Rynkowy mechanizm kształtowania cen w gospodarce.

1. Omów kategorię popytu i jego rodzaje.

POPYT- jest to ilość dobra, którą chcą kupić konsumenci w określonym czasie przy danym poziomie ceny, przy założeniu ceteris paribus (inne czynniki wpływające na popyt są stale niezmienne).

Rodzaje popytu:

1. Kryterium przedmiotu:

• Popyt na dobra

• Popyt na usługi

• Popyt na pieniądz

Kryterium zmienności:

• Popyt stały

• Popyt zmienny (rosnący i malejący)

• Kryterium skali:

• indywidualny (popyt 1 konsumenta na 1 produkt)

• rynkowy (zapotrzebowanie wszystkich konsumentów na 1 produkt)

• globalny (zapotrzebowanie wszystkich konsumentów na wszystkie produkty)

• Kryterium przeznaczenia przedmiotów:

• Konsumpcyjny

• Produkcyjny

• Inwestycyjny

• Kryterium wzajemnych powiązań popytu na poszczególne produkty:

• Popyt komplementarny

• Popyt substytucyjny

2. Jakie czynniki wpływają na zmianę popytu (wzrost, spadek)?

Determinanty popytu:

- potrzeby

- preferencje konsumentów (indywidualne upodobania, moda, reklama, tradycja, zwyczaje)

- dochody konsumentów

- ceny innych dóbr (komplementarnych i substytucyjnych)

- liczba ludności i jej struktura- czynniki demograficzno strukturalne

- pozostałe czynniki (np. przewidywania co do zmiany cen i dochodów w przyszłości itp.)

3. Omów nietypowe zachowania konsumentów niezgodne z prawem popytu.

PARADOKS GIFFENA- jest związany z dochodowym efektem zmiany ceny wywołanym wzrostem cen dóbr niższego rzędu (np. ziemniaków). Wzrost cen tych dóbr prowadzi do wzrostu ich konsumpcji (popytu na nie).

PARADOKS SPEKULACYJNY- konsument nabywa towary w większej ilości, jeżeli ich cena wzrasta, przewidując jej jeszcze większy wzrost w przyszłości. Jeżeli zaś cena dobra spada, konsumenci powstrzymują się od zakupów.

EFEKT VEBLENA (prestiżowy)- polega na tym, że niektóre osoby nabywają tym większe ilości danego dobra, im jest ono droższe. Korzyść konsumpcyjna polega wówczas na demonstrowaniu swoich możliwości.

EFEKT SNOBIZMU- niektóre gospodarstwa domowe mniej cenią te dobra, które konsumują inni, a zatem nabywają ich mniej lub w ogóle eliminują je ze swoich zakupów, bo są one nabywane przez innych.

EFEKT OWCZEGO PĘDU- polega na tym, że pewne gospodarstwa domowe tym wyżej cenią pewne dobra i tym więcej ich nabywają im bardziej je cenią i nabywają inne gospodarstwa.

4. Podaż, prawo podaży, determinanty.

PODAŻ- ilość dobra zaoferowana do sprzedaży po określonej cenie w określonym miejscu i czasie przy założeniu, że inne czynniki wpływające na podaż są stałe, niezmienne (ceteris paribus).

PRAWO PODAŻY- w miarę wzrostu ceny ilość dobra oferowana do sprzedaży rośnie i odwrotnie w miarę spadku ceny oferta sprzedaży zmniejsza się, przy założeniu ceteris paribus.

Determinanty podaży:

- rozmiary produkcji

- koszty produkcji

- technologia produkcji

- ilość przedsiębiorstw

- polityka państwa (podatki, subsydia, przepisy prawne dotyczące ochrony środowiska)

- warunki pogodowe

- inne czynniki (przewidywania, rozmiary eksportu i importu)

5. Omów nietypowe zachowania producentów niezgodne z prawem podaży.

EFEKT ZADŁUŻENIA- konieczność spłaty zadłużenia (z tytułu podatków lub kredytów) powoduje, że sprzedawcy muszą zwiększyć dochody przez wzrost wielkości podaży (sprzedaży), nawet gdy ceny spadają.

EFEKT OCZEKIWANIA- sprzedawcy nie reagują na zjawiska, które wystąpiły w przeszłości (np. spadek cen) oczekując na zdarzenia, które zgodnie z ich oczekiwaniami mogą wystąpić w przyszłości.

6. Równowaga rynkowa i przejawy jej braku w warunkach gospodarki rynkowej.

RÓWNOWAGA RYNKOWA- jest to taki stan w gospodarce, przy którym wielkość popytu równoważy wielkość podaży.

Przejawy nierównowagi rynkowej:

1. Nadwyżka towarów (nadwyżka podaży nad popytem, rynek konsumenta)- jeżeli cena ukształtuje się na poziomie wyższym niż cena równowagi rynkowej

2. Niedobór towarów (niedobór podaży w stosunku do popytu, rynek producenta)- jeżeli cena ukształtuje się na poziomie poniżej ceny równowagi rynkowej

7. Jakie procesy dostosowawcze uruchamia mechanizm rynkowy w warunkach nierównowagi?

Dostosowanie w warunkach niedoboru rynkowego:

Cena => tendencja rosnąca

Popyt => spadek wielkości

Podaż => wzrost wielkości

Dostosowanie w warunkach nadwyżki rynkowej:

Cena => tendencja malejąca

Popyt => wzrost wielkości

Podaż => spadek wielkości

Szczególnym procesem dostosowawczy jest „model pajęczyny” - nabywcy reagują w tym samym okresie, w którym następuje zmiana sytuacji rynkowej, sprzedawcy zaś reagują z opóźnieniem.

8. W jakim celu wykorzystujemy „model pajęczyny”?

„Model pajęczyny” służy do wyjaśniania cyklicznych wahań na rynku i do sformułowania warunku stabilności.

9. Praktyczne sposoby równoważenia rynku na przykładzie rekontraktu i przetargu.

REKONTRAKT- polega na zawieraniu prowizorycznych umów dotyczących ceny i ilości pomiędzy nabywcą i sprzedawcą. Umowy te nie są realizowane, jeżeli strony wstępnego kontraktu znajdują na rynku lepsze warunki umowy.

PRZETARG- o zakup jednego towaru ubiega się wielu nabywców. Towar zostaje nabyty przez tego uczestnika, który może zapłacić taką cenę, której nie akceptują już pozostali uczestnicy.

---