1. Czynniki chemiczne z ustalonymi wartościami dopuszczalnymi

1. Karta pomiarowa

Po wybraniu przycisku Dane pomiarowe umieszczonego na zakładce Dane ogólne znajdującej się w oknie Sesja pomiarowa zostaje uaktywniony formularz służący do wprowadzania szczegółowych danych pomiarowych dla czynników chemicznych (patrz rys. 3.3.1.1.1-1).

Pasek narzędziowy umieszczony w górnej części formularza zawiera dodatkowo przycisk funkcyjny Przelicz pozwalający na obliczenie łącznego narażenia na czynniki chemiczne zdefiniowane w sesji pomiarowej.

Rys. 3.3.1.1.1-1 Przykład formularza Czynniki chemiczne z wybraną zakładką Pomiary

Zakładka zatytułowana Pomiary zawiera dwa zestawienia tabelaryczne:

• Górne obejmuje wykaz czynników chemicznych zdefiniowanych dla danego stanowiska pracy. Zawiera ono identyfikator czynnika chemicznego, pełną nazwę czynnika oraz trzy normatywne wartości: NDS, NDSCh i NDSP. Dane te pobierane są automatycznie z wbudowanej wewnętrznej bazy programu na podstawie parametrów stanowiska. Po otwarciu formularza karty pomiarowej nie ma możliwości modyfikacji danych w tej tabeli.

• Dolne zestawienie zawiera dane szczegółowe dla wybranego czynnika chemicznego. W momencie wskazania określonego czynnika w górnym zestawieniu, w dolnym natychmiast wyświetlany jest wykaz szczegółowych danych pomiarowych danego czynnika.

W karcie chemicznej znajduje się również, wyliczony na podstawie wyników pomiarów wskaźnik ekspozycji dla określonego czynnika chemicznego - jest on porównywany z wartością normatywną, i na podstawie tych dwóch wartości podana jest wartość krotności. Każdy czynnik chemiczny na stanowisku pracy może mieć nadany atrybut: czy ma być sumowany do oceny łącznego narażenia z innymi czynnikami chemicznymi występującymi na danym stanowisku. Aby wyznaczyć łączne narażenie należy nacisnąć klawisz Przelicz. Ponieważ obliczenia w karcie czynników chemicznych są dosyć złożone, w dolnej części karty znajduje się specjalne okienko przeznaczone do automatycznej interpretacji wprowadzonych danych pomiarowych. W oknie tym przedstawiony jest wynik analizy danych pomiarowych w postaci zwięzłego opisu słownego.

Użytkownik programu wprowadza szczegółowe wyniki pomiarów związanych z określonym czynnikiem chemicznym. W celu ułatwienia identyfikacji obsługiwanego czynnika jego pełna nazwa pokazuje się nad tabelą z danymi. W zestawieniu tabelarycznym z danymi szczegółowymi określamy kolejno:

• czynność wykonywaną przez pracownika w momencie pomiaru stężenia próbki czynnika chemicznego,

• cel pomiaru - celem tym może być określenie wskaźnika ekspozycji ze względu na NDS, NDSCh lub NDSP,

• określamy metodę pomiaru - może nią być metoda dozymetryczna bądź stacjonarna,

• okres pomiarowy, który jest ważny w przypadku procesów technologicznych niejednorodnych,

• numer próbki,

• czas poboru próbki lub czas trwania okresu pomiarowego (w przypadku niejednorodnego procesu technologicznego) mierzony w minutach. (W przypadku procesu niejednorodnego należy zmianę roboczą podzielić na 2-3 okresy pomiarowe. W każdym okresie pobrać w sposób losowy co najmniej 4 próbki powietrza. Przy wprowadzeniu danych do karty pomiarowej należy w rubryce czas poboru próbki wpisać czas okresu pomiarowego, a nie rzeczywisty czas pobierania próbki powietrza. Program po wprowadzeniu wyników pomiarów stężeń w pobranych próbkach powietrza liczy dla każdego okresu pomiarowego GG, a następnie dla całej zmiany roboczej GGW),

• zmierzoną wartość stężenia.

Cel pomiaru i metoda pomiaru określana jest poprzez wskazanie określonego pola i kilkakrotne naciśnięcie klawisza myszy, powodujące przechodzenie pomiędzy poszczególnymi wartościami. Ten sposób obsługi sygnalizowany jest za pomocą małych niebieskich strzałek umieszczonych nad wprowadzanymi danymi.

Okres pomiarowy nadawany jest automatycznie, w taki sposób, że przy wprowadzaniu następnej próbki przyjmowany jest ten sam numer okresu pomiarowego. W przypadku, gdy wprowadzane wartości dotyczą innej fazy procesu chemicznego numer okresu pomiarowego może być zmieniony.

Numer próbki nadawany jest już wyłącznie przez użytkownika, to samo dotyczy czasu poboru próbki i wartości stężenia.

Stężenie danego czynnika wpisywane jest przez użytkownika lub też może być w łatwy sposób wyliczone na podstawie danych pomiarowych. Po dwukrotnym kliknięciu w polu stężenie pojawia się okno Przeliczanie danych pomiarowych pokazane poniżej, w którym wpisuje się zmierzone wartości i wybiera adekwatne jednostki odpowiadające wprowadzanym pomiarom. Program dokonuje przeliczenia wprowadzonych danych do odpowiednich wartości stężenia.

Zmierzone wartości mogą być następujące:

• Masa substancji/pyłu w próbce powietrza (podana wielkość może być wyrażona w jednostkach: [mg] lub [μg]),

• Szybkość przepuszczania powietrza (podana wielkość może być wyrażona w jednostkach: [l/h], [m³/h] lub [l/min]),

• Czas pobierania próbki powietrza (podana wielkość może być wyrażona w jednostkach: [h] lub [min]).

Po wprowadzeniu danych do przeliczenia i naciśnięciu klawisza OK program przelicza wprowadzone dane i wstawia je do tabeli pomiarowej w pole Stężenie.

Dodatkowo użytkownik może wpisać wartość całkowitej niepewności pomiaru wyrażoną w % (w pole Całkowita niepewność pomiaru).

Program zabezpieczony jest przed nieprawidłowym wprowadzeniem danych i tak np. w zależności od metody pomiaru zmieniają się możliwe do wyboru opcje celu pomiaru, korygowany jest w określonych przypadkach czas poboru próbki, sygnalizowany jest również fakt wprowadzenia zbyt małej liczby próbek, bądź niewłaściwego wprowadzenia danych związanych z wybraną metodą pomiarową.

Na Rys. 3.3.1.1.1-1 umieszczono dane dotyczące kilku czynników chemicznych. Dane dotyczące najwyższych dopuszczalnych stężeń (NDS, NDSCh i NDSP) pobierane są automatycznie z bazy danych programu. Wartości -1 umieszczone w kolumnie z nagłówkiem NDSP oznaczają, że w przypadku tych czynników nie wykonuje się pomiarów na zgodność z (N)ajwyższym (D)opuszczalnym (S)tężeniem (P)ułapowym.

Zawartość pierwszej komórki nadawana jest automatycznie przez program, co jest sygnalizowane innym niż pozostałe komórki kolorem. Opis czynności nie musi być wprowadzony. Cel pomiaru wybierany jest z zestawu naprzemiennie wyświetlanych danych, którego zawartość jest automatycznie uaktualniana na podstawie danych aktualnie obsługiwanego czynnika chemicznego. W podanym przykładzie nie jest np. możliwe podanie jako celu pomiarów NDSP, gdyż dla acetonu nie wykonuje się pomiarów stężenia pułapowego. Jako metodę pomiaru wybrano metodę dozymetryczną (w przypadku metody stacjonarnej nie jest możliwe wykonanie obliczeń na podstawie tylko jednej próbki). Numer okresu pomiarowego i numer próbki nie mają znaczenia w przypadku danych zawierających tylko jeden pomiar. Podstawą oceny ryzyka jest wprowadzona w ostatniej kolumnie wartość stężenia.

W przypadku, gdy wprowadzony zestaw danych jest taki jak w przedstawionym na rysunku powyżej przykładzie, w okienku informacyjnym wyświetlony zostanie poniższy tekst:

[(NDS) - Dane pomiarowe zgodne z zasadami pomiarów stacjonarnych dla stanowiska o jednorodnym procesie technologicznym. (NDSCh) - Dane pomiarowe zgodne z zasadami pomiarów stacjonarnych dla stanowiska o jednorodnym procesie technologicznym. (NDSP) - Brak próbek do oceny zgodności. ]

Rys. 3.3.1.1.1-2. Przykład formularza Czynniki chemiczne z wybraną zakładką Szczegóły

Na zakładce Szczegóły w tekstowym okienku informacyjnym wyświetlany jest opis przebiegu obliczeń wykonywanych w celu określenia wskaźników ekspozycji.

Dla szczegółowych danych pomiarowych wybranego czynnika przykładowa zawartość okienka informacyjnego może mieć postać przedstawioną powyżej. Jak widać zawiera ona raport z pomiarów i obliczeń na zgodność z NDS. Na podstawie wprowadzonych danych określona jest zastosowana metoda pomiarowa i proces technologiczny. W dalszej części wyświetlane jest zestawienie tabelaryczne, w którym obok danych pomiarowych wyświetlana jest dodatkowa kolumna zawierająca status danych. Jeśli dane są prawidłowe w kolumnie statusu wyświetlany jest napis OK. W przypadku stwierdzenia nieprawidłowości wyświetlany jest określony numer błędu (pod zestawieniem tabelarycznym drukowana jest wówczas krótka legenda pozwalająca na identyfikację błędu).

Podwójne kliknięcie przyciskiem myszki w obszarze okienka informacyjnego powoduje wyświetlenie w nim wyników obliczeń podsumowujących, których celem jest wyznaczenie na podstawie wprowadzonych danych łącznego narażenia na wszystkie czynniki chemiczne wprowadzone w sesji pomiarowej (patrz rys. 3.3.1.1.1-3).

Rys. 3.3.1.1.1-3. Przykład formularza Czynniki chemiczne z wybraną zakładką Szczegóły

4

RYZYKO 2007-06-25

---