„Tylko jedna Ziemia" (Sztokholm, 1972) - Deklaracja Sztokholmska
Konferencja ONZ w Sztokholmie zgromadziła w dniach od 5 do 16 czerwca 1972 roku około 1200 delegatów ze 113 państw i miała bardzo duże znaczenie. Poprzedzające ją przygotowania i badania wzmogły zainteresowanie opinii publicznej problematyką środowiskową oraz stworzyły odpowiednią atmosferę medialną. Konferencja stanowiła forum międzynarodowej dyskusji nad najważniejszymi sprawami dotyczącymi zagrożeń cywilizacyjnych. Konferencja odbyła się pod hasłem "Tylko jedna Ziemia" i zobowiązała państwa świata do podjęcia zespolonego wysiłku w celu ograniczenia degradacji planety. Nareszcie oficjalnie uznano konieczność zachowania środowiska dla przyszłych pokoleń. Po raz pierwszy, w trakcie obrad pojawiło się pojęcie rozwoju zrównoważonego, choć nie zostało ono jeszcze formalnie zdefiniowane.
Niezwykle istotna dla światowej ochrony środowiska stała się uchwalona 16 czerwca 1972 roku na 21 spotkaniu plenarnym Deklaracja o Środowisku Człowieka, znana też jako Deklaracja Sztokholmska. Do czasu konferencji powszechnie uważano, że dalszy rozwój gospodarczy i ochrona środowiska zaprzeczają sobie nawzajem, stąd znalezienie kompromisu pomiędzy nimi jest niewykonalne. Deklaracja Sztokholmska zawiera 26 zasad, które powinny być respektowane przez strony i jest to dokument uznawany za konstytucję międzynarodowego prawa ochrony środowiska. Zasady te wytknęły konieczność ponownego zdefiniowania stosunku człowieka do środowiska, tym razem opartego na podejściu zrównoważonym. Co prawda nadal w centrum zainteresowania znajdował się człowiek i jego dobro, jednak każda z 26 zasad akcentuje, iż dobrobyt człowieka jest możliwy do osiągnięcia wyłącznie przy zachowaniu walorów środowiska naturalnego. Ujmuje to bardzo otwarcie punkt 2 wstępu:
,. Ochrona i poprawa środowiska człowieka jest głównym czynnikiem wpływającym na dobrobyt łudzi i rozwój ekonomiczny na całym świecie; to pilna potrzeba ludzi całego świata i obowiązek rządów państw. "2
Znalazł się tu również zapis o bardzo aktualnym wówczas zagrożeniu stwarzanym przez istnienie broni nuklearnej. Zasada 26 Deklaracji Sztokholmskiej mówi;
„Zarówno człowiek jak i jego środowisko muszą zostać oszczędzeni przed efektami broni nuklearnej i wszystkimi innymi środkami masowej zagłady. Wszelkimi sposobami, państwa muszą bezzwłocznie osiągnąć porozumienie, w ważnych organach międzynarodowych, na temat eliminacji i kompletnego zniszczenia tego typu broni.'
Obok Deklaracji Sztokholmskiej wynikiem Konferencji był szereg rozwiązań instytucjonalnych i finansowych. Na mocy rezolucji ONZ numer 2997 z 15 grudnia 1072 roku powstał Program Narodów Zjednoczonych do Spraw Środowiska (United Nations Environment Program - UNFP). Misją tego programu jest „Przewodzić i zachęcać do partnerstwa w trosce o środowisko poprzez inspirowanie, informowanie i uzdalnianie narodów i ludów do poprawy ich jakości życia bez kompromisów ze strony przyszłych pokoleń. "4 Odtąd UNEP stała się siłą napędową wielu korzystnych przemian, takich jak ograniczenie cmisji środków niszczących powłokę ozonową. Stoi także na froncie walki o zachowanie różnorodności biologicznej, zasobów wody pitnej, czy walki o ograniczenie produkcji odpadów toksycznych.
ROZWÓJ ZRÓWNOWAŻONY
Narodziny nowego światopoglądu
W roku 1968 wioski ekonomista Aurelio Peccei zainicjował powstanie Klubu Rzymskiego- Było to nieformalne zrzeszenie 100 naukowców i przedstawicieli gospodarki z ponad 50 krajów mające na celu zdefiniowanie nowego lądu gospodarczego . Klub Rzymski rozpoczął badania nad problematyką globalną prezentując ich wyniki w formie raportów. Pierwszy Raport Klubu Rzymskiego (zatytułowany „Granice Wzrostu") dotyczył problemów energetycznych, zasobów naturalnych, celów ludzkości, wzrostu demograficznego oraz krajów rozwijających się. Wskazano na zagrożenia wynikające z nadmiernej industrializacji. Przyjęto tezę, iż skończone są zarówno zasoby naturalne planety jak i jej możliwość bezpiecznego pochłaniania zanieczyszczeń.
Rok później, rodząca się świadomość ekologiczna otrzymała kolejne wsparcie, tym razem ze strony instytucjonalnej. W 1969 roku został opublikowany raport sekretarza generalnego ONZ U Thanfa pt. „Człowiek i jego środowisko". Opracowanie zawierało opis stanu środowiska w ujęciu całego globu i stanowiło kompleksową ocenę oddziaływania człowieka na ekosystemy planety. Raport przedstawiał dramatyczny obraz świata pogrążonego w kryzysie ekologicznym, wyniszczeniem ziem uprawnych. bezplanowym rozwojem miast i siedlisk ludzkich, zmniejszaniem się wolnych powierzchni i terenów otwartych, zanikaniem form życia zwierzęcego i roślinnego oraz z ogólnie pojmowanym zatruwaniem i zanieczyszczaniem środowiska. U Thant wskazał na potrzebę podjęcia planowej globalnej akcji ratowania świata. Raport ten bezpośrednio przyczynił się do zwołania w 1972 roku Światowej Konferencji ONZ o Ochronie Środowiska Człowieka".
Szczyt w Johannesburgu uwidocznił jak bardzo złożonym procesem jest uzyskanie rozwoju zrównoważonego. Ludzie zdali sobie sprawę, że nie można go wdrożyć szczątkowo. Tylko współpraca na wszystkich szczeblach życia społecznego i w każdym zakątku Ziemi jest w stanie przywrócić równowagę ekosystemom i stworzyć warunki do rozwoju także następnym pokoleniom.
1