Polityka pieniężna

CELE I STRATEGIE POLITYKI PIENIĘŻNEJ

prof. dr hab. Wiesława Przybylska-Kapuścińska

Plan wykładu

• Cele polityki pieniężnej

• Strategie polityki pieniężnej

Istota polityki pieniężnej

• Polityką pieniężną nazywamy działalność banku centralnego prowadzoną w imieniu państwa, a polegającą na wyborze pieniężnych celów makroekonomicznych i ich realizacji przez regulowanie podaży pieniądza i popytu na pieniądz, za pomocą wykorzystania wybranych instrumentów.

• Polityka pieniężna to najprościej sztuka rządzenia pieniądzem

• W Polsce zapis konstytucyjny określa, iż celem finalnym banku centralnego powinna być niska inflacja i stabilizacja cen oraz współdziałanie z rządem w realizacji programu gospodarczego, rozumianego jako utrzymanie długotrwałego, stabilnego i zrównoważonego wzrostu gospodarczego, jeśli nie stoi to w sprzeczności z osiąganiem celu podstawowego

Rodzaje polityki pieniężnej

Kryteria podziału:

• kształtowanie celów i realizacji polityki pieniężnej,

• horyzont czasowy,

• charakter oddziaływania na gospodarkę,

• koszt pieniądza w gospodarce.

Kryterium: kształtowanie celów i realizacji

• polityka pieniężna ustrojowa

• reguluje w ramach istniejącego systemu walutowego stosunki między walutą krajową a walutami obcymi oraz w ramach ustroju pieniężnego -zasady gwarantowania gospodarce odpowiedniej ilości pieniądza. Jest ona prowadzona w celu:

• realizacji nowych, określonych celów polityki walutowej i pieniężnej,

• wyznaczenia polityce pieniężnej i walutowej konkretnych ram działania, wyboru instrumentów,

• modelowania zmian w postępowaniu banków i podmiotów gospodarczych,

• realizacji zmian w strukturze systemu bankowego, w gospodarce i handlu zagranicznym.

• polityka pieniężna procesowa

rozumiana jest jako kombinacja celów i środków polityki pieniężnej dla sterowania procesem gospodarowania pieniądzem. Polityka pieniężna procesowa charakteryzuje się znaczną dynamiką, gdyż winna być wrażliwa na zmiany po stronie popytu na pieniądz i podaż pieniądza. Zadaniem polityki procesowej jest realizacja, w ramach polityki ustrojowej, celów polityki pieniężnej poprzez bieżące dostosowywanie narzędzi polityki pieniężnej do istniejących warunków ogólnogospodarczych. Polityka pieniężna procesowa -może w ramach danego ustroju pieniężnego -rozwijać określoną strategię polityki pieniężnej.

Kryterium: horyzont czasowy

• politykę krótkookresową, nastawioną na realizację zadań bieżących, doraźnych, wynikających z konieczności elastycznych dostosowań do zmieniających się warunków ekonomicznych kraju, w trakcie przebiegu cyklu koniunkturalnego,

• politykę średniookresową - skoncentrowaną na realizacji wzrostu gospodarczego i neutralizowaniu skutków odchyleń od wyznaczonej ścieżki wzrostu,

• politykę wieloletnią (strategiczną)-określającą drogę dochodzenia do stabilizacji siły nabywczej pieniądza

Kryterium: charakter oddziaływania na gospodarkę

• politykę restrykcyjną, ograniczającą, preferującą metody i środki administracyjne regulacji obiegu pieniądza,

• politykę ekspansywną, wspomagającą aktywność gospodarczą, liberalizującą istniejące ograniczenia administracyjne,

• politykę neutralną, gdy pieniądz spełnia jedynie rolę ewidencyjną, obrachunkową, pasywną, pozostawiając rynkowi swobodę działania.

Kryterium: koszt pieniądza w gospodarce

• polityki taniego pieniądza, mającej stymulować system gospodarki,

• polityki drogiego pieniądza, mającej za zadanie hamowanie nadmiernego ożywienia gospodarczego.

Amerykańska systematyka polityki pieniężnej

		Politycy
		Systematyczna	Szoki (niesystematyczne)
Publiczność	Antycypowana	Znana funkcja reakcji polityki	Wiarygodne ogłoszenie zmiany funkcji reakcji
		Nieantycypowana	Niespodziewane przejście do nowej funkcji reakcji, która jest ogłaszana	Losowe szoki - zmiany funkcji reakcji

Systematyka celów polityki pieniężnej

Kryterium klasyfikacji	Rodzaje celów	Przykładowe cele
skala oddziaływania	mikroekonomiczne	wzrost gospodarczy, stabilność cen, wysokie zatrudnienie, stabilność rynków finansowych, stabilność stóp procentowych
		makroekonomiczne	wywoływanie pożądanych reakcji podmiotów gospodarczych
	przedmiotowe	pieniężne	kształtowanie siły nabywczej pieniądza i sprawności jego obiegu, relacje kursowe
		ogólnogospodarcze	restrukturyzacja gałęzi gospodarki, polityka zatrudnienia, stymulowanie rozwoju gospodarczego
	podmiotowe	własne cele banku centralnego	kształtowanie emisji pieniądza, rezerw walutowych, stóp procentowych banku centralnego
		cele całego systemu bankowego	kształtowanie polityki depozytowo-kredytowej banków komercyjnych, usprawnianie systemu rozliczeń międzybankowych, zasad funkcjonowania rachunków banków

Systematyka celów polityki pieniężnej

Kryterium klasyfikacji	Rodzaje celów	Przykładowe cele
horyzont czasowy	aktualne	wynikające z pilnego, bieżącego zapewnienia potrzeb gospodarki od strony pieniężnej
		przyszłe	związane z ryzykiem i niepewnością co do przyszłych zdarzeń wewnętrznych i zewnętrznych, mających związek z bezpieczeństwem obiegu
	horyzont czasowy	krótkookresowe	bieżący poziom stóp procentowych, kursu walutowego
		strategiczne (wieloletnie)	stabilizacja siły nabywczej pieniądza, konsolidacja systemu bankowego, kreowanie stosownej polityki informacyjnej i stosunków z organami władzy i mediami
	sposób określenia i realizacji polityki	ujęcie tradycyjne, triada celów	cele finalne, pośrednie, operacyjne
		ujęcie nowoczesne, wieloparametryczne	bezpośredni cel inflacyjny, brak konkretyzacji celów polityki pieniężnej

Cechy strategii polityki pieniężnej

Strategia polityki pieniężnej

• Jest to sposób ustalania i realizacji polityki pieniężnej

• Rozróżniamy:

• Strategie tradycyjne, np. triada celów

• Strategie nowoczesne

• Strategia bezpośredniego celu inflacyjnego

• Strategia eklektyczna

Tradycyjna strategia polityki pieniężnej -triada celów

Cel finalny banku centralnego

Cel pośredni banku centralnego

Cel operacyjny banku centralnego

Triada celów

Cel finalny

Cele pośrednie

Cele operacyjne

Tradycyjna strategia polityki pieniężnej -cele operacyjne

Istota: wielkości kontrolowane w układzie dziennym, powiązane z celami pośrednimi polityki.

Cechy:

• oddziaływuje się na nie za pomocą instrumentów polityki pieniężnej

• są łatwe w obserwacji i łatwo mierzalne

• nie mogą służyć do oceny skuteczności polityki pieniężnej

Rodzaje celów operacyjnych stosowanych w praktyce:

• kontrola krótkoterminowych stóp procentowych (jednodniowych do 3-miesięcznych),

• kontrola wąskiego agregatu pieniężnego (M0, wolne rezerwy banków komercyjnych).

Tradycyjna strategia polityki pieniężnej -cele pośrednie

Cel pośredni powinien być łatwo mierzalny

• łatwo kontrolowany przez bank centralny

• mieć przewidywalny wpływ na cel finalny

Najczęściej wykorzystywane cele pośrednie to: Kontrola kursu walutowego

• Kontrola agregatów pieniężnych

• Kontrola stóp procentowych

Triada celów - kontrola stóp procentowych

Zalety	Wady
Ogranicza wahania popytu globalnego i produkcji Łatwy w obserwacji Duży wpływ banku na ten parametr Dobry regulator, łatwy w kontroli	Mała elastyczność popytu na pieniądz wg monetarystów
Samodzielnie stosowana niezmiernie rzadko ze względu na fakt, że jest elementem praktycznie każdej innej strategii…

Triada celów -kontrola agregatów pieniężnych

Zalety	Wady
Prostota wymowy agregatów Łatwy w odbiorze społecznym Łatwa w prezentacji Przejrzystość polityki pieniężnej Zmniejsza oczekiwania inflacyjne	Załamanie związku między agregatami a inflacją Niemożność prowadzenia polityki sztywnych kursów walutowych Pojawienie się substytutów pieniądza
Stosowana bardzo często równolegle, także w ramach innych strategii Optymalna strategia wg monetarystów Duże sukcesy w jej stosowaniu miał Bundesbank W Polsce stosowana przed 1999 rokiem

Triada celów -kontrola kursu walutowego

Zalety	Wady
Wprowadzenie kursu stałego lub administrowanego Cel jest jasny i zrozumiały Dobry odbiór społeczny Wiarygodność polityki pieniężnej Osłabienie oczekiwań inflacyjnych	Utrata niezależności polityki pieniężnej Utrzymanie kursu na określonym poziomie wymaga utrzymania stóp procentowych na określonym poziomie
Często banki centralne podejmują próbę stosowania jej jednocześnie ze strategią kontroli agregatów pieniężnych -problemem jest jednak niemożliwy do zaistnienia trójkąt… Najlepsza strategia w przypadku konieczności stabilizacji mało rozwiniętej gospodarki (w Polsce na początku lat 90-tych -plan Balcerowicza) Źle stosowana może być przyczyną kryzysu walutowego

Cele polityki pieniężnej

Cele finalne polityki pieniężnej mogą być różne w zależności od tego, czy

• Dopuszcza się jedynie cele pieniężne:

• Stabilność cen

• Stabilność wartości pieniądza

• Stabilność kursu walutowego

• Realizuje także cele ogólnogospodarcze banku centralnego

• Wysoki i stabilny wzrost gospodarczy

• Niskie stopy procentowe

• Niskie bezrobocie

Najczęściej spotykanym obecnie celem banku centralnego jest stabilność poziomu cen… Dlaczego?

• To polityka pieniężna jest zazwyczaj wyłączną kompetencją banku centralnego

• Polityka ogólnogospodarcza jest uzależniona także od innych instytucji (parlament, rząd, itd.)

• Nie powinna żadna instytucja realizować jednocześnie sprzecznych ze sobą celów

• Bezrobocie vs. inflacja

• Koszty inflacji

Koszty inflacji

Koszt zdzierania zelówek i zmiany etykiet	Więcej czasu jest potrzebne na znalezienie optymalnych zastosowań rzadkich zasobów
Przeinwestowanie sektora finansowego	Następuje bowiem wzrost zysków pośredników finansowych
Ryzyko oszczędzania	Spada skłonność do oszczędzania ze względu na spadek wartości oszczędności
Niedoskonała indeksacja systemu podatkowego	Podatki płaci się od większej nominalnie podstawy i szybciej wpada się do wyższych progów podatkowych
Niepewność	Niepewność w gospodarce planów inwestycyjnych

Celem jest zazwyczaj stabilizacja poziomu cen…

• Dlaczego niezerowa inflacja albo spadek poziomu cen(deflacja)?

• Zjawiskadeflacyjnesąbardziejniekorzystnedlagospodarkiniżinflacyjneiowieletrudniejznimiwalczyć…

Argumenty przeciw inflacji zerowej/deflacji

Wzrost jakości towarów	Wskaźnik CPI zawyża inflację bo nie uwzględnia wzrostu jakości
Problem ujemnych stóp procentowych	Przy braku inflacji nie ma możliwości prowadzenia ujemnych w ujęciu realnym stóp procentowych
Sztywność płac	Spada skłonność do oszczędzania ze względu na spadek wartości oszczędności
Deflacja	Płace nominalne są sztywne od dołu, a zatem jedynie wzrost cen może doprowadzić do spadku płacy realnej

Czy bank centralny jest jedyną instytucją wpływającą na inflację?

• Nie! W koszyku dóbr i usług konsumpcyjnych branych pod uwagę przy wyliczaniu inflacji występują ceny, na które NBP nie ma wpływu, np.:

• Ceny kontrolowane przez Państwo (nierynkowe)

• Ceny charakteryzujące się sezonowością (warzywa, owoce, itd.)

• Ceny surowców (uzależnione od cen na rynkach międzynarodowych i kursu walutowego

• Dlatego wylicza się wskaźniki inflacji bazowej

Trójkąt niespójności (trylemat gospodarki otwartej)

MOBILNOŚĆ KAPITAŁU

I II

STOPIEŃ KONTROLI III NIEZALEŻNOŚĆ

KURSU WALUTOWEGO POLITYKI PIENIĘŻNEJ

I -stały kurs walutowy i kontrola przepływu kapitału, przy braku niezależnej polityki monetarnej,

II -płynny kurs walutowy i swobodny przepływ kapitału, przy niezależnej polityce monetarnej,

III -kontrola przepływu kapitału i kombinacja stałego kursu walutowego z niezależną polityką monetarną

Cechy strategii BCI

• instytucjonalne zobowiązanie do traktowania stabilności cen jako podstawowego celu polityki pieniężnej,

• oficjalne ogłoszenie wielkości liczbowej średniookresowego celu inflacyjnego,

• wykorzystanie narzędzi polityki pieniężnej uzależnia się od szerokiego zakresu informacji o stanie gospodarki, a nie tylko od zachowania agregatów pieniężnych czy kursów walutowych,

• większa przejrzystość realizowanej strategii poprzez komunikowanie się ze społeczeństwem i rynkami w zakresie zamierzeń, celów oraz decyzji władz monetarnych,

• zwiększona odpowiedzialność banku centralnego wobec instytucji demokratycznych za realizację przyjętych celów,

• formułowanie przez bank centralny prognozy inflacyjnej, która pełni rolę celu pośredniego; stopy procentowe są ustalane tak, aby eliminować odchylenia oczekiwanych stóp inflacji od przyjętego celu.

Inne cechy strategii BCI

Cecha	Charakterystyka
Budowanie wiarygodności banku centralnego	Odbywa się poprzez konsekwentną realizację przyjętych celów oraz publiczne uzasadnienie podejmowanych decyzji. Szczególnie istotne jest wytłumaczenie wszelkich odstępstw od realizacji założonego celu
Demokratyczna kontrola	Ustawowe, a nawet konstytucyjne zobowiązanie banku centralnego do działania na rzecz stabilności cen
„Patrzenie na wszystko”	Bank centralny wykorzystuje strukturalny model gospodarki oraz całości informacji, która jego zdaniem jest niezbędna do realizacji przyjętego celu („patrzenie na wszystko”). Jednocześnie rezygnuje z kontroli celów pośrednich polityki pieniężnej, występujących w tradycyjnych strategiach polityki pieniężnej. Zamiast koncentrować się na jednej zmiennej i starać się wpływać na jej kształtowanie się za pomocą instrumentów polityki pieniężnej, bank centralny bierze pod uwagę informacje, dotyczące wielu zmiennych, mających wpływ na inflację
Regularne kontakty	Strategia inflacyjna przywiązuje dużą wagę do potrzeby utrzymania regularnych kanałów komunikacyjnych ze społeczeństwem poprzez publiczne przemówienia, publikacje raportu o inflacji itp. Ponadto dochodzi również do częstych kontaktów szefa banku i ministra finansów. Są to zarówno spotkania przewidziane odpowiednimi przepisami, jak również spotkania nieformalne

Zalety i wady BCI

Zalety	Wady
Elastyczność dostosowań (dzięki przedziałowi)	Zbyt duża dyskrecjonalność strategii
Spójne wykorzystanie szerokiego zakresu informacji	Słaba odpowiedzialność banku wobec instytucji demokratycznych
Wskazywanie bezpośrednio na cel inflacyjny co zwiększa przejrzystość polityki pieniężnej	Wymaga płynnego kursu walutowego co wg niektórych zwiększa ryzyko perturbacji w gospodarce
Zmniejsza ryzyko prób wpływu władzy fiskalnej na politykę pieniężną
Pozwala na lepszą ocenę realizowanej strategii ex post
Niskie sacrifice ratio

Zalety	Wady
Elastyczność dostosowań do zaburzeń występujących w gospodarce za pomocą instrumentów polityki pieniężnej. Docelowy przedział inflacji pozwala uniknąć zbyt dużych kosztów ograniczania inflacji (mierzonych utratą PKB), bez uszczerbku dla wiarygodności prowadzenia polityki pieniężnej*. Bank centralny może również w większym stopniu brać pod uwagę inne cele, np. wzrost gospodarczy czy wysokie zatrudnienie	Zbyt duża dyskrecjonalność strategii. Władze monetarne mają zbyt duże pole manewru, jeśli chodzi o reagowanie na zmiany sytuacji gospodarczej w kraju
Możliwość spójnego wykorzystania szerokiego zakresu informacji i w związku z tym brak konieczności reakcji na zmianę jednego parametru, bez względu na całościową ocenę sytuacji. Reakcja banku centralnego nie musi następować w razie odchylenia od pożądanej ścieżki tylko jednego parametru -np. podaży pieniądza -jak miałoby to miejsce w przypadku wyboru tego parametru za jedyny cel pośredni polityki pieniężnej	Słaba odpowiedzialność banku centralnego wobec instytucji demokratycznych, ponieważ inflacja jest trudna do kontroli i istnieją duże opóźnienia w efektach zastosowania instrumentów polityki pieniężnej
Wskazywanie bezpośrednio na cel finalny polityki daje bankowi centralnemu przejrzystość w odbiorze zewnętrznym (przez całe społeczeństwo), a dalej również większą wiarygodność	Płynny kurs walutowy wymagany przez cel inflacyjny może spowodować nadmierną i trwałą aprecjację waluty krajowej i wywołać perturbacje w sferze realnej gospodarki
Eksponowanie celu inflacyjnego zmniejsza także podejrzenia o prowadzenie przez władze monetarne polityki antycyklicznej, która zawsze osłabiała autorytet i pozycję banku centralnego. Zmniejsza to również naciski rządu na bank centralny i dyscyplinuje go przed prowadzeniem zbyt luźnej polityki fiskalnej	Będzie prowadziła do niskiego wzrostu produkcji i zatrudnienia**
Strategia pozwala na pełniejszą ocenę polityki pieniężnej ex post

*Wiarygodność banku centralnego nie spadnie, jeśli - przy ustalonym przedziale na 4,5-6,5%-warunkach wystąpienia szoku gospodarczego inflacja na koniec roku wyniesie 6,5%, a nie np. 4,5%.

**Rzeczywiście, redukowaniu inflacji towarzyszy obniżony wzrost, kiedy jednak inflacja zostanie sprowadzona do docelowego poziomu, wzrost i zatrudnienie powracają przynajmniej do poziomu poprzedniego; kiedy zostaje osiągnięty niski poziom inflacji strategia inflacyjna nie jest szkodliwa dla gospodarki

Kwestie techniczne strategii BCI

• Wybór miernika inflacji

• Określenie celu inflacyjnego

• Optymalna szerokość pasma

• Instytucja ogłaszająca cel inflacyjny

• Zidentyfikowanie horyzontu czasowego ogłaszanych celów

Techniczne aspekty strategii BCI

Techniczne elementy strategii BCI	Najczęstsze rozwiązania	Rozwiązania rzadziej stosowane
Określenie celu inflacyjnego	Cel w postaci pasma wprowadza pewną dozę elastyczności i jest wyrazem przekonania, że z powodu losowych szoków i opóźnień w reakcji na nie niemożliwe jest dokładne „trafienie w cel”. Społeczeństwo otrzymuje ważną informację o tym, że kontrolowanie inflacji jest działaniem niedoskonałym, ponieważ wiąże się ono ze znaczną niepewnością. Jako zaletę pasma można również traktować to, że bank centralny może -poza inflacją -uwzględniać w swojej polityce krótkookresowe wahania produkcji czy zatrudnienia.	Punktowe wyrażanie celu inflacyjnego. Metoda krytykowana z uwagi na bardzo wysokie prawdopodobieństwo nietrafienia w cel
Optymalna szerokość pasma	Ogłaszane pasma inflacyjne są bardzo różne i wahają się od jednego do kilku punktów procentowych	Szerokie pasmo wprowadza większą niepewność u podmiotów gospodarczych co do ostatecznych rezultatów prowadzonej działalności i spadek wiarygodności banku centralnego
Instytucja ogłaszająca cel inflacyjny	Bank centralny, rząd lub obie instytucje razem. Ostatnie rozwiązanie pokazuje, że obie instytucje kształtujące politykę są zgodne co do celu i będą broniły go z równą determinacją	Jednostronne ogłaszanie celu przez bank centralny może osłabić efektywność i wiarygodność strategii, jeśli nie jest ona gwarantowana przez rząd. Ogłaszanie celu tylko przez rząd może oznaczać jego mniejszą determinację w obniżaniu inflacji, pod wpływem bieżących trudności gospodarczych czy też przyczyn wynikających z cyklu politycznego
Horyzont czasowy ogłaszanych celów	Powinien zawierać się w przedziale 1-4 lat. Pozwala on wówczas podmiotom gospodarczym lepiej planować przyszłość	Ustalanie celu na okresy krótsze niż rok nie jest wskazane, ponieważ wówczas inflacja zależy od czynników, na które bank centralny nie ma wpływu. Cele na dłuższe okresy są mało wiarygodne
Wybór miernika zmian cen	Wskaźnik cen konsumpcyjnych (CPI) uznaje się za najlepszy, ponieważ jest: • traktowany przez podmioty jako wskaźnik zmian kosztów utrzymania i jako taki ułatwia podejmowanie decyzji ekonomicznych, • łatwo zrozumiały, • często publikowany (i to przez niezależny od władz monetarnych urząd statystyczny), • rzadko poddawany korektom	CPI ma jeden mankament -obejmuje on również te przyczyny zmian cen, które nie zależą od prowadzonej polityki pieniężnej, co utrudnia zrealizowanie celu (np. podwyżki cen kontrolowanych)

Strategia polityki pieniężnej EBC

Cel polityki pieniężnej: stabilność cen

Rada Zarządzająca analizuje wszystkie informacje i podejmuje na ich podstawie decyzje dotyczące polityki pieniężnej

PIERWSZY FILAR DRUGI FILAR

Analiza danych Analiza szerokiego zakresu

dotyczących podaży Równoczesna analiza innych wskaźników

pieniądza (zasygnalizowana gospodarczych

przez wskazanie wartości i finansowych

referencyjnej dla wzrostu M3)

Informacje ekonomiczne

Wskaźniki inflacji bazowej

• Inflacja bazowa po wyłączeniu cen kontrolowanych

Wskaźnik ten powstaje poprzez wyeliminowanie tych cen, które nie są kształtowane przez mechanizmy rynkowe, lecz pod wpływem różnych regulacji prawnych i administracyjnych. Z tego względu nieodzwierciedlaną one rzeczywistych tendencji inflacyjnych. Wśród cen kontrolowanych znajdują się ceny, których znaczną część stanowi podatek akcyzowy (paliwa, napoje alkoholowe, wyroby tytoniowe), na które ustalane są górne limity wzrostu lub podlegają innym ograniczeniom (energia elektryczna) oraz których ceny ustalane są przez samorządy (bilety komunikacji miejskiej)

• Inflacja bazowa po wyłączeniu cen o największej zmienności

Wskaźnik tworzony jest poprzez wyeliminowanie z koszyka dóbr konsumpcyjnych artykułów, których ceny zmieniają się znacznie częściej niż przyjęty przez badających standard. Otrzymany w ten sposób indeks jest oczyszczony z wpływu cen najbardziej zaburzonych tzn. tych, które podlegają silnym sezonowym lub cyklicznym wahaniom. Są to: znaczna część owoców i warzyw, opłaty za użytkowanie mieszkania, energia elektryczna, a także niektóre usługi pocztowe i telekomunikacyjne.

• Inflacja bazowa po wyłączeniu cen o największej zmienności paliw

• Skonstruowany jak poprzedni, z tym, że za każdym razem wyłączane są także paliwa, niezależnie czy ich ceny są stabilne, czy też nie

• Inflacja "netto„

• wskaźnik, z którego eliminowane są ceny żywności i paliw, z powodu obserwowanych znacznych sezonowych wahań ich cen.

• 15% średnia obcięta

• Jest jedyną miarą liczoną przy użyciu metod statystycznych w NBP. Jest średnią ważoną policzoną z pewnego zbioru grup, których wagi skumulowane (odpowiadające uprzednio posortowanym wskaźnikom cen w sposób narastający) są większe niż 15% i mniejsze niż 85% (obcięcie dokonywane jest symetrycznie z obu stron). Zostają w ten sposób odrzucone grupy, których cena uległa największej zmianie w stosunku do poprzedniego okresu.

Oczekiwania inflacyjne

• Z punktu widzenie banku centralnego istotne jest nie tylko, jaka obecnie jest inflacja, lecz także, jakie są oczekiwania inflacyjne

• Tylko znając oczekiwania inflacyjne bank centralny ma szansę odpowiednio zareagować na czas… (występują znaczne opóźnienia)

• W Polsce wyznacza ją do 1992 roku Ipsos (wcześniej Demoskop), a od 2001 roku także GfKPolonia (badania współfinansowane przez Unię Europejską)

• Problem polega jednak na trudnościach w wyznaczeniu oczekiwań inflacyjnych

• należy zmienną jakościową z badań ankietowych przetworzyć na zmienną ilościową

Oczekiwania inflacyjne w realizacji polityki pieniężnej

• Czy bank centralny powinien reagować na zmiany w inflacji, czy oczekiwaniach inflacyjnych?

• Reakcja na zmianę inflacji jest z zasady spóźniona, szczególnie uwzględniając długość kanału transmisji…

• Należy zatem analizować zarówno inflację, jak i oczekiwania inflacyjne!!!

• Oczekiwania inflacyjne związane są z pojęciem presji inflacyjnej!!!

Projekcje inflacji

• Bank centralny, oprócz tego jaka jest inflacja (inflacja bazowa) oraz oczekiwania inflacyjne, potrzebuje również informacji, jak ukształtuje się inflacja, jeśli bank centralny nie podejmie żadnych kroków (nie zmieni stóp procentowych)…

• W tym celu, na podstawie modeli strukturalnych gospodarki, tworzy projekcje inflacji

• W uproszczeniu podejmuje się takie decyzje, aby projekcja inflacji z jak największym prawdopodobieństwem, mieściła się w celu

INNE RAMY INSTYTUCJONALNE POLITYKI PIENIĘŻNEJ

Program wykładu

—Wiarygodność polityki pieniężnej

— Przejrzystość polityki pieniężnej

— Odpowiedzialność polityki pieniężnej

Interpretacja wiarygodności

— wiarygodność w odniesieniu do polityki ekonomicznej jest zazwyczaj rozumiana jako zaufanie ze strony podmiotów działających w mikroskali do podmiotu odpowiedzialnego za realizację polityki gospodarczej (makroekonomicznej)

— wiarygodność to stopień, w jakim przekonania o bieżącym i przyszłym kursie polityki gospodarczej są spójne z programem pierwotnie ogłoszonym przez polityków gospodarczych

Interpretacja wiarygodności

— Wiarygodność (wg A. Blindera), zazwyczaj jest identyfikowana z jednym z trzech następujących elementów:

— zgodność intencji/motywacji (incentivecompatibility),

— wcześniejsze zobowiązanie (precommitment),

— silna niechęć/awersja do inflacji (strongaversionto inflation).

— stopień, w jakim uczestnicy rynku wierzą, że bank centralny osiągnie wyznaczone cele

—A. Blinder określa ją jako zgodność słów i czynów

— zbieżność celu inflacyjnego i oczekiwań inflacyjnych (A. Cukierman, A. Meltzer)

Wiarygodność i jej przesłanki

Wiarygodność polityki pieniężnej dotyczy dwóch różnych sytuacji:

— konieczności podjęcia przez władze polityki dezinflacji

— utrzymania kontroli nad poziomem inflacji

Argumenty przemawiające za wiarygodnością:

— szybsza i mniej kosztowna polityka dezinflacji,

— minimalizacja bądź neutralizacja nieprzewidzianych szoków podażowych,

— lepsza reakcja banku centralnego na informacje z rynku

— Wiarygodność wiąże skuteczność polityki z jej oddziaływaniem na proces kształtowania oczekiwań.

— Jeśli bank centralny i jego zobowiązania są wiarygodne, zmniejsza się niepewność i związane z nią opóźnienia, a oczekiwania są kształtowane w sposób sprzyjający celom polityki pieniężnej.

— Wiarygodność polityki banku centralnego przyczynia się również do utrzymania poziomu cen na niskim poziomie.

— Wysoki stopień wiarygodności umożliwia też władzom monetarnym bardziej trafną ocenę sytuacji gospodarczej.

— Bank centralny musi przekonać otoczenie, że jego cele nie są rozbieżne z celami społeczeństwa.

Sposoby zwiększania wiarygodności polityki pieniężnej

Reformy instytucjonalne:

— wprowadzenie reguły polityki pieniężnej,

— stworzenie kontraktu dla bankiera centralnego,

— zapewnienie niezależności banku centralnego,

— przyjęcie strategii inflacyjnej.

— koordynacja polityki pieniężnej i fiskalnej

— powstanie zaufania otoczenia gospodarczego do polityki banku centralnego

— bardzo wiele zależy od aktualnej i przeszłej sytuacji gospodarczo - politycznej kraju.

Minimalne warunki wiarygodności

• prawidłowo dobrane cele polityki pieniężnej,

• zapewnienie niezależności banku centralnego,

• spełnienie przez bank centralny postulatu przejrzystości i odpowiedzialności prowadzonej polityki,

• synchronizacja/koordynacja elementów polityki makroekonomicznej i strukturalnej,

• polityka informacyjna (i przejrzystość BC)

Pomiar wiarygodności

• analiza zmian oczekiwań inflacyjnych uczestników rynku,

• porównanie wielkości monetarnych deklarowanych przez władzę monetarną i faktycznie osiągniętych,

• badanie zmian cen instrumentów na rynkach finansowych (krzywej dochodowości),

• obserwacja poziomu wskaźnika tzw. Break - even inflation (BEI).

Pomiar wiarygodności

Wskaźnik wiarygodności IC (Index of Credibility)

IC = 1 gdy E(π) ≤

Znaczenie wiarygodności

— wiarygodność istotnie zwiększa skuteczność polityki banku centralnego, poprzez wpływ na oczekiwania uczestników rynku,

— ogranicza opóźnienia zewnętrzne i niepewność towarzyszącą działaniom banku centralnego,

— odgrywa coraz większą rolę w mechanizmie transmisji impulsów polityki pieniężnej,

—, który uważa, że „trzy najważniejsze elementy decydujące o sukcesie polityki banku centralnego, to właśnie wiarygodność, wiarygodność i wiarygodność” (C.Walsh),

— skuteczna komunikacja z otoczeniem.

DEFINICJE PRZEJRZYSTOŚCI

Zakres ujawniania informacji istotnych z punktu widzenia prowadzenia polityki pieniężnej Ciągły przepływ -od władz monetarnych do społeczeństwa -informacji, dotyczących preferencji bankierów centralnych ich interpretacji zasad funkcjonowania gospodarki, wiedzy na temat danych, ich oczekiwań oraz strategii polityki pieniężnej	WĄSKIE UJĘCIE
Ujawnianie informacji, ale również zrozumienie ich przez społeczeństwo bądź -inaczej mówiąc -jest to skuteczne komunikowanie się Poziom rzeczywistego zrozumienia polityki i działań banku centralnego przez społeczeństwo	SZEROKIE UJĘCIE

Typologia przejrzystości

— przejrzystość celu (goal transparency),

— przejrzystość wiedzy (knowledge transparency),

— przejrzystość operacyjną (operational transparency).

Inne ujęcia przejrzystości

— ilość, jakość i precyzja informacji, na podstawie, których podmioty sektora prywatnego podejmują decyzje i formułują oczekiwania,

— element strategii komunikacyjnej banku centralnego, w ramach, której przekazuje on podmiotom gospodarującym informacje o strategii polityki pieniężnej, analizach, procedurach i podejmowanych decyzjach, a ponadto czyni to w odpowiednim czasie, w sposób jawny i zrozumiały.

Inne ujęcia przejrzystości

— Przejrzystość polityki pieniężnej można również określić, jako niezbędny „komplementarny” element niezależności banku centralnego. Można ją też zdefiniować jako brak asymetrii informacji (występowanie symetrycznej informacji) między bankiem centralnym a innymi podmiotami życia gospodarczego

Klasyfikacja przejrzystości

Przejrzystość polityki pieniężnej można klasyfikować i analizować biorąc pod uwagę jej pięć aspektów:

— jawność celów polityki monetarnej, jak na przykład wyraźnie wskazany cel inflacyjny, niezależność banku centralnego, kontrakty członków władzy monetarnej - przejrzystość polityczna,

— ujawnienie danych ekonomicznych, modeli i prognoz banku centralnego - przejrzystość ekonomiczna,

— informowanie o strategii polityki pieniężnej oraz sposobie podejmowania decyzji: publikowanie protokołów ze spotkań i wyników głosowania - przejrzystość proceduralna,

— szybkie ogłaszanie i wyjaśnianie podjętych decyzji, zmian instrumentów banku centralnego oraz przewidywań co do przyszłych działań - przejrzystość polityki,

— jawność dotycząca realizacji podjętych już decyzji, popełnianych błędów i zakłóceń w mechanizmie transmisji monetarnej -przejrzystość operacyjna.

Wpływ przejrzystości na odpowiedzialność banku centralnego

— przejrzystość polityczna; która jest najważniejszym rodzajem przejrzystości, determinującym odpowiedzialność banku centralnego, gdyż wyznaczone cele są podstawą oceny skuteczności polityki banku centralnego, a struktury instytucjonalne określają kto, za co i przed kim ponosi odpowiedzialność,

— przejrzystość ekonomiczna; proceduralna, polityka - określają one odpowiedzialność ex ante władzy monetarnej, gdyż umożliwiają analizę motywów i podstaw decyzji podejmowanych przez bank centralny,

— przejrzystość operacyjna; determinuje odpowiedzialność ex post banku centralnego, gdyż dostarcza informacji o niespodziewanych zakłóceniach i szokach wpływających na ostateczny wynik realizowanej polityki pieniężnej.

Warunki przejrzystości polityki pieniężnej

— cel inflacyjny został jasno i wyraźnie ogłoszony,

— wszelkie informacje potrzebne do dokonania oceny aktualnego stanu polityki monetarnej są powszechnie dostępne,

— wprowadzanie zmian w realizacji polityki pieniężnej jest ogłaszane wraz z wyjaśnieniem ich przyczyn oraz przewidywanego skutku,

— ex ante zostają przedstawione przewidywane, potencjalne przyczyny chybienia celu, a także działania, które zostaną podjęte w razie wystąpienia takiej sytuacji w celu przywrócenia inflacji na pożądaną ścieżkę wzrostu,

— ex post przeprowadza się analizę efektów działań polityki pieniężnej.

Zalety przejrzystości polityki pieniężnej

— zwiększa odpowiedzialność banku centralnego przed otoczeniem gospodarczym

— prowadzi do wzrostu efektywności polityki pieniężnej

— lepsze decyzje podmiotów prywatnych

— zmniejsza ryzyko stosowania nacisków politycznych

— zapewnienia lepszego zrozumienia polityki pieniężnej

— wzrost efektywnej niezależności

— poprawa jakości publikowanych informacji

— osłabianie wpływu nieprzewidzianych szoków na stopę inflacji

Wady przejrzystości polityki pieniężnej

— zły odbiór komunikatów przez odbiorców

— większa wrażliwość na nieprzewidziane zmiany polityki pieniężnej

— wzrost kosztów przywracania pożądanej ścieżki inflacji

— spadek motywacji sektora prywatnego do poszukiwania nowych informacji i redukcja siły sygnałów wysyłanych przez rynek, co pogorszy formułowanie oczekiwań inflacyjnych

— wzrost kosztów banku centralnego w sytuacji nieosiągnięcia ogłoszonego celu

— pogorszenie efektów p. p. przez pełną przejrzystość

Mierzenie przejrzystości

— podejście instytucjonalne, oceniające poziom ujawniania informacji przez bank centralny (za pośrednictwem publikowanych dokumentów),

— podejście behawioralne, kładące nacisk na zrozumienie (clarity) wśród uczestników rynków finansowych bieżącego kierunku polityki monetarnej, ocenie podlega w tym przypadku wpływ informacji ogłaszanych przez bank centralny na rynkowe stopy procentowe

Mierzenie przejrzystości (cd.)

Miary instytucjonalne bazują zazwyczaj na poszczególnych aspektach przejrzystości. Zazwyczaj ocena polega na przyznawaniu rang (np. 0 lub 1) poszczególnym jej aspektom. Przykładem miary instytucjonalnej jest indeks skonstruowany przez S.Eijffingera i P. Geraats.

Mierzenie przejrzystości (cd.)

Przykładem podejścia behawioralnego jest metoda zaproponowana przez A. Haldane'a i V. Reada:

— teoretyczny model zaskoczeń polityki pieniężnej (obejmujący równanie mechanizmu transmisji impulsów monetarnych), który ma na celu scharakteryzowanie i rozróżnienie prywatnych informacji banku centralnego dotyczących wskaźników makroekonomicznych oraz celów makroekonomicznych.

— następnie Haldane i Read analizują, w jaki sposób prywatne informacje wpływają na krzywą dochodowości.

— w ostatnim kroku przeprowadza się empiryczne estymacje z wykorzystaniem krzywej dochodowości, które pozwalają na oszacowanie tzw. efektu prywatnych informacji. 28

Istota odpowiedzialności demokratycznej

Trzy wymiary odpowiedzialności demokratycznej (O. Issing):

— odpowiedzialność „za co”,

— odpowiedzialność „przed kim” oraz

— odpowiedzialność „kiedy”.

Istota odpowiedzialności demokratycznej (cd.)

W ramach odpowiedzialności przedmiotowej bank centralny jest zobowiązany do realizacji postawionych przed nim celów. Cel banku centralnego jest istotny z wielu względów. Z punktu widzenia odpowiedzialności demokratycznej wskazane jest, aby przed bankiem centralnym stał tylko jeden cel.

Istota odpowiedzialności demokratycznej (cd.)

Drugi wymiar odpowiedzialności demokratycznej dotyczy przede wszystkim społeczeństwa, które ma demokratyczne prawo poddawania banku centralnego ocenie. Niemniej jednak władza monetarna nie odpowiada bezpośrednio przed społeczeństwem, a przed przedstawicielami, wybranymi w demokratycznych wyborach.

Poddawaniu publicznej ocenie służy m.in. mechanizm obejmujący proces mianowania decydentów banku centralnego oraz odpowiednie regulacje prawne.

Istota odpowiedzialności demokratycznej (cd.)

Dla odpowiedzialności podmiotowej ważna jest też (wspomniana już) koncepcja wskazania podmiotu, na którym spoczywa ostateczna odpowiedzialność za politykę pieniężną.

Za kluczowe uważa się trzy kwestie:

— relacje między bankiem centralnym i parlamentem,

— występowanie swoistego mechanizmu pozwalającego na korygowanie decyzji banku centralnego,

— procedury umożliwiające zdymisjonowanie prezesa banku centralnego.

Istota odpowiedzialności demokratycznej

Trzeci wymiar odpowiedzialności demokratycznej jest istotny z uwagi na opóźnienia występujące w polityce pieniężnej. Dlatego też publiczna ocena władzy monetarnej powinna być dokonywana również ex ante - na podstawie intencji i prognoz. Odpowiedzialność demokratyczna ex ante nakłada na bank centralny obowiązek m.in. uzasadniania odchyleń wartości prognoz od przyjętych celów.

Znaczenie jakościowych aspektów polityki pieniężnej

— Najczęściej wskazuje się na pozytywny wpływ przejrzystości na mechanizm transmisji impulsów monetarnych. Zwiększenie zrozumienia i przewidywalności działań banku centralnego przez uczestników rynku sprawia, że oczekiwania są formułowane bardziej trafnie, a impulsy polityki pieniężnej przenoszą się „szybciej i mocniej” właśnie przez kanał oczekiwań. Przejrzystość polityki umacnia także również jej wiarygodność. Wiarygodność natomiast wpływa korzystnie nie tylko na oczekiwania, ale również ogranicza skrzywienie inflacyjne.

— Wiarygodności polityki pieniężnej zazwyczaj sprzyja niezależności władz monetarnych, która jest też bardzo ważnym elementem skuteczności polityki banku centralnego. W demokratycznym państwie, niezależność powinny równoważyć narzędzia demokratycznej kontroli, którym sprzyja przejrzystość.

Dylematy jakościowych ram polityki pieniężnej

— Bezpośredni wpływ na skuteczność działań banku centralnego ma wiarygodność i przejrzystość polityki oraz niezależność banku centralnego. Odpowiedzialność demokratyczną należy traktować jako podstawę skuteczności polityki monetarnej, jak też niezależności władzy monetarnej w warunkach demokracji. Najważniejszym narzędziem kontroli demokratycznej jest przejrzystość.

— Poszczególne jakościowe aspekty sprzyjają skuteczności, ale dopiero ich splot -rozumiany jako całokształt warunków instytucjonalnych, zapewniających niezależność, wiarygodność i przejrzystość -zwiększają skuteczność polityki współczesnego banku centralnego.

Dylematy jakościowych ram polityki pieniężnej

— Odpowiednie, z punktu widzenia skuteczności polityki, rozwiązania instytucjonalne nie oznaczają wcale maksymalizacji stopnia poszczególnych aspektów jakościowych

— Niezależność celu nie jest wskazana, gdyż utrudnia koordynację polityki pieniężnej i fiskalnej oraz prowadzi do deficytu demokracji.

— Nadmierna wiarygodność antyinflacyjnej polityki banku centralnego może prowadzić do nieskuteczności działań banku centralnego w warunkach deflacji.

Dylematy jakościowych ram polityki pieniężnej

— Maksymalna przejrzystość nie sprzyja komunikacji z uczestnikami rynku i ogranicza zrozumienie przez nich działań banku centralnego.

— Wprowadzenie wszystkich proponowanych mechanizmów demokratycznej kontroli mogłoby ograniczyć niezależność władz monetarnych.

— Jakościowych aspektów nie można rozpatrywać w oderwaniu od gospodarczych, politycznych i historycznych uwarunkowań prowadzenia polityki pieniężnej.

INSTRUMENTY POLITYKI PIENIĘŻNEJ

ISTOTA I DOBÓR INSTRUMENTÓW POLITYKI PIENIĘŻNEJ

Instrumenty polityki pieniężnej są to narzędzia, dzięki którym bank centralny może osiągnąć postawione sobie cele pieniężne.

Dobór wykorzystywanych przez władzę monetarną instrumentów uzależniony jest od:

• celów strategicznych polityki pieniężnej,

• sytuacji gospodarczej kraju, która determinuje kształt doraźnej polityki pieniężnej (polityki ekspansywnej bądź restrykcyjnej),

• stadium rozwoju rynku pieniężnego

KRYTERIA PODZIAŁU INSTRUMENTÓW

(1)charakter, termin i sposób oddziaływania polityki pieniężnej na gospodarkę (obszar polityki pieniężnej - strukturalny, bądź operacyjny - w którym dane instrumenty są stosowane),

(2) możliwość wyłączania lub wypaczania funkcjonowania mechanizmu rynkowego (pozycja banku centralnego względem banków komercyjnych),

(3)typ instrumentu (kategoria, na którą wpływa dany instrument),

(4)obszar oddziaływania (zakres stosowania) instrumentu.

KLASYFIKACJA INSTRUMENTÓW (CD.)

Stosowalność instrumentów we współczesnej polityce pieniężnej otwartych gospodarek rynkowych. Według tego kryterium można dokonać podziału instrumentów na:

• instrumenty standardowe,

• instrumenty niestandardowe.

KLASYFIKACJA INSTRUMENTÓW (CD.)

Do standardowych instrumentów służących kształtowaniu sytuacji na tym rynku należy zaliczyć przede wszystkim:

• rezerwę obowiązkową,

• operacje depozytowo - kredytowe,

• operacje otwartego rynku.

KLASYFIKACJA INSTRUMENTÓW (CD.)

Niestandardowe instrumenty polityki pieniężnej są narzędziami stosowanymi bardzo rzadko (wręcz wyjątkowo) we współczesnej polityce pieniężnej. Są to głównie instrumenty administracyjne, których używanie zakłócałoby funkcjonowanie gospodarki rynkowej. Obecnie ich wykorzystanie uzasadnione jest wyjątkową sytuacją, np. kryzysem walutowym

• pułapy (plafony) kredytowe, kontrola emisji, pułapy emisji;

• kontrola dewizowa;

• obowiązek zakupu papierów wartościowych;

• przepisy regulujące stopy procentowe stosowane przez banki komercyjne;

• regulacje jakościowych warunków udzielania kredytów;

• przyjmowanie przez bank centralny depozytów od podmiotów nie bankowych.

Instrumenty perswazyjno - informacyjne:

• deklaracje przyjęte przez banki i inne podmiot

• umowy dżentelmeńskie,

• apele banku centralnego -polityka informacyjna banku centralnego,

NARZĘDZIA MONETARNE NBP

• rezerwa obowiązkowa,

• kredyt refinansowy (do określonej kwoty w rachunku kredytu, lombardowy, inny),

• przyjmowanie depozytów (otwieranie lokat terminowych banków),

• dyskonto i redyskonto weksli,

• operacje otwartego rynku.

• w razie zagrożenia realizacji polityki pieniężnej:

• ograniczenie środków pieniężnych oddawanych przez banki do dyspozycji kredytobiorców i pożyczkobiorców,

• obowiązek utrzymywania nieoprocentowanego depozytu w NBP od zagranicznych środków wykorzystanych przez banki i krajowych przedsiębiorców.

ISTOTA REZERWY OBOWIĄZKOWEJ

Rezerwa obowiązkowa jest to zazwyczaj określona część działalności pasywnej banków komercyjnych, np. przyjętych depozytów i wyemitowanych dłużnych papierów wartościowych, które banki te muszą utrzymać w ściśle określonej formie -zazwyczaj środków na rachunku w banku centralnym, gotówki w kasie lub innych określonych przez bank centralny aktywach.

Funkcje rezerwy obowiązkowej

• funkcje tradycyjne

• Zabezpieczenie wkładów deponentów

• Wpływanie na mnożnik kreacji pieniądza

• funkcje nowoczesne

• Przysparzanie dochodów bankowi centralnemu, a pośrednio państwu

• Tworzenie popytu na pieniądz banku centralnego (w sytuacji nadpłynności sektora bankowego)

• Stabilizacja rynkowych stóp procentowych (w przypadku rezerwy opóźnionej i uśrednionej)

CECHY SYSTEMU REZERWY OBOWIĄZKOWEJ

Podstawą naliczania rezerwy są zazwyczaj przyjęte krótkoterminowe depozyty i wyemitowane dłużne bankowe papiery wartościowe.

Okresy naliczania i utrzymywania rezerwy wynoszą zazwyczaj miesiąc.

Sposób naliczania rezerwy może być uśredniony lub nieuśredniony. W przypadku uśrednienia dopuszcza się wyznaczanie średnich na podstawie wszystkich dni okresu naliczania rezerwy lub tylko wybranych.

CECHY SYSTEMU REZERWY OBOWIĄZKOWEJ

Sposób utrzymywania rezerwy -uśrednione utrzymywanie rezerwy, oznaczające, że to średnia ze wszystkich lub określonych dni okresu utrzymywania ma być równa rezerwie naliczonej.

Stosunek okresu naliczania do utrzymywania rezerwy obejmuje trzy możliwe przypadki:

• sposób równoległy;

• sposób częściowo opóźniony;

• sposób opóźniony.

HARMONIZACJA REZERWY W POLSCE Z ROZWIĄZANIAMI EUROSYSTEMU

Element rezerwy obowiązkowej	Obowiązujący system rezerwy obowiązkowej NBP	Konieczne dostosowanie do rozwiązań Eurosystemu	Uwagi
Stopa naliczania	3,5% -dla poszczególnych rodzajów wkładów 0%-środki z tytułu sprzedaży papierów wartościowych z przyrzeczeniem odkupu (transakcje repo)	Wprowadzenie stopy 0%dla depozytów z terminem wymagalności powyżej 2 lat	Stopa rezerwy 3,5%po raz pierwszy miała zastosowanie do rezerwy obowiązkowej podlegającej utrzymaniu od dnia 31 października 2003 r., a stopa 0%od dnia 30czerwca 2004 r.
					Stopniowe zmniejszenie stopy rezerwy do 2%
Sposób kalkulacji	Stany zobowiązań banków na koniec każdego dnia danego miesiąca	Zmiana sposobu naliczania rezerwy nie według stanów dziennych, lecz według danych bilansowych na ostatni dzień miesiąca
Wyłączenie standardowe	Kwota naliczonej rezerwy jest pomniejszana orównowartość500tys. EUR	Zwolnienie każdego banku z utrzymywania rezerwy obowiązkowej w wysokości odpowiadającej 100 tys. EUR	Pomniejszenie rezerwy po raz pierwszy miało zastosowanie do rezerwy obowiązkowej podlegającej utrzymaniu od 30 września 2003 r. Kwota pomniejszenia w Polsce jest znacznie wyższa niż w strefie euro.
Okres utrzymywania	1 miesiąc, od ostatniego dnia następnego miesiąca po miesiącu, za który nalicza się rezerwę, do dnia poprzedzającego kolejny okres utrzymywania rezerwy	Zmiana okresu utrzymywania rezerwy -począwszy od dnia rozrachunku głównych operacji otwartego rynku następujących po pierwszym posiedzeniu Rady EBC	Standard Eurosystemu obowiązuje od marca 2004 r. (wcześniej obowiązywała formuła: od 24 dnia miesiąca do 23 dnia następnego miesiąca). Od tego czasu rozwiązanie polskie oddaliło się od europejskiego.
Oprocentowanie środków	Środki rezerwy obowiązkowej podlegają oprocentowaniu.	Wprowadzono oprocentowanie środków rezerwy obowiązkowej. Jego wysokość określono odmiennie niż w EBC i nie cała kwota należna z tego tytułu była do 2007 r. przekazywania bankom*.	Przepisy dotyczące oprocentowania środków rezerwy obowiązkowej obowiązują od dnia przystąpienia Polski do UE. Oprocentowanie to 0,9% redyskonta weksli.

ISTOTA OPERACJI OTWARTEGO RYNKU

• OOR polegają na zawieraniu transakcji pomiędzy bankiem centralnym a bankami komercyjnymi, których przedmiotem jest kupno lub sprzedaż papierów wartościowych lub dewiz

• Inicjator transakcji -zawsze bank centralny

• Przedmiotem operacji otwartego rynku są w głównej mierze papiery wartościowe emitowane przez rząd (bony skarbowe, obligacje skarbowe) oraz papiery emitowane przez sam bank centralny (bony pieniężne, certyfikaty dłużne), również papiery emitowane przez jednostki samorządu terytorialnego lub przedsiębiorstwa

• Jeden z najczęściej stosowanych instrumentów polityki pieniężnej o charakterze rynkowym

• Instrument oddziaływania pośredniego i instrument kontroli ilościowej

CELE OPERACJI OTWARTEGO RYNKU

• kształtowanie płynności sektora bankowego i przez to jego zdolności do kreacji pieniądza,

• pośrednie lub bezpośrednie wpływanie na poziom stóp procentowych,

• zwiększanie efektywności działania rynku pieniężnego.

KLASYFIKACJA OPERACJI OTWARTEGO RYNKU

(1) (2)	Kupno	Sprzedaż
Warunkowe	Repo (repurchaseagreement) - bank centralny kupuje od banków papiery wartościowe pod warunkiem ich odprzedaży w określonym terminie i po określonej cenie - stanowi odpowiednik kredytu udzielonego bankom przez bank centralny pod zastaw papierów wartościowych	reverse repo(reverse repurchase agreement) - bank centralny sprzedaje bankom papiery wartościowe pod warunkiem ich odkupu w określonym terminie i po określonej cenie - stanowi odpowiednik depozytu przyjętego przez bank centralny od banków komercyjnych
Bezwarunkowe	Out rightpurchase - bank centralny kupuje od banków papiery wartościowe	Out rightsale - bank centralny sprzedaje bankom papiery wartościowe lub emituje własne walory

ORGANIZACJA OPERACJI OTWARTEGO RYNKU

• Operacje otwartego rynku są dokonywane z reguły na organizowanych przez bank centralny przetargach

• Prawo do uczestniczenia w przetargach mają banki o statusie tzw. dealera rynku pieniężnego nadawanego przez bank centralny.

Rodzaje przetargów w operacjach otwartego rynku

Przetarg kwotowy (ilościowy, ze stałą stopą procentową)

• bank centralny ustala kwotę OOR i stopę procentową

• banki deklarują kwotę OOR (po ustalonej przez bank centralny stopie procentowej)

• w przypadku nadwyżki popytu nad podażą bank centralny dokonuje redukcji zleceń

Przetarg procentowy (ze zmienną stopą procentową)

• bank centralny ustala kwotę OOR i maksymalną (minimalną) stopę procentową dla operacji absorbujących (zasilających)

• banki deklarują kwotę OOR i stopę procentową, po jakiej chcą dokonać transakcji

• w przypadku nadwyżki popytu nad podażą bank centralny wybiera oferty z najlepszą (z jego punktu widzenia) stopą procentową

METODA HOLENDERSKA wszystkie transakcje zostają zrealizowane z jednolitą stopą procentową, ustaloną przez bank centralny (najczęściej: średnia ważona ofert banków, najniższa (najwyższa) cena dla operacji zasilających (absorpcyjnych))

METODA AMERYKAŃSKA każda transakcja zostaje zrealizowana ze stopą procentową oferowaną przez bank komercyjny na przetargu

RODZAJE PRZETARGÓW

• przetarg standardowy (min 1 doba)

• przetarg szybki (1-4 godz.)

• umowy bilateralne (bez przetargu)

KLASYFIKACJA OOR EBC

• operacje podstawowe - najczęściej wykorzystywane przez bank centralny instrumenty standardowe (EBC i NBP), używane najczęściej i regularnie, których typ i oprocentowanie stanowią wyznacznik prowadzonej polityki pieniężnej;

• operacje dostrajające (fine-tunning) - operacje niestandardowe, stosowane incydentalnie (EBC) lub mogące mieć zastosowanie (NBP) w zależności od potrzeb;

• operacje strukturalne - używane w celu dokonywania trwałych zmian płynności w systemie bankowym; realizowane przez NBP jako niestandardowe operacje, a przez EBC jako standardowe i niestandardowe.

CECHY OPERACJI DEPOZYTOWO - KREDYTOWYCH

• nazywane też standing facilities,

• wykorzystywane są zawsze z inicjatywy banków komercyjnych

• bank centralny ze swej strony określa warunki korzystania z tych instrumentów

KREDYT REFINANSOWY

• służy sfinansowaniu działalności banków komercyjnych drogą refinansowania w banku centralnym

• malejąca jego rola w obliczu rozwoju OOR uzupełniających płynności sektora bankowego

• aktualnie reguluje zachwianą płynność po godzinach działania rynku międzybankowego

• kredyt ostatniej instancji

FUNKCJE KREDYTU REFINANSOWEGO

Funkcje tradycyjne

• Standardowa regulacja płynności banków komercyjnych

• Kształtowanie rynkowych stóp procentowych

W/w Funkcje przejęte przez OOR

Funkcje nowoczesne

• Dostarczanie płynności bankowi komercyjnemu w sytuacji nagłego jej zachwiania(Kredytodawca ostatniej instancji)

• Ograniczenie od góry zmienności rynkowych stóp procentowych („Sufit” zmienności rynkowych stóp procentowych

• Wpływanie na rozwój poszczególnych rynków papierów wartościowych oraz

• systemów RTGS

DOSTĘPNOŚĆ KREDYTU REFINANSOWEGO

• bariera szybkości zaciągania kredytu refinansowego (np. 80% zastawu przedmiotów wartościowych) -wymiar ilościowy

• jego oprocentowanie -wymiar cenowy

CECHY OPERACJI DEPOZYTOWYCH

• brak ilościowych ograniczeń w dostępie do tych operacji

• brak zabezpieczenia depozytów

• niskie oprocentowanie (od stóp rynkowych)

• krótkie terminy zapadalności

• standardowo jednodniowe

Funkcje operacji depozytowych:

Transakcje depozytowe

• Możliwość lokowania wolnych środków

• Banki komercyjne uzyskują możliwość lokowania wolnych środków z określonym zyskiem i przy praktycznie zerowym ryzyku

• „Podłoga” zmienności rynkowych stóp procentowych

• Oprocentowanie jest zasadniczo niższe od rynkowej, w związku z czym banki komercyjne wykorzystują możliwość składania depozytów w banku centralnym tylko w ostateczności, gdy nie ma lepszych sposobów lokowania środków

INNE INSTRUMENTY KREDYTOWE

• kredyt refinansowy skonwertowany

• kredyty na finansowanie inwestycji centralnych

• kredyt redyskontowy

• kredyt lombardowy

Kredyt redyskontowy:

• Forma refinansowania

• Kredyt redyskontowy, w bankach centralnych go stosujących, jest jedną z form refinansowania banków komercyjnych

• Źródło zysku banku centralnego

• Redyskonto potrącane od oddanych do redyskonta weksli jest jednym ze źródeł zysków banku centralnego (choć osiąganie zysku nie jest samo w sobie celem tej instytucji)

• Wpływ na jakość weksli

• Określając warunki, które muszą spełniać weksle oddawane do redyskonta bank centralny wpływa, na jakość weksli przyjmowanych przez banki komercyjne do dyskonta

• Pierwsza granica wzrostu dal stóp procentowych

• Stopa redyskonta weksli jest teoretycznie pierwszym górnym ograniczeniem dla wzrostu stóp procentowych rynku międzybankowego. Praktycznie jednak istotniejsza w tym względzie jest stopa lombardowa

KREDYT LOMBARDOWY

• standardowo jednodniowy

• spłata kolejnego dnia

• udzielany pod zastaw papierów wartościowych (bony i obligacje skarbowe)

• limit wysokości kredytu (80% wartości papierów wartościowych)

• spełnienie kryteriów organizacyjnych

• najwyżej oprocentowany na rynku

• wykorzystywany najczęściej w ostatnim dniu utrzymywania rezerwy obowiązkowej

HARMONIZACJA REGUŁ FUNKCJONOWANIA KREDYTU LOMBARDOWEGO NBP Z WYMOGAMI EUROSYSTEMU

Charakterystyka	Standard europejski	Stan obowiązujący w Polsce
		Kredyt na koniec dnia	Kredyt lombardowy
Podmioty upoważnione do korzystania z kredytu	Podmioty spełniające general eligibility criteria: podleganie obowiązkowi utrzymywania rezerwy minimalnej, dobra kondycja finansowa, spełnianie kryteriów operacyjnych określonych przez poszczególne NBC.	Banki posiadające zdolność do spłaty kwoty kredytu wraz z należnymi odsetkami, które zawarły z NBP umowę ramową, ustanowiły zabezpieczenia i stosowne pełnomocnictwa oraz złożyły deklarację wykorzystania i spłaty kredytu lombardowego.
Zabezpieczenie kredytu	Znaczna dowolność NBC w ustanawianiu zabezpieczeń -aktywa spełniające generalne kryteria Eurosystemu	Bony i obligacje skarbowe.
Ograniczenia kwoty kredytu	Kwota kredytu limitowana kwotą dostarczonych zabezpieczeń; stosowany haircut.	Kwota kredytu nie może przekroczyć 80% wartości nominalnej zabezpieczeń.
Procedura uzyskania kredytu	- na podstawie wystosowanej przez instytucję kredytową prośby, - automatyczna zamiana niespłaconego w danym dniu rozrachunkowym intraday credit	od 1 czerwca 1998 do 30 listopada 2001 - w ramach umowy ramowej pomiędzy NBP a bankiem, w oparciu o każdorazowo składaną deklarację obecnie, od 1 grudnia 2001 - w ramach umowy ramowej pomiędzy NBP a bankiem, na podstawie każdorazowo składanej deklaracji - w sytuacji niespłacenia kredytu technicznego do 18:00
Ostateczny termin składania wniosku o kredyt	30 minut przed zamknięciem systemu operacyjnego TARGET, tzn. do 17.30	od 25 kwietnia 2000 do 12 października 2003 do godziny 17.00 obecnie, od 13 października 2003 do godziny 17.30 (czyli 30 minut przed zamknięciem systemu SORBNET)
Termin spłaty kwoty kredytu	Spłata następuje w następnym dniu operacyjnym po dniu udzielenia kredytu.	od 1 czerwca 1998 do 24 kwietnia 2000 Termin spłaty kredytu upływa w ostatnim dniu jego wykorzystania. obecnie, od 25 kwietnia 2000 - Spłata kredytu następuje w następnym dniu operacyjnym po dniu udzielenia kredytu. - Termin spłaty kredytu upływa w ostatnim dniu jego wykorzystania (zuwagi na to, iż NBP może ustalić inny niż overnighttermin wykorzystania kredytu)
Termin spłaty należnych odsetek	Wraz ze spłatą kwoty kredytu.	od 1 czerwca 1998 do 24 kwietnia 2000 Odsetki płatne w okresach miesięcznych. obecnie, od 25 kwietnia 2000 Odsetki płatne w ostatnim dniu obrachunkowym

MECHANIZM TRANSMISJI IMPULSÓW POLITYKI PIENIĘŻNEJ

Teorie pieniądza zawierają następujące zagadnienia obejmujące:

• kanałów i mechanizmów wzajemnych powiązań sektora realnego i finansowego gospodarki,

• zmian zachowań podmiotów gospodarczych i wywołanych wskutek nich -zmian wielkości realnych pod wpływem impulsów pieniężnych,

• wrażliwości sektorów sfery realnej na impulsy monetarne (problem opóźnień),

• siły wpływu impulsów pieniężnych na ceny i kategorie ilościowe (np. produkcja, zatrudnienie itp.),

• wniosków wynikających z procesów transmisji dla rozkładu opóźnień.

• Ich wspólną cechą jest założenie o istnieniu związku przyczynowo - skutkowego między zmianami ilości pieniądza a zbieżnymi z nimi w zakresie kierunku zmianami działalności gospodarczej, znajdującej wyraz w zmianach realnego produktu krajowego brutto.

Warunki i aspekty wpływu impulsów monetarnych na sferę realną, od której zależy siła i rodzaj oddziaływania:

• powstawanie różnych skutków impulsu monetarnego, w wyniku rodzaju wykorzystanego kanału transmisji i zastosowanego środka,

• różny wpływ impulsów monetarnych co do horyzontu oddziaływania, charakteru oddziaływania i fazy cyklu koniunkturalnego,

• wpływ impulsów monetarnych nie tylko na sferę realną, ale także pieniężną,

• czynniki psychologiczne,

• dynamika wzrostu i zmiany strukturalne w gospodarce.

Impuls pieniężny oznacza zmiany zmiennych monetarnych, takich jak: podaż pieniądza, wolumen kredytów, stopy procentowe (różnego rodzaju), wolne rezerwy płynności, substytuty pieniądza w postaci aktywów (o różnej płynności)

Zmiany wielkości monetarnych mogą mieć dwojaki charakter:

• egzogeniczny -zewnętrzny względem modelu (szoki),

• endogeniczny -wewnętrzny w ramach modelu.

Przyczyny tych zmian (impulsów) wywodzą się z:

• samej polityki pieniężno kredytowej banku centralnego,

• pozostałych przyczyn, leżących poza polityką pieniężną, będących wynikiem działania lub zachowań banków, podmiotów nie bankowych sektora publicznego lub zagranicy.

Podział impulsów pieniężnych w myśl kryterium podmiotu:

• impulsy banku centralnego,

• impulsy banków komercyjnych,

• impulsy pośredników finansowych,

• impulsy gospodarstw domowych,

• impulsy wynikające z funkcjonowania sektora publicznego (w postaci polityki fiskalnej i długu publicznego),

• impulsy zewnętrzne (pochodzące z zagranicy).

Impulsy pierwotne, kreowane są przez bank centralny, oddziałują na banki i decydują o tworzonych przez tebanki warunkach finansowych sektora nie bankowego. Impulsy pieniężne, jako wynik działań banku centralnego, obejmują zmiany rozmiarów podaży istniejących w gospodarce instrumentów finansowych i zmiany cen (stóp procentowych, innych stóp dochodowości, kursu walutowego) Pozostałe impulsy, generowane przez zachowania podmiotów rynkowych (poza bankiem centralnym) stanowią impulsy wtórne, będące odpowiedzią na impulsy pierwotne banku centralnego i będące przede wszystkim wynikiem wzajemnego oddziaływania popytu na pieniądz i podaży pieniądz

Impulsy polityki pieniężnej są to zatem zawsze pierwotne impulsy monetarne, będące wynikiem działań banku centralnego

Klasyfikacja impulsów pieniężnych

Kryterium podziału	Rodzaje impulsów
Sposób powstawania	pierwotne -bezpośrednio kreowane przez bank centralny za pomocą różnych instrumentów wtórne -kreowane poza bankiem centralnym przez uczestników zastosowanych przez niego instrumentów
Wpływ banku centralnego	bezpośrednie pośrednie
Sposób oddziaływania	mierzalne niemierzalne
Charakter polityki	restrykcyjne ekspansywne
Horyzont czasowy	krótkoterminowe długoterminowe

• Impulsy bezpośrednie są działaniami banku centralnego powodującymi zmiany w zmiennych monetarnych

• Impulsy pośrednie będą wywoływały zmiany za pośrednictwem zachowań pozostałych podmiotów rynkowych, przede wszystkim banków

• Impulsy mierzalne powstają w wyniku zmian w parametrach wykorzystywanych instrumentów, jak na przykład zmiany w stopie rezerwy obowiązkowej czy zwiększenie wartości absorbujących operacji otwartego rynku

• Impulsy niemierzalne powstają z kolei w wyniku oddziaływania moral suasion oraz poza instrumentalnych, jakościowych cech banku centralnego

W ramach realizacji polityki pieniężnej bank centralny wywołuje też impulsy krótko - i długoterminowe, w zależności od horyzontu czasowego przyjętych celów i zamierzonych rezultatów impulsów.

Mechanizm transmisji oznacza zachowania instytucji oraz jednostek ekonomicznych, umożliwiające wpływ polityki banku centralnego na decyzje cenowe i produkcyjne podmiotów ekonomicznych

Bezpośredni mechanizm transmisji

wynika z założenia o długoterminowej neutralności pieniądza, a określany jest także jako majątkowy, ponieważ zmiany w ilości pieniądza przenoszone są za pośrednictwem zmian w strukturze majątku podmiotów gospodarujących.

Podstawową cechą bezpośredniego mechanizmu transmisji jest nieuwzględnianie występujących w gospodarce rozwiązań instytucjonalnych, czyli pomijanie zagadnień funkcjonowania gospodarki od strony organizacyjno - prawnej.

Pośrednie mechanizmy transmisji impulsów pieniężnych zakładają, że zmiany w ilości pieniądza powodują zmiany w poziomie stóp procentowych, co z kolei wpływa na dynamikę życia gospodarczego, przede wszystkim za pośrednictwem rynków finansowych.

Mechanizm przenoszenia impulsów monetarnych można przedstawić za pomocą dwóch zasadniczych ujęć teoretycznych:

• podejścia kredytowego (strumieniowego) w tym:

• płynnych zasobów,

• dostępności kredytu,

• subiektywnej płynności (szkoła keynesowska, neokeynesowska),

• podejścia majątkowego (zasobowego) w tym:

• w wersji monetarystycznej,

• w wersji portfelowej.

Systematyka kanałów transmisji impulsów polityki pieniężnej

Polityka pieniężna, realizująca zadania w długim okresie i zorientowana na przyszłość, winna również uwzględniać przesunięcia czasowe wpływu podjętych decyzji na inflację.

Ich długość jest różna w zależności od wykorzystywanych kanałów transmisji impulsów polityki pieniężnej

Systematyka kanałów transmisji impulsów polityki pieniężnej

• kanału zagregowanego popytu -w szczególności dotyczy zacieśniania polityki pieniężnej, przejawiającego się podnoszeniem stóp procentowych, które z kolei ma spowodować obniżenie poziomu inwestycji i konsumpcji, a prowadzące do spadku poziomu cen, wymaga stosunkowo długiego okresu dostosowania,

• kanału racjonalnych oczekiwań inflacyjnych -okres opóźnienia w wystąpieniu reakcji jest krótszy, ale skuteczność działań banku centralnego mających doprowadzić do spadku oczekiwań inflacyjnych przejawiających się następnie presją na obniżenie płac i cen wymaga, aby polityka pieniężna była wiarygodna,

• kanału kursu walutowego -charakteryzuje się najkrótszym opóźnieniem, zacieśnianie polityki monetarnej prowadzi do realnej aprecjacji waluty krajowej i niższych cen importu, które dość szybko skutkują obniżeniem inflacji w kraju

Tradycyjny podział kanałów transmisji impulsów monetarnych wyróżnia:

• kanały monetarne: w tym:

• kanały stopy procentowej,

• kanały cen innych aktywów,

• kanały kredytowe

Kanały transmisji impulsów polityki pieniężnej:

• Łańcuch przyczynowo - skutkowy, za pomocą którego bank centralny wpływa na gospodarkę

• Rodzaje kanałów transmisji:

• Tradycyjne kanały stopy procentowej

• Kanały cen pozostałych aktywów:

• Kanał kursu walutowego

• Kanał cen kapitału

• Kanał kredytowy

Transmisja za pośrednictwem stóp procentowych:

M↑
i_r ↓ ≫ I ↑ ≫ Y ↑

M - ekspansywna polityka monetarna

ir - realna stopa procentowa

I - wydatki inwestycyjne

Y - zagregowany produkt

Kanał kursu walutowego:

1. Wpływ na eksport netto

M ↑ ≫ E ↓ ≫ NX ↑ ≫ Y ↑

E - kurs waluty krajowej

NX - eksport netto

2. Wpływ na bilansie podmiotów gospodarczych (instytucja niefinansowa)

M ↑ ≫ E ↓ ≫ NW ↓ ≫ L ↓ ≫ I ↓ ≫ Y ↓

L - kredyty

NW - bilanse netto

3. Wpływ na bilansie podmiotów gospodarczych (banki)

M ↑ ≫ E ↓ ≫ NW_b ↓ ≫ L ↓ ≫ I ↓ ≫ Y ↓

L - kredyty

Nwb - bilanse banków netto

Kanał cen nieruchomości

1. Bezpośredni wpływ na budownictwo mieszkaniowe

M ↑ ⇒ P_h ↑ ⇒ H ↑ ⇒ Y ↑

Ph - ceny mieszkań

H - popyt efektywny na mieszkania

2. Wpływ na majątek (bogactwo) gospodarstw domowych

M ↑ ⇒ P_h ↑ ⇒ W ↑ ⇒ C ↑ ⇒ Y ↑

Ph - ceny mieszkań

W - bogactwo gospodarstw domowych

C - wydatki konsumpcyjne

3. Kanał bilansowy banków komercyjnych

M ↑ ⇒ P_r ↑ ⇒ NW_b ↑ ⇒ L ↑ ⇒ I ↑ ⇒ Y ↑

Pr - ceny nieruchomości

NWb - bilans banków

L - akcja kredytowa

I - wydatki inwestycyjne

Kanał cen kapitału (akcji)

Kanały transmisji impulsów pieniężnych uwzględniające ceny kapitału można podzielić na cztery typy:

• wpływ cen akcji na inwestycje (teoria inwestycji q Tobina),

• efekt bilansowy przedsiębiorstw,

• efekt płynnościowy gospodarstw domowych,

• efekt majątkowy gospodarstw domowych.

1. Teoria inwestycji q Tobina

M ↑ ⇒ Ps ↑ ⇒ q ↑ ⇒ I ↑ ⇒ Y ↑

Ps - ceny akcji

2. Kanał bilansowy przedsiębiorstw

M ↑ ⇒ Ps ↑ ⇒ NW ↑ ⇒ L ↑ ⇒ I ↑ ⇒ Y ↑

Ps - ceny akcji

NW - wartość firm

L - akcja kredytowa

I - wydatki inwestycyjne

3. Kanał bilansowy gospodarstw domowych

M ↑ ⇒ Ps ↑ ⇒ FA_K ↑ ⇒ L_FD ↓ ⇒ C_d ↑, H ↑ ⇒ Y ↑

Ps - ceny akcji

FA_K - wartość aktywów finansowych konsumentów

L_FD - kłopoty finansowe

Cd - wydatki na zakup dóbr trwałego użytku

H - wydatki na zakup nieruchomości

4. Efekt majątkowy

M ↑ ⇒ Ps ↑ ⇒ W ↑ ⇒ C ↑ ⇒ Y ↑

Ps - ceny akcji

W - wartość majątku finansowego konsumentów

C - konsumpcja

Kredytowa ścieżka transmisji:

Kanały kredytowe mogą odgrywać istotną rolę

w mechanizmie transmisji monetarnej jeżeli:

• kredyty bankowe i obligacje nie są idealnymi substytutami jako źródła finansowania przedsiębiorstw, czyli nie wszystkie firmy są w stanie zwiększyć emisję obligacji w celu uzyskania dodatkowych środków finansowych w sytuacji, gdy podaż kredytów bankowych ulegnie ograniczeniu,

• banki nie postrzegają kredytów i obligacji komercyjnych jako idealne substytuty w swoich portfelach aktywów i w momencie zacieśniania polityki pieniężnej nie zmniejszają stanu posiadania obligacji w celu utrzymania akcji kredytowej na dotychczasowym poziomie.

Bank centralny może oddziaływać na zewnętrzną premię bilansową, a poprzez to także na realną sferę gospodarki dwoma rodzajami kanałów kredytowych:

• kanałem pożyczek bankowych (wpływ działań polityki pieniężnej na podaż kredytów przez instytucje finansowe),

• kanałem bilansowym (wpływ zmian polityki monetarnej na bilanse oraz rachunki zysków i strat pożyczkobiorców, uwzględniając takie zmienne jak wartość netto, płynne aktywa, płynność finansowa)

Kanał pożyczek bankowych

Opóźnienia można ogólnie zdefiniować jako czas upływający między wystąpieniem określonej przyczyny a jej skutkiem

• opóźnienia wewnętrzne

• opóźnienia zewnętrzne

Struktura opóźnień wewnętrznych w polityce monetarnej jest następująca:

• faza wewnętrznego rozpoznania, czyli czas upływający od momentu wystąpienia potrzeby podjęcia działań do momentu uświadomienia sobie tego faktu przez władze monetarne, jest to najdłuższa faza opóźnienia, jednocześnie trudno określić zarówno jej moment początkowy (nawet ex posttrudno jest określić, czy reakcja władz monetarnych rzeczywiście była potrzebna), jak i końcowy (tu można posłużyć się protokołami z posiedzeń komitetów monetarnych, jeśli są publikowane),

• faza wewnętrznej decyzji, czyli okres, jaki musi minąć od uświadomienia przez komitet monetarny potrzeby podjęcia decyzji do jej podjęcia,

• faza wewnętrznego działania, czyli czas potrzebny na wprowadzenie decyzji w życie, czyli np. na zmianę parametrów polityki pieniężnej bądź przeprowadzenie operacji otwartego rynku.

Mechanizm transmisji impulsów monetarnych i opóźnienia w polityce pieniężnej

Drugi rodzaj opóźnień polityce gospodarczej, w tym pieniężnej to opóźnienia zewnętrzne, czyli czas jaki musi upłynąć od podjęcia decyzji w sferze polityki do momentu, gdy efekty tej decyzji przełożą się na zmienne ze sfery realnej. Należy zaznaczyć, że w dyskusjach teoretycznych niema jednoznaczności co do możliwości wpływu poprzez zmiany wielkości pieniężnych na wielkości realne.

Niezadowalające rezultaty transmisji monetarnej mogą mieć związek z zachowaniami podmiotów finansowych i niefinansowych, wpływających na przebieg zjawisk tworzących poszczególne kanały, prowadzących do opóźnień w przenoszeniu impulsów banku centralnego, osłabiania i zniekształcania impulsów, a nawet przerwania lub zahamowania transmisji.

Mechanizm transmisji impulsów monetarnych i opóźnienia w polityce pieniężnej

Rozpoznanie mechanizmu transmisji impulsów monetarnych do gospodarki oraz określenie długości opóźnień, jakie temu procesowi towarzyszą, ma istotne znaczenie dla konstrukcji i wykorzystania systemu prognostycznego przez bank centralny i decydentów polityki monetarnej:

• rozpoznanie mechanizmów transmisji gwarantuje prawidłowe opisanie przełożenia impulsu monetarnego na inflację i zmienne ze sfery realnej

• rozpoznanie mechanizmów transmisji pozwala zbadać opóźnienie zewnętrzne polityki pieniężnej, czyli określić tzw. Horyzont transmisji monetarnej, czyli okres, w którym decyzja podjęta przez komitet monetarny wywiera najsilniejszy wpływ na gospodarkę, przede wszystkim na inflację

Długość opóźnień zewnętrznych polityki pieniężnej, tak jak i mechanizm transmisji ewoluują w czasie pod wpływem choćby zmian systemu ekonomiczno -finansowego w kraju, w tym pojawiania się innowacji finansowych, zmian instytucjonalnych, globalizacji, a także zmiany sposobu formułowania oczekiwań przez podmioty gospodarcze, itp.

Zarówno literatura przedmiotu, jak i praktyka banków centralnych wskazują również na istotne znaczenie oczekiwań podmiotów gospodarczych w procesie transmisji monetarnej

• Zmienność kanałów transmisji, a także powiązana z nią zmienność długości opóźnienia zewnętrznego polityki pieniężnej jest w poważnym stopniu funkcją różnych i zmiennych modeli formułowania oczekiwań.

• W przypadku wysokiej wiarygodności podmiotu określającego politykę gospodarczą i wystąpienia kierunkowej zgodności decyzji oraz działań z oczekiwaniami podmiotów gospodarczych łączna reakcja gospodarki może być bardzo szybka

• W praktyce banki centralne przyjmują, że podmioty gospodarcze formułują oczekiwania co do przyszłego poziomu inflacji w sposób częściowo zgodny z hipotezą racjonalnych oczekiwań

• Podmioty formułują oczekiwania w sposób adaptacyjny, kierując się głównie przeszłym poziomem inflacji bądź w sposób będący połączeniem oczekiwań adaptacyjnych i antycypacyjnych

Mechanizm transmisji impulsów monetarnych i opóźnienia w polityce pieniężnej

• Polityka jest spójna w czasie, jeśli ze względu na nieobecność nieoczekiwanych szoków jej optymalna ścieżka określona w okresie 0 okazuje się również optymalna dla okresu 1, 2, itd.

• Polityka będzie natomiast niespójna w czasie, jeśli jej optymalna postać w okresach wyjściowych przestaje być optymalna w okresach następnych

• W każdym kraju gospodarka reaguje na instrumenty polityki pieniężnej nieco inaczej

• Konieczne jest zatem zweryfikowanie, które kanały transmisji są w danym przypadku efektywne

• Zespół skutecznych kanałów transmisji tworzy mechanizm transmisji impulsów polityki pieniężnej

◦ Tworzy się go i analizuje przy wykorzystaniu modeli strukturalnych gospodarek (także różnych dla różnych krajów…)

NIEZALEŻNOŚĆ BANKU CENTRALNEGO NA PRZYKŁADZIE NBP

Plan wykładu

1. Powstanie koncepcji niezależności banku centralnego (CBI)

2. Weryfikacja koncepcji -mierniki CBI

3. Niezależność wg Traktatu z Maastricht

4. Niezależność NBP

Powstanie koncepcji CBI

• Relacje rząd - bank centralny są skutkiem dawnych relacji władca - bank komercyjny finansujący władcę w zamian za przywilej emisji pieniądza

• Problem ten zanikł w dobie laissezfairei pieniądza kruszcowego

• Powrócił w dobie keynesizmu, gdy politykę banku centralnego podporządkowywano planom gospodarczym, a ewentualny sprzeciw kończył się nacjonalizacją banku centralnego

• Upadek systemu z Bretton Woods dodatkowo podkreślił problem niezależności banku centralnego

• F. E. Kydlandi E. C. Prescott (1977)-problem niespójności w czasie programów optymalnych

• (time inconsistency problem)

• wynikający z faktu, że polityka gospodarcza nie jest grą przeciwko naturze, lecz przeciw racjonalnym podmiotom

• R. J. Barro(1983) - wyższość reguł nad dyskrecjonalnymi działaniami (rulesvs. discretion), gdyż te prowadzą do skrzywienia inflacyjnego (inflationbias)

• Inflacja z jednej strony przysparza korzyści rzędom a z drugiej podwyższa koszty obsługi długu, a zatem politykę trzeba oprzeć na regułach

Skrzywienie inflacyjne

Termin używany w literaturze przedmiotu przeważnie w znaczeniu tendencji jakiegoś podmiotu (rządu, banku centralnego) do tolerowania inflacji z braku właściwego przeglądu sytuacji (np. Gdy bank centralny jest obarczony wieloma sprzecznymi celami działania), a zwłaszcza do przedkładania korzyści, jakie może mu przynieść inflacja nad koszty z nią związane (np. Gdy rząd chce inflacyjnie zmniejszyć ciężar obsługi długu publicznego). Powodem skrzywienia inflacyjnego rządu lub banku centralnego mogą być zatem zarówno ich świadome preferencje, jak i niewłaściwa ocena rzeczywistości.

Skrzywienie inflacyjne można rozwiązać przez mianowanie na kierownicze stanowisko w banku centralnym konserwatywnego bankowca, tzn. preferującego cel stabilizacji poziomu cen.

Niespójność w czasie powstaje, gdy najlepszy plan stworzony w teraźniejszości z myślą o przyszłości, staje się nieoptymalny wraz z nadejściem okresu dla którego został opracowany.

W modelach rząd i społeczeństwo zgodnie z dylematem więźnia, poszukują sposobu minimalizacji swej funkcji straty.

Inne źródła niespójności w czasie wywodzą się z finansów publicznych. Są to:

• pokusa rządu dokonania zmian inflacyjnych przed i po dostosowaniu się społeczeństwa do nominalnych % biorąc pod uwagę spodziewaną stopę inflacji,

• renta emisyjna jako motyw ekspansji monetarnej.

Skrzywienie inflacyjne i niespójność w czasie

Redukcja skrzywienia i niespójności w czasie polega na stosowaniu stałych reguł w polityce pieniężnej. Autorytetem, który gwarantuje realizację zasad, jest bank centralny. Przez ten fakt politycy akceptują ograniczanie swej przyszłej swobody działania.

Alternatywą dla reguł może być budowanie reputacji banku centralnego.

Powstanie koncepcji CBI -cd.

• R. J. Barroi D. Gordon (1983) wykazali, że najlepszy sposób rozwiązania problemu skrzywienia inflacyjnego składa się z dwóch etapów

• oparcia polityki pieniężnej na regułach

• przekazania kompetencji w tym zakresie do apolitycznego banku centralnego

• K. Rogoff(1985) - kompetencje w dziedzinie polityki pieniężnej powinien otrzymać KONSERWATYWNY bankier,

czyli taki, który w swej funkcji straty ma wyższą wagę przy inflacji niż społeczeństwo.

• S. Lohmann (1992) wprowadziła do modelu K. Rogoffa możliwość usunięcia konserwatywnego bankiera z urzędu

• wprowadzając w funkcji straty społeczeństwa dodatkową zmienną, będącą określonej i skończonej wysokości kosztami, które pojawiają się, gdy takie zdarzenie ma miejsce.

• T. Persson i G. Tabellini (1993) dopuścili określenie przez rząd poziomu inflacji, jaki bank centralny ma zrealizować,

• co umożliwia odwołanie bankiera, jeśli zrealizowana inflacja będzie się bardzo różniła od założonego poziomu

• E. Walsh (1995)sugeruje budowanie optymalnych kontraktów dla bankiera

• lecz zaczyna się to mijać z ideą konserwatyzmu

Weryfikacja koncepcji -mierniki CBI

• Trudności w ilościowym ujęciu zmiennej jakościowej

• Podziały mierników CBI

• R. Bade i M. Parkina(1982) -wskaźniki ekonomicznej i politycznej niezależności banku centralnego

• Cukierman, S. B. Webb i B. Neyapti (1992) - obok wskaźników niezależności prawne j wyróżnili oni wskaźniki niezależności pozaprawnej

• mierniki pozaprawnej niezależności dzielą się z kolei na wskaźniki rotacji na stanowisku prezesa i wskaźniki oparte na ankiecie

• mierniki niezależności prawnej dzielą się na wskaźniki nie

Weryfikacja koncepcji - mierniki CBI

Badając niezależność banku centralnego przez pryzmat odpowiednich aktów prawnych R. Badei M. Parkin (1988) stawiali trzy pytania:

• czy bank centralny ostatecznie decyduje o polityce pieniężnej,

• czy reprezentant rządu nie jest członkiem zarządu banku (z prawem lub bez prawa głosu),

• czy obsada ponad połowy miejsc w zarządzie jest dokonywana niezależnie od rządu.

Dyskusja nad niezależnością banku centralnego

W dyskusji nad niezależnością banku centralnego przytacza się wiele różnych opinii. Najważniejsze argumenty, przemawiające za niezależnością banku centralnego (CBI) są następujące:

• ceteris paribus prowadzi do niższej inflacji,

• zwiększa wiarygodność polityki pieniężnej,

• prowadzi do mniejszej zmienności poziomu inflacji,

• sprzyja wzrostowi gospodarczemu.

Najczęściej uzasadnienie tych argumentów wiąże się z zagadnieniem niespójności czasowej. Dlatego też przyjmuje się, że koncepcja CBI wywodzi się z badań nad niespójnością czasową i skrzywieniem inflacyjnym, zapoczątkowanych przez nową szkołę klasyczną. Z podejścia dynamicznej niespójności wywodzi się wiele modeli, w których relacje rząd - społeczeństwo są odnoszone do tzw. dylematu więźnia.

Za metodę ograniczania niespójności czasowej polityki gospodarczej uznano delegowanie części „władztwa” (uprawnień i kompetencji rządu) na apolityczną instytucję o odpowiedniej reputacji. Dlatego też CBI jest jednym z dostępnych rozwiązań problemu skrzywienia inflacyjnego. Odgrywa znaczącą rolę wtedy, gdy bank centralny ma nieco odmienne preferencje/cele od rządu.

Weryfikacja koncepcji -mierniki CBI

• W wielu badaniach dowodzono, że w krajach o wyższej niezależności banku centralnego inflacja jest niższa (przykład Bundesbanku)

• Te badania nie przekonują jednak wszystkich

• Nie udało się do tej pory jednoznacznie potwierdzić, że kraje o bardziej niezależnych bankach centralnych rozwijają się szybciej

• Ale jednocześnie nikt nie zaprzeczył takiej tezie

Najważniejsze argumenty za i przeciw niezależności banku centralnego:

Argumenty	Za	Przeciw
Niezależność operacyjna	-ograniczenie problemu dynamicznej niespójności i skrzywienia inflacyjnego, -zwiększenie skuteczności antyinflacyjnej polityki banku centralnego, -zmniejszenie nacisków polityków na rozluźnienie polityki pieniężnej, -zwiększenie wiarygodności polityki, -ograniczenie zmienności poziomu inflacji, -ograniczenie wymienności inflacja - wzrost gospodarczy w długim okresie,	-ograniczenie elastyczności polityki pieniężnej w reakcji na szoki, -nadmierne fluktuacje poziomu zatrudnienia i produkcji,
Niezależność personalna	-ograniczenie problemu dynamicznej niespójności i skrzywienia inflacyjnego, -zmniejszenie nacisków polityków na rozluźnienie polityki pieniężnej, -ograniczenie zmienności poziomu inflacji,	-nadmierna niezależność banku centralnego, nieoptymalna z punktu widzenia społeczeństwa, -deficyt demokracji,
Niezależność instytucjonalna	-umożliwienie bankowi centralnemu skupienie się na jednym celu,	-ograniczenie koordynacji, -deficyt demokracji,
Niezależność finansowa	-dyscyplinujący wpływ na władze fiskalne -zwiększenie wiarygodności polityki.	-ograniczenie koordynacji, -ograniczenie elastyczności polityki pieniężnej w reakcji na szoki,
Niezależność celu	-	-deficyt demokracji, -ograniczenie koordynacji.

Niezależność wg Traktatu z Maastricht

• Zgodnie z artykułem107 Traktatu z Maastricht:

podczas wykonywania uprawnień oraz zadań i obowiązków nałożonych przez niniejszy Traktat i Statut ESBC ani EBC, ani narodowy bank centralny, ani żaden członek ich organów decyzyjnych nie starają się o instrukcje ani nie przyjmują instrukcji od instytucji czy organów Wspólnoty, rządów państw członkowskich czy od jakiegokolwiek innego organu. Instytucje i organy Wspólnoty i rządy państw członkowskich zobowiązują się respektować tę zasadę i starać się nie wywierać wpływu na członków organów decyzyjnych EBC lub narodowych banków centralnych w wykonywaniu ich obowiązków.

• Niezależność banku centralnego nakazano w traktacie z Maastricht:

• stała się jedynym jakościowym kryterium konwergencji

• jedynym kryterium konwergencji, które musi być spełnione już w momencie przyjmowania do UE, a nie dopiero do Euro systemu

Niezależność wg Traktatu z Maastricht

• W dokumencie Progress towards convergencew 1995 roku EIW uszczegółowił, że każdy bank centralny UGW powinien dysponować:

• niezależnością instytucjonalną

• niezależnością funkcjonalną

• niezależnością personalną

• niezależnością finansową

Niezależność instytucjonalna

• Zgodnie z tym kryterium za niezgodne z Traktatem uznaje się następujące prawa stron trzecich:

• prawo dawania instrukcji

• prawo do zatwierdzania, zawieszania, anulowania czy odraczania decyzji

• prawo do cenzurowania decyzji na gruncie prawnym

• prawo do udziału w ciałach decyzyjnych NBC z prawem głosu

• prawo do konsultowania ex ante decyzji NBC. Dialog pomiędzy NBC a władzami politycznymi, nawet jeśli bazuje na statutowym zobowiązaniu do dostarczania informacji i wymiany poglądów, nie jest niezgodny z Traktatem i Statutem, jeśli:

• nie skutkuje wpływem na niezależność członków ciał decyzyjnych NBC,

• kompetencje w EBC, odpowiedzialność na poziomie Wspólnoty, jak również specjalny status Prezesa jako członka ciała decyzyjnego (Rady Generalnej EBC) są respektowane,

• spełniony jest wymóg poufności wynikający ze Statutu.

Niezależność personalna

• Według raportu Progress Towards Convergence 1996statuty NBC powinny uwzględniać następujące właściwości niezależności personalnej:

• minimalna długość kadencji Prezesa NBC wynosi 5 lat

• Prezes nie może zostać zdymisjonowany z przyczyn innych, niż podane w artykule 14.2 Statutu

• stabilność zatrudnienia członków ciał decyzyjnych NBC, innych niż Prezesi, którzy są zaangażowani w realizację zadań związanych z uczestnictwem w ESBC

• zapewnienie, że nie powstaną żadne konflikty interesów

Niezależność funkcjonalna

Działanie NBC na trzecim etapie UGW jest zdeterminowane przez zapisy artykułu 105 Traktatu i 2 Statutu ESBC, zgodnie z którymi priorytetowym celem NBC jest utrzymywanie stabilności cen, a zatem statuty NBC powinny jednoznacznie to odzwierciedlać. Zgodnie z artykułem14.4 Statutu NBC mogą wykonywać funkcje odmienne od określonych niniejszym Statutem, chyba że Rada Zarządzająca, działając większością dwóch trzecich oddanych głosów, orzeknie, że są one sprzeczne z celami i zadaniami ESBC powinno się zatem również traktować jako element niezależności funkcjonalnej chroniący integralność ESBC.

Nie zależność finansowa

NBC powinny mieć zapewnione środki do prawidłowego realizowania swych funkcji w ramach ESBC

• Prezentacja ex post sprawozdań finansowych NBC może być postrzegana jako odpowiednik odpowiedzialności NBC wobec ich właścicieli, jednakże statut NBC musi zapewniać, że taki obowiązek nie będzie naruszał niezależności NBC.

• Jakikolwiek wpływ ex antena kwestie finansowe NBC należy postrzegać jako naruszenie jego niezależności.

• W krajach, w których strony trzecie, w szczególności rząd i parlament, mają możliwość, bezpośrednio lub pośrednio, wpływać na ustalenia dotyczące budżetu NBC albo podziału zysków, ich statut powinien zawierać klauzulę bezpieczeństwa, że nie będzie to przeszkadzało w wykonywaniu jego zadań w ramach ESBC.

Niezależność instytucjonalna NBP

Art. 227 Konstytucji

Centralnym bankiem państwa jest Narodowy Bank Polski, któremu przysługuje wyłączne prawo emisji pieniądza oraz ustalania i realizowania polityki pieniężnej

Rozdział 3

NBP a władze państwowe

Art. 21. W wykonaniu swoich zadań NBP współdziała z właściwymi organami państwa w kształtowaniu i realizacji polityki gospodarczej państwa, dążąc przy tym do zapewnienia należytej realizacji założeń polityki pieniężnej(uchwalanych przez RPP)

Niezależność personalna NBP

Art. 9.2. Kadencja Prezesa NBP wynosi 6 lat.

4. Kadencja Prezesa NBP wygasa:

1) po upływie okresu sześcioletniego;

2) w razie śmierci;

3) w razie złożenia rezygnacji;

4) w razie odwołania.

5. Odwołanie Prezesa NBP może nastąpić, gdy:

1) nie wypełnia on swych obowiązków na skutek długotrwałej choroby;

2) został skazany prawomocnym wyrokiem sądu za popełnione przestępstwo;

3) Trybunał Stanu orzekł wobec niego zakaz zajmowania kierowniczych stanowisk lub pełnienia funkcji związanych ze szczególną odpowiedzialnością w organach państwowych.

Niezależność funkcjonalna NBP

Art. 227 Konstytucji

Narodowy Bank Polski odpowiada za wartość polskiego pieniądza.

Art. 3. 1. Podstawowym celem działalności NBP jest utrzymanie stabilnego poziomu cen, przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej Rządu, o ile nie ogranicza to podstawowego celu NBP.

Art. 9. 3. Prezes NBP obejmuje obowiązki po złożeniu wobec Sejmu przysięgi następującej treści: "Obejmując obowiązki Prezesa Narodowego Banku Polskiego przysięgam uroczyście, że postanowień Konstytucji i innych ustaw będę ściśle przestrzegać oraz że we wszystkich swoich działaniach dążyć będę do rozwoju gospodarczego Ojczyzny i pomyślności

obywateli".

Niezależność finansowa NBP

Art. 64. NBP prowadzi gospodarkę finansową na podstawie rocznego planu

Finansowego (wykorzystując fundusz statutowy (1,5 mld PLN) i rezerwowy (max 1,5 mld PLN) -patrz artykuły 60-62).

Art. 17.4.Do zakresu działania Zarządu NBP należy w szczególności:

6) uchwalanie planu działalności i planu finansowego NBP;

8) określanie zasad gospodarowania funduszami NBP;

12) sporządzanie rocznego sprawozdania finansowego NBP;

Art.12.2.Kierując się założeniami polityki pieniężnej Rada w szczególności:

4) zatwierdza plan finansowy NBP oraz sprawozdanie z działalności NBP;

5) przyjmuje roczne sprawozdanie finansowe NBP.

PODSTAWY PRAWNE I ORGANIZACYJNE FUNKCJONOWANIA NBP

Plan wykładu

• Historia NBP

• Funkcje NBP

• Organizacja NBP

• Podstawy prawne NBP

Historia NBP

• 1828 r. Bank Polski jako bank centralny Królestwa Polskiego

• Uznanie w 1918 r. Polskiej Krajowej Kasy Pożyczkowej za bank centralny emitujący marki polskie

• Styczeń 1924 -powstanie Banku Polskiego i reforma walutowa Grabskiego -wprowadzenie złotego

• 1945 -powstanie NBP

• 1952 -NBP przejmuje ostatecznie funkcje banku centralnego od Banku Polskiego

• 31 I 1989 -ustawa o NBP (wielokrotnie nowelizowana)

• 29 VIII 1997 -nowa ustawa o NBP (po nowelizacjach w mocy do chwili obecnej)

Funkcje NBP

• Bank emisyjny. NBP ma wyłączne prawo emitowania znaków pieniężnych będących prawnym środkiem płatniczym w Polsce. Narodowy Bank Polski określa wielkość ich emisji oraz moment wprowadzenia do obiegu, za którego płynność odpowiada. Ponadto, organizuje obieg pieniężny i reguluje ilość pieniądza w obiegu.

• Bank banków. NBP pełni w stosunku do banków funkcje regulacyjne, które mają na celu zapewnienie bezpieczeństwa depozytów zgromadzonych w bankach oraz stabilności sektora bankowego. Organizuje system rozliczeń pieniężnych, prowadzi bieżące rozrachunki między bankowe i aktywnie uczestniczy w międzybankowym rynku pieniężnym. Narodowy Bank Polski jest odpowiedzialny za stabilność i bezpieczeństwo całego systemu bankowego. Pełniąc funkcję banku banków, sprawuje kontrolę nad działalnością banków, a w szczególności nad przestrzeganiem przepisów prawa bankowego. Ponadto NBP nadzoruje systemy płatności w Polsce.

• Centralny bank państwa. NBP prowadzi obsługę bankową budżetu państwa, prowadzi rachunki bankowe rządu i centralnych instytucji państwowych, państwowych funduszy celowych i państwowych jednostek budżetowych oraz realizuje ich zlecenia płatnicze.

Obszary działalności NBP

Do głównych obszarów działalności NBP należą:

• działalność emisyjna,

• działania na rzecz systemu płatniczego,

• obsługa Skarbu Państwa,

• zarządzanie rezerwami dewizowymi,

• działalność edukacyjna i informacyjna,

• polityka pieniężna.

Zarządzanie rezerwami dewizowymi

Rezerwy dewizowe zapewniają pełną wymienialność złotego, pozwalają na dokonywanie płatności wynikających ze zobowiązań międzynarodowych państwa i wzmacniają wiarygodność finansową kraju. Rezerwy są utrzymywane w walutach obcych oraz złocie.

W inwestowaniu rezerw na międzynarodowych rynkach finansowych NBP kieruje się:

• bezpieczeństwem inwestowanych środków,

• płynnością rezerw,

• dochodowością rezerw przy nieprzekraczaniu dopuszczalnego stopnia ryzyka.

Działalność edukacyjna i informacyjna

• Publikacje

• Witryna internetowa (www.NBPortal.pl)

• Cykle szkoleń, seminariów i wykładów

• Staże i praktyki w NBP

Polityka pieniężna

• Cele

• Strategie

• Instrumenty

• Polityka stóp procentowych

Podstawy prawne NBP

• Artykuł 227 Konstytucji z 1997 roku

• Ustawa o NBP z 29 VIII 1997 roku

• Ustawa prawo bankowe z 29 VIII 1997 roku

• Uchwały Rady Polityki Pieniężnej

• Uchwały Zarządu NBP

• Zarządzenia Prezesa NBP

• Inne akty prawne

Konstytucja RP Art. 227

Narodowy Bank Polski jest centralnym bankiem państwa i przysługuje mu wyłączne prawo emisji pieniądza oraz ustalania i realizowania polityki pieniężnej. NBP odpowiada za wartość polskiego pieniądza. Organami NBP są Prezes, RPP i Zarząd. W skład RPP wchodzą osoby wyróżniające się wiedzą z zakresu finansów powoływane na 6 lat, w równej liczbie przez Prezydenta, Sejm i Senat.

Ustawa o NBP z 1997 roku Art. 3. 1.

Podstawowym celem działalności NBP jest utrzymanie stabilnego poziomu cen, przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej Rządu, o ile nie ogranicza to podstawowego celu NBP.

Ustawa o NBP z 1997 roku

Art. 3. 2.Do zadań NBP należy także:

1. organizowanie rozliczeń pieniężnych;

2. prowadzenie gospodarki rezerwami dewizowymi;

3. prowadzenie działalności dewizowej w granicach określonych ustawami;

4. prowadzenie bankowej obsługi budżetu państwa;

5. regulowanie płynności banków oraz ich refinansowanie;

6. kształtowanie warunków niezbędnych dla rozwoju systemu bankowego;

7. opracowywanie statystyki pieniężnej i bankowej, bilansu płatniczego oraz międzynarodowej pozycji inwestycyjnej;

8. wykonywanie innych zadań określonych ustawami.

Ustawa o NBP z 1997 roku

Organami NBP są:

1) Prezes NBP(powoływany i odwoływany przez Sejm na wniosek Prezydenta na 6 letnią kadencję);

2) Rada Polityki Pieniężnej(NBP wraz z 9 członkami powoływanymi w równej liczbie przez Prezydenta, Sejm i Senat spośród specjalistów z zakresu finansów na 6 lat);

3) Zarząd NBP(Prezes NBP wraz z 6-8 członkami, w tym dwoma wiceprezesami, których powołuje i odwołuje Prezydent na wniosek Prezesa na 6 letnie kadencje).

Kompetencje Prezesa NBP Art. 11.

1. Prezes NBP jest przełożonym wszystkich pracowników NBP.

2. Prezes NBP przewodniczy Radzie Polityki Pieniężnej, Zarządowi NBP oraz reprezentuje NBP na zewnątrz.

3. Prezes NBP reprezentuje interesy Rzeczypospolitej Polskiej w międzynarodowych instytucjach bankowych oraz, o ile Rada Ministrów nie postanowi inaczej, w międzynarodowych instytucjach finansowych.

Kompetencje RPP

Art. 12..1.Rada Polityki Pieniężnej ustala corocznie założenia polityki pieniężnej i przedkłada je do wiadomości Sejmowi równocześnie z przedłożeniem przez Radę Ministrów projektu ustawy budżetowej. Rada składa Sejmowi sprawozdanie z wykonania założeń polityki pieniężnej w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego.

Art. 12.2. Kierując się założeniami polityki pieniężnej Rada w szczególności:

1) ustala wysokość stóp procentowych NBP;

2) ustala stopy rezerwy obowiązkowej banków i wysokość jej oprocentowania;

3) określa górne granice zobowiązań wynikających z zaciągania przez NBP pożyczek i kredytów w zagranicznych instytucjach bankowych i finansowych;

4) zatwierdza plan finansowy NBP oraz sprawozdanie z działalności NBP;

5) przyjmuje roczne sprawozdanie finansowe NBP;

6) ustala zasady operacji otwartego rynku.

Kompetencje Zarządu NBP

1) realizuje uchwały Rady Polityki Pieniężnej (RPP);

2) podejmuje uchwały w sprawach niezastrzeżonych w ustawie do wyłącznej kompetencji innych organów NBP.

Art. 17.4. Do zakresu działania Zarządu NBP należy w szczególności:

1) (uchylony);

2) realizowanie zadań z zakresu polityki kursowej;

3) okresowa ocena obiegu pieniężnego i rozliczeń pieniężnych oraz obrotu dewizowego;

4) nadzorowanie operacji otwartego rynku;

5) ocena funkcjonowania systemu bankowego;

6) uchwalanie planu działalności i planu finansowego NBP;

7) uchwalanie prowizji i opłat bankowych stosowanych przez NBP oraz ustalanie ich wysokości;

8) określanie zasad gospodarowania funduszami NBP;

9) określanie zasad organizacji i podziału zadań w NBP;

10) określanie zasad polityki kadrowej i płacowej w NBP;

11) uchwalanie rocznego sprawozdania z działalności NBP;

12) sporządzanie rocznego sprawozdania finansowego NBP;

13) opracowywanie bilansów obrotów płatniczych państwa z zagranicą;

14) przygotowywanie i rozpatrywanie projektów uchwał i innych materiałów kierowanych do Rady.

NBP a władze państwowe

Art. 21. W wykonaniu swoich zadań NBP współdziała z właściwymi organami państwa w kształtowaniu i realizacji polityki gospodarczej państwa, dążąc przy tym do zapewnienia należytej realizacji założeń polityki pieniężnej, a w szczególności:

1) przekazuje organom państwa założenia polityki pieniężnej oraz informacje dotyczące realizacji polityki pieniężnej i sytuacji w systemie bankowym;

2) współdziała z Ministrem Finansów w opracowaniu planów finansowych państwa;

3) opiniuje projekty aktów normatywnych z zakresu polityki gospodarczej;

4) opiniuje projekty aktów normatywnych dotyczących działalności banków i mających znaczenie dla systemu bankowego.

Art. 23. 1. Prezes NBP w imieniu Rady:

1) przedstawia Sejmowi i Radzie Ministrów:

a) kwartalne informacje o bilansie płatniczym,

b) roczne zestawienie międzynarodowej pozycji inwestycyjnej;

2) przekazuje Radzie Ministrów i Ministrowi Finansów projekty założeń polityki pieniężnej, opinie w sprawie projektu ustawy budżetowej, prognozy bilansu płatniczego oraz ustalenia Rady;

3) opracowuje okresowe informacje o wpłatach (wypłatach) z zysku.

Komisja Nadzoru Finansowego

1 Nadzór nad sektorem bankowym prowadzi Pion Nadzoru Bankowego (dawniej Generalny Inspektorat Nadzoru Bankowego) Urzędu Komisji Nadzoru Finansowego (dawniej Nadzoru Bankowego) (nie NBP!!!)

2 W skład Komisji Nadzoru Finansowego wchodzą:

1. Przewodniczący KNF

2. Dwóch zastępców Przewodniczącego KNF

3. Pozostali członkowie:

1. Przedstawiciel Ministra Finansów

2. Przedstawiciel Ministra Pracy i Polityki Społecznej

3. Pierwszy wiceprezes Narodowego Banku Polskiego

4. Przedstawiciel Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej

Zadania Komisji Nadzoru Finansowego na rynku bankowym

- Zgodnie z ustawą Prawo bankowe celem nadzoru jest zapewnienie:

1. bezpieczeństwa środków pieniężnych gromadzonych na rachunkach bankowych,

2. zgodności działalności banków z przepisami prawa oraz z decyzją o wydaniu zezwolenia na utworzenie banku.

3. wykonywanie okresowych kontroli stanu ekonomicznego banków i opiniowanie zasad nadzoru bankowego

Nadzór KNF nad sektorem bankowym

Nadzorem nad sektorem bankowym zajmuje się Pion Nadzoru Bankowego składający się z:

1. Departamentu Licencji Bankowych

2. Departamentu Nadzoru Sektora Bankowego

3. Departamentu Inspekcji

4. Departamentu Bankowości Spółdzielczej

Funkcje KNF

• Funkcja licencyjna

Polega na dopuszczeniu do działalności bankowej ludzi i kapitału mogących zagwarantować funkcjonowanie banku jako instytucji zaufania publicznego. Komisja Nadzoru Finansowego wydaje zezwolenia na tworzenie banków w spółek akcyjnych orz banków spółdzielczych oraz wnioski Ministra Skarbu w sprawie utworzenia państwowego

• Funkcja kontrolna

Obejmuje analizę finansów banków, sprawozdawczości finansowej oraz kontrole na miejscu. Badaniu podlegają:

• wypłacalność, płynność płatnicza i wyniki ekonomiczne,

• zgodność udzielanych kredytów, pożyczek, gwarancji bankowych i poręczeń z obowiązującym prawem,

• zabezpieczania i terminowość spłaty kredytów i pożyczek,

• oprocentowania kredytów, pożyczek i rachunków bankowych.

W ramach tej funkcji wykonywana jest ogólna ocena sytuacji finansowej banków.

• Funkcja regulacyjna

To określenie zasad funkcjonowania banków przez określenie minimalnych standardów bezpieczeństwa (normy ilościowe i jakościowe) w następujących zakresach:

• koncentracja zaangażowań kredytowych i kapitałowych -normy określone są w ustawie Prawo bankowe, ale KNF może określać indywidualne normy ostrożnościowe,

• współczynnik wypłacalności -podstawową zasadę wyliczania ustawa Prawo bankowe,

• inne normy ostrożnościowe szczególności związane z ryzykiem walutowym, adekwatności kapitałowej banków i Nową Umową Kapitałową

• Funkcja dycyplinująca

Polega na podejmowaniu działań zapobiegawczych, stosowanie sankcji wobec banków, a w szczególności:

• występowanie do organu banku o odwołanie prezesa, wiceprezesa lub innego członka zarządu do czasu odwołania ich przez radę nadzorczą

• nałożenie kary na bank do wysokości 1 000 000ł,

• ograniczanie zakresu działalności banku,

• uchylenie zezwolenia na utworzenie banku,

• podjęcie decyzji o likwidacji banku.

Nadzór bankowy polega w szczególności na:

- dokonywaniu oceny sytuacji finansowej banków, w tym badaniu wypłacalności, jakości aktywów, płynności płatniczej, wyniku finansowego banków,

- badaniu jakości systemu zarządzania bankiem, w szczególności systemu zarządzania ryzykiem oraz systemu kontroli wewnętrznej,

- badaniu zgodności udzielanych kredytów, pożyczek pieniężnych, akredytyw, gwarancji bankowych i poręczeń oraz emitowanych bankowych papierów wartościowych z obowiązującymi w tym zakresie przepisami,

- badaniu zabezpieczenia i terminowości spłaty kredytów i pożyczek pieniężnych,

- badaniu przestrzegania limitów koncentracji, oraz ocenie procesu identyfikacji, monitorowania i kontroli koncentracji zaangażowań, w tym dużych zaangażowań,

- badaniu przestrzegania przez bank, określonych przez Komisję Nadzoru Finansowego norm dopuszczalnego ryzyka w działalności banków, zarządzania ryzykiem prowadzonej działalności, w tym dostosowania do rodzaju i skali działalności banku procesu identyfikacji i monitorowania ryzyka oraz sprawozdawania o ryzyku,

- dokonywaniu oceny szacowania, utrzymywania i przeglądu kapitału wewnętrznego.

Gospodarka finansowa NBP

Funduszami własnymi NBP są:

- fundusz statutowy (1,5 mld PLN),

- fundusz rezerwowy -tworzony z odpisów z zysków (max 1,5 mld PLN, ale wpłaty nie większe niż 5% zysku).

Art. 64. NBP prowadzi gospodarkę finansową na podstawie rocznego planu finansowego.

Art. 65. NBP tworzy rezerwę na pokrycie ryzyka zmian kursu złotego do walut obcych. Zasady tworzenia i rozwiązywania tej rezerwy określa Rada.

Art. 66. 1. Wielkość środków na wynagrodzenia ustalana jest corocznie w planie finansowym, z uwzględnieniem poziomu płac w sektorze bankowym.

Uczestnictwo NBP w Europejskim Systemie Banków Centralnych wiąże się z koniecznością wniesienia przez NBP stosownego wkładu do kapitału Banku Centralnego. Po wejściu do Unii Gospodarczej i Walutowej i przyjęciu NBP wniesie wkład do rezerw dewizowych EBC. Narodowy Bank Polski będzie zarządzał własnymi rezerwami, natomiast w odniesieniu do rezerw EBC będzie pełnił funkcję agenta i dokonywał transakcji na rzecz EBC i w jego imieniu.

POLITYKA PIENIĘŻNA WYKŁADY str. 3

Efekt stabilność monetarna

Warunki instytucjonalne

Niezależność przejrzystość

Odpowiedzialność wiarygodność

Proces decyzyjny dane analizy prognozy

Cele agregaty monetarne kurs walutowy cel inflacyjny

Strategia polityki monetarnej

---