CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA ROZWÓJ BADAŃ PSYCHOLOGICZNYCH NAD PROBLEMATYKĄ ZDROWIA I CHOROBY:
1. zmiany charakteru chorób i przyczyn zgonu
2. dowody znaczenia czynników psychologicznych dla stanu zdrowia (Wzór zachowania A, psychologia zdrowia )
3. współczesna medycyna jako źródło stresu pacjentów
Ad. 3
Czynniki jatrogenne (wywołujące u pacjenta lęk / stres)
Sytuacje jatrogenne:
- deprywacja
( niemożność zaspokojenia potrzeby spowodowana przez czynniki zewnętrzne)
- przeciążenia
(za duże wymagania)
- utrudnienia
(warunki zaburzające normalne funkcjonowanie/czynności człowieka)
- zagrożenia
(związane z możliwością poniesienia straty)
STRES:
- taka zmiana w otoczeniu, która u przeciętnego człowieka wywołuje wysoki stopień napięcia emocjonalnego i przeszkadza w normalnym toku reagowania
Teoria Lazarusa:
- określona relacja miedzy osobą a otoczeniem, która oceniana jest przez osobę jako obciążająca lub przekraczająca jej zasoby i zagrażająca jej dobrostanowi
Zasoby (wg. Hobfolla)
przedmioty (np. mieszkanie)
warunki (np.stała praca)
zasoby osobiste (np. umiejętności interpersonalne)
zasoby energetyczne (np. wiedza, pieniądze)
Ocena pierwotna
relacja oceniana jako: bez znaczenia dla ogólnego dobrostanu, sprzyjająco- pozytywna, stresująca
Choroba w ocenie pierwotnej może być ujmowana jako: krzywda/strata, zagrożenie, wyzwanie.
Ocena wtórna
możliwość podjęcia działania usuwającego przyczyny stresu
(odnosi się zarówno do źródeł stresu, jak i do własnych zasobów)
PSYCHOLOGICZNE UWARUNKOWANIA CHORÓB SOMATYCZNYCH
- Wzór zachowania A
Zaangażowanie jednostki w ciągłą walkę o zdobycie jak największej liczby celów w jak najkrótszym czasie
Silna potrzeba osiągnięć, tendencja do dominacji, agresywność
- Psychologia zdrowia
Salutogeneza - poszukiwanie psychospołecznych uwarunkowań zdrowia
Promocja i ochrona zdrowia
Elementy decydujące o podjęciu decyzji o zmianie szkodliwego nawyku:
- zagrożenie zdrowia jest poważne
- spostrzegane osobiste prawdopodobieństwo powstania choroby jest wysokie
- przekonanie o własnej skuteczności
- podjęta reakcja skutecznie przezwycięża dane zagrożenie