultacie doprowadza do utrwalania dysfunkcyjnych kół zależności, trudności komunikowania się i kontroli. Procesu projektowania ani wdrażania nie można w pełni zrozumieć i ocenić w oderwaniu od właściwości i sposobów regulacji konkretnego systemu działań będącego jej obiektem, gdyż wpływają one na przebieg tych procesów. Zmiana będąc zjawiskiem systemowym ma charakter także uwarunkowany i specyficzny.

Pyt. 27 Reforma, projekt zmiany: jak to ujmować.

Każda zmiana jest niebezpieczna, bo w sposób nieunikniony narusza warunki gry i grozi człowiekowi utratą swobody działania oraz panowania nad określonymi źródłami władzy, modyfikując bądź eliminując sfery niepewności, które mógł on kontrolować. To, czy uczestnicy organizacji są zwolennikami, czy przeciwnikami reformy nie ma większego znaczenia. Postępują racjonalnie przeciwstawiając się nieświadomie wszystkiemu, co zagraża ich autonomii. Dążą oni do ukierunkowania spowodowanych zmian aby mogli poszerzyć kontrolowaną przez siebie sferę niepewności. Nieświadome, niezamierzone działania uczestników organizacji chcących zachować swoją autonomię mogą całkowicie zniekształcić ideę reformy. Tradycyjne podejście do problemu zmian (którego niepowodzenie reformy tłumaczy się jako wynik niedoinformowania, rutyny - „irracjonalności” lub „alienacji” podwładnych itp.) jest błędny. Wpływ reformowanego systemu na systemowy kierunek podejmowanych decyzji jest duży. Strukturalizuje je i wyznacza ich granice. Jeśli projektami reformy przekroczą oni te granice, to ich projekt będzie bardziej śmiały ale bardziej oderwany od rzeczywistości. Jeśli będą starali się w nich utrzymać, to pozbawią się możliwości interwencji. Autorzy systemu, którzy będą realizować reformę będą dążyć do jej sparaliżowania lub też przygotowywać projekt reformy na podst. analizy i informacji otrzymywanych ze źródeł zewnętrznych. W pierwszym przypadku trzeba przyjąć logikę racjonalności (wzajemne dostosowanie się stron i rozpoczęcie ciągu działań, które mogą okazać się racjonalne, model stosowany w projektowaniu i wdrożeniu zmian kierowanych). W drugim przypadku trzeba przyjąć model racjonalny a priori. Mechanizm wprowadzania zmian kierowanych czy reform do systemu o którym mamy małą wiedzę sprowadza się do akcji i reakcji prowadzącej do stopniowania zaniku jakichkolwiek przekształceń. Każda zmiana w systemie na które chcemy oddziaływać pociąga za sobą reakcje obronne. System przystosowuje się do niej przez zachowania kompensacyjne zmieniając przy tym sens reformy i zachowując swoją tożsamość. Wymusza to rozszerzenie zakresu reformy przez objęcie nią tych elementów systemy, które były nieskontrolowane. Zdarza się jednak tak, że podczas przystępowania do realizacji reformy jest ona prosta, potem okazuje się, że trzeba inwestować w nowe, dodatkowe zasoby i poddawanie kontroli nowych elementów reformowanej całości, dużo bardziej złożonych. To doprowadza reformatorów do stwierdzenia, że zamierzenia ich zakończyły się porażką i zaniechania całego przedsięwzięcia. W przypadku dostatecznej znajomości reformowanego systemu reforma może stać się współdziałaniem z systemem. Oszczędza się ograniczone zasoby i powiększa uzyskane rezultaty. Działania reformatorskie często są podejmowane przy braku konkretnych informacji o systemach, których dotyczą. Reformatorzy zapominają, że żaden problem nie istnieje niezależnie od systemu działań społecznych, w ramach którego jest rozwiązywany. Zapominają również, że systemów działań społecznych nie można zredukować do problemów materialnych. Systemy są konstrukcjami społecznymi i nie są nigdy mechanicznie posłuszne rozkazom informatora.

Pyt. 28 Uczenie się działania zespołowego.

Zmiana kierowana jest zjawiskiem polegającym na zapoczątkowaniu ciągu akcji i reakcji procesów negocjacji i kooperacji. Udana zmiana jest rezultatem zespołowego procesu uruchamiającego istniejące zasoby i umiejętności do konstytuowania nowych gier. Taka zmiana ma jednak dwie strony medalu. Pierwsza strona to doprowadzenie do zmiany określonego sposobu działania, funkcji ze względu na cele ekonomiczne, społeczne, finansowe. Druga strona natomiast to transformacja wartości systemu i sposobów jego regulacji. Takie zdefiniowanie problemu zmiany kierowanej pozwala na ujawnienie wymiary wszelkich zmian. Wymiar ten to uczenie się, tzn. odkrywanie lub tworzenie oraz utrwalanie przez aktorów nowych modeli stosunków międzyludzkich (rozwój nowych zdolności i umiejętności zespołowych). Zmiany społecznej nie da się sprowadzić do prostego procesu uczenia się, gdyż jest uwarunkowana czynnikami materialnymi i społecznymi. Tłumaczyć ją można jako zmianę stosunku sił. Zmiana ta następuje, gdy za pośrednictwem nowych form organizacji wyższość nowoodkrytych zdolności zaczyna się ujawniać. Sama zmiana stosunku sił nie doprowadza do rozwinięcia się nowych zdolności ani też do zmiany natury i reguł gry. Traktowanie zmiany jako procesu zespołowego uczenia się wychodzi od indetermizmu historii i życia społecznego. Zmiana nie ma charakteru neutralnego, jest rezultatem ludzkiej inwencji, twórczości i poszukiwań. Zinstytucjonalizowane konstrukcje społeczne utworzone jako instrumenty działania zespołowego stają się same barierami w procesie uczenia się (hamują obmyślanie nowych konstrukcji). Zespołowym uczeniem się nazywa się procesy, w toku których zespół aktorów stanowiących część jakiegoś systemu działań obmyśla i utrwala nowe modele gry. Gry te wprowadzają i wyrażają nową strukturalizację obszaru działań nowych problemów i rezultatów działania. Indywidualne uczenie się nowej gry jest procesem odmiennym od zespołowego uczenia się tej gry. Problemem jest wspólne uczenie się nowej gry przez cały zespół aktorów. Aktorzy aby wypracować, utrzymać i utrwalić model nowej gry muszą odrzucić dotychczasowe interesy, stosunki władzy, zwyczaje oraz modele intelektualne. Stara gra nie zrodzi nowej gry. Istnienie organizacyjnych zdolności zespołowych wymaga od uczestników stosowania określonego typu racjonalności i instrumentów działania. Zdolności te pozwalają rozwiązywać określone problemy ale same też stają się barierą uczenia się. Każdy obszar działania jest ustrukturalizowany i strukturalizacja ta określa kształt gier i systemów działań (istnieje pewien rodzaj zdolności, tzw. zespół o charakterze systemowym). Zdolności te oparte na racjonalności stanowią podstawę gier i procesów integracyjnych. Istotnymi elementami każdego przedsięwzięcia zespołowego są tzw. „błędne koła”, które są mechanizmami samoutrwalania się systemów działań.

Pyt. 29 - Bogactwo organizacyjne: co to może znaczyć?

Niezaprzeczalnie bogactwem organizacyjnym, jest jej kultura. W każdej organizacji funkcjonuje zjawisko określane jako kultura organizacyjna, rozumiana jako zbiór wartości łączących ludzi wokół których można skupić zbiorowe działanie. Organizacja poza tym, że posiada wartości, jest również mechanizmem niezwykle skomplikowanym. Mechanizm ten to „ doskonale uporządkowany układ trybików” jak pisze M. Crozier. Mechanizm ten ( w organizacjach nie totalitarnych) widzi potrzeby swoich aktorów i pozwala im wykorzystywać pewien margines swobody. Przykładem tego są stosunki pracowników i ich przełożonych określane jako akty negocjacji, a nie jako posłuszeństwo czy bierny opór. M. Crozier uważa, że w organizacji trzeba poszukiwać takich celów, których realizacja umożliwiłaby ludziom rozwój i minimalizowała jego ograniczenia. Współczesne warunki wyznaczają konieczność zdobywania wiedzy przez przedsiębiorstwo w określonym miejscu i czasie, tak by mogło ono działać efektywnie i być konkurencyjnym na rynku. Just-in-time to podejście, którego celem jest jak najszybsze dostarczanie odpowiednich zasobów, w odpowiedniej ilości, minimalizując jednocześnie koszty przechowywania.

Pyt. 30 Typologia kapitalizmów postkomunistycznych (King - Szelenyi)

Wyróżnia się trzy kapitalizmy postkomunistyczne: Kapitalizm z Zewnątrz, Kapitalizm z Góry i Kapitalizm z Dołu.

• Kapitalizm z Zewnątrz (Liberalna demokracja /Czech, Węgry, Polska)

Dominującą klasą są korporacje międzynarodowe, zaś niewiele jest rodzinnych kapitalistów.

Kapitalizm polityczny jest niewielki. Dominuje kapitał zagraniczny. Rynki są z niskim poziomem nierynkowej koordynacji horyzontalnej. Sektorem gł. jest eksport przetwórczy. Państwo jest średniej wielkości i dość sprawne. Dostarcza adekwatnie dobra publiczne i prowadzi politykę przemysłową.

• Kapitalizm z Góry (autorytarianizm wielopartyjny / Rosja, Rumunia)

Biurokracja zachowuje władzę i wykorzystuje pozycje, aby powiększyć własność. Dominującą klasą są sieci własności typu patron - klient oraz pasożytnicze grupy finansowo - przemysłowe. Kapitał zagraniczny jest bardzo ograniczony. Dominuje kapitalizm polityczny.

Rynki są z wysokim poziomem nierynkowej koordynacji horyzontalnej. Sektorem gł. jest eksport surowców. Państwo jest duże, ale prawie niesprawne i nie dostarcza adekwatnie dóbr publicznych.

• Kapitalizm z Dołu ( Chiny, Wietnam)

Technokracja jest hegemoniczna, ale biurokracja zachowuje władzę polityczną. Dominującą klasą jest krajowa klasa właścicieli. Kapitał zagraniczny jest wspomagający (mali inwestorzy)

Sektor gł. to eksport przetwórczy. Państwo jest duże, kieruje rozwojem oraz dostarcza dobra publiczne i prowadzi politykę przemysłową.

Pyt. 31 - Nielsena teoria organizacji : mały biznes, wielki rodzinny, racjonalny, udziałowców.

Mały biznes rodzinny polegał na tym, że interes własny właściciela nie mógł szkodzić interesowi sąsiada. Mały biznes rodzinny to taki model zarządzania przedsiębiorstwem, w którym podczas podejmowania decyzji biznesowych bierze się pod uwagę także ich wpływ na otoczenie firmy - na środowisko naturalne, na ludzi wewnątrz firmy i poza nią. Chodzi o to, by tak prowadzić firmę, by nikogo nie skrzywdzić, ani dostawców, ani przedstawicieli samorządu, ani środowiska. Przedstawiciel tej teorii Adam Smith twierdził, że wielkie organizacje handlowe dzieląc się swoimi dochodami z rządem nie mają na celu dbania o interes społeczny. W drugą stronę, państwo preferując tylko niektóre organizacje ( np. obniżając podatki) może być posądzone o korupcję, a rynek w takim państwie nie sprzyja bogactwu narodu.

Wielki biznes rodzinny za priorytet uważał bogactwo rodzinne i władzę. Niewidzialna ręka rynku o której mówił Adam Smith stała się ręką widzialną, brutalną ręką posiadaczy ziemskich czy ludzi kościoła. Przedstawiciel tej teorii Marks uważał, że za złe warunki pracy odpowiadają kapitaliści, gdyż nie mają zahamowań przy realizacji interesu własnego.

Trzonem analizy Marksa jest podział społeczeństwa na dwie walczące ze sobą klasy. Pierwsza to robotnicy, których dziełem jest produkcja. Druga klasa to wyzyskiwacze, kapitaliści, którzy są nieproduktywną klasą odbierającą środki masom pracującym. Wynika stąd nieuchronnie walka między oboma klasami i pojawiające się wraz z nią wewnętrzne sprzeczności, które przyniosą rewolucję, a ta przyniesie całkowitą transformacje.

Biznes racjonalny opierał się na idealnym typie biurokracji, która była profesjonalna i funkcjonalna. Była „żelazną klatką” ograniczającą kontrakt społeczny, poprzez to, że cała opierała się na przepisach. Przedstawiciel tej teorii Kimon kładł nacisk na to by administracja była przede wszystkim użyteczna, etykę w administracji stawiał na dalszym planie. Handler natomiast zastąpił niewidzialną rękę rynku na widzialną rękę menedżera, który przyznaje nagrody uzależniając je od efektywności pracowników.

Kolejny przedstawiciel to socjolog Max Weber ustalił wytyczne do kształtowania biurokracji w jak najbardziej efektywny sposób. Idealna biurokracja posiadała dla niego 5 cech:
1) Wyraźny podział pracy, a każde stanowisko jest zajęte przez eksperta
2) Ustalony, spójny zestaw zasad działania
3) Hierarchiczna struktura, tworząca linię podporządkowania od góry do samego dołu
4) Bezosobowe prowadzenie przedsiębiorstwa przez managerów (dystans do podwładnych)
5) Przyjmowanie i awansowanie jest oparte na technicznej wiedzy fachowej; pracownicy są chronieni przed arbitralnym zwolnieniem.

Biznes udziałowców za główny cel uważał powodzenie organizacji i dobrobyt obywateli. Useem uważał, że stosunki między inwestorami a menedżerami są ściśle ze sobą powiązane i opierają się na wymianie informacji. W tej teorii uwzględniono również system nagród za efektywność, ale wprowadzono równolegle system kar za brak efektywności.

Pyt 32. Schrama/Litana typologia kapitalistycznych organizacji (Capital Ideas).

Kapitalizm to system, który występuje w różnych wariantach. Według Schrama i Litana typologia kapitalistycznych organizacji przedstawia się następująco. Otóż dokonali podziału, gdzie występują 4 kapitalizmy na świecie. Pierwszym z nich jest kapitalizm oligarchiczny, w którym władza i bogactwo skupiona jest w rękach małej grupy ludzi i ich rodzin. Celem jest poprawa pozycji ekonomicznej tej małej grupy ludzi a nie zwrostu gospodarczego, skupiających większość zasobów kraju. Główną cechą jest nierówność i nieformalne układy. Typ krajów wg kapitalizmu oligarchicznego to: Rosja, Arabia Saudyjska czy Meksyk, które prowadzą politykę niestabilną
i zmienną.

Drugim jest kapitalizm państwowy, w którym państwo kieruje rynkiem, najczęściej poprzez popieranie wybranych przemysłów, oczekując na wygraną. Najważniejszym narzędziem by skutecznie kierować wzrostem jest formalne i nieformalne posiadanie na własność banków. Sytuacja taka ma miejsce w Niemczech. Natomiast w Indiach w rękach państwa jest 75% aktywów banków. Kapitalizm państwowy może sprzyjać rozwojowi państwa, nowym technologiom poprzez wysyłanie swoich obywateli na zagraniczne uniwersytety. Jednak na ogół państwo jest złym inwestorem, zwykle przeinwestowuje, gdzie przykładem jest kryzys azjatycki trwający w latach 1997-98, który niemalże spowodował globalny kryzys gospodarczy.

Kolejnym jest kapitalizm wielkich firm, w którym najważniejsza działalność ekonomiczna odbywa się w wielkich firmach. Często są nimi wielcy instytucjonalni inwestorzy jak: towarzystwa ubezpieczeniowe, fundusze emerytalne, fundacje, uniwersytety. Profesjonalni menadżerowie są agentami wyżej wymienionych. Wszystkie rozwinięte kraje posiadają elementy takiego kapitalizmu, a niektóre tak jak Francja i Niemcy łączą go z kapitalizmem państwowym. Przykładem takich wielkich firm jest Honda i Toyota, gdzie produkcja jest masowa i występują nowości technologiczne.

Ostatnim typem jest kapitalizm przedsiębiorczy, gdzie ważną rolę odgrywają nowe innowacyjne firmy, gdzie wielka liczba ludzi posiada środki do komercjalizacji radykalnych innowacji co podnosi wydajność i sprzyja nowym produktom i usługom.

Podsumowując, najlepszym kapitalizmem jest taki, w który następuje połączenie kapitalizmu przedsiębiorczego z kapitalizmem wielkich firm a jednocześnie minimalizuje oligarchiczne i państwowe atrybuty. Ma to miejsce w Irlandii, Izraelu, W. Brytanii, w których rola państwa zmalała a wzrosła rola przedsiębiorców.

Pyt. 33 Rynki-biurokracja-klany (sieci ) wg. Ouchi

Model Wiliama Ouchi „strategii kontroli”:
strategia biurokratyczna - polega na ustaleniu wewnątrz organizacji pewnych zasad (pisemnie), narzędziem jest struktura organizacyjna i więzi formalne. Kładzie się nacisk na działanie większy niż na wynik określonych działań. Styl kierowanie jest tu autokratyczny. Główną rolę odgrywa formalizacja, bardzo istotne jest posłuszeństwo. Decyzje podejmowane są na szczycie hierarchii organizacyjnej.
strategia kontroli rynkowej - motywacja wynika z tego, że trzeba osiągnąć efekt, system związany ze strukturami dywizjonalnymi i funkcjonalnymi (ale w ograniczonym zakresie)
strategia klan - opiera się o kulturę organizacyjną np. organizacje religijne, organizacje społeczne, organizacje zrzeszające ludzi o podobnych zainteresowaniach: branża górnicza, firmy consultingowe (określony typ osobowości), może spajać ogniwa organizacji (jest to bardzo silny mechanizm, nawet z ustaniem pewnej ingerencji działanie nie musi się zakończyć). Zostały sformułowane na podstawie organizacji japońskich
w Polsce najczęstszy jest mechanizm biurokratyczny
Czynniki determinujące kształtowany w praktyce model integracji przedsiębiorstwa:
konkurencja - tam gdzie jest silna będzie mechanizm rynkowy
wielkość organizacji - im starsza i z większym doświadczeniem tym bardziej autokratycznie
kondycja - gdy jest dobra, jest większa szansa, że pojawi się kultura organizacyjna i controling, ze złej kondycji wynika sanacja
aktywność - słaba kadra kierownicza będzie się na system rynkowy, albo*ogół posługiwałą systemem autokratycznym, kadra dobra oparty na kulturze organizacyjnej
Biurokracja jest słabym narzędziem zarządzania (sprawdza się w niewielu przedsiębiorstwach) - może wywołać konflikty między wykonawcami a podmiotami występującymi w roli receptorów.
Funkcje kontroli:
sygnalizacyjna - informacja o stopniu realizacji zadań rzeczowych i wyników finansowych oraz zakłóceniach
instruktażowo-doradcza - wskazanie sposobów likwidacji odchyleń od stanu wymaganego
korygująca - podejmowanie działań zapewniających przywrócenie stanu wymagalnego
profilaktyczna - zapobieganie powstawaniu nieprawidłowości
pobudzająca - skłanianie do osiągania lepszych efektów działania
dydaktyczno - wychowawcza

Pyt. 34 - Instytucjonalizacja zmiany systemowej

Wzory instytucjonalne zwane też często systemami dojrzewają powoli, bo zmiana instytucjonalna dokonuje się na zasadzie prób i błędów dokonywanych na „żywym” organizmie społeczeństwa. Powolność zmiany systemowej wynika przede wszystkim z wielkości i wielości zadań, które stają przed społeczeństwem i jednostką w okresie przemian politycznych, społecznych i gospodarczych, tak jak to miało miejsce w Polsce po 1989r.

Można zatem mówić o instytucjonalizacji politycznej, mając na myśli dążenie do liberalnej demokracji, instytucjonalizacji rynkowej, polegającej na budowaniu wolnego rynku i gospodarki prywatnej oraz instytucjonalizacji społeczno-kulturowej, czyli budowaniu społeczeństwa obywatelskiego.

Na zmianę systemową mają wpływ warunki zewnętrzne i wewnętrzne. W Polsce u schyłku lat 80-tych czynnikiem wewnętrznym był rozkład systemu socjalizmu państwowego, spowodowanym szczególnym splotem sprzężeń zwrotnych miedzy polityką, gospodarką i społeczeństwem, który można opisać jako mechanizm „błędnego koła” (G.Myrdal). Dzięki czynnikom zewnętrznym społeczeństwo polskie podjęło - różnie ocenianą - próbę przejścia od socjalizmu do demokratycznych form świata zachodniego. Było to możliwe przede wszystkim dzięki wsparciu Papieża Jana Pawła II dla przemian w Polsce, z powodu przegranej socjalizmu z kapitalizmem w konkurencji ekonomiczno-militarnej oraz „pierestrojki” w ZSRR.

Instytucjonalizacja zmiany systemowej nie jest łatwa. Kapitalizm zachodni, który rozwijał się latami na drodze ewolucyjnej, dla wielu w ludzi Polsce był i jest trudny do zaakceptowania.

Instytucjonalizacja polega również na kształtowaniu się nowych wzorów wzajemnych relacji między ludźmi, instytucjami i obywatelami. W zmianie systemowej można wyróżnić aktorów kolektywnych i jednostkowych, przestrzeń publiczną i prywatną. Powstaje zatem schemat trójczłonowy: państwo-społeczeństwo obywatelskie-sfera prywatna, czyli rodzina. W sferze publicznej znaczenie ma kapitał społeczny, taki jak zaufanie, sieci powiązań między ludźmi, zasady kontroli społecznej. Zasoby te często przesądzają o powodzeniu instytucjonalizacji. Istotne jest właściwe wykorzystanie czasu i okoliczności, bo złe wybory i „źli” aktorzy spowodowali nie do końca udaną instytucjonalizację, co spowodowało niezadowolenie wielu Polaków ludzi z kształtu obecnego polskiego kapitalizmu. Zmiana społeczna nie odbywa się według jakiegoś uniwersalnego schematu, pod uwagę powinny być brane nie tylko programy elit, ale także preferencje społeczne. Instytucjonalizacja społeczna polega również na umiejętnej ocenie czasu przeszłego i wykorzystaniu tego w było w nim wartościowe. W zmianie systemowej najważniejszą rolę odgrywają ludzie, którzy czują potrzebę stworzenia społeczeństwa obywatelskiego, biorącego czynny udział w każdych wyborach - lokalnych czy krajowych, odpowiedzialnego za losy kraju, społeczeństwa czy sąsiada.

Pyt. 35 - Polityka- gospodarka-społeczeństwo w socjalizmie państwowym.

Socjalizm państwowy jego funkcjonowanie i rozwój wyjaśniano za pomocą trzech czynników. W okresie klasycznym podkreślano dominację czynnika politycznego, któremu podporządkowane były gospodarka i społeczeństwo. Uprzemysłowienie miało oznaczać przedłużenie rewolucji ustrojowej a to oznaczało realizacje celi politycznych i gospodarczych przez władze. Lata 60-te i 70-te to przede wszystkim wzrost ekonomiczny i postęp naukowo-techniczny które były siłą napędową zmian społecznych czynniki te determinowały zmiany w systemie politycznym i społeczno-kulturowym. Czynnik dominujący -ekonomiczny nie eliminował czynnika politycznego ale był on czasem prezentowany jako jedyna siła odpowiedzialna za zmianę społeczną czy polityczną. Na początku lat 80-tych za twórcę zmiany w Polsce uznano społeczeństwo w pewnym sensie znaczenie duże odegrało powstanie Solidarności.

Opisane analizy to również 4 cechy:

1.jednoczynnikowość - socjalizm państwowy tłumaczono za pomocą jednego czynnika kolejno ( polityki, gospodarki, społeczeństwa, kultury).

2.paralelność myślenia a to oznacza że w krajach socjalistycznych i w krajach zachodnich przepisywano poszczególnym czynnikom taką samą odpowiedzialność za zmianę. `

3.przeciwieństwo ocen czyli to co w krajach socjalistycznych oceniano pozytywnie na Zachodzie oceniano negatywnie dotyczyło to przede wszystkim polityki. W naukach społecznych marksistowskich warunkiem powodzenia rewolucji była dominacja polityki nad gospodarką, natomiast w teorii państwa totalitarnego dominację polityki postrzegano jako zaprzeczenie wartości cywilizacji współczesnej takich jak : liberalizmu, konserwatyzmu, socjalizmu.

4.malejąca trafność obserwacji: zdolność wyjaśniająca słabła a siła ideologicznego oddziaływania była coraz bardziej ograniczona dotyczy to przede wszystkim koncepcji upowszechnianych w krajach socjalistycznych, ale w teoriach zachodnich również łatwo było spotkać iluzje związane z socjalizmem państwowym. Na początku była rewolucja w Rosji 1917 i to ona była inspiracją dla zachodnich intelektualistów potem była wiara w metamorfozę socjalizmu pod wpływem rewolucji naukowo-technicznej a w końcu na iluzje związane i ideą uspołecznienia - źródło to polska Solidarność.

A oto 4 modele w określeniu roli poszczególnych systemów:

1.model polityczny (kolejno) - polityka, gospodarka, społeczeństwo,

2.model ekonomiczny (kolejno)- gospodarka, polityka, społeczeństwo,

3.model społeczny (kolejno)- społeczeństwo, polityka, gospodarka,

4.model „błędnego koła” - gospodarka, polityka, społeczeństwo i na odwrót gospodarka, społeczeństwo, polityka nie bez znaczenia jest kolejność w modelu „błędnego koła”.

Pyt. 36 - Na czym polegało „błędne koło” w socjalizmie państwowym ?

Rzeczywistość lat osiemdziesiątych jest typowym przykładem „błędnego koła”.

W społeczeństwie wpływy Państwa partyjnego uległy rozkładowi i dzięki temu społeczeństwo i silniejsza gospodarka miały coraz większy wpływ na politykę.

I pomimo, że władza do końca zachowała inicjatywę tworzenia programów to w latach 80-tych nie mogła już ich realizować .

Mechanizm : „ błędnego koła” zmieniał swoje oblicze .

Wyróżniamy kilka typów „błędnego koła”

„Uczenie się negatywne”- istniejące w 1956-1970 rozpoczął się pełen nadziei a zakończonym grudniową tragedią na wybrzeżu.

Władza deklarowała chęć zapewnienia gospodarce i społeczeństwu względnej autonomii ale po pewnym czasie zaprzeczyła sobie rytualizując wprowadzane wcześniej korekty systemu .

Nazwano to normalizacją kolejny typ „błędnego koła” to :

„Wyciąganie słusznych wniosków przez krótki czas”- lata siedemdziesiąte .

W sposób technokratyczny próbowano zbudować drugą Polskę.

Zabrakło jednak miejsca dla społeczeństwa. Wzrosła produkcja ale stała się ona produkcją dla produkcji. Zakończyła się masowym protestem w sierpniu 1980r.

Kolejny typ: „błędnego koła” to „Szukanie rozwiązań systemowy”. Lata osiemdziesiąte zakończone liberalnym przełomem 1989/1990 r oraz:

„Popełnianie błędów w dobrej wierze” .

Okres 1989-1993, kiedy to realizacji paradygmatu neoliberalnego doprowadziła do upadku rządów postsolidarnościowych.

W tym czasie działały dwa mechanizmy : „ błędnego koła” i „koła korzyści” i co trafniejsze-

„koło korzyści” nakładało się na „błędne koło” .Ujmując ogólnie ten problem : treść mechanizmu „ błędnego koła” jest różna i zależy od stopnia autonomii lub zależności systemów od siebie.

Najważniejsze w analizie zmiany systemowej są powiązania pomiędzy systemem politycznym, społeczno-kulturowym i ekonomicznym.

Powiązania systemów stały się poważnym problemem od końca lat 60-tych , gdy ich negatywny charakter wyraził się w mechanizmie „ błędnego koła”.

Pyt. 37 „Przejście” a „transformacja” : dlaczego pierwsze pojęcie ustąpiło drugiemu?

Zmiana jednego systemu w drugi jest swoistego rodzaju „przejściem”.

Przechodzimy w ten sposób od gospodarki nakazowej do rynkowej , od autorytaryzmu do demokracji.

Pojęcie „przejście” sugeruje, że taka zmiana zachodzi automatyczne.

Transformacja natomiast jest przemianą, przeobrażeniem, przekształceniem,

transfiguracja; mat. zmiana formy przy zachowaniu nie zmienionej treści; odwzorowanie;

Pragnę tu udowodnić, że „transformacja”- pojęcie używane już w połowie lat dziewięćdziesiątych aby uwzględnić niezbędność wysiłku w dokonaniu zmiany ustrojowej

jest określeniem właściwym i odnoszącym się do przeobrażenia ustroju.

Transformacja gospodarcza oznacza przechodzenie od gospodarki socjalistycznej, szczególnego przypadku nierynkowego systemu gospodarczego, do gospodarki rynkowej, w której rośnie udział własności prywatnej. Transformacja gospodarcza jest więc synonimem reformy rynkowej. Ponadto transformacja gospodarcza obejmuje, tam gdzie jest to konieczne, stabilizację makroekonomiczną.
Istotą transformacji gospodarczej i politycznej jest zatem zmiana systemu instytucjonalnego danego kraju, to znaczy jego infrastruktury prawnej i organizacyjnej, którą tradycyjnie dzieli się na system polityczny i gospodarczy.

I choć elity były przekonane , że inicjując zachodnie wzorce, zmienią- przeistoczą błyskawicznie ustrój - w efekcie końcowym napotykali na wiele przeszkód, zarówno:

-światopoglądowych-zachodnia kultura była i jest silnie kontestowana przez polski kościół katolicki, jak również, -efektywnościowych -wiele krajów starało się naśladować zachód odnosząc przy tym duże sukcesy. Wniosek jest prosty: Polska powinna mieć własna strategię integracji z Zachodem.

Oraz epistemologicznych : bo upieranie się przy zachodnich wzorcach, chęć bezkrytycznego naśladowania , musi być zawsze prowadzone w sposób ostrożny i selektywny, tak aby w pragmatyczny sposób korzystać z użyteczności tego co najwartościowsze ze względu na logikę zmiany systemowej ,która jest częścią zmiany cywilizacyjnej , ponieważ dotyczy naszej kultury , i tego co w naszej tożsamości najważniejsze.

Pojęcie „przemiana” jest błędne bo właśnie na bazie powiedzmy „utopijnych” poglądów jak programy pomocy socjalnej , bezpieczeństwo pracy, stosunku do prywatyzacji i zagranicznych inwestycji, ograniczeń nierówności ekonomicznych , demokracji przemysłowej tworzy się demokracja .

Źródła tej „utopii” znajdują się także w najlepszych tradycjach polskiej lewicy demokratycznej.

A zatem nie przejście a transformacja jest właściwym określeniem zmian ustrojowych w Polsce.

Pyt. 38 - Co to jest zmiana systemowa w odróżnieniu od zmiany niesystemowej ?

Kiedy powstaje zupełnie nowa instytucja administracyjna mamy do czynienia z reformami o charakterze systemowym (przemiany dokonane po 1980r.). Jednakże zmiana systemowa łączy się nie tylko z powstaniem nowych instytucji, ale i z reorganizacją w postaci likwidacji starych (okres po 1944r.).

Zmianę systemową definiujemy jako proces tworzenia się i krystalizowania nowych reguł w trzech strefach: polityce, gospodarce i społeczeństwie. Ujmuje się zatem całościowo: jako instytucjonalizację polityczną czyli dążenie do liberalnej demokracji, jako instytucjonalizację rynkową, czyli budowę gospodarki rynkowo-prywatnej, wreszcie jako instytucjonalizację społeczno-kulturową, czyli przede wszystkim jako budowę społeczeństwa obywatelskiego ( dojrzałego obywatela).

Zmiana systemowa jest formą strukturalnej adaptacji do świata zewnętrznego zwłaszcza zachodniego. Do 1989 odgórnie narzucano wzory ukształtowane w ZSRR. Choć procesy rozkładu systemowego socjalizmu państwowego odnotowywano od dawna, to upadł on dopiero na skutek przegranej w konkurencji ekonomiczno-militarnej i cywilizacyjnej z systemem zachodnim.

Zmiana systemowa nie ma jeszcze swojej teorii, bo nie może jej mieć, ale ma swoje ideologie. Jej celem doktrynalnym jest budowa kapitalizmu, w myśl takiego jak na Zachodzie.

Instytucjonalizacja polega na kształtowaniu się nowych wzorów odnoszenia się ludzi do ludzi, ludzi do instytucji, instytucji do ludzi, i instytucji do instytucji. Wzory takie stanowią dla podmiotów - aktorów ograniczenia w ich wyborach ale zarazem zapewniają im motywację, legitymację działań i integrację społeczną. Paradoksalnie, godzenie się na ograniczenie gwarantujące efektywniejszą działalność dzięki odpowiedniej organizacji zasobów materialnych, kontroli, prestiżu, czasu, itp.

Instytucjonalizacja zmiany systemowej:

Otoczenie zewnętrzne ( strukturalna adaptacja do Zachodu)

Nowe reguły: 1. demokracja liberalna 2. Urynkowienie 3. Społeczeństwo obywatelskie

Warunki: wartości, aktorzy, metody, przestrzeń, zasoby, czas, okoliczności

Stare instytucje ( dziedzictwo przeszłości)

Wyłanianie się nowego systemu : nowe instytucje, rozwój starych instytucji, dezinstytucjonalizacja, reinstytucjonalizacja

Efektywność instytucji : polityczna ( silne państwo), ekonomiczna, społeczno-kulturowa ( obywatelska)

Zmiana systemowa wymaga spojrzenia wstecz. Przeszłość przedstawia się w postaci „błędnego koła”, rozumianego jako proces kumulowania się negatywnych sprzężeń zwrotnych między społeczeństwem a władzą, między gospodarką a władzą i między społeczeństwem a gospodarką. W latach osiemdziesiątych wszystkie trzy systemy polityczny, gospodarczy i społeczno- kulturowy, posiadały moc wzajemnego blokowania się czyli przejawiania - każdy wobec każdego - władzy negatywnej. Te negatywne sprzężenia zwrotne stały się wewnętrznymi przyczynami upadku systemu.

Pyt. 39 - Organizacja w modernizacji postkomunistycznej w warunkach globalizacji

Specyficzny charakter zmian w Europie Środkowej i Wschodniej wiąże się z nowym jakościowo poziomem globalizacji międzynarodowych stosunków politycznych i gospodarczych. Jedną z konsekwencji tego zjawiska jest rosnący wpływ zewnętrznych aktorów i otoczenia międzynarodowego na zmiany zachodzące w poszczególnych państwach, a nawet w całych regionach świata.

1. Geneza postkomunistycznej transformacji ustrojowej uwarunkowana była w bardzo dużym stopniu przez wydarzenia o charakterze międzynarodowym, takie jak nowa polityka zagraniczna M.Gorbaczowa w ZSRR, polityka administracji republikańskiej w USA i przekształcenia globalnych stosunków Wschód-Zachód, w tym przejście od dwubiegunowej konfrontacji ideologicznej i politycznej w kierunku modelu wielobiegunowego: jednego supermocarstwa (USA) i czterech mocarstw (Unia Europejska, Rosja, Chiny i Japonia).

2. W okresie po II wojnie światowej państwa tego regionu w większości miały status satelitów Związku Radzieckiego i były uzależnione od niego politycznie, ekonomicznie i militarnie (RWPG, Układ Warszawski). Jak wykazały wcześniejsze wydarzenia polityczne m.in. w Polsce, na Węgrzech i w Czechosłowacji, bez zmian w ZSRR i odejścia od „zimnej wojny” w stosunkach Wschód-Zachód nie byłoby możliwe pokojowe dokonanie zmian ustrojowych w Europie Środkowej i Wschodniej.

3. Położenie geograficzne naszego regionu blisko granic Unii Europejskiej powoduje znacznie większe zainteresowanie państw zachodnich procesami transformacji ustrojowej zachodzącymi w krajach postkomunistycznych niż w przypadku analogicznych procesów w innych rejonach świata. Konsekwencje wydarzeń w Europie Środkowej i Wschodniej (zarówno pozytywne, jak i negatywne) mają istotne znaczenie dla Unii; mają duże znaczenie także dla innych aktorów światowej sceny politycznej, zwłaszcza dla USA i Rosji. Europa Środkowo-Wschodnia była, jest i prawdopodobnie jeszcze długo będzie obszarem ścierania się wpływów mocarstw i różnych koncepcji politycznych, a obecnie zarysowała się możliwość włączenia tej części kontynentu na trwałe do zachodnich instytucji politycznych, gospodarczych i wojskowych.

4. W odróżnieniu od zmian ustrojowych zachodzących w wielu państwach Trzeciego Świata, w europejskich krajach postkomunistycznych główny nurt procesu transformacji ma w warstwie programowej i ideologicznej charakter prozachodni. Kraje dawnego „bloku wschodniego” (z nielicznymi wyjątkami, takimi jak Serbia czy Białoruś) swoje nowe priorytety polityczne opierają na zbliżeniu z Unią Europejską i NATO. Świadczy o tym zawarcie przez dziesięć państw tego regionu umowy stowarzyszeniowej z UE, starania części z nich o uzyskanie członkostwa w NATO czy poparcie dla programu „Partnerstwo dla pokoju”.

5. W publikacjach zachodnich (w tym także w USA) uwidacznia się przekonanie, że rozpad ZSRR i „bloku wschodniego” wraz z awansem gospodarczo-technologicznym Azji Wschodniej zmienił zasadniczo geopolityczną sytuację świata. W takiej perspektywie dawny konflikt kapitalistycznego Zachodu z komunistycznym Wschodem może zostać „wojną cywilizacji” lub „wojną kultur”. Ponieważ najbardziej prawdopodobne starcie tego rodzaju może nastąpić pomiędzy cywilizacją zachodnią opartą na dziedzictwie chrześcijańskim, a cywilizacją Azji Wschodniej czerpiącą swoje inspiracje z konfucjanizmu oraz innych tradycyjnych doktryn, strategiczną rezerwą Zachodu pozostaje przede wszystkim Rosja i aspirujące do członkostwa w organizacjach zachodnich państwa Europy Środkowej i Wschodniej. W takiej perspektywie instytucjonalizacja powiązań państw Europy Środkowej i Wschodniej z otoczeniem międzynarodowym prowadzi nie tylko do tworzenia struktur gospodarczych bardziej kompatybilnych z państwami Unii Europejskiej. Proces ten ma przede wszystkim wymiar strategiczny tworzący „sprzężenie zwrotne” z transformacją ustrojową.

Pyt. 40 - Solidarnosc:ruch społeczny w Polsce lat 80. XX wieku w państwie przemysłowym.

Geneza Solidarnosci: Polityka gospodarcza I sekretarza PZPR Edwarda Gierka zaczęła załamywać się po 1975 wskutek niesprawności komunistycznej gospodarki powodującej wzrost zadłużenia zagranicznego. W czerwcu 1976 w Radomiu i Ursusie doszło do pierwszych strajków, na które władza zareagowała represjami. W 1980 sytuacja gospodarcza pogorszyła się jeszcze bardziej. W okresie PRL ceny większości towarów były ustalane centralnie przez rząd. O tym, ile kosztowała kiełbasa w każdym państwowym sklepie na terenie całego kraju, decydowali urzędnicy w Warszawie. Produkcja i sprzedaż mięsa oraz wędlin przez osoby prywatne była zabroniona. Decyzje dotyczące najważniejszych podwyżek wymagały decyzji Biura Politycznego KC PZPR. 1 lipca 1980 władze partii podjęły decyzję o podwyższeniu cen mięsa i wędlin,co spowodowalo pierwsze strajki w Lublinie.

Socjalizm to epoka, która rozbudowała sektor przemysłowy. Lata 80. to okres w którym powstawały przyzakładowe związki zawodowe. Jednym z nich była Solidarność. Mobilizacja spoleczna lat 80. była wymierzona przeciwko narzuconym odgórnie regułom życia politycznego.Masowe protesty w lecie 1980 roznily się od poprzednich tym,ze strajkujące załogi przedstawialy rozwiązania odmienne niż propozycje panstwa partyjnego. Ruch ten był zalazkiem oddolnego społecznego korporacjonizmu. Wladza w koncu zgodzila się na niezależne związki zawodowe, a wielkość liczyla przeszlo 10 mln członków. "Solidarność" powstała na bazie licznych komitetów strajkowych (w tym Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego - MKS-u), które z czasem przekształciły się w komisje założycielskie Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego "Solidarność". NSZZ "Solidarność" został zarejestrowany 10 listopada 1980

W swoich działaniach ruch ten opieral się na przekonaniu o moralnej wyższości społeczeństwa na wladza. Odwoływał się do zasobow kulturalnych, chrześcijańskich oraz postępował zgodnie z etyka ( odrzucal tradycje jakobinsko bolszewicka). W mobilizacji społecznej pierwszej Solidarności glowna sila napedowa byli robotnicy skupieni w wielkich przedsiębiorstwach państwowych ośrodków przemysłowych. W Solidarności były inne nurty, lecz ruch robotniczy był najważniejszy. Zwyciezyla z PZPR,bo była wiarygodna ,prawdziwa reprezentacja robotnikow i społeczeństwa.

Pyt. 41 - Podejście instytucjonalne: o co chodzi, czym się różni od innych ?

Podejście instytucjonalne jest to sprowadzenie systemu politycznego do całokształtu instytucji i organizacji politycznej oraz relacji zachodzących między nimi. Charakteryzuje się skupieniem uwagi na aspektach podmiotowych badanego problemu. W podejściu instytucjonalnym poszczególne elementy systemu są "wielkościami stałymi" i do nich są dostosowywane zadania. Stosując to podejście najpierw ustala się na podstawie doświadczenia i intuicji strukturę podmiotową systemu, następnie zaś przydziela się a niejednokrotnie nawet poszukuje odpowiednich zadań dla uprzednio utworzonych elementów systemu. Podejście instytucjonalne ma wiele wad, z których podstawową jest z pewnością rozpatrywanie problemu przez pryzmat dotychczasowych rozwiązań. Toteż ma ona ograniczone zastosowanie. Instytucjonalizacja jest to proces przechodzenia od niesformalizowanych sposobów działania społecznego do uregulowanych, względnie stałych form aktywności, podlegających społecznym sankcjom. Jest to też nadanie charakteru instytucji istniejącym formom działania, dzięki czemu stają się one obowiązujące. Instytucjonalizacja jest jednym z ważniejszych procesów pozwalających regulować życie społeczne. Instytucjonalizacja ma charakter długotrwały, spontaniczny, nieświadomy, naturalny. Z podejściem instytucjonalnym wiążą się z reguły takie pojęcia, jak wartości, normy, symbole, rytuały itp. Pojęcie instytucji przesuwa więc uwagę na kulturowy wymiar procesu regulacji: na sens i znaczenie, jakie dana społeczność nadaje różnego rodzaju zachowaniom. Instytucjonalizacja jest to społeczne utrwalanie się jakiegoś faktu, zwyczaju w taki sposób, że staje się on swego rodzaju instytucją. Instytucjonalizacja organizacji jest procesem naturalnym, dokonującym się spontanicznie w wyniku doświadczeń ludzi, którzy przekonują się o tym, co jest dobre, a co złe, co skuteczne, a co nie. Dzięki instytucjonalizacji organizacja zyskuje lojalność swoich uczestników, identyfikację z jej celami, co wzmacnia niezawodność, a zatem i przewidywalność zachowań organizacyjnych i zmniejsza tarcia i konflikty wewnętrzne. Czynnik ten przyczynia się do zmniejszenia fluktuacji kadr, może także wpływać na wzrost wydajności.

---