UMOWA FRANCHISINGU
1. Definicja.
2. Rys historyczny.
3. Rodzaj umowy.
4. Treść umowy.
5. Obowiązki i ograniczenia stron umowy franchisingowej.
6. Forma umowy franchisingu.
7. Przedawnienie roszczeń.
8. Przykłady firm franchisingowych.
1. Definicja.
Franchising (z ang. franchise - przywilej) oznacza długoterminowe pozwolenie (licencję, zgodę, franchise) udzielone umownie przez franchisingodawcę (franczyzera, licencjodawcę), a polegające na możliwości używania handlowych nazw, znaków towarowych i biznesowych systemów franchisingodawcy do dystrybucji produktów lub usług dokonywanych na własny rachunek przez franchisingobiorcę (franczyzanta, licencjobiorcę). Tak więc, można powiedzieć, że franchising jest systemem dystrybucji.
2. Rys historyczny
Franchising
pojawił się w krajach o gospodarce rynkowej w XIX wieku;
pierwszym, który wykorzystał franchising, był J.M.Singer;
w r. 1851 organizując sprzedaż maszyn do szycia, stworzył sieć niezależnych dystrybutorów, mających prawo wyłączności sprzedaży na określonym terytorium;
do rozwoju franchisingu przyczynił się także John Pemberton z Atlanty;
udzielił on licencji na rozprowadzanie wynalezionej przez siebie mikstury kilkunastu rozlewniom, którym dostarczał syropu gotowego do rozcieńczania; takie były skromne początki Coca-Coli;
dalszy rozwój franchisingu wiązał się z postępem motoryzacji (produkcja samochodów - Ford) i rozwojem sieci sprzedaży samochodów;
kolejne sieci powstawały w przemyśle naftowym (umowy między rafineriami a stacjami benzynowymi) oraz handlu detalicznym;
obecnie franchising dominuje w dwóch obszarach gospodarki: usługach i handlu.
3. Rodzaj umowy.
Umowa franchisingu nie jest umową nazwaną. Podstawę do jej zawierania w prawie polskim stanowi art. 353 k.c.
Umowa ta jest:
obligacyjna;
obustronnie zobowiązująca;
odpłatna;
wzajemna;
Umowa franchisingu stanowi konglomerat wielu różnych umów.
4. Treść umowy.
Wzajemne prawa i obowiązki stron umowy franchisingowej określają jej treść.
W umowie franchisingowej strony powinny w miarę dokładnie sprecyzować postanowienia odnośnie:
przedmiotu umowy;
czasu, na jaki strony mają zamiar zawrzeć umowę;
wynagrodzenia;
prowadzenia rachunkowości przez franchisingobiorcę;
prawa i sposobu kontroli działalności przedsiębiorstwa biorcy przez dawcę;
możliwości przejścia praw i obowiązków franchisingobiorcy na osoby trzecie.
5. Obowiązki i ograniczenia stron umowy franchisingowej.
5.1. Z punktu widzenia biorcy franchising ma następujące zalety:
biorca może korzystać z doświadczeń i know-how wyspecjalizowanego przedsiębiorstwa, które ma już ustaloną renomę i pozycję na rynku;
zredukowane są w bardzo poważnym stopniu koszty promocji i reklamy związane
z rozpoczęciem nowej działalności handlowej;
działając pod skrzydłami wielkiej korporacji, biorca uzyskuje łatwiejszy dostęp do kredytów i korzystniejsze warunki ich udzielenia;
wiarygodność kredytowa jest dużo większa;
dzięki zastosowaniu sprawdzonych przez dawcę procedur, biorca ogranicza do minimum ryzyko swojej działalności gospodarczej;
dawca przekazuje biorcy swoje doświadczenie dostarczając odpowiednich instrukcji, organizując szkolenie, a także zapewniając stałą opiekę organizacyjną;
dawca zapewnia pomoc w wyborze miejsca prowadzenia przyszłej działalności, zakupie lub leasingu wyposażenia;
dawca gwarantuje mocą umowy wyłączność na określony obszar terytorialny;
dawca zapewnia biorcy korzyści z kampanii reklamowej prowadzonej przez franchisingodawcę na taką skalę, na jaką biorca ze względu na wielkość swojego przedsięwzięcia nie mógłby sobie pozwolić;
umożliwia biorcy korzystanie z bieżącej pomocy, konsultacji, doradztwa firmy.
5.2. Ograniczenia i obowiązki biorcy wynikające z umowy franchisingu:
biorca sam organizuje własną firmę, inwestując w jej rozwój prywatne pieniądze;
biorca zobowiązany jest do stosowania określonych form sprzedaży, a także płaci dawcy opłatę licencyjną oraz z reguły również opłatę wstępną za prawo wejścia do sieci;
biorca jest całkowicie podporządkowany zasadom panującym w danym przedsiębiorstwie,
biorca ma obowiązek nieujawniania osobom trzecim części know-how (objętych klauzulą tajności) ani w trakcie trwania umowy, ani po jej wygaśnięciu;
dawca zastrzega, że firma biorcy oraz związane z nią osoby fizyczne (czy organizacje) nie podejmą żadnej działalności sprzecznej z interesem firmy dawcy, w tym działalności konkurencyjnej, utrzymają dobrą reputację firmy, wspólną tożsamość firmy oraz dołożą starań o rozwój przedsięwzięcia;
działalność biorcy nie zawsze spotyka się z aprobatą centrali;
umowa określa zasady, na jakich dawca może zlikwidować lub zbywać swoje przedsiębiorstwo.
5.3. Korzyści, które umowa franchisingu przynosi dawcy:
wykorzystanie efektu skali działalności (niektóre koszty stałe rozkładają się na większą ilość jednostek);
tworząc sieć biorców dawca czerpie korzyści i maksymalizuje sprzedaż;
franchising sprzyja także doskonaleniu i uproszczeniu organizacji przedsiębiorstwa;
szybsza ekspansja sieci (wymaga mniej personelu, biurokracji), gdyż biorca angażuje swój własny kapitał do prowadzenia firmy;
niskie ryzyko bankructwa, ponieważ przerzucone jest ono na biorcę;
lepsza jakość promocji gdyż dawca posiada środki na zatrudnienie wysokiej klasy specjalistów.
5.4. Podstawowe obowiązki dawcy:
ryzyko franchisingu wiąże się z nietrafnym wyborem kontrahentów;
dawca ryzykuje także swoje dobre imię;
ujawnienie wielu tajemnic zawodowych mających podstawowe znaczenie dla sukcesu przedsięwzięcia.
6. Forma umowy franchisingu.
Umowa franchisingu jest zawsze zawierana w formie pisemnej i określa warunki, na jakich w ramach kontraktu obie jego strony zobowiązują się do współdziałania.
7. Przedawnienie roszczeń.
Znowelizowany ustawą z 28 lipca 1990 roku przepis art. 118 k. c. stanowi instrument, za pomocą, którego można należycie rozwiązać problem terminu przedawnienia roszczeń związanych wprost z treścią umowy franchisingu. Przepis ten mówi, że jeżeli norma szczególna nie stanowi inaczej, to termin przedawnienia roszczeń związanych
z prowadzeniem działalności gospodarczej wynosi trzy lata. Termin ten nie może być przez te podmioty ani skracany ani przedłużany (art. 119 k. c.).
8. Przykłady firm franchisingowych.
Franchising usługowy jest reprezentowany przez tak znane systemy jak McDonald's, Burger King czy Holiday Inn.
Franchising dystrybucyjny reprezentują m.in. Karen Notebook (sprzedaż komputerów przenośnych), Rema 1000 (supermarkety).
Na polskim rynku działa już około 35 systemów franchisingowych.
Szacuje się, że:
45% z nich to sieci handlowe;
37% należy do kategorii sieci usługowych;
18% prowadzi wszelkiego rodzaju działalność gastronomiczną.
Dominują oczywiście systemy zagraniczne. W tej grupie mieszczą się zarówno, działający na skalę globalną, potentaci McDonald's, Burger King i mniejsi dawcy np. Bambola czy Dania Fast Food.
Również polscy franchisingodawcy preferują tradycyjne branże. Większość z nich koncentruje swoją działalność na:
sektorze usługowym, np. Orbis (biura podróży), Investa A.D. (obrót nieruchomościami), Gabriel (salony fryzjerskie i kosmetyczne);
w handlu np. Pożegnanie z Afryką (sieć sklepów z kawą połączona z pijalniami kawy);
gastronomii - Blikle.
Od 1998 r. Laboratorium Kosmetyczne Dr Irena Eris S.A., jako pierwsza polska firma kosmetyczna, rozpoczęło działalność polegającą na tworzeniu sieci firmowych gabinetów kosmetycznych pod szyldem „Kosmetyczny Instytut Dr Irena Eris”.