praca+magisterska+ +europa+bez+granic NE2VDDT6V4QUW2IR5DQIKPKPWCQOA46DSCZY3OY


Wstęp

Jednym z najbardziej spektakularnych osiągnięć Unii Europejskiej jest stworzenie otwartych granic i umożliwienie swobodnego przepływu kapitału, towarów, usług i ludności. Idea Schengen polega na stworzeniu możliwości przekraczania granicy wewnętrznej bez poddawania się kontroli, dlatego też dla wielu osób kojarzy się z faktem braku konieczności posiadania paszportów w czasie podróży pomiędzy krajami Europy Zachodniej.

Porozumienia z Schengen pomimo upływu tylu lat od ich podpisania nie doczekały się przesadnego zainteresowania w opracowaniach naukowych, jednakże korzystając z dostępnej literatury starałem się przybliżyć oraz wyjaśnić problemy, które występują w „Europie bez granic”, oraz przedstawić, z jakimi problemami i przed jakimi wyzwaniami stoi polska Straż Graniczna, która po przystąpieniu do Unii Europejskiej będzie ochraniać jej zewnętrzną granicę. Sam będąc funkcjonariuszem Straży Granicznej wybrałem ten temat, gdyż pokrywa się z moimi zawodowymi zainteresowaniami oraz uważam, że jest wart bliższego poznania.

Pierwszy rozdział został poświęcony na wyjaśnienie genezy podpisania Porozumień z Schengen oraz przedstawienia zadań, których realizacji podjęli się sygnatariusze.

Drugi rozdział ma na celu przybliżenie zasad jakie obowiązują w czasie przekraczania czy to granicy wewnętrznej czy zewnętrznej UE. W rozdziale tym zamieściłem także informacje na temat zagrożeń jakie niesie za sobą wspólna polityka imigracyjno-wizowa oraz o odpowiedzialności przewoźników za przywóz osób nieuprawnionych do przekroczenia granicy.

W trzecim rozdziale omówione zostały wspólne zasady współpracy policji i sądów oraz środki techniczne, które są w dyspozycji tych organów do zwalczania przestępstw.

Czwarty, ostatni rozdział opisuje sytuację, w jakiej w chwili obecnej znajduje się polska Straż Graniczna oraz na jakim etapie są przeprowadzane zmiany, aby formacja ta spełniała wszystkie standardy europejskie. Zostały tutaj także krótko scharakteryzowane inne służby biorące czynny udział w ochronie granicy państwowej. Ze względu na wiodącą rolę Straży Granicznej w systemie ochrony, tej formacji poświęciłem najwięcej miejsca.

Poniższa praca w żaden sposób nie wyczerpuje tematu ze względu na ciągłe zmiany w dostosowywaniu prawa przez wszystkie kraje członkowskie a samo zagadnienie jest na tyle złożone, że wymaga napisania obszerniejszej pracy naukowej.

Rozdział 1

Geneza i zawarcie porozumień.

Obecny świat jest wart tego, aby coś dla niego uczynić; dla poszczególnych osób, grup, państw urzeczywistniając przejęte od przodków wartości i zmierzając tym samym do poprawy wizerunku świata w przyszłości.

Powyższe motto najpełniej odzwierciedla dążenia państw jednoczącej się Europy Zachodniej w zakresie m.in. stopniowego znoszenia barier dla swobodnego ruchu osób i towarów. Podstawą prawną dla tego typu działań są przede wszystkim dwa porozumienia Schengen.

Zamysł stopniowego znoszenia kontroli na wewnętrznych granicach obecnej Unii Europejskiej nie jest ideą nową. Już Traktat Rzymski w 1957 r. zakładał swobodę przepływu osób. Zamierzenie to bez wątpienia legło u podstaw późniejszych porozumień, co do stopniowego znoszenia kontroli na granicach wewnętrznych i utworzenia jednocześnie, jednolitego systemu pozwalającego na sprawną i efektywną współpracę w zakresie spraw wewnętrznych państw obecnej Unii Europejskiej, oraz poszerzania katalogu swobód, jakimi cieszą się jej obywatele. W celu osiągnięcia zamierzonego efektu powzięto szereg działań koordynujących działanie państw na poziomie międzyrządowym.

Współpraca w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych rozwijała się w dwóch niezależnych od siebie kierunkach; pierwszy kierunek to: Terrorisme,Radicalisme et Violence International (dalej jako TREVI), drugi kierunek to: Schengen.

Jednym z pionierskich przedsięwzięć w tym zakresie była bez wątpienia koncepcja stworzenia specjalnej grupy roboczej, która zajmowałaby się zwalczaniem terroryzmu na obszarze Wspólnoty Europejskiej, podjęta w grudniu 1975 roku, podczas konferencji szefów państw i rządów EWG. Uzgodniono wówczas, że ministrowie sprawiedliwości i/lub spraw wewnętrznych będą spotykać się dwa razy w roku, aby konsultować między sobą sprawy bezpieczeństwa wewnętrznego, a zwłaszcza sprawy zwalczania terroryzmu, radykalizmu i ekstremizmu.

Pierwsze konsultacje w tej dziedzinie zaowocowały powołaniem w ramach współpracy grupy roboczej TREVI skupiającej ministrów odpowiedzialnych za sprawy wewnętrzne i wymiar sprawiedliwości, którzy systematycznie spotykali się celem konsultacji w wybranych grupach (częściej byli to właściwi funkcjonariusze formacji policyjnych).

Grupa robocza TREVI dzieliła się na cztery podgrupy.

Zadaniem TREVI I (najaktywniejszej spośród wszystkich grup i jedynej, która posiada uprawnienia o charakterze operacyjnym) było zwalczanie terroryzmu, ponadto ustalono, że państwa członkowskie powinny:

Zadaniem grupy TREVI II była przede wszystkim wymiana informacji w sprawach:

Grupa robocza TREVI III rozpoczęła pracę dopiero w roku 1989, aby zajmować się groźnymi międzynarodowymi przestępstwami gospodarczymi, tj.

Czwarta grupa robocza TREVI 92 została rozwiązana w związku z zakończeniem budowy jednolitego Rynku Wewnętrznego (była powołana do czuwania nad procesem powstania Rynku Wewnętrznego).

Na bazie TREVI I w ramach EWP utworzono Grupę do spraw Terroryzmu, nie miała ona kompetencji operacyjnych, jej zadaniem było inicjowanie działań o charakterze dyplomatycznym.

W miarę kształtowania się koncepcji zniesienia granic wewnętrznych i w celu zapobieżenia negatywnym skutkom tej decyzji w drugiej połowie lat osiemdziesiątych, równolegle z pracami nad porozumieniem z Schengen, powołano kolejne formy współpracy instytucjonalnej, których zakres kompetencji zdecydowanie wykraczał poza dziedziny przewidziane w Traktacie ustanawiającym Wspólnotę Europejską. W październiku 1986r. z inicjatywy brytyjskiej została powołana Grupa ad hoc do spraw Migracji, która po części wykonywała zadania podobne do TREVI, ale częściowo zajmowała się również kwestiami leżącymi w gestii resortów spraw wewnętrznych. Miała na celu wypracowanie zasad dostępu obywateli państw trzecich na terytorium Wspólnoty oraz wymianę doświadczeń w sferze azylu i migracji obywateli państw trzecich, zajmowała się również kwestiami wizowymi i fałszywymi dokumentami.

Podstawowym osiągnięciem systemu TREVI oraz innych grup międzyrządowych było zapewnienie sprawnego, chronionego przed ingerencją z zewnątrz obiegu informacji pomiędzy zainteresowanymi państwami, pozwalającego na wymianę przez całą dobę danych operacyjnych. Wprowadzono też instytucję oficerów łącznikowych, co pozwoliło na oparcie systemu TREVI na bezpośrednich kontaktach pomiędzy osobami odpowiedzialnymi za te zadania.

W czerwcu 1981 roku Komisja Europejska zatwierdziła powstanie tzw. paszportu europejskiego. Rozwiązanie to jakkolwiek nie likwidowało jeszcze granic wewnętrznych stało się istotnym krokiem na drodze do podpisania porozumień z Schengen i ułatwienia przekraczania tych granic. Chociaż pierwszą tego typu próbą podjętą przez ówczesnych członków EWG była zawarta jeszcze w 1960 r. unia paszportowa krajów Beneluksu.

Wskutek wielu uwag krytycznych kierowanych pod adresem projektu poprzestano jedynie na przyjęciu 7 czerwca 1984 roku rezolucji stwierdzającej, iż kraje członkowskie dążą do skrócenia czasu i zmniejszenia intensywności kontroli granicznych. Francja i RFN, których nie satysfakcjonowały takie rozwiązania doprowadziły do zawarcia w dniu 13 lipca 1984 w Saarbrűcken porozumienia pomiędzy obydwoma krajami w zakresie ułatwień w kontroli granicznej. Zakres tych regulacji wyraźnie nawiązuje do odrzuconych wcześniej przez krytyków projektu, dalej idących ułatwień, jednak miały one zastosowanie wyłącznie do granic lądowych pomiędzy obydwoma państwami. Po wejściu w życie porozumienia z Saarbrűcken kraje Beneluksu zwróciły się do rządów Francji i RFN o rozciągnięcie postanowień tego porozumienia na unię paszportową funkcjonującą w krajach Beneluksu. Był to krok poprzedzający bezpośrednio podpisanie 14.06.1985r. Układu z Schengen (dalej jako Porozumienie lub Schengen I), zawarcie porozumienia zostało poprzedzone wprowadzeniem zmian do traktatów założycielskich na podstawie Jednolitego Aktu Europejskiego z 1987r. będącego wielostronną umowa międzynarodową państw członkowskich EWG, reformującą wspólnotowe traktaty założycielskie. Zgodnie z tą umową swobodny przepływ osób stał się jednym z czterech głównych elementów rynku wewnętrznego w rozumieniu ówczesnego art.8a Traktatu Ustanawiającego EWG. Traktat nie wyjaśniał jednak, czy swoboda przepływu osób zawiera w sobie element zniesienia wobec nich kontroli na wspólnych granicach, czy też nie.

W czasie prac przygotowawczych, stało się jasne, że liberalizacja ruchu osobowego pomiędzy państwami członkowskimi musi towarzyszyć podjęcie środków leżących poza gestią Wspólnoty, a mających na celu wyeliminowanie negatywnych konsekwencji oraz niebezpieczeństw wynikających za zniesienia kontroli na granicach wewnętrznych. W dokumencie tym Belgia, Holandia, Republika Federalna Niemiec, Francja i Luksemburg wyraziły wolę stopniowego znoszenia kontroli na wspólnych granicach. Później do grupy Schengen dołączyły Dania, Grecja, Włochy, Portugalia i Hiszpania. W grudniu 1996r. do grupy z Schengen dołączyły Austria, Finlandia, Szwecja, Islandia i Norwegia. Islandia i Norwegia nie będące członkami UE, zostały włączone w celu umożliwienia pełnego uczestnictwa w systemie Schengen krajom skandynawskim (Danii, Finlandii i Szwecji), związanych Nordycką Unią Paszportową.

Preambuła porozumienia zapowiadała również, iż państwa - strony zobowiązują się do podjęcia wszelkich działań w sferze ustawodawstwa wewnętrznego, mających na celu realizację podjętych zobowiązań.

Środki uzgodnione przez strony porozumienia zostały podzielone na możliwe do realizacji w krótkim terminie oraz długoterminowe.

Do pierwszych zaliczono:

Wśród środków długoterminowych zapowiedziano:

Istotnym elementem było również zobowiązanie się stron, by wszelkie porozumienia z państwami trzecimi w sprawach będących przedmiotem umowy mogły być zawierane wyłącznie po konsultacji z pozostałymi stronami. Układ zawarty na szczeblu międzyrządowym miał na celu utworzenie w Europie obszaru bez granic wewnętrznych. Samo Schengen I był porozumieniem o charakterze ogólnym, realizacja jego postanowień wymagała aktu precyzującego szczegóły realizacji zawartego porozumienia.

Podstawowe znaczenie dla systemu miało urzeczywistnienie zasady, zniesienia kontroli na granicach wewnętrznych, pociągało to za sobą jednak intensyfikację kontroli na granicach zewnętrznych. Drugie porozumienie z Schengen ( tzw. porozumienie wykonawcze lub Schengen II), podpisane 19 czerwca 1990 r. określiło warunki, jakie muszą być spełnione przez obywateli państw trzecich chcących przekroczyć granicę zewnętrzną:

Porozumienie Wykonawcze weszło w życie 26 marca 1995r. w Belgii, Holandii, Luksemburgu, Republice Federalnej Niemiec, Francji, Hiszpanii, i Portugalii. We Włoszech postanowienia Porozumienia weszły w życie 26 października 1997r, w Austrii 01 grudnia 1997r, w Grecji 08 grudnia 1997r, przy czym kontrole na granicy z Grecją zostały czasowo utrzymane. Znaczny interwał czasowy powstały pomiędzy podpisaniem Układu a podpisaniem Porozumienia Wykonawczego spowodowany został faktem, iż sam Układ traktować należy jako swojego rodzaju porozumienie ramowe sygnalizujące potrzebę wprowadzenia pewnych uregulowań, kwestie szczegółowe pozostawiając przyszłym negocjacjom. Spory i kontrowersje powstałe m.in. w sprawach kryteriów udzielania azylu czy ścigania przestępczości podatkowej, znacznie te negocjacje opóźniły. Również przyłączenie Niemieckiej Republiki Demokratycznej do Republiki Federalnej Niemiec nie pozostało bez wpływu na opóźnienie podpisania Porozumienia Wykonawczego. Równie długi czas upłynął od chwili podpisania Porozumienia Wykonawczego do jego wejścia w życie w dniu 26 marca 1995 r.

Tutaj zwłoka została spowodowana warunkiem spełnienia przez sygnatariuszy wymogu ratyfikacji, przyjęcia lub zatwierdzenia porozumienia.

Postanowienia Porozumienia Wykonawczego podzielono na osiem grup zawierających kolejno;

Zawierające wyżej wyliczone elementy Porozumienie Wykonawcze - wraz z dotyczącą współpracy przy rozpatrywaniu wniosków o azyl Umową Dublińską z 15 czerwca 1990r. oraz należącymi do obu umów aktami końcowymi, oświadczeniami i protokołami - uwzględnia istotny wymóg: funkcje w ramach zwalczania przestępczości oraz stosowania polityki wizowej i azylowej, które dotychczas były realizowane przez kontrole na granicach wewnętrznych, są w nowych warunkach realizowane, po pierwsze, przez kontrole na granicach zewnętrznych WE bądź na granicach zewnętrznych państw stron umów z Schengen, po drugie, przez efektywną współpracę służb wewnętrznych państw członkowskich przy stosowaniu i ujednolicaniu polityki wobec cudzoziemców. Szczegóły współpracy przygotować miał i przyjąć w formie aktów prawnych o charakterze wykonawczym specjalny organ Schengen - Komitet Wykonawczy, który miał także nadzorować stosowanie tych aktów.

W podsumowaniu na temat genezy obu umów z Schengen należy podkreślić, iż celem nie było bynajmniej zacieśnienie współpracy w dziedzinie polityki wobec cudzoziemców czy też współpracy policyjnej, lecz wprowadzenie ułatwiania podróży w postaci szybszego zniesienia kontroli osób przekraczających granice wewnętrzne między kluczowymi państwami członkowskimi EWG - szybszego, niż wydawało się to możliwe w ramach samej EWG. Kwestia nowego reżimu postępowania wobec cudzoziemców oraz zacieśnienia współpracy w zwalczaniu przestępczości była niezwykle istotna, ma jednak znaczenie wtórne wobec naczelnej idei zniesienia kontroli osób na granicach wewnętrznych.

Porozumienie Wykonawcze jest znacznie szersze niż porozumienie z 1985r. i zawiera wiele szczegółowych rozwiązań praktycznych, związanych z wprowadzeniem w życie porozumienia. W 1995r. nastąpiła nowelizacja, regulująca kwestie jednolitej polityki, współpracy policji oraz współdziałania w zakresie postępowania azylowego.

Postanowienia Porozumienia Wykonawczego obowiązują na europejskim terytorium państw sygnatariuszy Układu oraz na Wyspach Kanaryjskich, Maderze i Azorach. Poza układem pozostają dwa kraje, a mianowicie Wielka Brytania i Irlandia.

Rozdział 2

Kontrola granic.

2.1 Przekraczanie granic zewnętrznych

Porozumienie Wykonawcze do Układu z Schengen rozróżnia pojęcia granicy wewnętrznej i granicy zewnętrznej różnicując w ten sposób istniejące granice państwowe. Istotne jest, że zewnętrzne granice państw - stron Układu nie pokrywają się z granicami Unii Europejskiej. Pod pojęciem granicy zewnętrznej rozumieć należy granicę pomiędzy państwem będącym i nie będącym sygnatariuszem Układu.

Przekraczanie tych granic dozwolone jest w zasadzie wyłącznie w specjalnie przeznaczonych do tego celu przejściach granicznych, w czasie określonym dla ruchu granicznego. Bardziej szczegółowe regulacje w tym zakresie pozostawiono systemom prawnym odnośnych krajów leżących w obrębie obszaru wytyczonego granicami zewnętrznymi.

Kontrola na granicach zewnętrznych winna opierać o jednolite zasady oraz uwzględniać interesy innych państw sygnatariuszy Układu:

  1. Wszystkie osoby przekraczające granicę zewnętrzną podlegają kontroli minimalnej umożliwiającej stwierdzenie ich tożsamości.

  2. Obywatele Unii Europejskiej i Europejskiego Obszaru Gospodarczego podlegają wnikliwej kontroli tylko w pojedynczych przypadkach, gdy istnieją przesłanki, iż osoby te niosą z sobą zagrożenia porządku publicznego, bezpieczeństwa lub zdrowia.

  3. Osoby korzystające z przywilejów i immunitetów (np. dyplomaci) traktowane są w szczególny sposób w ramach istniejących możliwości.

  4. Szczególny nacisk kładzie się na kontrole przeprowadzone przy wjeździe obywateli państw trzecich. Są one przeprowadzane w sposób bardzo wnikliwy i koncentrują się na następujących aspektach:

Państwo właściwe do sprawowania kontroli na odnośnej granicy zewnętrznej staje się w ten sposób rzecznikiem interesów pozostałych państw.

Kontrola obejmuje również pojazdy i rzeczy będące własnością lub posiadane przez osobę w momencie przekraczania granicy.

Porozumienie wykonawcze wprowadziło także regulacje dotyczące ustalenia jednolitych warunków wjazdu dla obywateli państw trzecich zamierzających przebywać na terytorium państw sygnatariuszy przez okres do 3 miesięcy - tzn. wprowadziło jednolity system wizowy. Na tej podstawie wszystkie państwa sygnatariusze Porozumienia zobowiązują się do umożliwienia obywatelom państw trzecich wjazdu na ich terytorium i pobytu w okresie 3 m-cy tylko po spełnieniu wymienionych warunków:

  1. posiadanie ważnego dokumentu lub kilku dokumentów uprawniających do przekroczenia granicy;

  2. posiadanie, o ile jest taki wymóg zachodzi, ważnej wizy;

  3. w uzasadnionych przypadkach okazanie dokumentów potwierdzających cel pobytu oraz okoliczności, w jakich on się będzie odbywał, a także dysponowanie wystarczającymi środkami zapewniającymi utrzymanie zarówno przez okres pobytu, jak również pokrywającymi koszt powrotu do kraju pochodzenia lub przejazdu przez państwo trzecie lub też posiadanie możliwości uzyskania takich środków w wyniku legalnej działalności zarobkowej;

  4. niefigurowanie w rejestrze osób objętych zakazem wjazdu;

  5. niestanowienie zagrożenia dla porządku publicznego, bezpieczeństwa narodowego lub stosunków międzynarodowych danego państwa sygnatariusza.

Wobec obywateli państw trzecich nie spełniających wszystkich tych warunków musi być wydany zakaz wjazdu na terytorium państw sygnatariuszy chyba, że któreś z państw uzna za konieczne odstąpienie od tej zasady z przyczyn humanitarnych lub z uwagi na interes narodowy albo na podstawie zobowiązań międzynarodowych. W takich przypadkach zezwolenie ogranicza się do danego państwa członkowskiego, o czym musi ono poinformować inne państwa członkowskie.

2.2 Przekraczanie granic wewnętrznych

Granice wewnętrzne w myśl Porozumienia Wykonawczego stanowione są przez wspólne granice państw sygnatariuszy Układu. Oprócz granic lądowych zalicza się do tej kategorii porty lotnicze obsługujące loty wewnętrzne tj. loty rozpoczynające i kończące się na terytorium jednego z państw sygnatariuszy bez międzylądowania na terytorium państwa trzeciego.

Do kategorii granic wewnętrznych zalicza się również porty morskie i rzeczne państw sygnatariuszy obsługujące regularne połączenia promowe, których trasa wiedzie wyłącznie z terytorium jednego z państw sygnatariuszy na terytorium drugiego takiego państwa, bez zawijania do portów należących do państw trzecich.

Nie zalicza się do granic wewnętrznych międzynarodowych portów lotniczych i morskich w całości, bądź w tych częściach, w których obsługują one ruch międzynarodowy.

Regułą generalną przy przekraczaniu granic wewnętrznych jest brak kontroli na tych granicach.

Mogą być one przekraczane w dowolnym miejscu i czasie bez potrzeby poddawania się kontroli. Prawo to ma zastosowanie zarówno w odniesieniu do obywateli Unii Europejskiej jak i do obywateli państw trzecich przekraczających granice wewnętrzne.

Od reguły generalnej istnieją wyjątki w postaci możliwości ograniczenia tej reguły w sytuacjach zagrażających bezpieczeństwu narodowemu lub porządkowi publicznemu. Sytuacje te nie są nigdzie w sposób jasny sprecyzowane, co daje państwom stronom Układu pewien margines swobody w odniesieniu do stosowania zasady braku kontroli.

Kolejne ograniczenie dotyczy obywateli państw trzecich i nakłada na nich obowiązek zgłaszania faktu przekraczania granicy przy wjeździe lub wewnątrz kraju, do którego się udają we właściwym urzędzie w terminie trzech dni, zgłoszenie ma charakter informacyjny. Rozwiązanie to ma zapobiec nadużywaniu przez obywateli państw trzecich swobód gwarantowanych przez Porozumienie Wykonawcze a w szczególności zapobiegać przekraczaniu dozwolonego czasu pobytu. Z uwagi na fakt, że Porozumienie Wykonawcze nie wskazuje organów, którym cudzoziemiec ma zgłaszać fakt przekraczania granicy wewnętrznej regulacja ta ma charakter iluzoryczny i stanowi martwy zapis.

Porozumienie Wykonawcze w art.2 ust.2 wprowadza możliwość przywracania kontroli na granicach wewnętrznych na okres przejściowy.

Przywrócenie kontroli może nastąpić w sytuacji, która stwarza zagrożenie dla porządku publicznego lub bezpieczeństwa narodowego.

W zależności od skali powstałego problemu kontrolę można przywrócić na wszystkich granicach wewnętrznych, na granicach wewnętrznych jednego państwa lub tylko na określonych odcinkach granic.

Decyzja o przywróceniu kontroli na granicach wewnętrznych wymaga konsultacji państwa wprowadzającego to rozwiązanie z innymi państwami sygnatariuszami Układu. Państwo, które zdecyduje się na przywrócenie kontroli na swoich granicach wewnętrznych ma obowiązek umotywowania tej decyzji wobec innych państw sygnatariuszy oraz poinformowania o miejscach, do których wznowienie się odnosi. Powinno też podać przewidywany okres, na który kontrola została przywrócona. Pomimo tych obwarowań decyzja o ewentualnym przywróceniu kontroli na granicach wewnętrznych jest każdorazowo wyłącznie suwerenną decyzją państwa, które takie ograniczenia ma zamiar wprowadzić. Przywrócenie kontroli na granicach wewnętrznych może wynikać również z bieżącej sytuacji, w chwili, gdy oficjalna procedura powodowałaby niebezpieczeństwo powstania zwłoki w czynnościach organów ścigania. Należą do tych sytuacji min. akcje pościgowe za zbiegłymi przestępcami, zapobieganie przedostawaniu się przez granicę uczestników nielegalnych demonstracji, zapobieganie próbom przewozu substancji niebezpiecznych lub, których posiadanie jest zabronione itp.

W takich przypadkach podejmowane są przez miejscową Straż Graniczną środki w postaci wzmożonej ochrony granicy lub wzmożonych kontroli osób i środków transportu w obszarze przygranicznym mające na celu zapewnienie prawidłowości działania organom ścigania.

Zniesienie kontroli osób na granicach wewnętrznych nie dotyczy korzystania z uprawnień policyjnych na całym terytorium jednej ze Stron Układu.

Porozumienie Wykonawcze zwalnia z obowiązku poddawania się kontroli i przekraczania granicy w miejscach do tego przeznaczonych nie uchyla ono jednak przepisów dotyczących wjazdu i pobytu obywateli państw trzecich.

2.3 Polityka wizowa i imigracyjna

Zasada swobodnego przepływu osób w obrębie krajów Unii Europejskiej jest uważana, obok zasad swobodnego przepływu towarów, usług i kapitału, za jedną z czterech podstawowych „wolności” leżących u postaw integracji i funkcjonowania Unii. Zasada ta znalazła swój wyraz już w postanowieniach Traktatu Rzymskiego z 1957r. (art.48 i następne), w postanowieniach Jednolitego Aktu Europejskiego z 1987r. (art.13), oraz w postanowieniach Traktatu o Unii Europejskiej (z Maastricht).

Zniesienie kontroli na granicach wewnętrznych, pociąga za sobą konieczność harmonizacji polityk wizowych państw znoszących te kontrole. Państwa - strony umów z Schengen zobowiązały się do prowadzenia jednolitej polityki wizowej. Jest to oczywiste, bowiem obywatele państwa trzeciego mogliby łatwo obejść obowiązek wizowy w danym państwie przez niekontrolowany wjazd na jego terytorium z terytorium innego państwa - strony umowy, w którym nie istnieje w stosunku do nich obowiązek wizowy. Polityka ta dotyczy jedynie krótszych pobytów; do 3 m-cy w danym półroczu.

Wspólna polityka wizowa przejawia się także w używaniu jednolitego znaku graficznego wizy oraz wspólnego wzoru stempla granicznego (potwierdzającego wjazd bądź opuszczenie „terytorium” Schengen) przez wszystkie państwa uczestniczące w tej polityce. Wizy zostały podzielone na krótko i długoterminowe. Pierwsze wydawane są na trzy miesiące i pozwalają na pobyt na terytorium całej Wspólnoty, natomiast drugie pozostawiono w kompetencjach poszczególnych państw członkowskich, co oznacza jednocześnie ich ograniczenie terytorialne. Wizy na okres dłuższy są objęte kompetencją poszczególnych państw w tym sensie, iż nie uprawniają - w przeciwieństwie do wiz na krótsze okresy - do pobytu w innych państwach niż państwo wystawiające. Uprawniają one jedynie do tranzytu przez te państwa, o ile ich posiadacz spełnia ogólne warunki wjazdu sformułowane w art. 5 ust.2 konwencji wykonawczej.

Rozróżnia się trzy kategorie wiz państw członkowskich:

Jednolitą wizę wydają przedstawicielstwa dyplomatyczne tego państwa, które jest ostatecznym celem podróży lub państwa, którego granicę cudzoziemiec przekracza jako pierwszą.

Wspólna polityka wizowa oznacza wspólną listę państw, których obywatele są obowiązani posiadać wizę - listę taką, strony ustaliły wraz z zawarciem konwencji wykonawczej. Lista będąca załącznikiem do rozporządzenia potocznie została nazwana „czarną listą”, w odróżnieniu od „białej listy” - listy państw (załącznik 1), których obywatele nie są obowiązani posiadać wizy przy wjeździe do któregokolwiek z państw członkowskich. Dla obywateli państw trzecich wymóg posiadania wizy oznacza poddania się dodatkowym rygorom.

Same ujednolicenie procedur wizowych jest procesem ciągłym, nierozerwalnie związanym z prawem swobodnego przemieszczania się. Dla Polski oznacza to, że w ramach dostosowania się do jednolitej polityki wizowej, będzie ograniczenie ruchu bezwizowego z państwami, z którymi sygnatariusze traktatu nie mają podpisanych umów o ruchu bezwizowym.

Mając na celu wyrównanie obciążeń, jakie mogą wyniknąć z ruchu bezwizowego, państwa grupy Schengen zainicjowały zawieranie umów o readmisji. Na tej podstawie każda z umawiających się stron przyjmie na swoje terytorium na wniosek innej umawiającej się strony bez zbędnych formalności każdą osobę, która na terytorium państwa strony wnioskującej nie spełnia lub przestała spełniać obowiązujące warunki dla wjazdu lub pobytu, jeżeli posiada ona obywatelstwo państwa strony wezwanej. Podobnie umawiająca się strona, przez której granicę zewnętrzną wjechała osoba, która na terytorium strony wnioskującej nie spełnia lub przestała spełniać obowiązujące warunki dla wjazdu lub pobytu, przyjmie na wniosek tej strony te osobę na swoje terytorium bez zbędnych formalności. Powyższe zapisy są standartowymi w przypadku umów o readmisji. Polska podpisała taką umowę z państwami stronami Układu z Schengen w roku 1991.

Obok polityki wizowej, drugim nie mniej ważnym rozwiązaniem Porozumienia z Schnegen jest harmonizacja polityki azylowej. Centralną regulację legislacyjną, którą posiłkują się w polityce azylowej sygnatariusze Układu jest Genewska Konwencja ds. Uchodźców w wersji Protokołu Nowojorskiego z 1967 r.(dalej jako Konwencja Genewska), oraz Europejska Konwencja Praw Człowieka z dnia 04 listopada 1950 r.

Decydującym czynnikiem, który zmusił strony umów z Schengen do szukania wspólnego standardu służącego rozwiązaniu skomplikowanego problemu azylu, był wzrost liczby obywateli państw trzecich, którzy ubiegali się w latach osiemdziesiątych o azyl w państwach ówczesnej EWG, zwłaszcza w RFN w państwie tym od roku 1988 wnioski o przyznanie azylu składało ok.60% wszystkich ubiegających się o azyl w państwach członkowskich EWG.

Konwencja Genewska z 1951 roku definiuje uchodźcę jako osobę, która „ na skutek uzasadnionej obawy przed prześladowaniem z powodu swojej rasy, religii, narodowości, przynależności do określonej grupy społecznej lub z powodu przekonań politycznych, przebywa poza granicami państwa, którego jest obywatelem i nie może lub nie chce z powodu tych obaw korzystać z ochrony tego państwa, albo, która nie ma żadnego obywatelstwa i znajdując się, na skutek podobnych zdarzeń, poza państwem swojego dawnego stałego zamieszkania, nie może lub nie chce z powodu tych obaw powrócić do tego państwa”. Jakkolwiek Konwencja Genewska nie rości sobie praw do narzucania państwom zobowiązania do przyjmowania uchodźców, normuje jednak zasady traktowania uchodźcy w państwie gwarantującym prawo do azylu. Jednocześnie wprowadza zasadę non refoulement zabraniającą odsyłania z granicy osoby proszącej o azyl, lub wydalania takiej osoby do państwa prześladującego. Konwencja Genewska zabrania ponadto karania uchodźcy za nielegalny wjazd na terytorium państwa, w którym ubiega się on o azyl. Państwo przyznające azyl obowiązane jest wystawić uchodźcy dokument podróży dla uchodźców, dokument taki uznawany przez wszystkie państwa sygnatariuszy Układu zastępuje paszport. W myśl umowy o zniesieniu przymusu wizowego dla uchodźców z dnia 20 kwietnia 1959 sygnowanej przez większość członków obecnej Unii Europejskiej, posiadacz dokumentu podróży dla uchodźcy, wydanego przez stronę niniejszej umowy może podróżować swobodnie na obszarze państw stron umowy. Nie wymaga się od niego posiadania wiz, jedynym zastrzeżeniem jest ograniczenie pobytu na terytorium państwa strony innej niż ta, która dokument wydała, do trzech miesięcy. Równie istotnym uregulowaniem mającym wpływ na politykę azylową sygnatariuszy Układu ma Europejska Konwencja Praw Człowieka zawarte w niej stwierdzenie: ”Nikt nie może być poddawany torturom lub nieludzkiej bądź poniżającej karze lub takiemu traktowaniu” stanowi szczególną ochronę dla uchodźców. Wydalenie bądź odesłanie z granicy cudzoziemca do państwa, w którym grozi mu takie traktowanie interpretowane jest jako współdziałanie państwa odsyłającego w takim traktowaniu i jest zabronione, a przestrzeganie art.3 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka niesie rygor bezwzględności przestrzegania. Utworzenie strefy Schengen postrzeganej w świecie jako strefa dobrobytu, gdzie przestrzegania praw człowieka pilnują instytucje demokratyczne w oparciu o sprzyjające uchodźcom akty prawne, a opieka socjalna dla uchodźców niejednokrotnie przewyższa dochód roczny w niejednym z państw, powoduje wzmożony napór emigracyjny w tym rejonie świata. Oprócz ludzi poszukujących rzeczywistej ochrony przed prześladowaniami politycznymi czy wojną, fala migracyjna niesie całe rzesze ludzi uciekających przed biedą i w Europie upatrujących nadziei na poprawę swoich warunków materialnych. Wzmagający się napór emigrantów, będący efektem likwidacji kontroli osób na granicach wewnętrznych, spowodował, iż państwa członkowskie Unii Europejskiej uznając rozwiązania legislacyjne na poziomie krajowym za niewystarczające, zaczęły poszukiwać rozwiązań dla problemów emigracyjnych na poziomie unijnym. Efektem tych poszukiwań stały się wspólne działania w zakresie imigracji, azylu i prawa uchodźców w ramach III filaru po Traktacie z Maastricht. Wymiernym efektem tej współpracy jest Konwencja Dublińska, która weszła w życie 01 września 1997 r. w dwunastu państwach Unii Europejskiej, a następnie została przyjęta 01 października 1997 w Szwecji i Austrii. W dniu 01 stycznia 1998 Finlandia jako ostatnie państwo Unii podpisała Konwencję Dublińską. Jej głównym zamierzeniem jest zapobieganie składaniu podwójnych lub wielokrotnych wniosków o azyl w różnych państwach stronach Konwencji Dublińskiej. Intencją twórców Konwencji jest by spowodowanie sytuacji, w której za przyjęcie i rozpatrzenie wniosku o udzielenie azylu odpowiedzialne byłoby jedno i tylko jedno państwo sygnatariusz. Strony Konwencji Dublińskiej zastrzegają sobie prawo do wydalenia lub odesłania z granicy do kraju trzeciego osoby proszącej o azyl, z zachowaniem postanowień Konwencji Genewskiej w tym względzie, w oparciu o przepisy prawa krajowego.

Porozumienie przyjmuje, iż kompetentnym do rozpatrzenia wniosku o azyl jest to państwo, które wydało wizę lub zezwolenie na pobyt. Jeśli kilka państw wydało jednej osobie wizę lub pozwolenie na pobyt - właściwym jest to państwo, którego wiza lub pozwolenie wygasa najpóźniej. W przypadku, gdy osoba ubiegająca się o azyl zwolniona jest z obowiązku wizowego, właściwym jest to państwo, przez którego zewnętrzną granicę wjechała osoba ubiegająca się o azyl. Powyższą zasadę stosuje się także w stosunku o osoby która nie posiada dokumentu uprawniającego do przekroczenia granicy.

Regulacje normujące politykę azylową zawarte w Konwencji Dublińskiej są tak podobne do uregulowań wyrażonych w Protokole Wykonawczym, iż z chwilą wejścia w życie Konwencji Dublińskiej państwa zdecydowały nie stosować już w tym zakresie Porozumienia Wykonawczego. Polskie unormowania są w pełni zgodne z Konwencją Genewską z 1951r., należy tylko dostosować zapisy określające kompetencje państwa do rozpatrzenia wniosku zgodnie z kryteriami zawartymi w Porozumieniu z Schengen.

Wymiar historyczny w dziedzinie azylu i polityki migracyjnej miało spotkanie Rady Europejskiej w Tampere w dniach 15-16 października 1999r.,gdzie państwa członkowskie wypowiedziały się za ograniczaniem postępowań azylowych i zaostrzeniem walki z nielegalną migracją. Nowa polityka Unii Europejskiej ma obejmować środki związane z daleko idącą pomocą w zwalczaniu bezrobocia, polepszania warunków życia i demokratyzacją państw pochodzenia potencjalnych uchodźców. Istotną rolę powinno odgrywać również ujednolicenie zasad procedur, azylowych, które ma doprowadzić do wprowadzenia wspólnych zasad przyznawania statusu uchodźcy. Państwa członkowskie zobowiązały się do uzgodnienia katalogu praw przysługujących legalnym imigrantom, opartego na prawach obywateli Unii Europejskiej Działaniom tym ma towarzyszyć szeroko zakrojony program zwalczania rasizmu i ksenofobii. Wyzwanie to jest tym poważniejsze, iż przerzutem ludzi z krajów „trzeciego Świata” zajmują się wielkie organizacje przestępcze o charakterze międzynarodowym, a ich dochody z handlu „żywym towarem” rosną. Szacuje się, iż corocznie następuje wzrost tych dochodów o 40-50%. W 1999 roku dało to sumę 4 miliardów dolarów.

Pod koniec 2004r. dofinansowanie na wzmocnienie kontroli ponad dwustu zatok morskich otrzymała Hiszpania. Półwysep Iberyjski od lat szturmują małe łódki, tratwy i kajaki z imigrantami z Afryki. Włochy zalewa z kolei fala imigrantów z Turcji, Albanii, Libanu i Tunezji. Włoska straż przybrzeżna kilka razy w tygodniu przechwytuje łódki z nielegalnymi imigrantami, nawet z Somalii.

Ucieczki Afrykanów w poszukiwaniu pracy i lepszego życia trwają już od kilkunastu lat. I nikt nie może ich powstrzymać. Ani restrykcyjne prawo, ani straż przybrzeżna. Nie ma dokładnych statystyk, ilu z nich zamieszkało już w Europie na stałe. Według Jesusa Ramona Copa Novo, dyrektora generalnego hiszpańskiego urzędu emigracyjnego, w 2003r. jego kraj przyjął oficjalnie ok. 30 tys. emigrantów. w rzeczywistości liczba ta mogła sięgnąć nawet pół miliona, wielu przyleciało z wizami turystycznymi i już pozostało, tysiące innych przedostało się przez Morze Śródziemne, unikając jakiegokolwiek kontaktu z władzami hiszpańskimi. Podobny problem moją wszystkie kraje akwenu Morza Śródziemnego. W 2004r. we Włoszech na plażach Sycylii czy Kalabrii wylądowało nielegalnie prawie 10 tys. Afrykanów. Plany rozwiązania tego problemu można uznać jednak za bardzo kontrowersyjne. Promowany m.in. przez Niemcy projekt; zakłada utworzenie kilku baz dla uchodźców już na terytorium samej Afryki. Nie byłoby przejściowych obozów dla uciekinierów na terenie Unii Europejskiej. Każdy imigrant z Sudanu czy Maroka od razu wracałby na Czarny Ląd. Taka strategia miałaby służyć przetrzymaniu poza Europą - a także odstraszaniu - ewentualnych przyszłych imigrantów. - Problemy Afryki trzeba rozwiązać przy pomocy Europy, ale w Afryce. Nie można rozwiązywać ich na naszym kontynencie - uzasadniał pomysł niemiecki minister spraw wewnętrznych Otto Schily. Rządy po obu stronach Morza Śródziemnego od dawna zdawały sobie sprawę z problemów imigracyjnych. W 1994r.na szczycie w Oslo pojawiła się nadzieja, że międzynarodowa współpraca między krajami arabskimi, Izraelem i Europą stworzy krajom Afryki Północnej nowe możliwości gospodarcze. Miałoby to zachęcić je do powstrzymania emigracji. Jednak po ponownej eskalacji fali przemocy w konflikcie izraelsko-palestyńskim, po powstaniu al-Kaidy i po szoku wywołanym wojną w Iraku plany te wydają się mrzonką. Ponadto Europejczykom nie zależy na masach robotników, którzy nie dość, że nie pracują, to jeszcze upominają się o zasiłki, nie integrują się, nie uczą języków. A na dodatek nie kształcą ani siebie, ani swoich dzieci. Ich sytuację pogarszają pobratymcy, którzy po przyjeździe do Europy wstępują do grup terrorystycznych. Eksperci do spraw terroryzmu uważają, że prężnie działające siatki Osamy bin Ladena wzmacniają swoje powiązania w subsaharyjskiej Afryce. To tu werbuje się i organizuje nowe kadry terrorystów, a głównymi bramami do Europy są Włochy i Hiszpania.

W odpowiedzi na zagrożenie terroryzmem Hiszpania, Francja, Włochy i Niemcy pracują nad tym, aby zwiększyć liczbę wymienianych informacji wywiadowczych. Chcą też ściślejszej koordynacji działań policji i sądów. Rządy krajów europejskich i północnoafrykańskich wzmagają patrole morskie na Morzu Śródziemnym - szczególnie na szlaku między Hiszpanią a Marokiem. Wcześniej takie patrole służb włoskich u wybrzeży Albanii doprowadziły do drastycznego spadku liczby imigrantów z Europy Wschodniej i Azji. Jednocześnie stały się przykładem, jak można kontrolować wybrzeża Libii i Tunezji. Wg. ekspertów mądrze wydawana, zwiększona pomoc na rozwój gospodarczy krajów afrykańskich będzie w tej sytuacji bardzo przydatna w połączeniu z próbą legalizacji statusu imigrantów, którzy w wielu przypadkach mieszkają na naszym kontynencie od dziesięcioleci. Dobrym pomysłem może się też okazać tworzenie prawnych możliwości przepływu imigrantów i zachęcenie ich do integracji ze społeczeństwem w którym się znaleźli.

Polityka imigracyjna i azylowa, ochrona granic zewnętrznych są niewątpliwie wrażliwymi obszarami współpracy państw członkowskich Unii Europejskiej. Dotykają one ważnych dziedzin narodowej suwerenności, które zyskują na znaczeniu w kontekście rosnącego napływu imigrantów spoza UE do państw członkowskich, zwalczania przestępczości zorganizowanej i przemytu ludzi, czy problemów na rynku pracy. Zarazem odmienne uwarunkowania geograficzne, polityczne, różne tradycje i powiązania kulturowe, a przede wszystkim zróżnicowana „popularność” poszczególnych państw członkowskich wśród imigrantów utrudniają dalsze uwspólnotowienie polityki azylowej i imigracyjnej. Unijne przedsięwzięcia w tych dziedzinach nie mają kompleksowego charakteru i najczęściej regulują wyłącznie wybrane aspekty odnośnych obszarów. Państwa członkowskie są bardziej skłonne do polepszania koordynacji działań służb krajowych niż do daleko idącej harmonizacji prawa. Aktualne uwarunkowania prawne w ramach UE raczej zabezpieczają możliwość prowadzenia polityk narodowych, co pozwala państwom członkowskim wprowadzać nowe, krajowe przepisy często bez jakiegokolwiek uwzględnienia kontekstu wspólnotowego.

Pogłębianie integracji europejskiej, a zwłaszcza likwidacja granic wewnętrznych Unii oraz, jak się okazuje, niewystarczająca skuteczność instrumentów narodowych wymuszają jednakże zacieśnianie współpracy państw członkowskich w tych dziedzinach. Do przybliżenia, czy nawet ujednolicenia szeregu przepisów w dziedzinie polityki azylowej, wizowej, imigracyjnej i ochrony granic wyraźnie przyczyniło się przyjęcie Traktatu Amsterdamskiego, a następnie realizacja jego postanowień dotyczących tworzenia obszaru wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości zgodnie z wytycznymi Rady Europejskiej przyjętymi we Wiedniu, Tampere, Laeken i Sewilli. W ciągu ostatnich dwóch lat dynamicznie rozwijała się współpraca w dziedzinie polityki azylowej; stopniowo dokonywana jest harmonizacja procedur azylowych i standardów traktowania wnioskujących o azyl i uchodźców.

2.4 Przepisy dotyczące portów lotniczych i morskich.

Zarówno Porozumienie Wykonawcze, jak polska ustawa o cudzoziemcach, zawierają analogiczne zapisy określające odpowiedzialność przewoźnika i obowiązek zabrania z powrotem pasażera w przypadku odmowy wpuszczenia go na terytorium państwa. Porozumienie z Schengen ogranicza ten obowiązek do cudzoziemców z kraju trzeciego. Państwo może obciążyć przewoźnika kosztami wydalenia cudzoziemca nie posiadającego ważnych dokumentów. Z zapisów tych wynika, zatem dla przewoźnika obowiązek podjęcia wszystkich wymaganych działań w celu upewnienia się, że cudzoziemiec dysponuje wszystkimi dokumentami podróży wymaganymi przy wjeździe na terytorium danego państwa. Podobne sankcje przewidziane są wobec osób, które pomagają cudzoziemcowi wjeżdżającemu bez ważnych dokumentów na teren państw Schengen.

Powyższe zapisy spotkały się z ostrą krytyką, głównie z powodu nakładania na przewoźnika zadań służb granicznych.

W Polsce w chwili obecnej funkcjonuje 8 stałych lotniczych przejść granicznych:

  1. Warszawa - Okęcie

  2. Kraków - Balice

  3. Gdańsk - Rębiechowo

  4. Katowice - Pyrzowice

  5. Wrocław - Starachowice

  6. Poznań - Ławica

  7. Szczecin - Goleniów

  8. Rzeszów - Jasionka.

Port lotniczy Warszawa-Okęcie jest głównym portem lotniczym w Polsce, przez który przechodzi międzynarodowy transport lotniczy. Obsługuje on ponad 90% międzynarodowych połączeń rejsowych. Zgodnie z planem zagospodarowania granicy państwowej będzie prowadzona rozbudowa i modernizacja 7 lotniczych przejść granicznych, z tego trzy (Warszawa-Okęcie, Kraków-Balice, Gdańsk-Rębiechowo) będą dostosowywane do wymogów Schengen. Polegać to będzie na rozdzieleniu przepływu pasażerów z państw strefy Schengen i z poza tej strefy. W strefie tzw. Non-schengen muszą zostać wydzielone i oznakowane stanowiska dla obywateli Unii Europejskiej i pozostałych państw.

Na polskiej granicy morskiej funkcjonuje obecnie 19 przejść granicznych, z czego trzy porty morskie mają istotne znaczenia dla ruchu granicznego; Świnoujście, Gdynia i Gdańsk. Biorąc pod uwagę rodzaje ruchu granicznego, jakie dopuszczone są w morskich przejściach granicznych, tylko w wymienionych trzech portach morskich istnieje potrzeba rozdzielenia ruchu na Schengen i Non-Schengen, analogicznie jak w portach lotniczych

Rozdział 3

Współpraca policyjna i sądowa.

Znaczącym etapem w historii współpracy policyjnej i sądowej pomiędzy państwami członkowskimi stało się zawarcie porozumień z Schengen. Umowa wykonawcza określała zasady współpracy w zakresie polityki wizowej i zasad przekraczania granic zewnętrznych obszaru objętego porozumieniem, wprowadziła zasadę właściwości jednego państwa do rozpatrywania wniosków azylowych, przewidywała znaczące uproszczenie współpracy administracyjnej i sądowej, a także stanowiła podstawę do utworzenia tzw. systemu informacyjnego, to jest scentralizowanego systemu informatycznego, składającego się z komputera w Strasburgu, połączonego z siecią komputerów narodowych, służącego zbieraniu informacji pomocnych w zwalczaniu nielegalnej imigracji i przestępczości.

Porozumienia z Schengen były pomyślane od początku jako zaczątek systemu współpracy pomiędzy państwami członkowskimi WE. Częściowa realizacja decyzji schengeńskich nastąpiła już w Traktacie z Maastricht, który wprowadził w III filarze specyficzne instrumenty prawne, tj. wspólne działania i wspólne stanowiska;

Wspólne działania podzielono się na cztery grupy:

  1. Środki, dla których implementacji nie potrzeba podjęcia przez organy państw członkowskich jakichkolwiek dalszych działań.

  2. Środki, dla których implementacji konieczna jest modyfikacja praktyki administracyjnej państw.

  3. Wspólne działania, wymagające wprowadzenia przez rządy zmiany przepisów administracyjnych.

  4. Zakłada podjęcie przez państwa członkowskie inicjatywy ustawodawczej w celu zmiany obowiązującego ustawodawstwa.

Traktat Amsterdamski włączył porozumienia z Schengen i całe acquis wydane na ich podstawie do prawa UE, formalnie nastąpiło to na podstawie protokołu B.2 do Traktatu Amsterdamskiego oraz decyzji Rady z 20 maja 1997r, postanowienia dotyczące włączenia porozumień z Schengen do prawa UE są interesujące również ze względu na szczególne rozwiązania dotyczące Wielkiej Brytanii i Irlandii oraz Danii, a także włączenia państw nieczłonkowskich - Norwegii i Islandii. Jednym z celów tej operacji było określenie zakresu kompetencji Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości w odniesieniu do systemu Schengen oraz zakreślenie ram dalszego jego rozwoju i koniecznych po temu procedur.

Rada Unii Europejskiej (dalej jako Rada) w ramach swych kompetencji wydała dwie Decyzje. Pierwsza z nich dotyczyła ogłoszenia wykazu aktów prawnych składających się na acquis Schengen: samych porozumień, protokołów o akcesji poszczególnych państw, decyzji i deklaracji Komitetu Wykonawczego oraz decyzji Grupy Centralnej, które zostały wydane na podstawie zezwolenia Komitetu Wykonawczego. Decyzje dotyczyły m.in. wydawania wiz na granicach, wprowadzenia ujednoliconych stempli kontroli granicznej, wprowadzenia i realizacji postanowień schengeńskich na lotniskach, wspólnej polityki wizowej, kosztów i budżetu systemu schengeńskiego na poszczególne lata, budżetu Systemu Informacji Schengen, działań zmierzających do zwalczania nielegalnej imigracji, wydania podręcznika o transgranicznej współpracy policyjnej, sposobów i funduszy na opłacenie informatorów. Druga Decyzja dotyczyła określenia przepisów TWE i TUE, które będą stanowiły podstawę działań Wspólnoty i Unii w stosunku do poszczególnych przepisów porozumień z Schengen, porozumień dotyczących akcesji odpowiednich państw członkowskich nie będącymi pierwotnymi sygnatariuszami systemu Schengen, a także aktów prawa wtórnego.

Protokół w sprawie włączenia acquis Schengen w ramy Unii Europejskiej zawiera jeszcze kilka istotnych elementów. Wyłącza stosowanie powyższego acquis wobec Wielkiej Brytanii i Irlandii, jakkolwiek umożliwia tym państwom włączenie się w dowolnym momencie do tego systemu (za zgodą Rady); co więcej oba państwa będą mogły uczestniczyć w wypracowywaniu nowych środków rozwijających system schengeński. Dania uzyskała prawo podjęcia decyzji w ciągu sześciu miesięcy od momentu powzięcia przez Radę decyzji odnośnie do acquis schengeńskiego, czy będzie z nim związana, oznaczało to każdorazowe przenoszenie współpracy pomiędzy Danią a pozostałymi państwami na grunt prawa międzynarodowego. Norwegia i Islandia zachowały szczególną pozycję w ramach systemu (stowarzyszenie), rozszerzając w ten sposób strefę wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości na Europejski Obszar Gospodarczy. Protokół umożliwia uruchomienie w odniesieniu do systemu schengeńskiego tzw. Bliższej współpracy, jednakże warunki te są zróżnicowane w zależności od tego, czy dana kwestia została wprowadzona do prawa wspólnotowego czy do Traktatu o Unii Europejskiej. Prowadzi to do znaczących komplikacji w konieczności dokonania rozróżnienia między dyrektywami wspólnotowymi związanymi z systemem a dyrektywami „pozaschengeńskimi”.

W sumie więc wyłania się bardzo złożony, wielopłaszczyznowy obraz współpracy, która w wielu dziedzinach wymaga sprawniejszej niż do tej pory koordynacji i hierarchizacji działań. Bez wątpienia jednak jednym z najpoważniejszych problemów, z którym UE będzie musiała zmierzyć się w kontekście dalszego rozwoju współpracy policyjnej i całokształtu współpracy w zakresie III zrestrukturyzowanego filaru UE, jest zagadnienie przejrzystości. Kwestia zapewnienia jawności działań (na poziomie decyzyjnym, implementacyjnymi planistycznym), a także odpowiedniej parlamentarnej i sądowej kontroli w zakresie współpracy policyjnej staje się bowiem szczególnie istotna po poszerzeniu UE.

3.1 Współpraca policyjna.

Obszar „wymiar sprawiedliwości i sprawy wewnętrzne” jest jednym z najmniej precyzyjnie uregulowanych obszarów w ramach polityki Unii Europejskiej. Obszar ten zrodził się z nieformalnych kontaktów pomiędzy przedstawicielami policji i odpowiednimi ministerstwami spraw wewnętrznych państw członkowskich UE. Genezy współpracy w zakresie spraw wewnętrznych i wymiaru sprawiedliwości należy szukać w końcu lat siedemdziesiątych, kiedy to właściwi ministrowie państw członkowskich WE podjęli działania zmierzające do ograniczenia i zwalczania terroryzmu i przestępczości zorganizowanej. Współpraca ta została następnie zintensyfikowana w związku z zamiarem zniesienia kontroli na granicach wewnętrznych i połączonej z tym konieczności wzmożenia zwalczania przestępczości na granicach zewnętrznych oraz po wydarzeniach 11 września 2001 r. Unia Europejska pospiesznie zwróciła się w kierunku pogłębienia integracji w zakresie spraw wewnętrznych i sprawiedliwości. W ciągu zaledwie trzech miesięcy od ataków w Stanach Zjednoczonych ministrowie Unii podjęli cały zestaw wspólnych decyzji przeciwko terroryzmowi, których przyjęcie w innych warunkach ciągnęło by się zapewne miesiącami, jeżeli nie latami. Opozycja polityczna przeciwko harmonizacji przepisów dotyczących bezpieczeństwa wewnętrznego ustąpiła, ponieważ żaden z polityków nie chciał dać podstaw do twierdzeń, iż jego reakcja na zagrożenia terroryzmu była powolna. Jednak siła rozpędu została utracona, a część z uzgodnionych po 11 września elementów struktury polityki antyterrorystycznej nie została zrealizowana w ogóle lub w części.

Układy z Schengen podkreśliły wagę, jaką państwa-strony przywiązują do współpracy pomiędzy swymi organizacjami policyjnymi. Przede wszystkim został rozwinięty system bezpośrednich kontaktów z policjami sąsiadujących państw. Posterunki i komendy zostały połączone bezpośrednimi liniami telefonicznymi przez granice. Zintensyfikowano kontakty robocze, głównie poprzez szkolenia międzynarodowe.

Powszechnie uważaną najważniejszą konsekwencją porozumień z Schengen w ramach współpracy policyjnej było przyznanie poszczególnym policjom uprawnień operacyjnych o charakterze transgranicznym. Funkcjonariusze uzyskali w szczególności prawo do śledzenia osób podejrzanych o popełnienie przestępstwa, a przebywających na terytorium innego państwa-strony. Obserwacja może być dwojakiego rodzaju: zaplanowana i spontaniczna. Pierwsza powinna być w zasadzie poprzedzona wnioskiem o pomoc urzędową (operacyjną) i zazwyczaj będzie prowadzona przez funkcjonariuszy państwa wzywanego. Natomiast obserwacja niezaplanowana będzie miała miejsce wtedy, gdy przeciwko danej osobie będzie się już toczyć w innym państwie członkowskim postępowanie karne o przestępstwo zagrożone ekstradycją. Również w tym przypadku po podjęciu obserwacji zainteresowana organizacja policyjna powinna wystąpić do odpowiednich organów innego państwa-strony, na terytorium, którego odbywa się obserwacja, o wyrażenie nań zgody. Porozumienie określa precyzyjnie uprawnienia policjantów prowadzących obserwację (podobnie jak uprawnienia funkcjonariuszy prowadzących pościg).

Należy tutaj podkreślić, że obserwacja transgraniczna musi zostać przerwana z chwilą, gdy takie zezwolenie nie zostanie uzyskane w ciągu pięciu godzin od momentu przekroczenia granicy.

Konwencja wykonawcza wymienia warunki, na jakich może być prowadzona obserwacja. Są to:

  1. konieczność przestrzegania przepisów prawa wewnętrznego państwa-strony, na którego terytorium prowadzą działania;

  2. funkcjonariusze w czasie prowadzonej obserwacji muszą być w posiadaniu zezwolenia na działania obserwacyjne;

  3. funkcjonariusze prowadzący obserwację mogą posiadać broń służbową, choć wykorzystanie jej jest dozwolone tylko w warunkach obrony koniecznej;

  4. zakazane jest wejście do mieszkań i do innych miejsc niedostępnych publicznie;

  5. funkcjonariusze prowadzący obserwację nie mogą ani zatrzymać, ani aresztować osoby poddanej obserwacji;

  6. każda obserwacja będzie przedmiotem raportu złożonego państwu-stronie konwencji, na terytorium którego miała ona miejsce.

Konwencja precyzuje czyny karalne, w związku z którymi dopuszczalna jest obserwacja na terenie innego państwa-strony tej umowy. Do czynów tych zaliczone są: morderstwo, zabójstwo, gwałt, umyślne podpalenie, fałszowanie pieniędzy, kradzież i paserstwo kwalifikowane, porwanie i wzięcie zakładników, wymuszenie, handel ludźmi, niedozwolony przemyt narkotyków i substancji psychotropowych, naruszenie obowiązujących przepisów w dziedzinie broni i materiałów wybuchowych, zniszczenie za pomocą materiałów wybuchowych oraz niedozwolony obrót odpadami toksycznymi i szkodliwymi.

W razie popełnienia przez sprawcę poważnego przestępstwa w jednym z państw-stron porozumień z Schengen istnieje możliwość podjęcia przez policję „gorącego” pościgu, który może być kontynuowany na terytorium innego państwa. W zasadzie wymaga on również zgody państwa, na terenie, którego ma się odbywać; policjanci prowadzący pościg są obowiązani poinformować lokalne władze policyjne o przekroczeniu granicy, a na ich żądanie mają zaprzestać pościgu. Pościg jest ograniczony do strefy przygranicznej (poszczególne regulacje wewnętrzne w różny sposób określają dopuszczalny zakres terytorialny „gorącego” pościgu) oraz do określonego czasu. Konwencja wykonawcza upoważnia wreszcie policję do stosowania kontrolowanej dostawy narkotyków, chociaż przepisy w tym zakresie nie są jednoznaczne i precyzyjne; zakładają one przede wszystkim współpracę pomiędzy policjami sąsiadujących państw. Porozumienie przewiduje jednak w dalszej przyszłości zbliżenie ustawodawstwa w tej sprawie.

W trzech kwestiach: prawa do zatrzymania, katalogu przestępstw dopuszczających prowadzenie pościgu na terenie innego państwa oraz zakresu terytorialnego i czasowego, na którym taki pościg jest dopuszczalny, sygnatariusze konwencji dokonują stosownego wyboru w drodze złożenia deklaracji. Obejmuje ona:

  1. Kwestia zatrzymania osoby ściganej na terenie innego państwa, konwencja stwarza możliwość następującego wyboru:

  1. w przypadku zakresu terytorialnego i czasowego państwa mają do wyboru:

Funkcjonariusze mogą w celu doprowadzenia przed właściwe (miejscowo) organy zastosować środek przymusu bezpośredniego w postaci kajdanek oraz dokonać rewizji zatrzymanej osoby. Ponadto funkcjonariusze powinni być umundurowani lub poruszać się oznakowanym pojazdem oraz posiadać odpowiednie dokumenty identyfikacyjne. Pościg transgraniczny może być dokonywany tylko w granicach lądowych.

Konwencja przewiduje także, że funkcjonariusze zarówno w przypadku prowadzenia obserwacji, jak i pościgu transgranicznego w odniesieniu do przestępstw, których ofiarą mogliby paść lub które sami mogliby popełnić - będą traktowani tak samo, jak urzędnicy w kraju, w którym dokonywane są te czynności.

Konwencja Wykonawcza wprowadza również mechanizm wzajemnej współpracy organów ścigania państw uczestniczących w realizacji nadzoru w aspekcie prowadzenia spraw karnych wszczętych w związku z prowadzeniem tego rodzaju operacji. W świetle przyjętych rozwiązań obowiązek udzielenia pomocy w pierwszej kolejności spoczywa na organach państwa wnioskującego. Pomoc prawna udzielana jest na formalną prośbę organów centralnych państwa wnioskowanego.

Policje i organy administracyjne oraz sądownicze poszczególnych krajów udzielają sobie pomocy w zakresie zapobiegania przestępstwom i ich wykrywania w ramach współpracy międzyrządowej. Gromadzą one wspólnie informacje i koordynują działania zwalczające wszelkiego rodzaju przestępczość, przemyt narkotyków, przestępczość zorganizowaną, handel kobietami i nielegalny przemyt, w szczególności w ramach EUROPOL-u.

Europejskie Biuro Policyjne, składające się z policjantów z różnych krajów Unii Europejskiej, zwalcza przede wszystkim przemyt narkotyków, substancji nuklearnych i kradzionych samochodów oraz przestępczość zorganizowaną. EUROPOL odpowiada przed Radą Ministrów państw członkowskich Unii Europejskiej. Unijna Rada Ministrów jest odpowiedzialna za kontrolę globalną i kierunki działania. Mianuje jego dyrektora, wicedyrektorów i zatwierdza budżet.

Traktat Amsterdamski, który wszedł w życie 1 maja 1999r. potwierdził rolę operacyjną Europol-u i wzmocnił koordynację specjalnych działań dochodzeniowych prowadzonych przez kompetentne organy państw członkowskich. Europol, uczestniczy w walce z przestępczością w Europie przez współpracę pomiędzy kompetentnymi organami państw członkowskich, na drodze uproszczonego i bezpośredniego przekazywania informacji koniecznych w dochodzeniach (uproszczenie procedur dochodzeniowych, ograniczenie przeszkód prawnych czy biurokratycznych). Koordynuje i centralizuje dochodzenia w sprawi organizacji przestępczych o zasięgu europejskim czy międzynarodowym.

Ponadto, w ramach walki z przestępczością (przemyt narkotyków, handel ludźmi, terroryzm), Europol wspiera:

  1. wspólne zespoły dochodzeniowe, za pośrednictwem krajowych jednostek Europol-u (UNE);

  2. struktury łączności operacyjnej szefów europejskich służb policyjnych (task force), w celu umożliwienia wymiany doświadczeń i praktyk stosowanych wobec przestępczości transgraniczej.

Dochodzenia, informacje, analizy operacyjne i raporty o charakterze strategicznym są przekazywane z poszanowaniem prawa krajowego i zgodnie z instrukcjami udzielonymi oficerom łącznikowym przez ich odpowiednich ministrów (w szczególności w odniesieniu do ochrony danych osobowych).

Oficerowie łącznikowi reprezentują różne formacje sił policyjnych, są wśród nich m.in. policjanci, służby celne, specjaliści ds. imigracyjnych oraz różnego rodzaju analitycy. Oficerowie łącznikowi są delegowani przez kraje-sygnatariusze konwencji w liczbie przynajmniej jednego oficera z każdego kraju sygnatariusza.

Swobodny przepływ osób i towarów pomiędzy krajami Unii Europejskiej może ułatwić pracę międzynarodowym przemytnikom i terrorystom. Ponieważ walkę z handlem narkotykami i międzynarodowym przemytem należy koordynować na obszarze większym niż obszar kraju, państwa członkowskie Unii Europejskiej porozumiewają się w kwestii wspólnych środków prewencyjnych i represyjnych.

Aby wzmocnić więzi współpracy krajów, w 2000r. uruchomiono możliwość tworzenia Europol National Units (ENU). ENU są to połączone międzynarodowe grupy śledcze bardzo ułatwiające dochodzenie, gdy zakres podejmowanych działań rozciąga się na terytorium kilku państw. Dla przykładu można tutaj podać, że taka współpraca umożliwiła: jednoczesne zatrzymanie 1999r. w Holandii, Wielkiej Brytanii i Francji 11 osób należących do grupy organizującej nielegalny transport pracowników irańskich przez kraje skandynawskie do Wielkiej Brytanii i Kanady, czy też rozpracowanie siatki handlarzy narkotyków kierowanej przez organizację przestępczą z bazą we Włoszech, złożoną z Włochów, Holendrów i Latynosów, którzy przemycali kokainę z Kolumbii i Ekwadoru przez Holandię do Włoch.

W systemie Europolu bardzo ważną rolę odgrywa komputerowa baza danych - TECS, która gromadzi informacje na temat skazanych, podejrzanych, świadków i ofiar przestępstw, co znacznie ułatwia identyfikację i przyspiesza działania organów policyjnych. Jest ona jednak nie w pełni ukończona. Statut Europolu stanowi, że Europol  zbuduje i będzie obsługiwał system komputerowy, który umożliwi rejestrowanie, przetwarzanie i analizowanie danych.

Statut określa także ściśle zasady w odniesieniu do:
- Ochrony danych osobowych
- Kontroli nadzoru
- Ochrony danych

System komputerowy Europolu składa się z trzech głównych części:
      - Systemu informacji
      - Systemu analizy
      - Systemu indeksowego

Wspólny organ kontrolny złożony z dwóch ekspertów w zakresie ochrony danych osobowych z każdego państwa czuwa nad zawartością i wykorzystaniem wszystkich danych o charakterze osobistym przechowywanych przez Europol.

3.2 Współpraca sądowa.

W świetle ugruntowanych różnic w postrzeganiu zagrożenia pomiędzy państwami członkowskimi, nierealistyczne wydawały się oczekiwania, iż państwa członkowskie zaufają - w sensie wzajemnego uznawania rozstrzygnięcia sądów - systemom prawnym innych państw Unii w zakresie wspólnej polityki sprawiedliwości i spraw wewnętrznych. Ta sama zasada wzajemnego uznania wydawała się równie nierealistyczna, gdy wprowadzono ją w latach 80-tych ubiegłego wieku w ramach wspólnego rynku. Nie było to w żaden sposób oczywiste czy państwa mogą zaufać regulatorom innych państw w zakresie monitorowania przestrzegania zasad wspólnego rynku. Zasadę tę jednak ustanowiono, a przedsięwzięcie zakończyło się sukcesem dzięki kombinacji ograniczonej harmonizacji prawa i ogromnego wysiłku w zakresie budowania zaufania.

Pierwsze oznaki współpracy sądowej dotyczyły w szczególności ułatwienia procedur ekstradycyjnych, przekazywania dokumentów w trybie pomocy prawnej, wykonywania zagranicznych orzeczeń sądowych oraz zastosowania zasady ne bis in idem. Stanowiły one jedynie uzupełnienie istniejących regulacji prawno-międzynarodowych, zwłaszcza Rady Europy. Pomoc prawna, zgodnie z porozumieniem z 1985r. dotyczyła przede wszystkim wymienionych w umowie przestępstw: zabójstw, gwałtów, rozbojów, nielegalnego handlu narkotykami, rabunku i przemytu broni oraz innych zabronionych materiałów (zwłaszcza toksycznych i niebezpiecznych), używania materiałów wybuchowych, fałszerstwa dokumentów, przemytu osób, przekupstwa i innych działań na szkodę interesów finansowych Wspólnoty. Państwa zobowiązywały się również do zbadania możliwości poszerzenia zakresu stosowania łączących je porozumień o pomocy prawnej.

Konwencja wykonawcza z 1990r. przewidywała kilka rozwiązań szczegółowych. Dotyczyły one przekazywania dokumentów w różnych fazach postępowania karnego, rozciągnięcia zasad współpracy na przestępstwa fiskalne, ograniczenia szczególnych wymogów, które państwa-strony mogły wysuwać jako przesłanki zastrzeżeń utrudniających współpracę (np. wymóg karalności danego aktu w obu państwach), ułatwienia procedury (wpis do SIS jest równoznaczny z wnioskiem o tymczasowe aresztowanie osoby podejrzanej, przekazywanie dokumentacji dotyczącej ekstradycji nie musi następować kanałami dyplomatycznymi, lecz bezpośrednio pomiędzy zainteresowanymi sądami i prokuratorami, w pewnych sytuacjach zgoda osoby ściganej zastępuje decyzję organu państwowego w przedmiocie ekstradycji). Ważną nowością było wprowadzenie zasady odformalizowania obowiązku wykonywania wyroków karnych wydanych w innym państwie-stronie porozumienia, także w odniesieniu do obywateli innego z zainteresowanych państw. Z drugiej strony porozumienie zawierało przepisy wzmacniające gwarancje procesowe, przede wszystkim zasadę ne bis in idem. Przepisy porozumienia korespondowały w znacznym stopniu z odpowiednimi regulacjami wypracowanymi w ramach Europejskiej Współpracy Politycznej.

Jednak od kiedy przestępczość międzynarodowa stała się jedną z najszybciej rozwijających się branż XXI wieku. Transgraniczne działania przestępcze, takie jak przemyt narkotyków, nielegalnej broni i handel ludźmi, korupcja i oszustwo, zaczęły zagrażać bezpieczeństwu i dobrobytowi Unii Europejskiej, rozpoczęły się naciski na instytucje ochrony porządku publicznego, by reagowały na coraz większe wyrafinowanie ze strony przestępców. Podlegająca wielu jurysdykcjom natura ich przestępstw stworzyła nowe i złożone wyzwania, gdyż nowoczesne formy przestępczości międzynarodowej są powiązane z coraz większą mobilnością geograficzną i swobodą poruszania się w Państwach Członkowskich UE. W niektórych przypadkach wymiana informacji między instytucjami stojącymi na straży przestrzegania prawa mogła okazać się zbyt trudna. I dlatego też szczyt Rady Europejskiej w Tampere podjął decyzję o utworzeniu w 2001r. instytucji współpracy sądowej - EUROJUST, złożonej z prokuratorów, wysokich urzędników wymiaru sprawiedliwości lub z oficerów policji państw członkowskich Unii Europejskiej o odpowiednich kompetencjach oraz Europejskiej Akademii Policyjnej. Pierwsza z instytucji powołana została do wspierania dochodzeń w zakresie przestępczości zorganizowanej, ściśle współpracując z EUROPOL-em, druga zaś do szkolenia wyższych urzędników krajowych organów śledczych.

W ramach tej organizacji unijnej, członkowie Eurojust służą fachową wiedzą i szybkim dostępem do systemów prawnych swoich krajów; są ponadto uprawnieni do prowadzenia bezpośredniego dialogu ze strukturami rządowymi krajów, co pozwala na błyskawiczna reakcje na prośby o pomoc lub zapytania.

Celem Eurojust jest także zapewnienie koordynacji śledztw i dochodzeń w przypadku poważnych przestępstw transgranicznych oraz stymulowanie współpracy miedzy organizacjami porządku publicznego we wszystkich Państwach Członkowskich. Organizacja ta składająca się z zaawansowanego zespołu wysokich ranga prokuratorów i sędziów (zarazem nierezygnujacych ze swoich oficjalnych stanowisk w odpowiednich Państwach Członkowskich), oddelegowanych z każdego kraju Unii, mając swoją siedzibę w Hadze, pozwala na zwiększenie, poprawę i przyspieszenie współpracy miedzy systemami prawnymi i sądami krajowymi we wszystkich Państwach Członkowskich, umożliwiając szybsze i skuteczniejsze schwytanie przestępców i prowadzenie dochodzeń w przypadkach przestępstw transgranicznych.

Eurojust może analizować dowolne przypadki w kontekście unijnym i łatwiej dostrzegać wspólne cechy europejskiej przestępczości niż władze w poszczególnych krajach. Może zalecać krajowym instytucjom odpowiedzialnym za przestrzeganie prawa podjęcie określonych działań czy dochodzeń, choć sama organizacja Eurojust nie ma uprawnień do wszczynania ani prowadzenia dochodzenia lub śledztwa i nie może zmieniać przepisów krajowych ani podejmować kroków na drodze do ich standaryzacji. Może ona jednak wysuwać propozycje zmierzające do poprawy współpracy sadowej w obrębie UE, także wspólnej pomocy sądowniczej w sprawach dotyczących przestępstw kryminalnych, działania europejskiego nakazu aresztowania pomiędzy Państwami Członkowskimi, wzajemnego uznawania decyzji sądowych i towarzyszących im środków.

Członkowie Eurojust mogą błyskawicznie konsultować się ze sobą i udzielać natychmiastowych porad prawnych, pomocy i wskazówek, zbiorczo oraz indywidualnie, w przypadkach transgranicznych dotyczących różnych Państw Członkowskich, każdy w obrębie własnego systemu sadowego, w 20 językach. Eurojust może wystąpić z prośbą do Państwa Członkowskiego o wszczęcie śledztwa lub dochodzenia, lub zażądać, by określony kraj uznał, że inne państwo jest lepszym miejscem na przeprowadzenie danego dochodzenia. Eurojust ściśle współpracuje z Europejska Siecią Sadownicza (EJN), zdecentralizowaną siecią unijnych prokuratorów i sędziów pracujących nad przypadkami kryminalnymi. EJN ma specjalistyczne punkty kontaktowe we wszystkich Państwach Członkowskich, gdzie można zwrócić się o pomoc. Eurojust współpracuje z Europolem w celu zwalczania większości typów przestępstw na skalę europejską a w przypadkach sprzeniewierzeń budżetowych z OLAF, europejskim biurem zajmującym się zwalczaniem nadużyć. Eurojust w coraz większym stopniu współpracuje także z państwami spoza Unii i będzie zawierać umowy o współpracy z kluczowymi krajami partnerskimi.

Pomimo wielu uzgodnień oraz zaawansowanych prac w obszarze wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości, państwa Unii Europejskiej wykazują, że jest to jedna z najtrudniejszych i najbardziej złożonych dziedzin współpracy na tym poziomie. Z jednej strony państwa członkowskie UE dążą poprzez tworzenie różnych form współdziałania w tej dziedzinie do zabezpieczenia się przed takimi zagrożeniami jak wzrost zorganizowanej przestępczości, przemyt narkotyków, broni, wzrost nielegalnej imigracji czy szczególnie ostatnio terroryzm o międzynarodowych powiązaniach. Z drugiej natomiast, nie mogąc pozbyć się obaw przed nadmiernym ograniczeniem swoich kompetencji suwerennych w dziedzinach, które tradycyjnie pozostawały wyłącznie w gestii władz wewnętrznych poszczególnych państw, nie wyrażają gotowości do takiego ograniczenia owych uprawnień, które pozwalałoby przełamać jedynie koordynacyjny, międzyrządowy charakter współpracy.

Niewystarczająca jest również zdolność UE do zwalczania finansowego zaplecza terroryzmu (i oczywiście także innej przestępczości), skoro również w tym zakresie zakłada się podjęcie konkretnych działań, szczególnie dotyczących większej efektywności mechanizmów zamrażania środków finansowych terrorystów i ich organizacji, identyfikacji właścicieli i rzeczywistych beneficjentów rachunków bankowych, niezależnie od ich miejsca pobytu. W tym kontekście Rada wzywa do ratyfikacji Konwencji i Rezolucji ONZ oraz do intensyfikacji współpracy wywiadu finansowego, jak i prywatnych instytucji finansowych w zakresie zwalczania finansowania terroryzmu.

Jednym z istotnych składników krytycznej diagnozy stanu współpracy i prewencji antyterrorystycznej w Europie może być kwestia niedostatecznej wymiany informacji tak pomiędzy wywiadami państw członkowskich, jak i pomiędzy wywiadami a służbami policyjnymi, wreszcie pomiędzy nimi a agendami UE. Do poprawy mechanizmów w tym zakresie zwyczajowo Rada wezwała państwa członkowskie. Jednak niedoskonały (bo wymagający poprawy) przepływ informacji wywiadowczych do Europolu i brak współpracy pomiędzy agencjami jest w dużej mierze efektem występujących wszędzie trudności w kooperacji pomiędzy wywiadami czy nawet rodzimym wywiadem a policją.

Proces pełnej unifikacji prawa karnego, czyli ujednolicenia norm, jest na razie w powijakach. Pełna unifikacja nie jest możliwa przy braku ponadnarodowej jurysdykcji, ponieważ poszczególne sądy krajowe mogą w różnorodny sposób interpretować zunifikowane prawo. Szczególnie delikatny problem przedstawia w tym kontekście utrzymanie ochrony życia nienarodzonych - gdyż tzw. aborcja w większości krajów UE nie podlega penalizacji. Zatem to, czy unifikacja prawa karnego będzie postępować, czy też zatrzyma się na obecnym etapie, będzie zależało od decyzji politycznych na temat przyszłego kształtu Wspólnoty, m.in. od losu, jaki spotka unijną konstytucję. Za przejaw tendencji unifikacyjnych można uznać np. powołanie OLAF - instytucji ścigającej przestępstwa na szkodę interesów finansowych UE, a także - dyskutowany - pomysł powołania prokuratora europejskiego.

3.3 System Informacyjny Schengen.

Zasady powołania i działania Systemu Informacyjnego Schengen (SIS) reguluje tytuł VI konwencji z Schengen. Na podstawie zawartych tam postanowień, strony powołują i utrzymują wspólny system informacyjny, pozwalający m.in. na weryfikację osób podczas kontroli granicznej w momencie przekraczania granicy zewnętrznej, kontrolę policyjną i celną przeprowadzaną wewnątrz kraju oraz weryfikację wniosków wizowych przez urzędy konsularne za granicą. SIS ma być jednym z podstawowych gwarantów sprawnej i efektywnej współpracy państw stron.

Każda ze stron tworzy własną część krajowego systemu i jest odpowiedzialna za jego utrzymanie. Natomiast wszystkie państwa tworzą i utrzymują we wspólnej odpowiedzialności jednostkę techniczną systemu w Strasburgu (załącznik 2). W związku z rozszerzeniem UE powstała konieczność zmodernizowania systemu. W 2001 r. podjęto decyzję o budowie SIS II. W SIS II oprócz dotychczasowych informacji mają pojawić się zdjęcia, odciski palców, a nawet zapis kodu DNA. Dane będą przetrzymywane dłużej niż dotychczas (teraz większość zostaje usunięta z systemu po trzech latach). W dalszej przyszłości do systemu mają być wpisywane skradzione dzieła sztuki oraz łodzie i statki, które posłużyły do przewozu nielegalnych imigrantów. Nowszy system komputerowy potrzebny jest także dlatego, że wraz z wejściem do Unii dziesięciu nowych państw trzeba wpisać do niego wiele nowych danych. SIS II nie jest jeszcze gotowy. W czasie gdy Polska będzie udowadniać, że ma szczelne granice, Unia musi się spieszyć, by go przygotować. Prace nad systemem - jak deklarują przedstawiciele UE - mają się zakończyć najwcześniej w roku 2006.

Dostęp do danych zgromadzonych w SIS mają wyłącznie urzędy właściwe w obszarach kontroli granicznej, policja, służby celne oraz urzędy właściwe do rozpatrywania wniosków wizowych. Dane tam zawarte nie mogą być wykorzystywane do celów administracyjnych. Korzystanie z danych zawartych w SIS odbywa się na zasadzie „trafienia”. W przypadku kontroli funkcjonariusze mogą uzyskać informację, czy osoba kontrolowana jest zarejestrowana w systemie, skąd pochodzą informacje na jej temat oraz jakie działania należy zastosować w stosunku do tej osoby.

W praktyce SIS pełni rolę centralnego rejestru poszukiwawczego. Wykreślenie osoby lub przedmiotu z ewidencji możliwe jest tylko na wniosek państwa, które dokonało wpisu; podobnie uaktualnienie danych, ich sprostowanie itp.

Porozumienie przewiduje prawo każdej osoby do poprawienia nieprawidłowych danych oraz prawo do złożenia skargi przed sądem lub urzędem właściwym według prawa państwowego w związku z wpisem dotyczącym swojej osoby. Każda ze stron zobowiązana jest do prawidłowego zabezpieczenia i wykorzystania danych. Ponadto każda ze stron tworzy swoją instytucję kontrolną do nadzorowania i kontrolowania swojej części Systemu Informacyjnego, powołuje się także wspólną instancję kontrolą.

Z uwagi na powyższe oraz na podstawie art. 115 Układu z Schengen, powołano organ nadzoru, odpowiedzialny za nadzór nad technicznym wsparciem funkcjonalności Systemu Informacyjnego Schengen wykorzystywanego przede wszystkim do kontroli ruchu osobowego na granicach państw, pod nazwą Joint Supervisory Authority of Schengen, (dalej zwane JSA Schengen).

W skład JSA Schengen wchodzi po dwóch przedstawicieli organu ochrony danych każdego z Państw Członkowskich będących stronami Układu z Schengen (podobnie jak w przypadku TECS). W chwili obecnej JSA Schengen składa się z przedstawicieli Państw-stron Układu z Schengen oraz przedstawicieli Zjednoczonego Królestwa oraz Irlandii jako obserwatorów. Od czerwca 2003 r. przedstawiciele Biura Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych oraz przedstawiciele organów ochrony danych Państw Kandydujących uczestniczą w posiedzeniach JSA Schengen w charakterze obserwatorów.

JSA Schengen nie tylko wykonuje nadzór nad funkcją wsparcia technicznego SIS, ale również bada wszelkie problemy pojawiające się w trakcie obsługi SIS. Na JSA Schengen zostało nałożone również zadanie sporządzania opinii, a także harmonizowania praktyki prawnej oraz wykładni na poziomie krajowym w zgodności z Konwencją Nr 108 Rady Europy dotyczącą ochrony osób w związku z automatycznym przetwarzaniem danych osobowych oraz Zaleceniem Komitetu Ministrów Rady Europy R (87) 15 z dnia 17 września 1987 r. w sprawie wykorzystania danych osobowych w sektorze policyjnym.

Do zadań JSA Schengen należy:

  1. sporządzanie opinii w przypadku, gdy dwie strony Układu nie mogą osiągnąć porozumienia w odniesieniu do danych zawartych we wszczętym nieprawidłowo bądź niezgodnie z prawem alercie. Strona układu, która nie wszczęła alertu jest zobowiązana do przedłożenia sprawy JSA Schengen (art. 106 ust. 3 Układu);

  1. analizowanie problemów, które mogą wyniknąć w związku z obsługą SIS;

  1. rozpatrywanie problemów związanych z wdrożeniem niezależnego nadzoru przez władze krajowe Państw-stron układu;

  1. badanie problemów, które mogą wynikać z wykonywania prawa dostępu do danych zawartych w systemie;

  1. sporządzanie projektów zharmonizowanych wniosków zmierzających do rozwiązania istniejących problemów;

  1. sporządzanie na wniosek Państw-stron opinii w sprawie problemów pojawiających się w związku z zastosowaniem i wykładnią art. 126 Układu w odniesieniu do przetwarzania danych przekazanych poza ramy SIS dla celów wdrożenia Układu;

  2. sporządzanie opinii (zadanie fakultatywne), stosownie do warunków oraz przepisów określonych w art. 126 Układu, w zakresie przekazywania danych pochodzących z niezautomatyzowanego zbioru danych oraz wprowadzania danych do takiego zbioru.

Niezależnie od powyższego, Układ z Schengen nakłada obowiązek udzielania JSA Schengen informacji o szczególnych ustaleniach dotyczących bezpieczeństwa dokonanych przez Państwa-strony związanych z przekazywaniem danych do organów bądź departamentów zlokalizowanych poza terytoriami Państw-stron.

Pomimo zapewnień o zgodności zasad funkcjonowania systemu z przepisami o ochronie danych osobowych istnieją poważne zastrzeżenia w tym zakresie, zwłaszcza w kwestii możliwości zapoznania się przez zainteresowane osoby z wpisanymi danymi i ich ewentualnego sprostowania.

A. Rejestr przedmiotów

W systemie umieszczane są dane dotyczące przedmiotów mogących służyć jako dowód w procesie karnym oraz pojazdów w celu ukrytego nadzoru lub celowej kontroli. Rejestr zawiera dane dotyczące: skradzionych pojazdów, skradzionej lub zagubionej broni, skradzionych i zagubionych dokumentów osobistych (paszporty, dowody osobiste, prawa jazdy) oraz formularzy (in blanco) tych dokumentów. Rejestr zawiera również zarejestrowane numery banknotów.

B. Rejestr osób

Dane rejestrowane w SIS dotyczą m.in. osób zgłoszonych z krajów partnerskich układu jako nieposiadające prawa wjazdu lub poszukiwanych w wyniku zgłoszonego wniosku o ekstradycję, osób zaginionych, osób wymagających ochrony policyjnej, świadków, którzy w ramach procesu karnego muszą zeznawać przed sądem, oraz osób, w stosunku, do których prowadzony jest tzw. nadzór niejawny (w takim przypadku zainteresowanej stronie przekazuje się informacje dotyczące m.in. czasu i miejsc kontroli, trasy podróży, informacje o osobie towarzyszącej obserwowanemu, pojeździe, z którego korzysta, oraz o przewożonych przedmiotach). Dane osobowe zawierają imię i nazwisko, datę i miejsce urodzenia, płeć, obywatelstwo, wszelkie szczególne i niezmienne cechy fizyczne osób oraz informacje, czy osoba może być uzbrojona. Zgodnie z postanowieniami art.6 Konwencji o ochronie osób w związku z automatycznym przetwarzaniem danych osobowych z 28 stycznia 1981r., rejestr nie obejmuje swym zasięgiem danych dotyczących narodowości, poglądów politycznych i religijnych, stanu zdrowia oraz skłonności seksualnych (stronami tej konwencji są wszystkie kraje z Schengen).

C. SIS- statystyka

Według oficjalnych statystyk suma zarejestrowanych danych (jednostek informacji) systematycznie rośnie od chwili uruchomienia systemu w 1995r. W roku 1998 wyniosła ona prawie 9 mln by w 2003 przekroczyć 10.5 mln (załącznik 3). Większość danych zgromadzonych w rejestrze dotyczy przedmiotów - ok.9.7 mln. Osoby z krajów trzecich, nie mających prawa wjazdu do UE lub które mają zostać deportowane (art.96.), stanowią 88% wszystkich zarejestrowanych danych dotyczących osób. Ok. 1% to osoby występujące w rejestrze jako „podlegające aresztowaniu w celu ekstradycji”. Świadkowie i osoby zgłoszone w związku z procesem karnym (art.98.) to ok.4%, natomiast osoby zgłoszone w związku z obserwacją policyjną (art.99.) stanowią niecałe 2%.

Większość kwerend wysyłanych do SIS dotyczy procedur związanych z art.96. Większość „trafień” bazy danych (56%) dotyczy emigrantów i uchodźców, którzy często zatrzymywani są przez policję z powodu wyglądu. Chociaż ilość rekordów dotyczących przedmiotów jest znacznie większa niż rekordów osobowych „trafienia” kwerend dotyczących przedmiotów zdarzają się tylko w 26% przypadków. W większości chodzi o skradzione ciężarówki, które udało się odnaleźć. SIS jest o wiele bardziej skuteczny tam, gdzie policja może łatwo rozpoznać kategorię poszukiwanych osób, np. po kolorze skóry. W praktyce system okazuje się wydajny tylko w połączeniu z kontrolą policyjną opartą nie na konkretnych podejrzeniach, ale na określonych kryteriach dotyczących wyglądu.

Zwolennicy swobód obywatelskich już teraz podnoszą istotne kwestie dotyczące ochrony danych osobowych przechowywanych w Systemie Informacji Schengen. Baza danych SIS zawiera informacje dotyczące ogromnej rzeszy ludzi, podczas gdy sposób jej prowadzenia pozostawia wiele do życzenia. Dokładność i prawdziwość pojedynczych wpisów nie podlega sprawdzeniu lub aktualizacji, a ich treść różni się w zależności od tego, które z krajowych służb policji wprowadziło wpis. Obywatel lub rezydent może uzyskać dostęp do dotyczących jej plików jedynie za pośrednictwem właściwego aktu prawa krajowego regulującego ochronę danych osobowych, które zdecydowanie różnią się w samych krajach „piętnastki”. Bardzo utrudniona jest procedura wprowadzenia poprawek nieprawdziwych wpisów na wniosek zainteresowanego. Problem braku kontroli oraz dostępu, stanie się bardziej rażący z chwilą, gdy Europol otrzyma w zarząd funkcję koordynacji prac narodowych służb wywiadowczych i policji. Gdy funkcjonariusze służb specjalnych będą pracować w ramach uprawnień Europolu, nic nie stanie na przeszkodzie udostępnianiu tajnych informacji współpracującym z nimi funkcjonariuszom policji, nawet gdyby takie informacje zostały zebrane z naruszeniem prawa.

Polska ustawa o cudzoziemcach przewiduje utworzenie wykazu cudzoziemców, których pobyt na terytorium RP jest niepożądany. Gromadzone są ponadto dane osobowe cudzoziemców, którym nadano status uchodźcy, udzielono azylu oraz cudzoziemców ubiegających się o nadanie statusu uchodźcy lub udzielenie azylu. Ponadto właściwe organy prowadzą rejestry w sprawach cudzoziemców. Porównanie regulacji Schengen do ustawodawstwa polskiego w tematyce gromadzenia danych nasuwa pewne trudności. Z jednej strony bowiem mowa jest o Systemie Informacyjnym Schengen, a więc sieci istniejącej między państwami stronami Porozumienia, gdzie określono zasady tworzenia systemu i jego eksploatacji. Oczywistym jest, że w polskich realiach nie odnajdziemy takiego systemu i instytucji z nią związanych, konieczna jest zmiana ustawy tworzącej Krajowy System Informacyjny oraz rozszerzenie katalogu gromadzonych w nim danych dotyczących zarówno osób jak i rzeczy. Znaczny postęp w zakresie dostosowywania krajowych systemów informatycznych do wymiany z SIS jest obserwowany od 2003r. Kiedy to został wdrożony do eksploatacji KSIP. Informacje w nim zawarte są udostępniane również dla Straży Granicznej.

Polska wejdzie do obszaru Schengen 28 października 2007r. - data ta jest determinowana przynajmniej dwoma powodami: ze względu na synchronizację systemów informatycznych; wejść do obszaru Schengen można tylko w momentach zmiany czasu z letniego na zimowy lub z zimowego na letni oraz faktem, że w Polsce musi powstać system informatyczny współpracujący z systemem informacyjnym Schengen drugiej generacji (SIS II), trzeba także znowelizować prawo pod kątem wejścia Polski do Schengen, a UE musi pozytywnie ocenić ochronę polskiej granicy wschodniej jako zewnętrznej granicy Unii. Według najnowszych planów w 2006 roku UE sprawdzi przygotowanie polskiej granicy wschodniej do pełnienia roli granicy obszaru Schengen, a także oceni współpracę straży granicznej z policją w obszarach przygranicznych. Jeśli ocena będzie negatywna, to wejście do obszaru Schengen może się opóźnić. Innym nie mniej ważnym elementem będzie także przeszkolenie służb mundurowych w używaniu systemu SIS II.

Rozdział 4

Ramy zagospodarowania i ochrony granicy państwowej.

4.1 Wiodąca rola Straży Granicznej.

Podstawowym zadaniem systemu ochrony granicy państwowej Rzeczypospolitej Polskiej jest zapewnianie maksymalnej szczelności przed zagrożeniami przestępczością graniczną, przy jednoczesnym zagwarantowaniu swobody ruchu granicznego i płynności odpraw granicznych. W tym kierunku zmierzają wszystkie działania dostosowawcze prowadzone przez Straż Graniczną (dalej jako SG). Szczególna uwaga jest poświęcona tym odcinkom granic, które będą w przyszłości pełniły rolę granic zewnętrznych UE. Tutaj skupia się większość działań związanych z rozbudową infrastruktury, wzmacnianiem kadrowym, modernizacją sprzętu i wyposażenia SG.

Polska, zgłaszając chęć akcesji do UE, stanęła przed koniecznością wdrożenia regulacji związanych z ochroną i kontrolą granicy, które zawarte są w dorobku prawnym UE. Rząd wyznaczył ramy tych działań w Strategii Zintegrowanego Zarządzania Granicą Państwową oraz w Planie Działania Schengen. Rozwijając przyjęte w tych dokumentach plany o charakterze ogólnopaństwowym w 2002 r. stworzono Koncepcję systemu ochrony granicy państwowej i kontroli ruchu granicznego dostosowanego do standardów Układu z Schengen z dnia 14 czerwca 1995 r. i Porozumienia Wykonawczego z dnia 19 czerwca 1990 r. o realizacji układu dotyczącego stopniowego znoszenia kontroli na wspólnych granicach - jej realizacja osiągnęła już etap końcowy.

Jednym z najistotniejszych warunków umożliwiających przyjmowanie standardów UE w zakresie ochrony jest posiadanie wyspecjalizowanej, jednolitej, zawodowej i samodzielnej formacji ochrony granic o charakterze policyjnym. W tym celu już w 1991 r. przekształcono rozformowane Wojska Ochrony Pogranicza w Straż Graniczną (SG). Powstała ona na mocy przyjętej w 1990 r. ustawy o Straży Granicznej, która unormowała szczegółowo zadania, organizację i zakres uprawnień tej formacji. Działania SG są ukierunkowane na: przeciwdziałanie i zwalczanie nielegalnej migracji, wykrywanie fałszerstw dokumentów, zapobieganie przekraczaniu granicy przez osoby poszukiwane i niepożądane oraz przemytowi (narkotyków, materiałów niebezpiecznych, w tym radioaktywnych oraz broni, towarów objętych akcyzą, samochodów).

W tym samym czasie uchwalono ustawę o ochronie granicy państwowej, która reguluje m.in.:

- pojęcie granicy państwowej,

- przebieg granicy państwowej na lądzie i rozgraniczenie morskich wód wewnętrznych i morza terytorialnego,

- przepisy obowiązujące na pograniczu,

- generalne zasady przekraczania granicy państwowej,

- organy zobowiązane do utrzymywania przejść

granicznych.

Polska uregulowała też stosunki prawne na granicach z państwami sąsiednimi w oparciu o nowoczesne rozwiązania legislacyjne.

Wynegocjowano stosowne umowy międzyrządowe, w tym regulujące:

Od 2002 r. realizuje się cele zawarte w Koncepcji systemu ochrony granicy państwowej i kontroli ruchu granicznego:

SG wypracowała własny model infrastruktury granicznej. Uwzględnia on m.in. następujące założenia:

W ramach uzupełnienia infrastruktury granicznej na przyszłej granicy zewnętrznej UE, SG włączyła do ochrony wschodniego odcinka granicy państwowej 18 nowych strażnic. Równocześnie oddano do użytku 2 nowe budynki w miejsce starych strażnic. Na realizację tego zadania wydatkowano łącznie ponad 90 mln PLN. W 2004 r. przez włączenie jeszcze jednej jednostki - także na granicy z Ukrainą - zakończono plan budowy i włączenia strażnic SG w system ochrony wschodniego odcinka granicy państwowej.

Rozbudowa infrastruktury granicznej uwzględnia naturalne cechy granicy i strefy nadgranicznej, a także obecne i prognozowane zagrożenia na granicy państwowej. W ten sposób łącznie na odcinkach stanowiących zewnętrzną granicę UE funkcjonować będą 62 graniczne jednostki organizacyjne. Średnia długość ochranianego odcinka docelowo ulegnie skróceniu do niecałych 22 km. Standard ten pozwala m.in. na:

W ramach realizowanego „Programu dostosowania struktur Straży Granicznej do standardów Schengen” w latach 2002-2003 osiągnięto pełną integrację służb ochrony granicy „zielonej” i kontroli ruchu granicznego. Istota zmian polegała przede wszystkim na połączeniu służb kontroli ruchu granicznego i ochrony granicy („zielonej”), a także pionu operacyjnego i dochodzeniowo-śledczego. W I etapie - od stycznia 2002 - zmiany wprowadzono w Komendzie Głównej SG, w II - od kwietnia 2002 r. - w komendach oddziałów. W III - od stycznia 2003 r. odpowiednie przekształcenia wdrożono na poziomie granicznych placówek kontrolnych i strażnic przez połączenie niektórych lądowych i morskich granicznych placówek kontrolnych ze strażnicami oraz niektórych strażnic ze sobą.

Nastąpiło pełne wdrożenie nowych instrumentów prawnych wprowadzonych nowelizacją ustawy o Straży Granicznej z 11 kwietnia 2002 r. SG uczestniczyła m.in. w pracach legislacyjnych nad aktami wykonawczymi MSWiA do przepisów ustawy, które określają sposoby dokumentowania przez SG kontroli operacyjnej i czynności operacyjno-rozpoznawczych, niejawnego nadzorowania, wytwarzania, przemieszczania, przechowywania i obrotu przedmiotami przestępstwa a także nabycia, zbycia lub przejęcia takich przedmiotów. Opracowano i wdrożono w życie przepisy o charakterze instrukcyjnym SG w zakresie wykonywania czynności operacyjno-rozpoznawczych i dochodzeniowo-śledczych. Stworzono możliwości korzystania przez SG z sił i środków Policji podczas stosowania nowych uprawnień.

SG wdrożyła zalecenia UE dotyczące m.in. kontroli ruchu granicznego. Kwestię tę reguluje rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 25 czerwca 2002 r. w sprawie kontroli granicznej dokonywanej przez funkcjonariuszy Straży Granicznej. Zawarte w nim zasady i procedury są zgodne z wymogami UE, w tym w szczególności z zapisami obecnego Wspólnego Podręcznika Schengen.

Planowo przebiega wdrażanie harmonogramu uzawodowienia SG w latach 2003-2006. W okresie tym SG będzie sukcesywnie zmniejszać ilość funkcjonariuszy pochodzących z poboru - aż do całkowitej rezygnacji ze służby kandydackiej w 2006 r. Jednocześnie corocznie będzie następowało zwiększanie o 1325 liczby funkcjonariuszy służby zawodowej (łącznie o 5300), z czego 80% jest i będzie kierowanych do jednostek na przyszłej granicy zewnętrznej.

W 2002 r. wprowadzono nowy Model szkolenia zawodowego funkcjonariuszy Straży Granicznej. Jego generalnym założeniem jest integracja służb ochrony granicy „zielonej” i kontroli ruchu granicznego. Tematyka ta jest także systematycznie realizowana w ramach kolejnych programów twinningowych. W ramach tych projektów uczestnicy szkolenia, po jego zakończeniu, są zobowiązani, jako „multiplikatorzy”, do przekazywania wiedzy innym funkcjonariuszom w macierzystych jednostkach organizacyjnych.

W latach 2002-2003 SG wprowadziła całościowy system zarządzania kadrami. Składa się on ze związanych i komplementarnych systemów naboru, szkolenia i doskonalenia zawodowego, opiniowania i programowania drogi zawodowej oraz typowania rezerwy kadrowej.

W celu zapewnienia SG odpowiedniego zaplecza logistycznego, we wszystkich granicznych placówkach kontrolnych SG oraz niektórych podległych im przejściach granicznych funkcjonuje oprogramowanie Zintegrowany System Ewidencji (ZSE), który umożliwia automatyczną aktualizuję baz danych w granicznych placówkach kontrolnych SG. Obecnie kontynuowane są prace, wszystkie jednostki SG będą miały dostęp do sieci rozległej oraz bezpośredni lub pośredni dostęp do wszystkich, zarówno wewnętrznych jak i zewnętrznych baz danych, jakimi dysponuje SG.

W I połowie 2003 r. SG dokonała oceny i typowania infrastruktury organizacyjnej i technicznej niezbędnej w dalszym ciągu na przyszłej wewnętrznej granicy UE. Wspólnie ze stroną niemiecką dokonywana jest ocena funkcjonowania przejść granicznych po wstąpieniu Polski do UE. Posłuży ona opracowaniu koncepcji organizacji kontroli granicznej. Podobne działania podjęto na granicy z: Czechami, Słowacją i Litwą. Podjęto też wstępne przygotowania do opracowania stopniowej alokacji sił i środków oraz wprowadzenia niezbędnych zmian, których celem będzie dostosowanie struktury organizacyjnej na przyszłej granicy wewnętrznej do zmienionego charakteru zadań i sposobu ich realizacji.

Za pierwszoplanowe w kontaktach międzynarodowych SG uznaje stosunki ze służbami granicznymi państw sąsiednich. Ze względu na priorytety wynikające z procesu dostosowania do wymogów UE i znaczenie granicy polsko-niemieckiej, głównym partnerem SG jest i będzie pozostawała Federalna Straż Graniczna RFN. Rozwiązania przyjęte z partnerem niemieckim umożliwiają wspólne planowanie i organizowanie ochrony najbardziej zagrożonych odcinków. Na bieżąco realizowana jest współpraca w przejściach granicznych. Dobre efekty przynosi organizowanie wspólnych patroli, w których funkcjonariusze jednej służby pełnią rolę konsultantów na terytorium drugiego państwa. Na granicy z RFN działają wspólne punkty kontaktowe, nastąpiła też wymiana oficerów łącznikowych. Polskie i niemieckie służby graniczne podjęły w IV kwartale 2003 r. nową formę współpracy: tworzenie i działanie wspólnych grup dochodzeniowo-śledczych.

SG sukcesywnie przenosi wypracowane na granicy polsko-niemieckiej formy współpracy do współpracy z pozostałymi sąsiadami, w tym również zza przyszłej zewnętrznej granicy.

SG podjęła aktywne kontakty dwustronne ze służbami granicznymi państw członkowskich UE. Przywiązuje też dużą wagę do współpracy regionalnej, w tym w ramach konferencji szefów służb granicznych państw regionu Morza Bałtyckiego oraz konsultacji szefów służb granicznych państw Grupy Wyszehradzkiej.

SG uczestniczy w roli „aktywnego obserwatora” w pracach stałych grup roboczych, komitetów i innych gremiów UE zajmujących się problematyką ochrony granic, takich jak: Strategiczny Komitet ds. Imigracji, Granic i Azylu (SCIFA+) oraz Wspólna Jednostka Praktyków ds. Granic (CU). SG uczestniczy w pracach Centrum ds. Granic Lądowych (CLB). Przygotowuje się do udziału w operacjach w portach lotniczych. We wrześniu 2003 r. SG delegowała reprezentanta do prac w Centrum ds. Analiz Ryzyka (RAC) w Finlandii. SG wysoko ocenia rezultaty projektu „Minimalne wymogi programów szkolenia służb granicznych” i zgłosiła kandydaturę oficera SG do prac Centrum ds. Szkoleń Służb Granicznych (ACT) w Austrii. SG z zainteresowaniem monitoruje prace nad propozycją utworzenia „Border Management Agency”. Formacja wyraża gotowość aktywnego włączenia się w jej prace jednakże z uwzględnieniem polskiego stanowiska w sprawie Eurokorpusu Granicznego. SG niezmiennie stoi na stanowisku, że tylko narodowe służby graniczne powinny odpowiadać za ochronę i kontrolę granic państwowych, a funkcjonariusze państw trzecich mogą uczestniczyć w tych działaniach tylko w charakterze obserwatorów, bez uprawnień wykonawczych.

Realizowana jest stała modernizacja wyposażenia SG. Obejmuje ona m.in. nowoczesny sprzęt transportowy, technikę specjalną, uzbrojenie, sprzęt łączności i informatyczny, specjalistyczny, w tym do kontroli ruchu granicznego, samochody z termowizją, przenośne kamery termowizyjne, środki obserwacji, nowoczesne jednostki pływające i latające. Wykorzystanie przez SG aparatury termowizyjnej zamontowanej na środkach transportu lądowego i powietrznego podniosło znacząco efektywność działań. Dobrze sprawdza się także wyposażenie indywidualne funkcjonariuszy do obserwacji technicznej. SG systematycznie uzupełnia wyposażenie i sprzęt niezbędny do przeprowadzania kontroli ruchu granicznego zgodnie ze standardami UE (w 2002 r. - o wartości ponad 13 mln PLN). Doposażanie w taki sprzęt odbywa się i będzie się odbywało corocznie, stosownie do konieczności uzupełniania braków, oceny potrzeb modernizacyjnych oraz możliwości finansowych SG. Natomiast z funduszy PHARE dofinansowywano zakupy sprzętu łączności i informatyki (m.in. system transgranicznej łączności radiowej, sprzęt telekomunikacyjny), transportowego (samochody terenowe typu land rover oraz samochody do przewozu osób zatrzymanych), mobilnej obserwacji technicznej, umundurowania na złą pogodę oraz sprzętu techniki specjalnej (w tym jednostki nadzoru dla helikopterów i czytniki paszportów).

Dalsze wzmacnianie skuteczności ochrony zewnętrznej granicy zakłada budowę odcinków technicznego zabezpieczenia granicy składających się z systemów obserwacji termowizyjnej oraz barier perymetrycznych. Zostaną one zainstalowane na wytypowanych już, szczególnie zagrożonych odcinkach granic i włączone do sieci teleinformatycznej.

Granicę morską, jako część zewnętrznej granicy UE, zabezpieczy system radiolokacyjnego nadzoru polskich obszarów morskich. Termin realizacji inwestycji zależy w dużej mierze od wsparcia finansowego i decyzji UE.

Stworzenie nowoczesnego systemu zarządzania ochroną granicy wymagało i nadal wymaga znacznych nakładów finansowych na pozyskanie/uzupełnienie/modernizację wyposażenia i sprzętu dla SG. Znacznego wsparcia udzieliła tu UE. Nie bez znaczenia dla SG było wsparcie udzielane przez poszczególne państwa członkowskie UE, w tym w szczególności RFN. Wysokość środków PHARE przyznanych dotychczas SG w ramach realizacji programów pomocowych: CBC, PNP, twinning to ponad 88 mln euro. Z budżetu SG na wkład własny do realizacji tych programów przeznaczono ponad 31 mln euro. Udział środków PHARE w zakończonych programach pomocowych wyniósł ok. 24 mln euro. Udział środków PHARE w realizowanych obecnie programach pomocowych wynosi ok. 52 mln euro. Planowana jest realizacja kolejnych programów pomocowych z udziałem środków PHARE w wysokości ponad 13 mln euro.

SG posiada nowoczesne instrumenty prawne. Dokonała stosowanych zmian organizacyjnych. Sukcesywnie uzupełnia stan wyposażenia i systemów informatycznych. Obecnie formacja:

Najnowsze statystyki pokazują, że największe gangi przemytników zaczynają omijać Polskę. Po prostu przez nasze terytorium coraz trudniej się dostać na Zachód. Polska granica wschodnia zaczęła się robić szczelna. Ci nieliczni przemytnicy, którym udaje się sforsować wschodnią granicę, są przechwytywani na zachodniej. W opinii Brukseli Polska coraz lepiej strzeże zewnętrznych granic wspólnoty. Dwa lata temu straszono, że nasza wschodnia granica będzie najsłabszą rubieżą unii.

Według danych Interpolu, granice unii szturmuje co roku prawie pół miliona nielegalnych imigrantów. Do niedawna na głównych szlakach przemytniczych znajdowała się Polska. Stary przemytniczy szlak do Niemiec (zwany centralnym) - przez Kabul, Islamabad, Moskwę, Kijów i Warszawę - wskutek uszczelnienia polskich granic biegnie teraz przez Pragę i Bratysławę. Z danych czeskiej Straży Granicznej wynika, że w 2003 r. ze Słowacji przedostało się do Czech 10 tys. imigrantów. W Czechach na przerzut czeka obecnie 100 tys. ludzi. Także z Petersburga i Kaliningradu nie przerzuca się już przez Polskę kontrabandy. Łatwiej to robić przez terytorium Szwecji.

Jeszcze kilka lat temu przemytnicy, którzy szturmowali polskie granice, mieli lepsze wyposażenie niż nasi pogranicznicy. Na ponad 460-kilometrowym odcinku granicy ochranianym przez Nadbużański Oddział Straży Granicznej funkcjonowało jedynie osiem strażnic. Dziś placówek jest siedemnaście i praktycznie nie sposób przejść granicy niepostrzeżenie, a co dopiero przemycić towary na większą skalę.
Dzięki funduszom z unii Straż Graniczna kupiła ponad sto terenowych land roverów i mercedesów, sprzęt radiowy, systemy obserwacji dzienno-nocnej (za prawie 4 mln euro), elektroniczne czytniki paszportów, kilkaset motocykli Honda i austriackich KTM, śmigłowce, okręty dla Morskiego Oddziału Straży Granicznej, a także kamizelki kuloodporne czy gogle noktowizyjne. Na przejściach granicznych pojawiły się też bramki sygnalizujące przewożenie materiałów radioaktywnych. - Wreszcie podjęliśmy z przemytnikami równą walkę. Do naszej skuteczności przekonała się też Bruksela, która wysyła coraz mniej kontroli - mówi płk Andrzej Wójcik z Nadbużańskiego Oddziału Straży Granicznej.

Granica z Ukrainą na Bugu wydaje się wciąż łatwa do sforsowania, bo patrol pograniczników pilnuje 20-kilometrowego odcinka. To pozory, gdyż nowoczesny sprzęt umożliwia niemal pełną kontrolę. W ciągu pierwszych siedmiu miesięcy naszego członkostwa w unii na wschodniej granicy zatrzymano 632 nielegalnych imigrantów, podczas gdy rok wcześniej jedynie 199.

O szczelności polskich granic świadczy też wzrost cen wśród przemytników. Za przeprawę z Moskwy do Berlina przez Polskę trzeba już zapłacić 7 tys. dolarów od osoby, podczas gdy przed przystąpieniem Polski do unii nie żądano więcej niż 3 tys. dolarów. Ceny wzrosły, bo wpadki są nagminne: w ubiegłym roku funkcjonariusze z nadbużańskiego oddziału zatrzymali 160 organizatorów przerzutów. Oczywiście nadal zdarzają się wypadki korumpowania strażników, ale polskie służby są coraz skuteczniejsze w ich wykrywaniu. W 2003 r. pod zarzutem korupcji zatrzymano 50 funkcjonariuszy.

Prawdziwym wyzwaniem będzie przystąpienie Polski do układu z Schengen. Jednym z warunków przyjęcia nas do grupy Schengen jest wprowadzenie jednolitego systemu ewidencyjnego osób, które przekraczając granicę, naruszyły prawo. Jak zapewnia porucznik Mirosław Szaciłło z Komendy Głównej Straży Granicznej, wszystkie jednostki straży mają już dostęp do jednolitej bazy danych. Będziemy gotowi na przystąpienie do układu z Schengen w ciągu dwóch lat.

    1. Służby współpracujące - Policja.

Cele postawione przed Policją w kontekście zintegrowanego zarządzania granicą to przede wszystkim realizacja zadań ustawowych oraz wykonywanie zadań szczególnych, które koncentrują się głównie na przedsięwzięciach z dziedziny łączności, informatyki, wydalania i konwojowania cudzoziemców przebywających nielegalnie na terytorium RP, opieki nad aresztami deportacyjnymi i strzeżonym ośrodkiem dla cudzoziemców w Lesznowoli, wyposażenie w specjalistyczne środki transportowe, zwalczanie przestępczości transgranicznej, współpraca z partnerami zagranicznymi oraz polskimi ( Strażą Graniczną, urzędami celnymi, inspekcją celną) w kontekście w/w zadań.

Perspektywa integracji europejskiej, przynależność Policji polskiej do międzynarodowych oraganizacji policyjnych ( Interpol, Europol), jak również zagrożenia płynące, m.in. ze strony, rozwijającej się w Polsce przestępczości zorganizowanej i przestępczości narkotykowej spowodowały utworzenie scentralizowanych i funkcjonujących w sklai kraju służb Policji ścigających przestępczość zorganizowaną i narkotykową. Wymaga to utworzenia specjalnych, bezpiecznych i wyizolowanych systemów informatycznych zapewniających przesyłanie, gromadzenie i przetwarzanie informacji uzyskanych z różnych źródeł i wykorzystania ich do celów operacyjnych i dochodzeniowo-śledczych. Rozwiązania te powinny opierać się na nowoczesnych i sprawdzonych w policjach światowych systemach analizy kryminalnej ALERT oraz systemach gromadzenia i przetwarzania informacji graficznych typu POSIGRAF, pozwalających na bezpośrednie włączenie do policyjnych serwisów informacyjnych danych graficznych ( zdjęć osób pozostających w zainteresowaniu policji lub np. zdjęć rzeczy utraconych).

Celem planowanych przedsięwzięć związanych z obsługą informacyjną policji jest zapewnienie dostępu wszystkim policjantom na każdym szczeblu struktury organizacyjnej Policji do zasobów informacyjnych, które są lub w najbliższej przyszłości będą eksploatowane w polskiej Policji, do zewnętrznych baz danych ( np. PESEL, REGON, Kartoteka Skazanych i tymczasowo Aresztowanych i innych) w tym także będących w gestii innych państw europejskich do których polska Policja ma dostęp.

Policja wykonując swoje zadania uczestniczy w wielu przedsięwzięciach, mających na celu eliminowanie powstających zagrożeń, w tym także występujących w strefie przygranicznej. Zapewnienie bezpieczeństwa i porządku publicznego realizowane jest w sposób ciągły na podstawie opracowanych wniosków, wynikających ze sporządzonych okresowo w poszczególnych jednostkach Policji, analiz stanu bezpieczeństwa na danym terenie. Powyższe analizy stanowi podstawę do określenia priorytetów działania oraz do wyznaczania nowych zadań dla poszczególnych służb.

Jednym z zadań za które odpowiedzialna jest policja jest deportacja i konwojowanie cudzoziemców przebywających nielegalnie na terytorium RP. Realizacja powyższych zadań wiąże się z koniecznością transportowania deportowanych na znaczne odległości do przejść granicznych (wielokrotnie z granicy zachodniej do przejść na granicy wschodniej) oraz do aresztów deportacyjnych i strzeżonego ośrodka dla cudzoziemców, gdzie przebywają do chwili usunięcia formalnych przeszkód uniemożliwiających wydalenie. Dzieje się tak ze względu na brak ustawowych upoważnień dla Straży Granicznej do realizowania konwojów dla deportowanych. Z tego względu Policja wykonuje te zadania na jej rzecz, najwięcej zadań tego typu wykonywanych jest przez przygraniczne jednostki Policji.

W celu skutecznego zapobiegania i zwalczania patologicznych zjawisk występujących w rejonach przygranicznych, konieczne jest doposażenie polskiej Policji w nowoczesny sprzęt do walki z przestępczością transgraniczną (nielegalne przekroczenie granicy w celach przemytu towarów i narkotyków, nielegalne przekraczanie granicy w celach przemytu ludzi, wymuszenia rozbójnicze, napady na TIR-y, kradzieże i przemyt samochodów, stwarzanie zagrożenia na drogach, rzekach oraz wodach śródlądowych) - to znaczy doposażenie jednostek Policji w sprzęt pływający na granicy wschodniej i północnej oraz doposażenie jednostek Policji na granicy wschodniej w śmigłowce.

Celem efektywnej realizacji zadań Policja współpracuje z innymi organami ścigania na podstawie szczegółowych aktów prawnych. W przypadku ochrony granic i zapewnienia bezpieczeństwa na terenach przygranicznych najistotniejsze są następujące akty prawne: Porozumienie Komendanta Głównego Straży Granicznej i Komendanta Głównego Policji z 15 czerwca 1998r.;Porozumienie Komendanta Głównego Policji i Prezesa Głównego Urzędu Ceł z 9 kwietnia 1999r. Porozumienia te określają zasady i ramy współpracy w zakresie działań prewencyjnych, czynności operacyjno-rozpoznawczych, dochodzeniowo-śledczych oraz wymiany informacji. Wykonanie tych porozumień zdecydowanie usprawnia współpracę międzyinstytucjonalną i podnosi skuteczność działań wymierzonych w różne aspekty przestępczości.

Służba kryminalna Policji realizuje m.in. zadania polegające na podejmowaniu przedsięwzięć wspomagających SG i służbę celną na terenie całego kraju. Współdziałanie Policji ze Strażą Graniczną jest koordynowane przez Biuro Służby Kryminalnej Komendy Głównej Policji i obejmuje przede wszystkim przeciwdziałanie przemytowi przez granicę kradzionych pojazdów i innych przedmiotów, wykrywanie i zapobieganie nielegalnej migracji i handlu ludźmi, a także zatrzymywanie osób poszukiwanych. Wzajemna pomoc dotyczy również wykorzystania w uzasadnionych okolicznościach środków techniki operacyjnej.

Dużą rolę w ochronie granicy odgrywa wymiana informacji, zgodnie z zawartym porozumieniem wszystkie Komendy Wojewódzkie Policji, Komenda Stołeczna Policji, oraz komórki organizacyjne Komendy Głównej Policji od czerwca 1998 roku mogą korzystać z bazy danych Komendy Głównej SG zawierającej informacje o samochodach osobowych przekraczających granicę RP i osobach nimi podróżujących - EPL (Ewidencja Pojazdów Luksusowych) oraz dokumentacji zastrzeżeniowej w zakresie informacji o osobach poszukiwanych przez organy ścigania i wymiaru sprawiedliwości. Funkcjonariusze SG mają natomiast dostęp do policyjnych zbiorów informatycznych, zwłaszcza Zintegrowanego Systemu Informacji Policyjnej (ZSIP), Centralnej Kartoteki Rzeczy Utraconych (CKRU) oraz danych związanych z ewidencją pojazdów.

Zgodnie Porozumieniem Komendanta Głównego Policji i Prezesa Głównego Urzędu Ceł z 9 kwietnia 1999r. współdziałanie służby kryminalnej Policji ze służbą celną obejmuje m.in. przekazywanie na zasadzie wzajemności syntetycznych opracowań uznanych przez strony porozumienia za przydatne w dziedzinie zapobiegania i zwalczania przestępczości związanej z obrotem towarowym z zagranicą.

Dla efektywnego zwalczania przestępczości zorganizowanej konieczne jest również doposażenie służby kryminalnej polskiej Policji w wyspecjalizowany sprzęt do zwalczania przestępczości zorganizowanej i narkotykowej (pojazdy do ochrony świadka koronnego, pojazdy dla służb zwalczających przestępczość narkotykową i zorganizowaną, furgony typu „Ambulans Pirotechniczny” dla służb minersko-pirotechnicznych).

Koniecznym warunkiem jest także maksymalne wykorzystanie dostępu środków szkoleniowych i zwiększenie posiadanych możliwości doskonalenia zawodowego, w tym specjalistycznego (m.in. we współpracy z instytucjami cywilnymi) i językowego.

    1. Służby współpracujące - służba imigracyjna.

Urząd do Spraw Repatriacji i Cudzoziemców został utworzony 1 lipca 2001r. Na podstawie przepisów ustawy z dnia 11 kwietnia 2001r. o zmianie ustawy o cudzoziemcach, powstał na bazie Departamentu Migracji i Uchodźstwa MSWiA, Departamentu Obywatelstwa MSWiA oraz Centralnego Ośrodka Recepcyjnego dla Uchodźców w Podkowie Leśnej.

W latach 2003-2005 Urząd do Spraw Repatriacji i Cudzoziemców będzie prowadził dalsze prace legislacyjne dotyczące kwestii cudzoziemców w związku z koniecznością dostosowywania polskiego prawa do stale zmieniającego się ustawodawstwa Unii Europejskiej. Ponadto w chwili obecnej prowadzi zgodnie z zakresem swego działania, sprawy dotyczące repatriacji, obywatelstwa wynikające z zadań administracji rządowej, legalizacji pobytu cudzoziemców, statusu uchodźcy, azylu i ochrony czasowej.

Urząd prowadzi współpracę międzynarodową w zakresie zjawisk migracyjnych i uchodźczych, ponadto gromadzi i analizuje informacje dotyczące krajów pochodzenia imigrantów oraz monitoruje sytuację migracyjną i uchodźczą.

Istotnym elementem strategii Polski jest określenie celów i kierunków polityki migracyjnej, w tym m.in. w zakresie skutecznego monitorowania napływu cudzoziemców, ich kontroli przed wjazdem, na granicy, w czasie przejazdu, pobytu i wyjazdu. Cele te wytyczyła już ustawa o cudzoziemcach z 1997 r. Szereg nowych rozwiązań wprowadziły akty prawne, które weszły w życie z dniem 1.09.2003 r.: nowa ustawa o cudzoziemcach oraz ustawa o udzieleniu cudzoziemcom ochrony na terytorium RP. Do najistotniejszych należą przepisy regulujące pobyt na podstawie wiz pobytowych, udzielanie zezwoleń na zamieszkanie na czas oznaczony oraz zezwoleń na osiedlenie się oraz wprowadzające nową instytucję - „zgoda na pobyt tolerowany” (udzielana cudzoziemcom, których nie można wydalić z terytorium RP, z uwagi na wystąpienie okoliczności ściśle określonych w ustawie).

Powyższe działania w powiązaniu z odpowiednio ukształtowaną polityką konsularną i wizową mają zapewnić skuteczną ochronę zewnętrznej granicy Unii Europejskiej przed niekontrolowanym napływem ludności głównie z krajów Trzeciego Świata. Także włączenie Polski do systemu VIS, na podstawie wytycznych Rady UE z 13 czerwca 2002 r. w sprawie Systemu Informacji Wizowej (VIS), ma zapewnić ochronę techniczną, a Państwom Członkowskim wymianę danych dotyczących wydawania wiz. System ma zapewniać gromadzenie i przechowywanie w/w danych oraz możliwość konsultacji dla służb dokonujących kontroli granicznej, legalności pobytu itd. Zgodnie z założeniami Komisji Europejskiej system VIS powinien mieć identyczną architekturę i podobne rozwiązania techniczne jak tworzony system SIS II. Pozwoli to, by niektórzy użytkownicy końcowi sytemu SIS II - w tym służby dokonujące kontroli granicznych, mogły konsultować się z bazą danych VIS.

    1. Służby współpracujące - Państwowa Straż Pożarna.

Państwowa Straż Pożarna (dalej jako PSP), jest zawodową, umundurowaną wyposażoną w specjalistyczny sprzęt formacją przeznaczoną do walki z pożarami, klęskami żywiołowymi i innymi miejscowymi zagrożeniami. Zadania te formacja realizuje na terenie całego kraju, ale ze względu na specyfikę terenów nadgranicznych zapewnienie bezpieczeństwa na tych obszarach wymaga podjęcia szczególnych starań. Skutki zdarzeń, które mają miejsce za granicą, mogą rozprzestrzenić się na terytorium Polski, a przyczynami zagrożeń na terytorium państwa sąsiedniego mogą być źródła znajdujące się w Polsce. Po przystąpieniu Polski do UE zadanie to stanęło się podwójnie ważnym, gdyż wschodnia granica Polski stała się zewnętrzną granicą Unii. Pociąga to za sobą wiele zmian. PSP musi być gotowa do funkcjonowania oraz do skutecznego wypełniania swoich zadań w zmienionych warunkach, powinna być także gotowa do prowadzenia efektywnej współpracy z innymi służbami, zwłaszcza tymi które bezpośrednio zaangażowane są w ochronę granicy.

Ważnym zatem jest zorganizowanie obszarów nadgranicznych w ten sposób, aby możliwe było wypełnianie zadań nałożonych na PSP nie tylko ustawodawstwem krajowym ale także przepisami prawa unijnego. Jednostki ratownicze PSP muszą mieć możliwość skutecznego reagowania na zagrożenia powstające w pasie nadgranicznym również wtedy, kiedy zagrożenie powstanie na terytorium państwa sąsiedniego, oraz szybkiego niesienia międzynarodowej pomocy ratowniczej.

Pomoc taka może być udzielona nie tylko państwom członkowskim UE, ale również państwom trzecim, jest to możliwe, dzięki decyzji Rady z dn. 23 października 2001r. ustanawiającej wspólny mechanizm wzmacniający współpracę podczas operacji ratowniczych ochrony cywilnej. Ważne jest także zapewnienie sprawnego funkcjonowania mechanizmów ustanowionych na podstawie dwustronnych umów dotyczących wzajemnej pomocy podczas katastrof i klęsk żywiołowych. Mechanizmy te powinny mieć zastosowanie nie tylko w czasie faktycznego niesienia pomocy ale przede wszystkim w trakcie ćwiczeń ratowniczych.

Właściwe chronienie zewnętrznej granicy Unii Europejskiej nie może wpływać na szybkość i efektywność międzynarodowej pomocy ratowniczej udzielanej przez jednostki PSP wschodnim sąsiadom naszego kraju. Można to zagwarantować tylko poprzez ciągłą współpracę z innymi służbami biorącymi udział w ochronie granicy ( np. ze służbami celnymi w zakresie uproszczenia procedur celnych dotyczących wyposażenia grup ratowniczych i środków pomocy humanitarnej, ze Strażą Graniczną w zakresie procedur szybkiego przekraczania granicy przez grupy ratownicze, z Policją w zakresie konwojowania transportów z pomocą), oraz utrzymywanie łączności z punktami kontaktowymi państw sąsiednich.

Kolejnym zagadnieniem które wiąże PSP z problematyką ochrony granicy jest konieczność zagwarantowania bezpieczeństwa w transporcie w strefach nadgranicznych, zwłaszcza, iż najpoważniejsze zagrożenie awarią lub katastrofą chemiczną występuje podczas transportu drogowego substancji niebezpiecznych. PSP jest szczególnie zainteresowana ograniczeniem liczby wypadków i katastrof komunikacyjnych, zwłaszcza w obszarach granicznych, gdzie negatywne skutki takich zdarzeń mogą oddziaływać na państwa sąsiednie. Wiąże się to ze stworzeniem odpowiedniego systemu monitoringu zintegrowanego z systemami pozostałych służb tak aby szybko i skutecznie można było minimalizować skutki występujących zagrożeń.

Polska została zobowiązana do wprowadzenia jednolitego europejskiego numeru alarmowego 112, w związku z tym rozbudowa infrastruktury nadgranicznej pociąga za sobą uwzględnienie zintegrowanych stanowisk kierowania obsługujących telefon 112. Priorytetem oczywiście jest tworzenie takich placówek w powiatach nadgranicznych, zaś z czasem będą one tworzone na obszarze całego kraju.

Zakończenie

Zmieniająca się na przestrzeni ostatniej dekady rzeczywistość geopolityczna naszego kraju niesie ze sobą potężne wyzwania. Polska przemieszczając się z orbity wpływów rosyjskich w kierunku europejskich i euro-atlantyckich ugrupowań integracyjnych napotyka na swojej drodze trudności i przeszkody w dostosowywaniu się do standardów bezpieczeństwa obowiązujących min. w starych krajach Unii Europejskiej. Przeszkody w płaszczyźnie ekonomicznej i mentalnej powstałe w wyniku kilkudziesięcioletnich zaniedbań rządów PRL zależnych od władz w Moskwie, stanowią obecnie znaczny balast na drodze do osiągnięcia standardów Unii Europejskiej, a co za tym idzie przyjęcia na siebie zobowiązań dotyczących ochrony granic wynikających z Porozumienia Wykonawczego do Układu z Schengen. W nowej rzeczywistości Polska znalazła się w sytuacji, w której żadne z państw, z którymi graniczyła w przed 1989 rokiem nie istnieje, a cele i priorytety polskiej polityki zagranicznej zostały gruntownie przeorientowane. Taka sytuacja nakłada na nasz kraj obowiązek sprecyzowania polityki państwa w stosunkach z cudzoziemcami przebywającymi na terytorium naszego kraju i odwiedzającymi nasz kraj a także ciągłe dostosowywanie przepisów do obowiązujących w Unii Europejskiej.

BIBLIOGRAFIA:

  1. DOKUMENTY:

  1. CZASOPISMA:

    1. Gazeta Wyborcza, 2000-2005

    2. Gazeta Prawna,2003-2005

    3. Gazeta Policyjna, 2003-2004

    4. Newsweek, 2004-2005

    5. Przegląd Prawa Europejskiego, 1996-1999

    6. Problemy ochrony granic, 2000

    7. Raporty i Analizy, 2004

    8. Studia Europejskie, 2000

    9. Wprost, 2000-2005

III. DRUKI ZWARTE:

    1. Barcz Jan: Prawo Unii Europejskiej, CE UW ,Warszawa 2002

    2. Beczuła Joanna (red.),Układ z Schengen. Współpraca policji i organów sprawiedliwości po Maastricht, wyd. Instytut Europejski Łódź 1998.

    3. Białocerkiewicz Jan, Wschodnia granica RP zewnętrzną granicą Unii Europejskiej, wyd. Centrum Szkolenia SG Kętrzyn 2001.

    4. Białocerkiewicz Jan Cudzoziemcy w Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, TNOiK,Warszawa 2001

    5. Emmert Frank, Morawiecki Mateusz, Prawo Europejskie, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa-Wrocław 2001.

    6. Gabara Ewa, Stanowisko Polski w zwalczaniu międzynarodowej przestępczości zorganizowanej, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2004.

    7. Galster Jan, Witkowski Zbigniew, Kompedium wiedzy o Unii Europejskiej z uwzględnieniem Traktatu Amsterdamskiego i Traktatu z Nicei, Wydanie IV uzupełnione, TNOiK, Toruń 2002.

    8. Gałach Adam, Bezpieczeństwo systemów teleinformatycznych w Unii Europejskiej, Oddk, Gdańsk 2004.

    9. Góralczyk Bogdan (red.): Polska policja na drodze do Unii Europejskiej, Centrum Europejskie UW, Warszawa 2000.

    10. Grabbe Heather, Wpływ 11września 2001r. Na dziedzinę wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych Unii Europejskiej, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2004.

    11. Iglicka Krystyna, Unijny wymiar bezpieczeństwa z perspektywy migracji międzynarodowych i dylematów wielokulturowości, Centrum Studiów Międzynarodowych, Warszawa 2004

    12. Jaworski Piotr (red.), Polska droga do Schengen - Opinie ekspertów, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2000.

    13. Kielc Mariusz, Warunki wjazdu cudzoziemców i zabezpieczenia wiz wybranych państw, Centrum Szkolenia SG Kętrzyn 2003..

    14. Milczarek Dariusz, Nowak Alojzy: Integracja europejska wybrane problemy, CE UW, Warszawa, 2003

    15. Przyborowska-Klimczak Anna, Szkrzydlo-Tefelska Ewa, Dokumenty Europejskie Tom III, Wydawnictwo "Morpol", Lublin 1999.

    16. Wasilewski Aleksander Granica lorda Curzona (polska granica wschodnia od Wersalu do Schengen - traktaty, umowy, przejścia graniczne, podróżni, wizy),Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2003

    17. Mik Cezary, Europejskie Prawo Wspólnotowe, Zagadnienia teorii i praktyki. Tom I, Wydawnictwo C. H. BECK, Warszawa 2000.

    18. Perkowski Macej, Wymiar sprawiedliwości Unii Europejskiej - wybrane zagadnienia, Wydawnictwa Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2003.

    19. Podolski Antoni, Program Haski (Bezpieczeństwo wewnętrzne i sprawiedliwość w latach 2005-2009) - Polska perspektywa, Centrum Studiów Międzynarodowych, Warszawa 2004.

    20. Saganek Przemysław, Skoczny Tadeusz (red.), Wybrane problemy i obszary dostosowania prawa polskiego do prawa Unii Europejskiej, Centrum Europejskie UW, Warszawa 1999.

    21. Westphal Volker, Stoppa Edgar, Prawo Europejskie dla Straży Granicznej - podręcznik i materiały robocze do celów szkoleniowych, Lubeka 2003.

  1. ŹRÓDŁA INTERNETOWE:

Załącznik 1:

Wykaz państw, z którymi Polska zawarła porozumienia o wzajemnym zniesieniu obowiązku wizowego lub które jednostronnie zniosły obowiązek wizowy dla obywateli RP: z dniem 1 maja 2004 r., obywatele RP korzystają z zasady swobody przepływu osób w ramach Unii Europejskiej/Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EU/EOG).

Dokumentem podróży uprawniającym do bezwizowego wjazdu i pobytu na terytorium UE/EOG przez okres 90 dni jest paszport bądź dowód osobisty (starego lub nowego wzoru).

Państwo

Okres pobytu

Uwagi

ALBANIA

do 90 dni

obywateli jednostronnie, tylko dla RP

ANDORA

jak EU/EOG

 

ARGENTYNA

do 90 dni

 

AUSTRIA*

EU/EOG

stosuje regulacje Schengen

BELGIA*

EU/EOG

stosuje regulacje Schengen

BOLIWIA

do 90 dni

 

BOŚNIA I HERCEGOWINA

do 90 dni  

decyzja jednostronna BiH na okres 15.05 do 30.09.2004 r. (obejmuje również tranzyt)

BUŁGARIA

do 90 dni

 

BRAZYLIA

do 90 dni

 

BRUNEI

do 14dni

 

CHILE

do 90 dni

 

CHORWACJA

do 90 dni

 

CZECHY

EU/EOG

 

CYPR

EU/EOG

 

DANIA*

EU/EOG

stosuje regulacje Schengen

ESTONIA

EU/EOG

 

FILIPINY

do 21 dni

jednostronnie, tylko dla obywateli RP

FINLANDIA*

EU/EOG

stosuje regulacje Schengen

FRANCJA*
oraz Gwadelupa, Martynika, Réunion, Gujana Francuska, Mayotte, Saint-Pierre i Miquelon, Polinezja Francuska, Nowa Kaledonia, Wallis i Futuna, Francuskie Ziemie Południowopolarne

EU/EOG

stosuje regulacje Schengen

GRECJA*

EU/EOG

stosuje regulacje Schengen

HISZPANIA*

EU/EOG

stosuje regulacje Schengen

HONDURAS

do 90 dni

 

HONG-KONG (SRA CHRL)

do 90 dni

 

IRLANDIA

EU/EOG

 

ISLANDIA*

EU/EOG

stosuje regulacje Schengen

IZRAEL

do 90 dni

 

JAPONIA

do 90 dni

 

KIRGISTAN

do 30 dni

jednostronnie, tylko dla obywateli RP

KOREA PŁD.

do 90 dni

 

KOSTARYKA

do 90 dni

 

LIECHTENSTEIN

EU/EOG

 

LITWA

EU/EOG

 

LUKSEMBURG*

EU/EOG

stosuje regulacje Schengen

ŁOTWA

EU/EOG

 

MAKAO (SRA CHRL)

do 90 dni

 

MALEZJA

do 90 dni

 

MALTA

EU/EOG

 

MEKSYK

do 90 dni

 

MONAKO

jak EU/EOG

 

NIDERLANDY*

EU/EOG

stosuje regulacje Schengen

NIKARAGUA

do 90 dni

 

NORWEGIA*

EU/EOG

stosuje regulacje Schengen

PANAMA

do 90 dni

 

PERU

do 90 dni

jednostronnie, tylobko dla ywateli RP, w celach turystycznych i tranzytowych

RPA

do 30 dni

jednostronnie, tylko dla obywateli RP

PORTUGALIA*

EU/EOG

stosuje regulacje Schengen

NIEMCY*

EU/EOG

stosuje regulacje Schengen

RUMUNIA

Do 90 dni

 

SAINT LUCIA

do 28 dni

jednostronnie, tylko dla obywateli RP

SAN MARINO

jak EU/EOG

 

SERBIA I CZARNOGÓRA

do 90

jednostronnie, tylko dla obywateli RP

SINGAPUR

do 30 dni

z możliwością przedłużenia do 90 dni

SŁOWACJA

EU/EOG

 

SŁOWENIA

EU/EOG

do 90 dni

SZWAJCARIA

do 90 dni

do 90 dni

SZWECJA*

EU/EOG

stosuje regulacje Schengen

UKRAINA

do 90 dni

jednostronnie, tylko dla obywateli RP

URUGWAJ

do 90 dni

 

WĘGRY

EU/EOG

 

WŁOCHY*

EU/EOG

stosuje regulacje Schengen

Z.K. W. BRYTANII I IRLANDII PŁN.
oraz Wyspa Man i Wyspy Normandzkie

EU/EOG

 

 

Uwaga - powyższe regulacje nie dotyczą wyjazdów w celu podjęcia pracy, nauki lub na pobyt stały.

Uwaga - państwa zaznaczone gwiazdką(*) stosują regulacje Schengen.

Załącznik 2:

Komponenty SIS

Do składników systemu należą: C.SIS (SIS centralny), N.SIS (SIS krajowy), SIRENE (Supplementary Information Request at the National Entrees).

 C.SIS - komputer centralny w Strasburgu.
Jest to techniczna jednostka wspierająca. Jej zadania polegają na utrzymaniu w gotowości danych ujętych w SIS do przeprowadzenia zautomatyzowanego zapytania, zapewnienia integralności/synchroniczności danych, jednostka centralna dla N.SIS.

 N.SIS - krajowa jednostka techniczna.
Jest to krajowy węzeł SIS. Jego zadanie polega na utrzymaniu w gotowości danych ujętych w SIS do przeprowadzenia krajowego zautomatyzowanego zapytania, zaopatrywanie krajowych systemów informacyjnych w dane SIS.

 SIRENE.
Jest to biuro zajmujące się wystawianiem dokumentów towarzyszących w trybie art. 95 oraz tłumaczeniami pisemnymi, partner do rozmów i placówka kontaktowa dla innych biur SIRENE. Zajmuje się również przekazywaniem pozostałych konsultacji (np. wymiar sprawiedliwości, urząd ds. cudzoziemców, itp.). Przedstawicielstwo kraju w gremiach Schengen.

BUDOWA SIS

0x01 graphic

Załącznik 3:

Dane przechowywane w SIS

Rodzaj poszukiwania

Liczba rekordów w roku 2003

Liczba trafień w 2002

art. 95 - zatrzymanie celem ekstradycji

13 826

546

art. 96 - odmowa wjazdu

775 868

6 156

art. 97 - poszukiwanie osób celem aresztowania i ustalenia pobytu

33 581

210

art. 98 - ustalanie pobytu

34 379

735

art. 99 - celem niejawnej rejestracji

10 821

445

art. 100 - skradzione, przywłaszczone lub w inny sposób zaginione:

9 741 511

3 604

suma

10 616 138

11 696

M.Kielc, Schengen w teorii i praktyce w: Problemy ochrony granic, 2000, nr 12, str. 69

Nazwa obu porozumień pochodzi od miejsca spotkania szefów państw, w którym podpisywali pierwszą umowę. Miało to miejsce w momencie, kiedy ich statek przepływał po rzece Mozeli na wysokości miejscowości Schengen (Luksemburg).

Europejska Współpraca Policji.

granice wewnętrzne -wspólne granice lądowe Stron Układu oraz ich porty lotnicze krajowe i porty morskie przeznaczone dla regularnych połączeń promowych z terenu Strony Układu i na jej teren bez przerywania podróży w portach położonych poza tym obszarem

W. Czapliński, Wymiar sprawiedliwości sprawy wewnętrzne, w: Unia Europejska. Przygotowanie Polski do członkostwa, red. E.Kawecka-Wyrzykowska i E.Sosnowicz, W-wa 2001, str.533-535

Poświadczał posiadanie obywatelstwa państwa członkowskiego podczas kontroli granicznej poprzez okazanie zamkniętego dokumentu (okazanie jego okładki). Jednakże w przypadku istnienia jakichkolwiek podejrzeń, pracownikom służb granicznych zawsze przysługiwałoby prawo przeprowadzenia indywidualnej i szczegółowej kontroli.

W praktyce unia paszportowa krajów Beneluksu została urzeczywistniona 1 listopada 1960 r., obejmując działania na rzecz zapewnienia swobody przepływu osób, towarów, usług i kapitału. Kontrole paszportowe na wspólnych granicach między trzema krajami Beneluksu zostały jednak zniesione już 1 lipca 1960 r., tj. krótko przed wejściem w życie porozumienia.

Pełna nazwa umowy brzmi: Umowa pomiędzy Rządami Państw Unii Gospodarczej Beneluksu oraz Republiki Federalnej Niemiec i Republiki Francuskiej dotyczący stopniowego znoszenia kontroli na wspólnych granicach zawarty w Schengen 14 czerwca 1985r.

A.Graś Porozumienie z Schengen - geneza i stan obecny, w: Polska droga do Schengen, red.P.Jaworski, Warszawa 2001, str.27

Wspólnota Europejska

Pełna nazwa umowy brzmi: Porozumienie Wykonawcze z 19 czerwca 1990r. O realizacji Układu z14 czerwca 1985r.zawartego w Schengen pomiędzy Rządami Państw Unii Gospodarczej Beneluksu oraz Republiki Federalnej Niemiec i Republiki Francuskiej dotyczący stopniowego znoszenia kontroli na wspólnych granicach.

Jej stronami - w przeciwieństwie do obu konwencji z Schengen - są wszystkie państwa członkowskie Unii Europejskiej

A.Graś Porozumienie z Schengen..., str.28

K. Rokicka, Włączenie acquis Schengen w ramy prawne UE, w: Studia Europejskie, 2000, nr 2, str.86

granice zewnętrzne - granice lądowe i morskie Stron Układu, o ile nie są one granicami wewnętrznymi.

art. 6 Porozumienia Wykonawczego.

Porozumienie o EOG - weszło w życie 1 stycznia 1994 roku. Po rozszerzeniu w dniu 1 maja 2004 roku obowiązuje ono 25 państw członkowskich Unii Europejskiej oraz kraje EFTA - Islandię, Lichtenstein i Norwegię. Szwajcaria, która również jest członkiem EFTA, nie należy do EOG. Porozumienie o EOG zawiera wspólny zbiór zasad regulujących stosunki handlowe i gospodarcze. Porozumienie o EOG nie obejmuje Unii Celnej ani wspólnej polityki handlowej z krajami trzecimi. Państw należących do EOG nie dotyczy również wspólna polityka rolna UE, ani nie uczestniczą one w jednolitym rynku dla produktów rolnych. Jednak aby ułatwić handel niektórymi produktami rolnymi, państwa zawarły pewne porozumienia. Wreszcie, w zakres Porozumienia o EOG nie wchodzi wspólna polityka rybołówstwa UE. Powyższe stwierdzenie oznacza, że Porozumienie nie obejmuje wspólnego reżimu zarządzania zasobami. Nie pozwala ono również na swobodny dostęp do rynku, mimo iż w przypadku szeregu produktów rybnych przewiduje niższe opłaty celne i łatwiejszy dostęp do rynku.

Tamże, art. 5. ust.2.

Tamże, art.2 ust.1

Tamże, art.2 ust.3

Tamże, art.9 ust. 1

kraj trzeci - państwo nie będące Stroną Układu.

Tamże, art. 9 i nast.

A. Wąsowski, Jednolity system wizowy państw Schengen a prawo swobodnego podróżowania, w: Wschodnia granica RP zewnętrzną granicą Unii Europejskiej, red. J.Białocerkiewicz, Kętrzyn 2001, str.39

Polska strategia zarządzania granicą, MSWiA, Warszawa 2000, str.61

M. Zdanowicz, Ruch osobowy i zniesienie kontroli na granicach państw w układzie z Schengen i porozumieniu wykonawczym a prawo polskie, w: Wschodnia granica RP zewnętrzną granicą Unii Europejskiej, red. J.Białocerkiewicz, Kętrzyn 2001, str.19

Art. 3 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka z dnia 04 listopada 1950 r.

W. Czapliński III filar Unii Europejskiej - Współpraca Sądowa i Policji w Sprawach Karnych, w: Prawo Unii Europejskiej, red. J.Barcz Warszawa 2002 s.124-125.

J. Pałasiński, Żywy towar, w: Wprost z 10.12.2000

T. Krzyżak, P. Rusak, Twierdza Polska, Wprost z dn. 30.01.2005

E. Pape i C. Dickey, Czarny dylemat, w: Newsweek z 09.01.2005

C. Herma, Polityka imigracyjna i azylowa Unii Europejskiej- najważniejsze instrumenty prawne i aktualna dyskusja, W-wa 2003, str.37

Tamże, art.26

rozdz.9 Ustawa z dnia 13 czerwca 2003 r. o cudzoziemcach

z punktu widzenia Polski i innych państw które przystąpiły do UE największe znaczenie ma art.8 Protokołu w sprawie integracji acquis Schengen. Stanowi on, że w przypadkach rozszerzenia Unii Europejskiej nowe państwa członkowskie nie będą miały możliwości odstąpienia od regulacji schengeńskich. Potwierdza to włączenie tych krajów do systemu acquis, stanowiąc jednocześnie kolejny istotny przykład rozróżnienia sytuacji prawnej starych i nowych członków Unii.

J. Starzyk - Sulejewska, Ewolucja Europejskiej współpracy policyjnej od Schengen do Nicei, w: J. Beczuła (red.),Układ z Schengen. Współpraca policji i organów sprawiedliwości po Maastricht, Łódź 1998, str. 498

„wymiar sprawiedliwości i sprawy wewnętrzne” jest polskim odpowiednikiem angielskiego Justice and Home Affairs, innym równoznacznym terminem jest III filar Unii Europejskiej

A.Gruszczak, III filar Unii Europejskiej po Tampere: wnioski i perspektywy, w: Studia Europejskie, 2000, nr 3, s.87

H. Grabbe, Wpływ11 września 2001r.na dziedzinę wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych Unii Europejskiej, Warszawa 2004, str.10

Wniosek składany jest do organu wskazanego przez każdą ze stron jako uprawnionego do udzielenia lub przekazania zgody. Przykładowo organami tymi są: w Belgii - Generalny Komisariat Policji Kryminalnej (Commissariat General de la Police Judiciarie); w Niemczech - Federalny Urząd Kryminalny (Bundeskriminalamt); we Francji - Generalna Dyrekcja Policji Kryminalnej (Direction Centrale de la Police Judiciarie); w Luksemburgu - Generalny Prokurator Państwa (Procureur General d'Etat); w Holandii - Krajowy Prokurator Publiczny (Landelijk Officier van Justitie).

T. Sofjański, Metody współpracy policyjnej państw Schengen - Nadzór transgraniczny, Gazeta Policyjna, 2004, nr 35.

Europejskie Biuro Policyjne (skrót od European Police Office) europejska agencja policyjna z siedzibą w Hadze. Europol rozpoczął pracę 1 lipca 1999 r. Ustanowienie Europolu zostało przewidziane w Traktacie z Maastricht. Agencja rozpoczęła ograniczone działania 3 stycznia 1994 r., jako Europol Drugs Unit (EDU). W 1998 została ratyfikowana konwencja Europolu, wchodząc w życie w październiku tego samego roku. Europol zatrudnia 130 osób i 45 oficerów łącznikowych. Wielkość agencji wynika z faktu, że jest w stałym kontakcie z setkami organizacji zajmujących się egzekwowaniem prawa, z których każda ma swoją komórkę wspierającą działania Europolu. Obecnie agencja współpracuje z 23 z 25 państwa członkowskich - Polska uzyskała pełne członkostwo 1 listopada 2004, oczekują na nie jeszcze Estonia i Malta.

Dyrektor Europolu jest wyznaczany jednogłośnie decyzją Rady Europy. Od 2004 r. jest nim przedstawiciel Niemiec Jürgen Storbeck, zaś jego zastępcami Mariano Simancas (Hiszpania), Jens Hojberg (Dania) i Kevin O'Connell (Wielka Brytania).

EUROPOL - jest finansowany z dobrowolnej składki państw członkowskich, obliczanej corocznie w zależności od ich PKB. Wejście Polski w struktury Europolu wiąże się z kosztami wynikających z konieczności partycypowania w jego budżecie. Budżet organizacji w 2004 roku ma wynieść ok. 58 mln euro, w latach następnych ok. 60 mln. Łączny wkład dziesięciu nowych państw oscylować będzie w granicach 4-4,5 proc. całego budżetu, a na Polskę przypadnie ok. 2 proc. tej sumy, czyli 1,2-1,3 mln euro rocznie.

Konwencja o ustanowieniu i działalności Europol-u, rozdz. II pt. System informacyjny

A. Szydłowska-Kuryło, System Schengen, Gazeta Prawna z dn.11.06.2002

Tamże

The Europol Computer Systems

H. Grabbe, Wpływ 11 września 2001r .na dziedzinę...., str.12

EUROJUST - Tymczasowe Biuro Współpracy Sądowej (Provisional Judicial Cooperation Unit), utworzone decyzją Rady 2000/799/JHA z 14 grudnia 2000r.

W. Czapliński: III filar Unii Europejskiej - współpraca sądowa i policji w sprawach karnych, w: Jan Barcz: Prawo Unii Europejskiej, Warszawa 2002, str.126.

Ze względu na fakt, że za realizację budżetu UE odpowiada Komisja Europejska (art. 274 TWE), zobowiązana jest również chronić go przed nadużyciami. Komisja przekazała wykonanie obowiązku ochrony interesów finansowych UE Europejskiemu Biuru ds. Przeciwdziałania Oszustwom (OLAF). Zadanie to obejmuje walkę z oszustwami na szkodę wspólnotowego budżetu oraz korupcję wśród europejskiego korpusu urzędniczego. Pod względem administracyjnym OLAF jest służbą Komisji Europejskiej, pozostaje jednak niezależny w swoich funkcjach dochodzeniowych.

A. Podolski, Bezpieczeństwo europejskie po Madrycie z polskiej perspektywy, Raporty i Analizy, 2004, nr 6

http://hotnews.pl/artpolska-11.html

D. Pszczółkowska , Po wejściu do Unii Europejskiej zmaleje zagarnica - będzie łatwiej podróżować na Zachód, nieco trudniej na Wschód, w: Gazeta Wyborcza z 09.01.2005

http://biznes.interia.pl/news?inf=585518

http://www.giodo.gov.pl/264/j/pl/

W. Czapliński ,System informacyjny Schengen, w: Unia Europejska. Przygotowanie Polski do członkostwa, red. E. Kawecka-Wyrzykowska Warszawa 2001 s.540

http://www.cs.strazgraniczna.pl/biul/biul27/b27t10.html

Tamże

H. Grabbe, Wpływ11 września 2001r.na dziedzinę....

rozdz.8 Ustawa z dnia13 czerwca 2003 r. o cudzoziemcach

M. Zdanowicz, Ruch osobowy i zniesienie kontroli na granicach państw w układzie z Schengen i porozumieniu wykonawczym a prawo polskie, w: Wschodnia granica RP zewnętrzną granicą Unii Europejskiej, red. J.Białocerkiewicz, Kętrzyn 2001, str.22

Krajowy System Informacji Policyjnej.

http://biznes.interia.pl/news?inf=585518

D. Pszczółkowska , Po wejściu do Unii Europejskiej zmaleje zagarnica - będzie łatwiej podróżować na Zachód, nieco trudniej na Wschód, w: Gazeta Wyborcza z 29.09.2003

Ustawa z dn. 12 października 1990 o ochronie granicy państwowej z późn. zmian.

Plan działania w zakresie wdrażania dorobku prawnego Schengen w Polsce, W-wa 2003, str. 9

Zarządzenie Komendanta Głównego Straży Granicznej nr 59 z dnia 21 grudnia 2002r zmieniające zarządzenie w sprawie utworzenia strażnic, granicznych placówek kontrolnych i dywizjonów Straży Granicznej, określenia ich terytorialnego zasięgu działania, a także określenia szczegółowego zakresu zadań terenowych organów Straży Granicznej oraz organizacji komend, oddziałów, strażnic, granicznych punktów kontroli i dywizjonów.

Zmiana zarządzenia wynika z reorganizacji Straży granicznej zapoczątkowanej 01.01.2002r, której celem jest stworzenie zintegrowanego systemu zarządzania poprzez łączenie służb kontroli ruchu granicznego i ochrony granicy państwowej.

http://www.sg.gov.pl/

T. Krzyżak, P. Rusak, Twierdza Polska, Wprost z dn. 30.01.2005

T. Krzyżak, P. Rusak, Twierdza Polska, Wprost z dn. 30.01.2005

T. Krzyżak, P. Rusak, Twierdza Polska, Wprost z dn. 30.01.2005

Ustawa o Policji z 6 kwietnia 1990r.

Strategia zintegrowanego zarządzania granicą w latach 2003-2005, Warszawa 2002, str 18

W 2000 r. uruchomiono testowo dostęp do danych jawnych systemu poprzez przeglądarkę WWW, zintegrowano z bazą danych KSIP system informacji graficznej POSIGRAF, rozszerzono zakres informacyjny o dane gromadzone w wojewódzkich systemach policyjnych, takie jak informacje o posiadaczach broni, broni utraconej itp. Wszystkie aplikacje systemu KSIP tworzone były przy czynnym współudziale policjantów z całego kraju, którym zostały udostępnione ich prototypy - przez cały okres budowy systemu zbierano skrupulatnie wszelkie uwagi dotyczące jego funkcjonalności.

Ramy prawne w zakresie wydalania cudzoziemców przebywających nielegalnie na terytorium RP określone są w Ustawie o cudzoziemcach oraz Rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 27.06.2001r. policja wykonuje obowiązek odstawienia cudzoziemca do granicy lub portu lotniczego/morskiego państwa, ponadto na podstawie art.59 ust.1,2 w/w ustawy Policja wykonuje postanowienia sądu o umieszczeniu cudzoziemców w strzeżonym ośrodku lub o zastosowaniu aresztu w celu wydalenia.

Strategia zintegrowanego zarządzania granicą w latach 2003-2005, Warszawa 2002, str 22

Decyzja Rady z dn. 29 lipca 1991r. Nr OJ L 217, str. 31

108


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Praca Magisterska - Europa bez granic, materiały
Motywacja bez granic (praca, pieniadze, bogactwo)
EUROPA SCHENGEN BEZ GRANIC
praca magisterska Akty kończące ogólne postępowanie administracyjne
praca-magisterska-a11406, Dokumenty(2)
praca-magisterska-a11222, Dokumenty(2)
praca-magisterska-6811, Dokumenty(8)
praca-magisterska-a11186, Dokumenty(2)
praca-magisterska-7383, Dokumenty(2)
Metody treningowe, Mikołaj praca magisterska
praca-magisterska-a11473, Dokumenty(2)
praca-magisterska-6699, Dokumenty(8)
praca-magisterska-7444, Dokumenty(2)
praca-magisterska-6435, Dokumenty(8)

więcej podobnych podstron