Sądowe środki ochrony praw podstawowych w UE -

konspekt

1. skarga Komisji Europejskiej przeciwko państwu członkowskiemu do Trybunału Sprawiedliwości (art. 258 TfUE);

2. skarga państwa członkowskiego na inne państwo członkowskie (art. 259 TfUE);

3. skarga na nieważność aktu prawa pochodnego (art. 263 TfUE);

4. skarga na bezczynność instytucji (art. 265 TfUE);

5. skarga odszkodowawcza przeciw UE lub państwom członkowskim (art. 268 TfUE);

6. pytania prejudycjalne zadawane przez sądy krajowe Trybunałowi Sprawiedliwości;

Ad. 1 Skarga Komisji Europejskiej przeciwko państwu członkowskiemu do Trybunału Sprawiedliwości

• Jest to tzw. skarga o stwierdzenie uchybienia, z uwagi na fakt, że przesłanką wniesienia skargi jest uchybienie przez państwo członkowskie zobowiązaniom traktatowym.

• Regulacja traktatowa: art. 258 TfUE (czyli dawny art. 226 TWE)

• Rozumienie wyrażenia „uchybienia zobowiązaniom” (naruszenia zobowiązań): szeroko

• postępowanie niezgodne z postanowieniami aktów prawa pierwotnego i pochodnego,

• naruszenie ogólnych zasad prawa,

• nieprawidłowe działania ustawodawcze i administracyjne,

• również nieprawidłowe akty stosowania prawa przez sądy,

• niewywiązanie się z obowiązku właściwej implementacji prawa UE do prawa krajowego, które może mieć postać: utrzymania legislacji niezgodnej z prawem UE, niewprowadzenia przepisów prawa krajowego, tolerowania przez państwo członkowskie naruszania prawa implementowanego przez jego adresatów.

• Postępowanie:

• Wszczęcie postępowania - Komisja

- w sytuacji, gdy sama powzięła informację o naruszeniu (funkcja „strażnika traktatów”

- wskutek skargi złożonej przez jednostkę, która odniosła szkodę w wyniku naruszenia.

• Przebieg (kolejne etapy postępowania):

- postępowanie wyjaśniające - przed Komisją: procedura wstępna (nieformalna) i procedura zasadnicza (formalna)

- postępowanie sądowe - przed Trybunałem, zakończone wydaniem orzeczenia: uznanie skargi za niedopuszczalną, albo oddalenie jej jako bezzasadnej, albo stwierdzenie naruszenia.

- postępowanie w razie niewykonania wyroku Trybunału: wyrok nie zawiera terminu, zaniechanie naruszeń powinno nastąpić niezwłocznie; jeśli Komisja uznaje, że Państwo Członkowskie nie podjęło takich środków, wydaje w tym zakresie uzasadnioną opinię, w której zakreśla termin na zastosowanie się do niej; po bezskutecznym upływie terminu Komisja może wnieść skargę do Trybunału Sprawiedliwości (kompetencja dyskrecjonalna Komisji). W skardze Komisja może wnioskować o nałożenie na państwo kary w postaci ryczałtu lub kary okresowej.

Ad. 2 Skarga państwa członkowskiego na inne państwo członkowskie

• Podstawa traktatowa: art. 259 TfUE (czyli dawny art. 227 TWE) - treść i przesłanki skargi - znaczenie „naruszenia” j.w.

• Postępowanie: etap wstępny - wniesienie skargi przez Państwo Członkowskie do Komisji. Postępowanie przed Komisją ma charakter sporny. Na koniec postępowania wyjaśniającego Komisja wydaje uzasadnioną opinię. Termin na wydanie opinii wynosi 3 miesiące od wniesienia sprawy. Państwo członkowskie, po upływie terminu, może wnieść skargę do Trybunału także pomimo niewydania opinii przez Komisję. W przypadku opinii stwierdzającej naruszenie prawa, postępowanie przed Trybunałem może być wszczęte także przez Komisję. Później - etap sądowy.

Ad. 3 Skarga na nieważność

• Podstawa traktatowa: art. 263 TfUE (czyli dawny art. 230 TWE)

• Podmioty uprawnione - podział na 3 kategorie (uprzywilejowane, półuprzywieljowane, nieuprzywilejowane)

(jakie podmioty, do jakiej kategorii należą i różnice w legitymacji pomiędzy nimi)

• Przeciwko komu można skargę złożyć?

• Termin: ak. 5

• Art. 264 TfUE - skutki orzeczenia

• Przedmiot skargi: stwierdzenie nieważności aktu prawa pochodnego:

na pewno rozporządzenia, dyrektywy i decyzje, ale nie jest to katalog zamknięty: element przesądzający:„wywieranie skutków prawnych wobec podmiotów trzecich”.

• Przesłanki stwierdzenia nieważności: bark kompetencji, naruszenie istotnych wymogów proceduralnych, naruszenie traktatu lub jakiejkolwiek normy prawnej związanej z jego stosowaniem, nadużycie władzy.

Ad. Skarga na bezczynność instytucji

• Podstawa traktatowa: art. 265 TfUE

• Ma charakter uzupełniający wobec skargi o stwierdzenie nieważności

• Podmioty uprawnione i przeciwko, którym wnosi się skargę: j.w. (bez Trybunału Obrachunkowego)

• Przesłanki

• Skutki orzeczenia:

Trybunał lub Sąd może skargę uwzględnić lub ją oddalić. Instytucja, której zaniechanie zostało uznane za naruszające prawo, jest zobligowana do podjęcia środków, które zapewnią wykonanie wyroku (art. 266 TfUE). Oznacza to wydanie aktu prawnego, nie musi to być jednak akt zgodny w treści z oczekiwaniami powoda, ponieważ wyrok nie określa treści aktu. Podjęcie działania w następstwie wyroku nie wyłącza możliwości dochodzenia odszkodowania, jeżeli następstwem bezczynności była szkoda.

Skarga odszkodowawcza

• Podstawa traktatowa: art. 268 TfUE i art. 340 TfUE (ak. 2 i 3)

• Kto może złożyć skargę?

• Przeciwko komu?

• Przesłanki odpowiedzialności - wyrok w sprawie TS - Alfons Lutticke v. Komisji:

- bezprawne zachowanie się instytucji

- rzeczywista szkoda (damnum emergens+lucrum cessans, wyjątkowo także szkody przyszłe)

- bezpośredni związek przyczynowy między zachowaniem się a szkodą

• Termin wniesienia skargi: 5 lat od wystąpienia zdarzenia będącego przyczyną szkody - art. 46 statutu TS.

Pytania prejudycjalne

• Wnioski kierowane do Trybunału o wydanie orzeczenia wstępnego, którego przedmiotem ma być wyjaśnienie kwestii niezbędnych sądowi kierującemu taki wniosek do orzeczenia w sprawie przed nim zawisłej.

• Podstawa traktatowa: art. 267 TfUE (czyli dawny art. 234 TWE)

• Przedmiot pytania prejudycjalnego

• Podmiot uprawniony do wniesienia

• Wiążący charakter rozstrzygnięć w sprawach pytań prejudycjalnych

• Pojęcie sądu: jest określane prawem europejskim, a nie krajowym. Może zdarzyć się sytuacja, że organ nie będący uznawanym za sąd w państwie członkowskim, zostanie zakwalifikowany jako organ sądowy przez Trybunał Sprawiedliwości. Decydujący jest sporny charakter postępowania, obowiązkowa właściwość, orzekanie w oparciu o przepisy prawa, niezawisłość, stałość organu i podstawa prawna jego funkcjonowania.

• Obowiązek kierowania pytań: charakter obligatoryjny w przypadku sądu, którego orzeczenia nie podlegają zaskarżeniu według prawa wewnętrznego. Obowiązek ten nie ma jednak charakteru absolutnego. Dodatkowo obowiązkowi nie podlegają sytuacje, w których Trybunał wypowiedział się już w podobnej kwestii albo gdy zastosowanie danego przepisu jest oczywiste (tzw. acte eclaire i acte claire).

3

---