Etapy przygotowania i oceny projektu inwestycyjnego:

1) faza przedinwestycyjna - obejmuje studium możliwości, czyli: a) określenie możliwości inwestycyjnych, b) określenie wariantów inwestycji, ich wstępna selekcja w oparciu o przygotowane szczegółowe założenia techniczne i ekonomiczne, c) studium przedrealizacyjne, czyli przygotowanie raportu będącego ostateczną wersją projektu inwestycyjnego, d) ocenę i podjęcie decyzji, czyli ostateczną weryfikację. W ramach tego etapu wymagane jest przeprowadzenie tzw. Studiów pomocniczych np. studium rynkowego oraz analiz porównawczych, alternatywnych rozwiązań. 2) faza implementacji (realizacji) - to p.w. prowadzenie negocjacji, zawieranie kontraktów z dostawcami, przygotowanie ostatecznych planów technicznych, wybór lokalizacji, budowa, marketing przedprodukcyjny, rekrutacja i szkolenie, przyjęcie obiektu do eksploatacji - odbiór techniczny; 3) faza operacyjna (eksploatacji) - obejmuje wszystkie problemy związane z normalną działalnością przedsiębiorstwa, czyli odnawianie, modernizacja, powiększanie majątku, działania restrukturyzacyjne.

FINANSOWE METODY OCENY PROJEKTÓW

Fundamentalną zasadą finansów jest zależność rzeczywistej wartości strumieni pieniężnych od czasowego rozkładu wystąpienia tychże strumieni. Można wyróżnić co najmniej 4 uzasadnienia dla tej zasady: 1) ryzyko, 2) inflacja - w warunkach inflacji wartość pieniądza wyraża siłę nabywczą możliwych do zakupienia dóbr i usług, która wyraźnie maleje, 3) preferencje konsumpcji - większość ludzi preferuje konsumpcję bieżącą nad konsumpcję odłożoną w czasie, 4) okazje inwestycyjne.

Zmodyfikowana wewnętrzna stopa zwrotu

Przy IRR zakłada się, że stopa % uzyskiwana z reinwestycji kapitału jest = IRR. W rzeczywistości stopa reinwestycji może być różna od tych założeń, które przyjęto przy ustalaniu NPV i IRR. Jeśli taka sytuacja występuje należy stosować zmodyfikowane NPV i IRR tzn. MIRR i MNPV.

Metoda annuitetowa - może być wykorzystywana do rozwiązywania następujących problemów: 1) jaki kapitał zapewnia po n latach stałe, coroczne dochody netto, 2) czy stałe dochody zapewnią zwrot zainwestowanego kapitału, 3) czy stałe dochody pozwolą na spłatę stałych rat kredytu bankowego zaciągniętego na finansowanie projektu.

M_o = d*[(1+i)ⁿ-1]/(1+i)ⁿ*i

d = M_o*i*(1+i)ⁿ/(1+i)ⁿ-1

Mo - wlkość obecnie zainwestowanego kapitału, d - wysokość raty

Aby określić wlkość kapitału M_n, który można zgromadzić po n latach inwestując kapitał w wysokości M_o, dający stały roczny dochód d można wykorzystać wzór:

M_n = d*[(1+i)ⁿ-1]/i

d = M_n*i/(1+i)ⁿ-1

Ekonomiczna wartość dodana (EVA) - jest to miara roczna (krótkookresowa), która bazuje na koncepcji zysku rezydualnego. Wskaźnik ten pozwala stwierdzić, czy spółka pomnaża kapitał akcjonariuszy Jej idea może być sformułowana następująco:

EVA = EBIT*(1-T)-WACC*C

C - łączny zainwestowany kapitał

Rynkowa wartość dodana (MVA) - pozwala ocenić proces tworzenia dodatkowej wartości dla akcjonariuszy w dłuższym horyzoncie czasowym. Jest różnicą jaką można uzyskać ze sprzedaży akcji po obecnym kursie a wartością dotychczas zainwestowanego kapitału włącznie z zyskiem zatrzymanym. Jeżeli bieżąca wartość rynkowa kap własnego jest > niż skorygowana wartość kap własnego, wówczas generowana jest wartośc dla akcjonariuszy. Jeżeli natomiast różnica ta jest ujemna to Mva<0, a firma pomniejszyła pulę korzyści przypadającej właścicielom.

MVA = n*p - skorygowana wartość księgowa kapitału własnego

n - ilość wyemitowanych akcji

p - cena rynkowa jednej akcji

Koszt kapitału w ocenie efektywności projektów gosp.

Stopa dyskontowa określana jest za pomocą WACC. Przy obliczaniu stopy dyskontowej istotne są więc 3 elementy: 1) szacowanie kosztu kap wlasnego, 2) szacowanie kosztu kap obcego, 3) wyznaczenie docelowej (optymalnej) struktury kapitałowej.

Koszt kapitału własnego

Można go ustalić wykorzystując szereg modeli, z których najbardziej popularne to: a) model wyceny aktywów kapitałowych (CAPM), b) model arbitrażu cenowego (APM), c) technika składania, d) model stałego wzrostu dywidendy.

Model wyceny aktywów kapitałowych CAPM → koszty utaconych korzyści kap własnego odpowiadają rentowności pap wartościowych wolnych od ryzyka powiększonej o premię za ryzyko związane z inwestowaniem w akcje danego przedsiębiorstwa.

Kw = Rf + (Rm - Rf) * β

Rf - stopa zwrotu wolna od ryzyka, Rm - rynkowa stopa zwrotu, (Rm-Rf) - premia rynkowa za ryzyko, β - indeks ryzyka firmy.

Obliczeni kosztu kap własnego w modelu CAPM wymaga oszacowania 3 elementów:

1) stopy zwrotu wolnej od ryzyka - może być ona wyznaczana w dwojaki sposób: przy przyjęciu za podstawę bieżącej rentowności krótkoterminowych bonów skarbowych lub też bieżącego oprocentowania długoterminowych obligacji rządowych. Jeżeli występuje cały szereg różnych obligacji to przyjmuje się oprocentowanie określonego rodzaju obligacji albo korzysta ze średniej stopy oprocentowania. 2) przeciętnej rynkowej premii za ryzyko - może być ustalana w oparciu o dane z przeszłości, dotyczące rynkowej stopy zwrotu z inwestycji w akcje ponad stopy zwrotu osiągnięte z instrumentów finansowych wolnych od ryzyka. Rynkową premie za ryzyko można też ustalić posługując się efektem Fishera. Wynika z niego, że:

(1+in)=(1+ir)*(1+infl)

in - nominalna rynkowa premia za ryzyko, ir - realna premia za ryzyko, infl - stopa inflacji.

Do badań przyjmuje się przeciętną premię za ryzyko uzyskaną przez inwestorów spólek amerykańskich w latach 1926-92. obliczona jako średnia geometryczna wynosiła 5,5% a średni wskaźnik inflacji dla gospodarki USA wynosił 3,2%. Trzecim podejściem możliwym do szacowania rynkowej premii za ryzyko jest przyjęcie szacunków ekspertów. 3) współczynnika β - wskazuje on w jakim stopniu stopa zwrotu z inwestycji w akcje danej spółki reaguje na zmiany stopy zwrotu wskaźnika rynku. Współczynnik β=1 informuje o idealnej korelacji z rynkiem (wzrost o 1% stopy zwrotu na rynku powoduje 1% wzrost stopy zwrotu z inwestycji w akcje danej spółki. Gdy β

>1 to rentowność z inwestycji w akcje danej spółki jest większa niż przeciętnie na rynku. Jeżeli β<1 to mamy do czynienia z akcjami degresywnymi (stopa zwrotu rośnie wolniej od całego indeksu). Współczynnik β ustala się jako kowariancję między kosztem kapitału własnego firmy, czyli oczekiwaną stopą zwrotu z danego pap wart a rentownością portfela rynkowego do wariancji rynkowej stopy zwrotu.

β = cov (Kw,Rm)/war (Rm)

w przypadku gdy akcje firmy nie są przedmiotem obrotu giełdowego wówczas można przez analogię wykorzystać współczynnik β firmy podobnej, ale notowanej na giełdzie. Jeżeli nie znajdziemy firmy podobnej to można posłużyć się tzw. β księgową.

Model arbitrażu cenowego APM - jest traktowany jako wieloczynnikowy wariant CAPM.

Technika składania (metoda ustalania kosztu kap własnego dla firm które nie są notowane na giełdzie) - tak jak w przypadku CAPM do stopy wolnej od ryzyka dodaje się premię za ryzyko rynkowe. Następnie koszt kap własnego koryguje się o czynniki specyficzne ryzyka odnoszące się do danego przedsiębiorstwa. Korekta ta może dotyczyć wielkości przedsiębiorstwa (firmy małe sa bardziej ryzykowne), sektora w którym działa przedsiębiorstwo, ryzyka finansowego, stopnia dywersyfikacji działalności, innych charakterystyk operacyjnych.

Model stałego wzrostu dywidendy - koszt kapitału własnego określa relacja oczekiwanej w następnym roku dywidendy i obecnej ceny akcji powiększonej o stała stopę wzrostu dywidendy.

Kw = D₁/p₀ + g

D - dywidenda w przyszłym okresie, p - obecna cena, g - stała stopa wzrostu

Koszt kapitału obcego

Do najczęściej wykorzystywanych kap obcych należy kredyt bankowy. Wysokość jego kosztu określają wierzyciele. W rzeczywistości koszt kap obcego jest < o korzyści podatkowe

Ko = k*(1-T)

Odsetki stanowią KUP, a zatem zmniejszają podstawę opodatkowania.

Struktura kapitałowa

Wyznaczenie optymalnej struktury kapitałowej jest sprawą trudną, stad też wielu teoretyków i praktyków posługuje się tzw. docelową strukturą kapitałową.

RYZYKO W OCENIE INWESTYCJI

Można je uwzględnić stosując dwie podstawowe metody:

• metoda równoważnika pewności - polega na tym, że oczekiwane przepływy środków pieniężnych są modyfikowane w celu odzwierciedlenia ryzyka z nimi związanego. Przepływy obarczone większym ryzykiem są obniżane zaś mniejszym podwyższane. Ogólny schemat postępowania sprowadza się do: a) oszacowania równoważnika pewności dla każdego ryzykownego przepływu środków pieniężnych, b) zastąpienia w formule NPV wielkości ryzykownych środków ich równoważnikami pewności. Zaletą tej metody jest to że umożliwia uwzględnienie różnego poziomu ryzyka dla poszczególnych strumieni pieniężnych. Wadą natomiast jest trudność w obiektywnym ustalaniu poziomów równoważników pewności dla strumieni pieniężnych przy określonych wielkościach ryzyka.

• metoda stopy dyskontowej uwzględniającej ryzyko - polega na tym że stopy dyskontowe koryguje się o wielkość premii za podejmowane ryzyko (korygujemy mianownik). Cechą omawianej metody jest jej duża użyteczność praktyczna gdyż dla obliczenia stóp dyskontowych dostępne są dane rynkowe, tym samym można więc zobiektywizować analizę.

• analiza wrażliwości - bada w jaki sposób zachowuje się NPV pod wpływem zmian wartości o jakiś założony procent jej elementów składowych. W metodzie tej zakłada się że wszystkie elementy składowe poza rozważanym są zamrożone.

• analiza scenariuszy - metoda ta uwzględnia zarówno wrażliwość NPV na zmiany jej elementów składowych jak i prawdopodobny zakres zmian ich dopuszczalnych wartości. Na podstawie dostępnych informacji sporządza się 3 scenariusze: - pesymistyczny, - optymistyczny, - najbardziej prawdopodobny.

• analiza symulacyjna - polega na oszacowaniu ryzyka w oparciu o wielokrotne powtórzenia procedury obliczania NPV dla generowanej losowo wartości jej składników.

• analiza teorii gier strategicznych

• metoda drzew decyzyjnych, przy której dla odpowiednich scenariuszy oblicza się NPV i prawdopodobieństwo ich wystąpienia.

Najczęściej firmy stosują dwustopniowy system uwzględniania ryzyka. W pierwszym etapie ustala się tzw. Sektorowy koszt kapitału na podstawie szacunkowego ryzyka i jego zdolności zadłużania. Następnie zaś oceniane projekty inwestycyjne z tego sektora dzieli się na: - wysokiego, - przeciętnego, - niskiego ryzyka.

ANALIZA PRZEPŁYWÓW PIENIĘŻNYCH

Przepływy pieniężne powinno się ustalać jako różnicę między przepływami, które mogą pojawić się w przypadku podjęcia decyzji o realizacji projektu a przepływami, które by wystąpiły gdyby projekt taki odrzucono.

CF = CF _{firmy z projektem} - CF _{firmy bez projektu}

Tak określone przepływy można nazwać przepływami przyrostowymi.

EKONOMICZNE METODY OCENY EFEKTYWNOŚCI INWESTYCJI

W analizie ekonomicznej wycena powinna być dokonywana z wykorzystaniem cen odzwierciedlających realne koszty społeczne. Za takie uważa się ceny ukształtowane w otoczeniu wolnej gospodarki konkurencyjnej i w przybliżeniu odpowiadające cenom światowym.

Makroekonomiczne parametry oceny projektu inwestycyjnego:

1. społeczna stopa dyskontowa - wyraża stopień preferencji z jakim społeczeństwo odnosi się do przyszłych korzyści kosztów. Inaczej jest to tempo z jakim maleje znaczenie przyszłych korzyści i kosztów dla obecnego społeczeństwa. Zasadą jest by w danym kraju dla wszystkich projektów inwestycyjnych uwzględniać jednakowy poziom społecznej stopy dyskontowej. Stopę tą można wyznaczyć następująco: 1) ustalenie poziomu oprocentowania przy którym państwo pożycza i udziela kredytów na międzynarodowym rynku kapitałowym. Ustaloną w ten sposób stopę oprocentowania należy dostosować do warunków krajowych wg następujących zasad: a) jeżeli kraj udziela kredytu innemu krajowi to ponosi z tego powodu określone ryzyko, wobec tego społeczna stopa dyskontowa musi być odpowiednio mniejsza

SDR = (im-ik)*im

Im - oprocentowanie pożyczek na międzynarodowym rynku kapitałowym, ik - premia dla projektów krajowych

b) jeżeli kraj jest pożyczkobiorcą to wówczas społeczna stopa dyskontowa powinna być większa lub równa oprocentowaniu kredytów na międzynarodowym rynku kapitałowym. c) jeżeli kraj zamierza rozwijać pewne gałęzie przemysłu lub zacofane regiony wówczas można zastosować tzw. Promocyjną społeczną stoę dyskontową (r_o)

r_o=SDR - i_o

d) w sytuacji odwrotnej, gdy chodzi o spowolnienie pewnej gałęzi przemysłu lub regionów wówczas społeczna stopa dyskontowa zwiększana jest o określoną premię

r_o = SDR+i_o

2. skorygowany kurs wymiany walut - pozwala odzwierciedlić rzeczywistą wartość obcej waluty dla społeczeństwa bez względu na obowiązujący oficjalny kurs wymiany. Wartość tego kursu uzależniona jest od obecnego i przyszłego bilansu płatniczego kraju, po wdrożeniu projektu. W praktyce stosuje się 2 metody ustalania skorygowanego kursu wymiany walut: a) oparta na bilansie płatniczym → Ks = Ko*RP/O, gdzie RP - wydatki wyrażone w walucie krajowej, O- wpływy wyrażone w walucie krajowej, b) oparta na turystycznym kursie wymiany - kurs ten jest z reguł dużo wyższy od oficjalnego, gdyż opisuje popyt na dane dobra, które opłaca się wywozić z kraju. Brak jest formuł matematycznych do ustalania tego kursu i z reguły przyjmuje się kurs czarnorynkowy (jeżeli taki jest).

Analiza wartości dodanej

Wartość dodana jest jednym z kryteriów oceny wpływu projektu inwest na gospodarkę narodową. Jest to pojęcie zbliżone do dochodu narodowego. Oczekiwana wartość dodana netto generowana przez dany projekt inwestycyjny

NVA = O - (MI + I)

O - oczekiwana wartość przychodów z projektu, MI - oczekiwana wartość ponoszonych kosztów materialnych, I - nakłady inwestycyjne.

Rozpatrując wartość dodaną z pktu widzenia elementów składowych można powiedzieć że równa się ona sumie

NVA = P + NS

P - wynagrodzenia, NS - nadwyżka społeczna

Wynagrodzenia uzależnione są od ilości zatrudnionych oraz od średniej płacy jednego zatrudnionego. Nadwyżka społeczna jest odzwierciedleniem rentowności i obejmuje podatki pośrednie, płacone odsetki, dywidendy, składki ubezpieczeniowe, honoraria autorskie, zysk niepodzielony. Nadwyżka społ może być ustalana dla poszczególnych lat

NVA_t = Ot - (MI_t + I_t)

t - rok dla którego ustalamy, lub dla całego okresu funkcjonowania przedsięwzięcia

∑NVA_t = ∑ (O_t-(MIt+I_t))

wielkość w ten sposób ustalana nazywana jest krajową wartością dodaną i obejmuje wartość dodaną netto , która została wytworzona i podzielona w kraju.

Do szacowania wartości dodanej wykorzystywane są 2 testy:

1) test absolutny (bezwzględny) - można go przeprowadzić stosują formułę prostą (statyczną) lub dyskontową (dynamiczną). Wg formuły prostej

ES_t = O_t - (MI_t + D) > P_t

D - oczekiwana wartość amortyzacji w normalnym roku tzn. w takim w którym zdolność produkcyjna jest wykorzystana w 100 %.

W przypadku gdy test absolutny jest spełniony wówczas projekt jest korzystny dl gospodarki. Gdy jest < Pt to jest niekorzystny a gospodarka ta jest mało efektywna. Formuła dyskontowa testu pozwala na uwzględnienie całego okresu funkcjonowania planowanego przedsięwzięcia. Stosując tą metodę należy przestrzegać procedury, która obejmuje: • weryfikację poziomu cen - jeżeli ceny rynkowe odbiegają od cen społecznych to należy dokonać ich korekty do poziomu cen społecznych, • ustalenie elementów obliczeniowych tj. Ot, MIt, It, RPt, • oszacowanie wartości efektów i nakładów pośrednich w przedsiębiorstwach powiązanych z projektem w sposób wyraźnie dostrzegalny i dodać je do wartości, która dotyczy rozważanego projektu, • obliczenie nominalnej wartości krajowej netto, • obliczenie narodowej wartości krajowej netto dla kolejnych lat funkcjonowania NNVA_t = O_t - (MI_t + I_t + RP_t), • zdyskontowanie otrzymanych wartości dla każdego roku oddzielnie wykorzystując społeczną stopę dyskontową ∑ NVVAt * qt = ∑ (Ot - (MIt+It+RPt)) * qt, w ten sposób obliczana zaktualizowana narodowa wartośc dodana netto musi być > 0; • zaktualizowana wartość dodana netto musi pokryć zaktualizowaną wartość płac krajowych w całym okresie. E = ∑ NNVAt * qt >= ∑ Pt * qt

2) test relatywny (względny) - używany w przypadku gdy kilka wariantów projektu spełnia test efektywności absolutny i należy dokonać wyboru pomiędzy tymi wariantami. Do tego celu stosuje się dodatkowe miary efektywności: a) zaktualizowana wartość dodana netto na jednostkę zainwestowanego kapitału

Ec = A(NVA)/A(I)

gdzie A(NVA) - zaktualizowana wartość dodana netto, A(I) - zaktualizowana wartość nakładów inwestycyjnych. Współczynnik ten odgrywa istotna rolę jeżeli w całym okresie życia projektu różnica między łącznymi przychodami i rozchodami dewiz jest ujemna. Wtedy istotna jest odpowiedź na pytanie jaka jest efektywność wykorzystania dewiz w tworzeniu wartości dodanej; b) zaktualizowana wartość dodana netto na jednostkę zainwestowanej waluty obcej

E_FA = A (NVA)/A(FE)

A(FE) - zaktualizowana wartość kapitału obcego zaangażowanego w projekt w postaci nakładów i kosztów. c) zaktualizowana wartość dodana netto na jednostkę ponoszonych kosztów siły roboczej

E_L = A(NVA)/A(P)

A(P) - zaktualizowana wartość wynagrodzeń

Zastosowanie relatywnego testu efektywności pozwala na uszeregowanie ocenianych projektów i wybór tego, który jest najbardziej opłacalny z pktu widzenia makroekonomicznego.

Wskaźniki uzupełniające w ekonomicznej analizie projektów

I. efekt zatrudnienia - wskaźnik ten związany jest z tworzeniem nowych miejsc pracy, zarówno bezpośrednich jak i pośrednich. Wskaźniki związane z efektem zatrudnienia: • całkowita liczba utworzonych miejsc pracy (bezpośrednich i pośrednich) dla pracowników wykwalifikowanych i niewykwalifikowanych na jednostkę zainwestowanego kapitału

Z_c = L_c/I_c

Zc - całkowity efekt zatrudnienia, Lc - całkowita liczba utworzonych miejsc pracy, Ic - całkowite nakłady inwestycyjne;

• całkowita liczba utworzonych miejsc pracy dla pracowników wykwalifikowanych na jednostkę zainwestowanego kapitału

Z^w_c = L^w_c/I_c

Z^w_c - całkowity efekt zatrudnienia dla pracowników wykwalifikowanych, L^w_c - całkowita liczba utworzonych miejsc pracy dla pracowników wykwalifikowanych, I_c - całkowite nakłady inwestycyjne

• całkowita liczba utworzonych miejsc pracy dla pracowników niewykwalifikowanych na jednostkę zainwestowanego kapitału

Z^nw_c = L^nw_c/I_c

Z^nw_c - całkowity efekt zatrudnienia dla pracowników niewykwalifikowanych, L^nw_c - całkowita liczba utworzonych miejsc pracy dla pracowników niewykwalifikowanych, I_c - całkowite nakłady inwestycyjne

• bezpośrednio utworzona przez projekt liczba miejsc pracy dla pracowników wykwalifikowanych i niewykwalifikowanych na jednostkę zainwestowanego kapitału

Z_b = L_b/I_b

Zb - bezpośredni efekt zatrudnienia, Lb - bezpośrednia liczba utworzonych miejsc pracy, Ib - bezpośrednie nakłady inwestycyjne

• pośrednio utworzona przez projekt liczba miejsc pracy dla pracowników wykwalifikowanych i niewykwalifikowanych na jednostkę zainwestowanego kapitału

Z_p = L_p/I_p

Zp - bezpośredni efekt zatrudnienia, Lp - bezpośrednia liczba utworzonych miejsc pracy, Ip - bezpośrednie nakłady inwestycyjne

II. Dystrybucja wartości dodanej - wygenerowanej przez projekt pomiędzy poszczególne grupy społeczne i regiony. Dystrybucja ta może być sterowana przez politykę fiskalna państwa. Wskaźniki: • ogólny wskaźnik korzyści grupowych WK

WK = NNVA_g/NNVA_c

NNVA_g - narodowa wartość dodana netto dla grupy, NNVA_c - całkowita narodowa wartość dodana netto wygenerowana przez projekt

• wskaźnik korzyści dla pracowników WK_p

WK_p = VA_p/NNVA_c

VA_p - wlkość świadczeń pracowniczych

• wskaźnik korzyści dla krajowych właścicieli kapitału WK_k

WK_k = VA_k/NNVA_c

VA_k - wlkośc pozostająca w dyspozycji krajowych właścicieli kapitału

• wskaźnik korzyści dla rządu WK_rz

WK_rz = VA_rz/NNVA_c

VA_rz - wlkośc pozostająca w dyspozycji rządu

• wskaźnik zysku nierozdzielonego WK_n

WK_n = VA_n/NNVA_c

VA_n - wartość nierozdzielona, pozostająca w przedsiębiorstwie

• wskaźnik korzyści regionalnej WK_r

WK_r = VA_r/NNVA_c

VA_r - część (wartosć) NNVAc rozdzielona dla regionu

• wskażnik korzyści dla całego kraju (udział narodowej wartości dodanej netto generowanej bezpośrednio przez projekt w całej bezpośredniej rocznej wartości dodanej netto)

WK_ck =NNVA_c/NVA

NVA - krajowa wartośc dodana netto, NNVA_c - całkowita narodowa wartość dodana netto wygenerowana przez projekt

III. efekt dewizowy - wpływ projektu na bilans płatniczy. Dokonuje się tego poprzez: - ocenę bilansu płatniczego przedsiębiorstwa, - ocenę efektów substytucji importu w wyniku realizacji projektu. Oceny efektu dewizowego dokonuje się poprzez ustalenie strumieni dewiz netto wygenerowanych przez projekt w każdym roku jego funkcjonowania.

Jeżeli konieczna jest ocena kilku alternatyw projektów z pktu widzenia ich wpływu na bilans płatniczy kraju, dokonuje się tego wykorzystując formułę:

A(FE) = ∑ (FI_t - FO_t)*q_t

A(FE) - bieżąca wartosc netto strumieni dewizowych generowanych przez projekt przez cały okres jego funkcjonowania, FI_t - wpływy dewiz w roku t, FO_t - wypływy dewiz w roku t, q_t - współczynnik dyskontowy w roku t dla ustalonej społecznej stopy dyskontowej SDR

q_t = 1/(1+i)^t, i = SDR

Jeżeli A(FE)≥ to projekt inwestycyjny można uznać za korzystnie wpływający na bilans płatniczy kraju.

IV. konkurencyjność projektu - pomiar konkurencyjności wytwarzanych przez projekt produktów odbywa się na podstawie porównania wartości zasobów zużywanych w projekcie do produkcji dóbr eksportowych z korzyściami mierzonymi zagranicznymi wpływami gotówkowymi z tytułu ich eksportu. Aby ocenić konkurencyjność projektu należy:

1) ustalić przychody z eksportu i inne wpływy zagraniczne w celu obliczenia całkowitych wpływów w walucie obcej, 2) oszacować wartość nakładów i kosztów zagranicznych ponoszonych przez projekt i innych wydatków ponoszonych w walucie obcej, 3) obliczyć dewizowe przepływy pieniężne netto (FE_t), realizowane w kolejnych latach funkcjonowania projektu, zdyskontować je przy ustalonej społecznej stopie dyskontowej i dodać do siebie w celu ustalenia zaktualizowanej wartości zagranicznych strumieni przepływów pieniężnych [A(FE)], 4) obliczyć zaktualizowaną wartość krajowych nakładów inwestycyjnych i kosztów A(DR) ponoszonych na wytworzenie eksportowanych produktów: A(DR) = suma od t=0 do n DR_t*q_t, gdzie DR to wartość krajowych nakładów inwestycyjnych i kosztów poniesionych na dana inwestycję w roku t; 5) porównać A(FE) z A(DR), aby zaktualizowana wartość przepływów dewizowych netto pokrywała zaktualizowana wartość krajowych wydatków związanych z produkcją eksportową

V. dodatkowe efekty generowane przez projekt - które nie mogą być identyfikowane ekonomicznie. Należą do nich: • efekty infrastrukturalne, • efekty wprowadzenia nowej technologii, • wpływ na środowisko naturalne

---