Choroba zakaźna a choroba zaraźliwa
Choroba zakaźna - zmiany w organizmie pod wpływem zarazka jako podstawowego czynnika patogennego
konflikt we współżyciu między makroorganizmem a zarazkiem (mikroorganizmem)◊
np.: zakażenie wirusem białaczki bydła; NZK; białaczka kotów
Choroba zaraźliwa - choroba zakaźna łatwo przenosząca się na inne osobniki
Nie każda choroba zakaźna jest jednocześnie zaraźliwą.
Np.: Tężec - zakaźna ale nie zaraźliwa
BSE
Wąglik - zakaźna ale MAŁO zaraźliwa przy kontakcie bezpośrednim
Zaraza - choroba zaraźliwa, która w sprzyjających warunkach może spowodować masowe zachorowania
Np.: Pryszczyca, pomór świń
Czynniki warunkujące rozwój choroby zakaźnej
1. Podstawowe / Pierwszorzędne
a. Obecność zarazka
b. Ekspozycja zwierząt na zarazek
c. Obecność zwierząt wrażliwych na zakażenie
Nasienie - siewca - gleba
2. Drugorzędne
- ilość zarazka
- zjadliwość
- czynniki środowiskowe
- odporność zwierząt
- zwalczanie chorób przez człowieka
- itp.
Czynniki chorobotwórcze ze strony zarazka
¬ Chorobotwórczość (patogenność) - zdolność do wywoływania choroby
♣ Zarazki bezwarunkowo chorobotwórcze (pryszczyca)
♣ Zarazki warunkowo chorobotwórcze (oportunistyczne)
¬ Zjadliwość - stopień chorobotwórczości
Chorobotwórczość i zjadliwość - wypadkowa wielu czynników ze strony drobnoustroju (toksyny, zmienność antygenowa, pobudzanie apoptozy), ale także makroorganizmu (oporność, odporność).
Skutki ekspozycji:
¬ wniknięcie i przetrwanie zarazka (kolonizacja)◊Zakażenie
¬ przejściowa obecność zarazka bez namnażania◊Skażenie
Kliniczne skutki dostania się zarazków do organizmu
- Skażenie a zakażenie
- Zakażenia bezobjawowe
- Zakażenie kliniczne jawne - ostre / przewlekłe
i. O lekkim przebiegu
ii. O ciężkim przebiegu
iii. Śmiertelne
- Zejście zakażenia ostrego
iv. wyzdrowieniem (z uwolnieniem się od zarazka)
v. śmierć
vi. przejście w formę przewlekłą (zwykle z nosicielstwem i siewstwem zarazka)
Nosicielstwo i siewstwo zarazka
¬ Nosicielstwo - bezobjawowe bytowanie zarazka w organizmie
♣ Po przechorowaniu (pryszczyca)
♣ Nie związane z zachorowaniem (chyba!) (białaczka kotów)
¬ Siewstwo - wydalanie zarazków
♣ Stałe (białaczka kotów)
♣ Okresowe (salmonella)
♣ W okresie inkubacji choroby (grypa; pryszczyca do 2 tygodni przed objawami)
- Zakażenie latentne - długotrwałe, bezobjawowe bytowanie zarazka w stanie utajonym, zwykle bez siewstwa
- Wirusowe zakażeni latentne - wbudowanie materiału genetycznego wirusa do genomu komórki gospodarza w postaci prawirusa
Zakażenia
1. Bezobjawowe lub klinicznie jawne
a. Ostre
b. Przewlekłe
c. Lekki
d. Ciężki przebieg
2. Miejscowe (grzybica skóry, Coronavirus - nabłonek j. cienkiego) / ogólne
3. Przejściowe (organizm uwalnia się od niego przed śmiercią) / trwałe (dożywotnie - do śmierci np.: FIV, HIV - retrovirusy)
4. Pierwotne / ponowne (reinfekcja)
5. Jednym gatunkiem zarazka / mieszane (wirusowo-bakteryjne infekcje górnych dróg oddechowych)
6. Z zewnątrz / endogenne (autoinfekcja)
7. Wtórne
8. Utajone (latentne)
Źródło zakażenia, rezerwuar zarazka, ognisko
Źródło zakażenia - właściwe miejsce namnażania się zarazka i wydostawania na zewnątrz
zwykle zakażone zwierze (niekoniecznie chore!), rzadko człowiek (dla zwierzęcia), wyjątkowo środowisko◊
Źródło zakażenia to NIE przenosiciel zarazka czyli wektor (rola bierna)
Wtórne źródło zakażenia - nagromadzenie się zarazka poza organizmem (np. pastwisko skażone laseczkami wąglika; włoskowiec różycy ma zdolność namnażania się w kale świń)
Rezerwuar (zbiornik) zarazka - to zbiorowisko źródeł zakażenia, które na danym terenie jest decydującym elementem utrwalania zarazy
Np.: wścieklizna - źródło zakażenia ssak, rezerwuar - rudy lis (utrzymuje w Polsce wściekliznę)
Ognisko zakażenia - miejsce gdzie znajduje się źródło zakażenia wraz ze skażonymi przedmiotami (pomieszczenie, zagroda, miejscowość, terytorium)
Formy przebiegu choroby zakaźnej w populacji
1. Zachorowania sporadyczne - nieliczne i bez uchwytnego związku ze sobą
2. Endemia (enzootia) - zachorowania stale występujące w jakiejś okolicy („występowanie stacjonarne”)
3. Epidemia 9epizootia) - liczne zachorowania powiązane w łańcuch zakażeń na danym terenie w krótkim czasie
4. Pandemia 9panzootia) - epidemia obejmująca duże terytorium, wiele krajów czy kontynentów
Jedne przechodzą w drugie, granice płynne - nie tylko liczba zachorowań ma wpływ na formę choroby zakaźnej (raczej ich stosunek do „zwykłej” liczby przypadków dla danego terenu w danym czasie) ale także potencjał szerzenia się.
Typy rozwoju epidemii
1. zwierzę - kontakt bezpośredni lub pośredni - zwierzę np.: grypa, nosówka◊Powstające drogą łańcuchowo-kontaktową
2. Powstające z wtórnego źródła zakażenia, np.: wąglik, BSE
3. Powstające za pośrednictwem stawonogów, np.: myksomatoza, kleszczowe zapalenie mózgu
4. Powstające w wyniku uzjadliwienia się flory saprofitycznej (autoinfekcji), np.: choroby środowiskowe kolibakterioza cieląt
Dynamika przebiegu epidemii
Epidemie przechodzą, rozwijają się i zanikają. Przebiegają cyklicznie (falami) - różne stadia epidemii. Wybuchają gdy w danej populacji powstaje sytuacja sprzyjająca szerzeniu się choroby (czynniki pierwszo i drugorzędne)
Potencjał epidemiczny - zespół okoliczności warunkujących powstanie epidemii