TRYB PRZYPUSZCZAJĄCY

(Der Konjunktiv)

Tryb przypuszczający używany jest w języku niemieckim znacznie częściej niż w języku polskim. Wyróżnia się dwa rodzaje trybów przypuszczających:

K O N J U N K T I V I - stosowany głównie w mowie zależnej - w skład którego wchodzą:

• Konjunktiv Präsens

• Konjunktiv Perfekt

• Konjunktiv Futur

K O N J U N K T I V II - stosowany dla wyrażania życzenia, przypuszczenia, prośby, rozkazu, możliwości - składa się z:

• Konjunktiv Imperfekt

• Konjunktiv Plusquamperfekt.

K O N J U N K T I V I

• Konjunktiv Präsens (czas teraźniejszy) - używa się go w hasłach, życzeniach możliwych do spełnienia; w przepisach kucharskich, receptach, instrukcjach obsługi, zadaniach matematycznych (na początku zdania występuje zazwyczaj man); w zdaniach porównawczych nierzeczywistych.

Tworzenie.

Podstawą do tworzenia jest pierwsza osoba liczby pojedynczej czasu teraźniejszego - bez względu na rodzaj czasownika.

Pierwsza osoba l.poj. czasu teraźniejszego jest zarazem trybem oznajmującym jak i przypuszczającym: ich gebe - daję, dałbym (dałabym).

Brzmienie pierwszej osoby liczby pojedynczej musi powtórzyć się bez jakichkolwiek zmian we wszystkich pozostałych osobach.

Pierwsza i trzecia osoba liczby pojedynczej brzmi tak samo.

Do drugiej osoby liczby pojedynczej należy dodać końcówkę -st.

Do pierwszej i trzeciej osoby liczby mnogiej należy dodać końcówkę -n (nie ma tu różnicy pomiędzy trybem przypuszczającym a oznajmującym).

Do drugiej osoby liczby mnogiej należy dodać końcówkę -t.

UWAGA. Czasownik „sein” odbiega wyraźnie od ogólnej zasady dotyczącej trybu przypuszczającego. Jego odmiana pokazana jest w tabelce.

Przykłady:

	machen	geben	können	haben	werden	sein
ich du er sie es wir ihr sie	mache machest mache machen machet machen	gebe gebest gebe geben gebet geben	könne könnest könne können könnet können	habe habest habe haben habet haben	werde werdest werde werden werdet werden	sei sei(e)st sei seien seiet seien

Przykłady stosowania trybu przypuszczającego czasu teraźniejszego:

- hasłach, życzeniach możliwych do spełnienia

• Es lebe der Frieden! (Niech żyje pokój!)

• Seien Sie bitte so freundlich! (Niech pan będzie tak uprzejmy).

- w przepisach kucharskich, receptach, instrukcjach obsługi, zadaniach matematycznych (na począku występuje man)

• Man nehme diese Arznei zweimal täglich ein. (To lekarstwo należy zażyć dwa razy dziennie)

• Man nehme Mehl, Butter, ..... (Należy wziąć mąkę, masło, .... ) itp.

• Gegeben sei das spitzwinklige Dreieck ABC. (Dany jest trójkąt ostrokątny ABC.)

- w zdaniach porównawczych nierzeczywistych

• Der Ausländer spricht so, als ob. Er ein Berliner sei. (Obcokrajowiec mówi tak, jak gdyby był mieszkańcem Berlina.)

• Konjunktiv Perfekt

Tworzenie.

Odmieniony w trybie przypuszczającym „Präsen“ czasownik posiłkowy „haben” lub „sein” oraz imiesłów czasy przeszłego „Partizip Perfekt“.

ich habe gefragt ich sei gefahren

du habest gefragt du sei(e)st gefahren

er er

sie habe gefragt sie sei gefahren

es es

wir haben gefragt wir seien gefahren

ihr habet gefragt ihr seiet gefahren

sie haben gefragt sie seien gefahren

• Konjunktiv Futur.

Tworzenie.

Odmieniony w trybie przypuszczającym Präsens czsownik posiłkowy „werden” oraz bezokolicznik.

ich werde kommen wir werden kommen

du werdest kommen ihr werdet kommen

er sie werden kommen

sie werde kommen

es

Konjunktiv I to tryby przypuszczające czysto teoretyczne, gdyż w praktycznym użyciu są one zastępowane trybami przypuszczającymi Konjunktiv II i Konditional , głównie ze względu na pokrywanie się form trybu oznajmującego z formami trybu przypuszczającego Konjunktiv I. Nie dotyczy to jednak 3 osoby liczby pojedynczej (najważniejszej ze względu na częstotliwość używania) - której forma zawsze różni się od 3 osoby liczby pojedynczej trybu oznajmującego oraz niekiedy 1 osoby liczby pojedynczej (ich könne, dürfe, sei itp.). W pozostałych osobach liczby pojedynczej i mnogiej są stosowane formy zamienne, „zapożyczone” z trybu Konjunktiv II.

K O N J U N K T I V II

• Konjunktiv Imperfekt:

1. czasowników słabych

Forma Konjunktiv Imperfekt dla czasowników słabych jest identyczna z formą czasu Imperfekt trybu oznajmującego, np.: ich machte znaczy zarówno „(z)robiłem” jak też „zrobiłbym”. Formy Imperfekt nie powinno używać się w mowie w znaczeniu trybu oznajmującego, stąd też wiadomo, że Imperfekt czasownika słabego użyty w mowie ma znaczenie trybu przypuszczającego.

2. czasowników mocnych

Formę Konjunktiv Imperfekt dla czasowników mocnych tworzymy biorąc za podstawę czasownik w pierwszej osobie czasu Imperfekt trybu oznajmującego oraz dodajemy końcówki osobowe; samogłoski a, o, u ulegają przegłosowi. Należy pamiętać o tym, że Konjunktiv ma w 1 i 3 osobie liczby pojedynczej zawsze końcówkę -e.

Ich ginge - poszedłbym; ich führe - pojechałbym.

Wzór odmiany czasowników w Konjunktiv Imperfekt

	fragen fragte	geben gab	haben hatte	sein war	mögen mochte	bringen brachte
ich du er sie es wir ihr sie	fragte fragtest fragte fragten fragtet fragten	gäbe gäbest gäbe gäben gäbet gäben	hätte hättest hätte hätten hättet hätten	wäre wärest wäre wären wäret wären	möchte möchtest möchte möchten möchtet möchten	Brächte Brächtest Brächte Brächten Brächtet brächten

Konjunktiv Imperfekt wyraża przypuszczenie, życzenie, warunek (którego spełnienie jest możliwe) i odnosi się do teraźniejszości lub przyszłości. Forma ta jest stosowana:

- w zdaniach wyrażających przypuszczenie, zdziwienie, np.:

• Du bist hier? Ich dachte, du wärest im Urlaub. (Ty jesteś tutaj? Myślałem, że jesteś na urlopie.)

• Ihr habt keine Zeit für uns? Ich war sicher, ihr hättet Zeit für uns. (Wy nie macie czasu dla nas? Byłem pewien, że macie czas dla nas.)

- w zdaniach głównych wyrażających życzenie, którego spełnienie jest możliwe:

• Ich ginge gern spazieren. (Chętnie poszedłbym na spacer.)

• Wenn er doch / nur heute käme! (Käme er doch / nur heute!) - Gdyby (żeby) on dzisiaj przyszedł!

• Wenn ich doch / nur schon gesund wäre! (Wäre ich doch / nur schon gesund!) - Gdybym (żebym) już był zdrowy!

- w formach grzecznościowych (głównie z czasownikami modalnymi):

• Könntest du mir das Buch leihen? (Czy mógłbyś mi pożyczyć książkę?)

• Dürfte ich Sie stören? (Czy wolno mi panu przeszkodzić?)

• Wären Sie so freundlich? (Czy byłby pan tak uprzejmy?)

- w zdaniach warunkowych, w których spełnienie warunku jest możliwe:

• Wenn ich im nächsten Monat Urlaub bekäme, führe ich ins Ausland. (Gdybym w przyszłym miesiącu otrzymał urlop, pojechałbym za granicę.)

• Wenn es heute nicht regnete, bliebe ich nicht zu Hause. (Gdyby dziś nie padał deszcz, nie pozostałbym w domu.)

- w zdaniach porównawczych nierzeczywistych:

• Sie sieht o aus, als ob / als wenn sie krank wäre. (Ona wygląda tak, jak gdyby była chora.)

• Er spricht Englisch, als wäre er Engländer. (On mówi po angielsku, jak gdyby był Anglikiem.)

Uwaga! W zdaniach porównawczych nierzeczywistych występuje również Konjunktiv I (około 30%, a różnice znaczeniowe są trudne do stwierdzenia), np.:

• Sie benimmt sich so, als ob Sie die Königin von England sei. (Ona zachowuje się tak, jak gdyby była królową Anglii.)

• Er tat so, als habe er mich nicht gesehen. (On zachował się tak, jak gdyby mnie nie widział.)

- w zdaniach skutkowych:

• Dieser Deutsche spricht zu schnell, als daß ich ihn verstehen könnte. (Ten Niemiec mówi za szybko, żebym mógł go zrozumieć.)

Uwaga!

Niektóre czasowniki mocne i nieregularne odbiegają od zasad tworzenia Konjunktiv Imperfekt. Wykaz tych czasowników zamieszczony jest na ostatniej stronie.

• Konjunktiv Plusquamperfekt.

Forma Konjunktiv Plusquamperfekt różni się od czasu zaprzeszłego trybu oznajmującego tym, że czasowniki posiłkowe haben lub sein są użyte w Konjunktiv Imperfekt - ich hätte gefragt (zapytałbym, byłbym zapytał); er wäre gekommen (on przyszedłby, byłby przyszedł)

Itp.

Konjunktiv Plusquamperfekt odnosi się generalnie do przeszłości. Jest używany:

- dla wyrażenia życzeń niemożliwych do spełnienia:

• Wenn ich vor der Prüfung doch mehr gelernt hätte! (= Hätte ich vor der Prüfung doch mehr gelernt!) - Gdybym się (był) więcej uczył przed egzaminem!

• Wären wir damals doch nach Hause gefahren! - Gdybyśmy wówczas pojechali do domu!

- dla wyrażenia pytania z odcieniem niedowierzania:

• Er hätte wirklich solche Fehler gemacht? - Czyżby rzeczywiście popełnił takie błędy?

• Sie wäre wirklich nach Wien gefahren? - Czyżby rzeczywiście pojechała do Wiednia?

- w zdaniach warunkowych nierzeczywistych:

• Wenn wir damals mehr Zeit gehabt hätten, wären wir zu euch gekommen. (= Hätten wir damals mehr Zeit gehabt, (so) wären wir zu euch gekommen.) - Gdybyśmy wówczas mieli więcej czasu, przyszlibyśmy do was.

- w zdaniach porównawczych nierzeczywistych:

• Der Mann aß so schnell, als ob er seit Tagen nichts gegessen hätte. (Ten mężczyzna jadł tak szybko, jak gdyby od wielu dni nic nie jadł.)

• Luise abnahm sich so, als wäre sie beleidigt gewesen. (Luiza zachowywała się tak, jak gdyby była obrażona.)

- w zdaniach z przysłówkami fast lub beinahe (prawie, „o mały włos”):

• Fast / Beinahe wäre es zu einem frontalen Zusammenstoß gekommen. (Prawie / „o mały włos” doszłoby do czołowego zderzenia.)

- w zdaniach z czasownikami modalnymi müssen, sollen, oraz dürfen wyrażającymi zalecenie / żądanie nierzeczywiste:

• Du hättest dich anders verhalten sollen. (Powinieneś był inaczej się zachować.)

• Sie hätte bei Rot stehen bleiben müssen / sollen. (Powinien był pan zatrzymać się przed czerwonym światłem.)

• Ihr hättet die Lehrerin nicht beleidigen dürfen. (Nie wolno wam było / Nie mieliście prawa obrażać nauczycielki.)

K O N J U N K T I V K O N D I T I O N A L

(Tryb przypuszczający warunkowy)

Tryb warunkowy jest opisową formą trybu przypuszczającego Konjunktiv II. Używa się go obecnie coraz częściej, nie tylko w tych formach, gdzie tryb przypuszczający nie różni się od trybu oznajmującego (przy czasownikach słabych), lecz również zamiast Konjunktiv Imperfekt czasowników mocnych.

• Konditional I.

Konditional I jest formą zastępczą dla Konjunktiv Imperfekt i składa się z odmienionego w trybie przypuszczającym Imperfekt czasownika posiłkowego werden (würde) oraz bezokolicznika, np.:

Ich würde arbeiten, du würdest arbeiten, er würde arbeiten, wir würden arbeiten, ihr würdet arbeiten, sie würden arbeiten.

Konditional I ma takie samo znaczenie jak Konjunktiv Imperfekt i jest obecnie często używany, gdyż jest formą łatwiejszą i bardziej różniącą się od trybu oznajmującego niż Konjunkti Imperfekt.

• Konditional II.

Konditional II jest formą zastępczą dla Konjunkti Plusquamperfekt i jest używany bardzo rzadko. Na Konditional II składa się odmieniony w trybie przypuszczającym Imperfekt czasownik posiłkowy werden (würde) oraz - w kolejności- imiesłów czasu przeszłego i bezokolicznik czasownika haben lub sein - na końcu zdania. (Dobór czasownika haben czy sein według zasad obowiązujących przy tworzeniu czasu przeszłego Perfekt.)

ich würde gefragt haben ich würde gekommen sein

du würdest gefragt haben du würdest gekommen sein

itd.

Wykaz czasowników mocnych i nieregularnych

odbiegających od zasad tworzenie Konjunktiv Imperfekt.

bezokolicznik Imperfekt Konjunktiv Imperfekt

• Czasowniki, których Imperfekt nie różni się od Konjunktiv Imperfekt:

erbleichen (zblednąć) erbleichte erbleichte

gleißen (błyszczeć) gleißte gleißte

schallen (rozbrzmiewać) schallte schallte

schnauben (sapać) schnaubte schnaubte

schrauben (przykręcać) schraubte schraubte

sollen (mieć powinność) sollte sollte

triefen (ociekać) triefte triefte

weben (tkać) webte webte

wollen (chcieć) wollte wollte

• Czasowniki, w których w Konjunktiv Imperfekt „-ß-„ wymienia się na „-ss”:

befleißen sich (starać się usilnie) befliss beflisse

beißen (gryźć) biss bisse

fließen (płynąć) floss flösse

genießen (spożywać) genoss genösse

gießen (lać) goss gösse

reißen (rwać) riss risse

schießen (strzelać) schoss schösse

schleißen (skradać się) schliss schlisse

schließen (zamykać) schloss schlösse

schmeißen (rzucać) schmiss schmisse

sprießen (wyrastać) spross sprösse

verdrießen (irytować) verdross verdrösse

• Czasowniki, które w Konjunktiv Imperfekt wymieniają samogłoskę:

befehlen (rozkazywać) befahl beföhle

beginnen (zaczynać) begann begönne

brennen (płonąć) brannte brennte

empfehlen (polecać) empfahl empföhle

gelten (obowiązywać) galt gölte

helfen (pomagać) half hülfe

kennen (znać) kannte kennte

nennen (nazywać) nannte nennte

schwimmen (pływać) schwamm schwömme

schwören (przysięgać) schwor schwüre

senden (wysyłać) sandte sendete

spinnen (prząść) spann spönne

sterben (umierać) starb stürbe

verderben (psuć) verdarb verdürbe

wenden (obracać) wandte wendete

werfen (rzucać) warf würfe

1

3

Nauka języka niemieckiego. Wilhelm BULA.

jniemiecki.republika.pl

---