Wstęp

Przedstawione poniżej zdjęcie pochodzi z kolekcji cyfrowych zdjęć dołączonych do pakietu Corel Draw 7 (katalog "Landmark", 607032.wi). Jak widać jest ono dobrej jakości (duża rozdzielczość, niski stopień kompresji, niezły kontrast i kolory) i na pierwszy rzut oka nie można mu nic zarzucić. Jednak czy aby na pewno dobrze oddaje rzeczywistość?

rys 1. Oryginalne zdjęcie.

Aby odpowiedzieć na to pytanie należy zadać sobie pytanie: o jaką rzeczywistość chodzi? Czy o tę widzaną przez obiektyw aparatu i zarejstrowaną na kliszy? Czy o tę którą zarejstrowałby nasz wzrok, gdybyśmy stali w miejscu fotografa? 

Jeśli uznamy, że nasz system postrzegania jest gorszy od systemu rejestracji obrazu aparatu to z powyższym zdjęciem jest wszystko w porządku. Ale ja, i zapewne Ty drogi internauto, tak nie sądzimy. Zdjęcie ma jeden duży mankament, charakterystyczny zresztą dla praktycznie każdego zdjęcia, a mianowicie posiada tzw. przebarwienie (zafarb).

Przebarwienie zostało spowodowane tym, że aparat fotograficzny zarajestrował w świetle rozproszonym słaby kolor dominujący, w tym przypadku żółty - pochodzący od światła słonecznego. Skutek to "żółta chusta" przesłaniająca cały obraz. Spójrzmy na murek przed tą ciekawą architektonicznie budowlą. Mogę powiedzieć z dużą pewnością, że jest on biały, choć tam nie byłem. Wygląda na to, że był on niedawno odmalowany i nie zastosowano raczej żółtej farby. Podobnie, ma się rzecz z innymi kolorami neutralnymi. Przykładowo płytki chodnika są raczej szare, niż żółte, itd.

Nasz zmysł postrzegania nie zarejstrowałby tego przebarwienia, gdyż część naszego mózgu reaguje w ten sposób, że zmniejsza podatność na słaby kolor dominujący. Zatem, coś co jest białe widzimy jako białe, szare jako szare, itp.

Zapytasz, skąd ja to wiem. Otóż najczęściej ciężko jest "gołym" okiem ocenić kolor zafarbu. Z pomocą przychodzi nam tu Photoshop i jego narzędzia: kroplomierz i paleta Info, które pozwolą zidentyfikować przebarwienie, a następnie z pomocą krzywych, wyeliminować je. Zanim jednak przystąpimy do korekcji określę cele korekcji.

Cele korekcji

Zakładając, że chcemy wydrukować zdjęcie w drukarni z bardzo dobrą jakością na dobrym jakościowo papierze, celem korekcji jest:

• wykonanie poprawnej separacji z konwersją do przestrzeni CMYK (ustawienie opcji CMYK)

• identyfikacja zafarbu i ustalenie punktów pomiarowych korekcji za pomocą kroplomierza

• wyeliminowanie przebarwienia i poprawa kontrastu za pomocą krzywych

• poprawne uwypuklenie szczegółów poprzez wyostrzenie zdjęcia

• odpowiedni dobór rozdzielczości

Powyższe założenia dotyczą także sytuacji, gdy będziemy chcieli wydrukować zdjęcie na dobrej drukarce atramentowej z zastosowaniem dobrego gatunkowo papieru.

Separacja

Separacja to nic innego jak proces konwersji cyfrowego obrazu do przestrzeni kolorów CMYK (lub CMY), bądź innej opartej na CMY (np. Hexachrome). Najczęściej pierwotną przestrzenią barw jest przestrzeń RGB, tak jest w przypadku omawianego zdjęcia.

Samego procesu separacji dokonuje się wykonując polecienie: Image -> Mode -> CMYK Color. Jednak zanim wykonamy ten ruch należy z dużą starannością dokonać ustawień opcji separacji. Zatem:

• otwórz okno Color Setting (Photoshop 6.x) lub CMYK Setup (Photoshop 5.x)

• w sekcji Working Spaces wybierz z pola CMYK opcję Custom CMYK i ustaw opcje jak na rys. 2 poniżej

rys 2. Opcje separacji w Custom CMYK

Wyjściowe ustawienia zawsze powinny być następujące:

Sekcja Ink Colors:

• Ink Colors: SWOP (Coated)

• Dot Gain: 20%

Sekcja Separation Options:

• Separation Type: GCR

• Black Generation: Light

• Black Ink Limit: 85%

• Total Ink Limit: 300%

• UCA Amount 0% (zawsze)

Opcja SWOP to standard, natomiast Coated oznacza, że będziemy drukować na papierze powlekanym.

Dot Gain określa tzw. przyrost punktu rastrowego. Ponieważ na jego temat powstało wiele teorii, ja ograniczę się jedynie do stwierdzenia, że czym lepszy papier zastosujemy do wydruku tym niższą wartość powinien on mieć. Standardowe 20% jest rozsądnym kompromisem.

Black Generation określa metodę generacji kanału koloru czarnego. Do ogromnej większości zdjęć najlepsza jest metoda lekka (Light), a nie jak to jest domyślnie Medium.

Black Ink Limit ustala dopuszczalną ilość koloru czarnego w cieniach zdjęcia. 85% to prawidłowa wartość.

Total Ink Limit określa dopuszczalną sumę farb CMYK w wydruku. Standardem jest 300%.

• zatwierdź zmiany i wykonaj proces separacji: (Image -> Mode -> CMYK Color)

W wyniku separacji otrzymamy zdjęcie praktycznie takie samo jak na rys. 1. Jedynie najciemniejsze jego obszary, np. roślinność w centrum lewej części widoku, mogą stać się nieco jaśniejsze. Dlaczego? Dzieje się tak ponieważ w procesie druku należy przestrzegać ograniczenia sumy czterech farb - my ustaliliśmy je na 300%. Zatem Photoshop ogranicza w kanałach ilość farby w miejscach, gdzie suma C, M, Y i K przekroczą 300%. Gdybyśmy nie przejmowali się ograniczeniem standardu SWOP to na wydruku, w miejscach gdzie znajduje się omawiana roślinność, otrzymalibyśmy "błoto" i kompletny brak szczegółów (zbyt duża ilość farby/atramentu).

Spójrz na kanał koloru żółtego (Y) na palecie Channels. W miejscach, gdzie powinno być najciemniej jest, paradoksalnie, jaśniej. Jednak nie martw się, Photoshop dokonuje sprytnych sztuczek i nie zmienia znacząco wyglądu zdjęcia. Chyba, że zdjęcie w RGB zawiera kolory nie mieszczące się w palecie CMYK (szczególnie jaskrawo niebieskie), ale to już inny temat.

Ważne jest jeszcze, aby wyłączyć system zarządzania kolorem (Color Managment), który Photoshop usilnie narzuca w standardowych ustawieniach.

Podstawowe pojęcia korekcji. Użycie kroplomierza. Analiza zdjęcia

Analizę zdjęcia dokonamy będąc już w przestrzeni CMYK. Jest to najwygodniejsza przestrzeń do korekcji kolorów na krzywych. Posłużymy się wspomnianym wcześniej kroplomierzem, paletą Info i krzywymi. Najpierw omówię cztery punkty "zaczepne" wszelakiej korekcji zdjęć. Są to:

• Cienie, czyli najciemniejsze i w znacznym stopniu neutralne obszary zdjęcia, które zawierają szczegóły i które jest w stanie wydrukować drukarka. Dla sumy wynoszącej:

- 300% wartość cieni powinna wynosić: 80C 70M 70Y 70K. Tej wartości będziemy używać - interesuje nas wysoka jakość;

- 280% wartość cieni powinna wynosić: 70C 60M 60Y 80K. Dla wydruku o dobrej, ale nie wysokiej, jakości na zwykłym papierze niepowlekanym.

Nie muszą być to cienie jakie znamy w potocznym tego słowa znaczeniu. Cienie posiada ponad 90% zdjęć.

• Światła, zdecydowanie najjaśniejsze i białe obszary zdjęcia zachowujące szczegóły. Z dwoma wyjątkami. Nie mogą być nimi źródła światła, ani odbłyski. Poprawne wartości świateł to: 5C 2M 2Y lub ewentualnie 4C 2M 2Y, 3C 1M 1Y, 5C3M 3Y, 6C 3M 3Y. Ze światłami trzeba uważać, muszą to być obszary, o których z dużą pewnością wiemy iż są białe.

• Kolory neutralne, czyli kolory czarny, biały i wszystkie odcienie szarości. Dla nich wartości magenty i żółtego powinny być takie same, natomiast wartości cyjanu powinny być nieco większe. Dla świateł 2 lub 3 punkty, dla półtonów 5 lub 6 punktów (np. 56C 50M 50Y), a dla cieni 9 do 10 punktów. Kolory neutralne występują bardzo często.

• Odcienie skóry, powinny zawierać tyle samo lub, w szczególnych sytuacjach do 50% więcej żółtego, niż magenty. Gdy żółtego jest prawie tyle samo co magenty to mamy do czynienia z osobą o jasnej karnacji. Wartość cyjanu powinna być od 3 do 5 razy mniejsza od wartości magenty, w zależności od tego jak ciemna jest skóra. Przykładowo może być to wartość 15C 50M 70Y dla osoby o dosyć ciemnej skórze, bądź 8C 35M 40Y dla osoby o jaśniejszej karnacji. Ustala się je przy pomocy kroplomierza i palety Info tylko w przypadku dość dużego zbliżenia twarzy, rąk, czy innych odsłoniętych części ciała, pamiętając aby obszar skóry nie był nadmiernie prześwietlony, ani zacieniony i posiadał nienaturalnych kolorów (np. na skutek makijażu). Z reguły jest to jasny obszar.

Teraz, gdy już to wiemy spójrzmy na zdjęcie. Za cienie możemy przyjąłem czarną sukienkę jednej z trzech kobiet idących w kierunku budowli. Zastanawiałem się też nad ciemnymi obszarami roślinności, jednak uznałem, że mogą one być zbyt zielone. Pomiar kroplomierzem (punkt pomiarowy #4) na czarnej sukni dał wartości: 78C 67M 72Y 65K, a więc zbliżoną do prawidłowej wartości dla cieni. Za mało cyjanu i magenty, za dużo żółtego. Zatem wniosek 1 - żółte przebarwienie w najciemniejszych obszarach zdjęcia.

Zdjęcie posiada, oprócz cieni, także światła. Analizując zdjęcie zwróciłem uwagę na murek stojący przed budowlą. Widać, że został najprawdopodobniej niedawno odnowiony i pomalowany białą farbą. Jest to jednocześnie najjaśniejszy obszar zdjęcia. Wstawiłem tam dwa punkty pomiarowe #2 (9C 13M 34Y) oraz #3 (2C 9M 29Y). Punkt #3 to właściwe światła zdjęcia. Widać ogromne żółte przebarwienie w najjaśniejszych białych obszarach (wniosek 2).

Jak już się domyślasz podobnie jest z kolorami neutralnymi (wniosek 3). Z dużą pewnością mogę powiedzieć, że płyty chodnikowe są zazwyczaj koloru szarego, a nie żółto-szarego. Nie inaczej jest z tymi na zdjęciu. Tam ustawiłem pierwszy punkt pomiarowy (#1).

Obszary i punkty pomiarowe przedstawione są poniżej na rysunkach 3 i 3a.

rys 3. Obszary z punktami pomiarowymi.

rys 3a. Powiększone obszary z punktami.

Jak widzisz wszystkie trzy wnioski dotyczą tego samego - okropnego żółtego przebarwienia na zdjęciu. Największe jest w światłach i półtonach, w których zdjęcie znajduje się prawie w całości. Czas zatem na korekcję na krzywych.

Pewnie zauważyłeś, że nie brałem pod uwagę odcieni skóry. Stało się tak z powodów opisywanych powyżej w części im poświęconej - zbyt mały obszar pomiarowy.

Korekcja przebarwienia za pomocą krzywych

Mając ustalone punkty pomiarowe kroplomierza musimy odczytać na palecie Info ich wartości liczbowe (patrz rysunek poniżej).

rys 4. Paleta Info z wartościami i po korekcji na krzywych.

Aby dokonać korekcji przebariewnia:

• otwórz okno krzywych (Image -> Adjust -> Curves... <CTRL+M>)

Na palecie Info widać początkowo tylko oryginalne wartości punktów pomiarowych przed korekcją. W chwili, gdy dokonamy zmian w kształtach krzywych CMYK po prawej stronie pojawią się nowe wartości liczbowe (tak jak na rys. 4).

• dokonaj modyfikacji zgodnie z założeniami zawartymi w p. 4 dla świateł, cieni i kolorów neutralnych

Krzywe powinny mieć kształt zbliżony do tych na rys. 5.

rys 5. Kształty krzywych CMYK zastosowanych do korekcji żółtego przebarwienia na zdjęciu.

Kolorami zaznaczyłem obszary krzywych, w których znajduje się najważniejszy przedmiot naszej uwagi na zdjęciu - budowla. Należy tak modyfikować krzywe, aby w takim obszarze krzywa była możliwie najbardziej stroma. Zapewnia to większy kontrast. W ten sposób symulujemy w Photoshopie działanie naszego wzroku, bowiem gdy koncentrujemy się na jakimś przedmiocie to widzimy go lepiej, oczywiście kosztem innych szczegółów. Te ostatnie powinny znaleźć się na bardzie płaskim obszarze krzywych.

Zauważ że największe ruchy zostały wykonane w kanale koloru żółtego. Lewy dolny punkt (dla świateł) przesunąłem mocno w prawo z zera na 25% skali, natomiast górną część pozostawiłem bez większych zmian (cienie). Wyeliminowałem w ten sposób żółte przebarwienie, które dotknęło zwłaszcza najjaśniejsze obszary zdjęcia.

Kontrast zdjęcia poprawił się jednak głównie dzięki bardziej stromej krzywej magenty, a przede wszystkim dzięki krzywej koloru czarnego. Kanał K odgrywa kluczową rolę w podnoszenia kontrastu, a więc i poprawie jakości zdjęcia. Natomiast żólty kanał jest na tyle słaby, że nawet tak stroma krzywa jaką zastosowałem, nie wpłynie znacząco na kontrast.

Przed ostatecznym zatwierdzeniem zmian krzywych, proponuję abyś na moment wyłączył opcję podglądu (Preview) i ponownie włączył, obserwując jednocześnie zdjęcie. Niesamowite, mimo że głównym celem była poprawa wyglądu budowli, to znaczącej poprawie uległy także inne obszary zdjęcia. Spójrz na bezchmurne niebo, które stało się błękitne (takie jakie widzielibyśmy w słoneczny dzień), a nie zielono-żółte. Poprawił się też kontrast chodnika w stosunku do roślinności i nie zlewają się już ze sobą.

rys 6. Porównanie części zdjęcia przed i po korekcji eliminującej zafarb.

Na rysunku powyżej przedstawiłem częściowy efekt korekcji na krzywych (po lewej). Zauważ, że prawą część zdjęcia (nieskorygowaną) wciąż przesłania żółta "chusta" przebarwienia. Na zakończenie:

• zakończ etap modyfikacji na krzywych potwierdzając zmiany dokonane w okienku krzywych.

Wyostrzanie

Właściwie mógłbyś zapytać po co wyostrzać zdjęcie, które po wykonanej korekcji i tak wygląda już nieźle. Jak już wcześniej wspomniałem interesuje nas najwyższa jakość, ale nie tylko. Są jeszcze dwie rzeczy przemawiające za wyostrzaniem wszystkich skorygowanych zdjęć. Tak na marginesie to najpierw wykonujemy korekcję na krzywych, później wyostrzamy. Nigdy odwrotnie.

Pierwszą przesłanką do wyostrzania jest fakt, że my - ludzie - gdy koncentrujemy wzrok na jakimś obiekcie uwagi to chcemy go widzieć i widzimy jak najostrzej. Tak działa nasz mózg. Dokonując częściowo korekcji na krzywych i zwiększając kontrast zwiększyliśmy rozróżnialność szczegółów a zatem i ostrość.

Drugą przesłanką jest fakt, że maszyna drukarska (lub drukarka) drukuje tzw. rastrem, czyli wzorem w postaci małych punkcików oddalonych od siebie w pewnej bardzo małej odległości. Ten wzór powoduje, że część drobnych ale ważnych szczegółów zostaje niejako "rozmyta". Dlatego też zawsze należy wyostrzać zdjęcie w Photoshopie, zachowując oczywiście granice rozsądku.

Photoshopie posiada jedno bardzo przydatne narzędzie do wyostrzania, tzn. maskę wyostrzania (Unsharp Mask), która pozwala czynić ten proces bardzej inteligentnym niż ma to miejsce w przypadku użycia takich narzędzi jak Sharpen czy Sharpen More.

Jednakże proces wyostrzania ma też swoje ograniczenia i należy zachować zdrowy rozsądek zanim coś pochopnie wykonamy. Można spotkać się z następującymi problemami:

• zbyt dużymi obwiedniami, które są wynikiem działania filtrów ostrości

• przebarwieniem na granicy powstałych obwiedni

• uwupukleniem niechcianych lub subtelnych szczegółów, np. zmarszczek na twarzy

• uwypukleniem szumu zdjęcia.

Spójrz jeszcze raz na zdjęcie i niebo. Nie jesteśmy przyzwyczajeni patrząc na ziemski nieboskłon do widoku szumu, a taki niestety widzimy na każdym praktycznie zdjęciu. Dlatego nie będziemy wyostrzać zdjęcia jako całości. Zwrócimy się ku kanałom:

• przeglądnij wszytskie cztery kanały zdjęcia na palecie Channels

Kanał C. W miejscu gdzie znajduje się niebo kanał jest najciemniejszy, nic dziwnego maszyna drukarska nałoży na papierze najwięcej cyjanu. Niebo jest w końcu niebieskie. Ale to oznacza, że zawiera też najwięcej szumu. Więc odpada.

Kanał M. Jest nieco jaśniejszy w obszarach występowania nieba, ale również stosunkowo widoczny i zawiera szum. Również odpada.

Kanał Y. Niespodzianka? Nie, rzeczywiście nie zawiera praktycznie szumu w obszarze nieba, więc byłby najlepszym kandydatem. Ale, jak już wcześniej wspominałem kanał ten jest na tyle słaby, że nawet duże wyostrzanie nic nie pomoże. Odpada w przedbiegach.

Rysunek 7 (poniżej) przedstawia wycinek prawego górnego obszaru nieba na zdjęciu. Widać szum w kanałach C i M. Natomiast w kanale K nie występuje. Przyjrzyj mu się dobrze.

rys 7. Zawartość szumu w kanałach C, M i K.

Kanał K - otóż to. Pozostał jako jedyny na placu boju. W przestrzeni CMYK tak naprawdę to on decyduje o jakości zdjęcia, poza kolorami oczywiście. Za jego pomocą zwiększamy kontrast i uwypuklamy szczegóły. W przypadku omawianego zdjęcia jest tak samo. W obszarach, gdzie występuje niebo nie zawiera szumu, natomiast zawiera szczegóły wszystkich tych rzeczy, które należy wyostrzyć. Zatem do dzieła:

rys 8. Kanał K. Idealny do wyostrzania.

• kliknij i zaznacz kanał K (Black) tak jak na pierwszym rys. 9

• ustaw kursor myszki nad pustym kwadratem obok paska CMYK (drugi rys. 9)

• naciśnij SHIFT i trzymając go kliknij w kwadrat, tak aby pokazały się "oczka" w pozostałych (trzeci rys. 9)

rys 9. Sposób pracy na kanale K przy włączeniu widoku pozostałych kanałów.

Teraz parę słów o filtrze, którego powinno się używać do wyostrzania w Photoshopie. Jest to maska wyostrzenia (Unsharp Mask) i znajduje się w menu: Filter -> Sharpen. Działa on w ten sposób, że "szuka" krawędzi występujących na zdjęciu i dodaje dwie obwiednie wokół niej. Jedną białą, drugą czarną. Oczywiście możemy regulować ich wielkość, niestety tylko wspólnie.

Zwróć uwagę na rys. 10, na którym widoczne jest okno filtru. Znajdują się w nim trzy regulowane parametry:

rys 10. Okno maski wyostrzenia.

• Amount, który decyduje o "mocy" efektu.

• Radius, ustalający promień obu obwiedni. Powinien być możliwie największy. Jeśli zdjęcia zawierają subtelne i/lub małe szczegóły to nie należy przesadzać z wielkością. Typowe wartości to: od 0,25 do 0,5 (rzadko do 1,0). Czym większa rozdzielczość zdjęcia tym powinien być większy.

• Threshold, czyli poziom od którego następuje wzmocnienie. Im większa wartość tym wyostrzanie następuje dla większej różnicy poziomów na krawędziach szczegółów. Przy obecności szumu lub niechcianych szczegółach powinniśmy zwiększyć jego wartość.

Generalna zasada postępowania przy ustalaniu tych parametrów jest następująca. Amount należy ustawić na 500%, Radius na 1, Threshold na 0. Następnie spoglądamy na zdjęcie i regulujemy parametr Threshold tak, aby nie wzmocnić szumu i niepożądanych szczegółów. Później przechodzimy do parametru Radius i zazwyczaj zmniejszamy jego wartość aby nie zniszczyć subtelnych, małych szczegółów. Na końcu ustawiamy parametr Amount. Zatem:

• ustaw powiększenie (Zoom) na 100%. Zawsze!

• ustaw parametry okna Unsharp Mask tak jak to jest widoczne na rys. 10

Ponieważ kanał K nie zawiera szumu to można ustawić Threshold na 0, ale ja asekuracyjnie ustawiłem wartość 5. Ze względu na dużą rozdzielczość zdjęcia (1451 na 969 pikseli) promień ustaliłem na 0,8, mimo że na zdjęciu znajdują się małe szczegóły. Wartości Amount nie zmieniałem w ogóle.

rys 11. Porównanie widoczności szczegółów przed oraz po użyciu filtru wyostrzającego.

W ten sposób wyostrzyliśmy w poprawny sposób zdjęcie i zakończyliśmy ostatecznie korekcję zdjęcia. Na rys. 11 przedstawiono porównanie widoczności szczegółów przed i po wyostrzeniu.

rys 12. Ostateczna postać skorygowanego zdjęcia. Czyż nie wygląda lepiej niż zdjęcie z rys. 1?

Podsumowanie

Ogromna większość zdjęć, które chcemy wydrukować, kwalifikuje się do takiego sposobu korekcji i wyostrzania jaki przedstawiłem w tym tutorialu. Podsumowując:

1. Pierwszą czynnością, gdy chcemy drukować zdjęcie, jest ustawienie odpowiednich opcji separacji w zależności od tego z jaką jakością chcemy drukować i jaki papier zastosujemy.

2. Ponieważ praktycznie każde zdjęcie posiada przebarwienie to należy je zidentyfikować w Photoshopie używając kroplomierza i palety Info. Następnie wyeliminować, modyfikując krzywe kolorów.

3. Na koniec należy wyostrzyć zdjęcie używając najczęściej filtru Unsharp Mask.

4. Nie należy nadużywać w korekcji masek(!), gdyż to co zazwyczaj psuje zdjęcie - przebarwienie - wpływa na cały obszar zdjęcia, a nie tylko na przedmiot naszej uwagi.

---