INSTRUKCJA BEZPIECZEŃSTWA
POSTĘPOWANIE Z ACETYLENEM
1. Uwagi wstępne
Acetylen ma własności, które czynią go praktycznie
niezastąpionym przy spawaniu autogenicznym i cięciu.
Z własności tych wynikają środki technicznego
bezpieczeństwa, które należy podjąć i których należy
przestrzegać aby uniknąć zagrożeń. Instrukcja ta opisuje te
własności acetylenu, które są istotne z punktu widzenia
bezpieczeństwa technicznego i podaje praktyczne zalecenia
dla bezpiecznego obchodzenia się z acetylenem.
Instrukcja uzupełnia, a nie zastępuje obowiązujące przepisy
bezpieczeństwa.
2. Własności chemiczne
Niebezpieczeństwo wybuchu !
Unikać niekontrolowanego mieszania
acetylenu z powietrzem
Acetylen tworzy z powietrzem lub z tlenem mieszaniny
wybuchowe, które mogą zostać zapalone przez iskrę lub w
inny spoób, co może prowadzić do silnego wybuchu.
Temu zagrożeniu można zapobiec przez stosowanie
odpowiednich środków bezpieczeństwa:
• Aby nie dopuścić do wydostania się do powietrza
większych ilości acetylenu, instalacje acetylenowe muszą
być szczelne od zaworu butli do palnika. Pojawiające się
nieszczelności muszą być niezwłocznie usuwane.
Przewody acetylenowe muszą być zgodne z odpowiednimi
przepisami. Przewody te należy chronić przed
uszkodzeniem i wymieniać w odpowiednim czasie. Zawory
butli acetylenowych należy zamykać podczas przerw w
pracy.
• Przed zapaleniem palnika, należy usunąć powietrze
obecne w przewodach acetylenowych przez przedmuch
acetylenem, celem zapobieżenia zapłonowi mieszanki
acetylen/powietrze w przewodach.
• Palniki powinny być wyposażone w bezpieczniki
zapobiegające przepływowi tlenu do węża acetylenowego,
co zapobiega powstaniu w wężu mieszaniny wybuchowej,
a za reduktorem powinien być umieszczony bezpiecznik
stanowiskowy.
• Bezpośrednio przed palnikiem w przewodzie tlenowym
można zainstalować zabezpieczenie, niedopuszczające do
dostania się acetylenu do przewodu tlenowego, przy
niskim ciśnieniu tlenu.
Acetylen ulega rozpadowi
butle acetylenowe chronić przed ogniem
nie napełniać z butli do butli
Cząsteczki acetylenu są związane potrójnym wiązaniem,
które pod wpływem temperatury lub silnego impulsu
ciśnieniowego może ulec zerwaniu, w wyniku czego acetylen
rozpada się na części składowe węgiel (sadzę) i wodór.
Rozpad może przebiegać wybuchowo powodując
zniszczenia. Rozpad acetylenu zachodzi tym łatwiej im
wyższe jest ciśnienie i temperatura gazu. Butle acetylenowe
są jednak dobrze zabezpieczone przed skutkami rozkładu
acetylenu, gdyż ich przestrzeń jest wypełniona stała masą
porowatą, w której porach znajduje się acetylen
rozpuszczony w acetonie. System ten stanowi
zabezpieczenie, o ile stosunek ilości rozpuszczonego
acetylenu do rozpuszczalnika acetonu, nie przekracza
określonej granicy. Dlatego butle acetylenowe dopuszcza się
do napełnienia gazem tylko po kontroli wagi i jeśli to
konieczne uzupełnieniu acetonem. Z tego też powodu nie
dopuszcza się napełniania jednej butli z drugiej.
Pomimo wspomnianego zabezpieczenia, w niekorzystnych
warunkach może dojść do reakcji rozpadu we wnętrzu butli.
Aby uniknąć tego zagrożenia, należy chronić butle przed
nadmiernym nagrzaniem. Wprawdzie butle acetylenowe są
odporne na długotrwałe i intensywne oddziaływanie
promieniowania słonecznego, ale bezpośrednie
oddziaływanie płomieni może być niebezpieczne. Dlatego w
promieniu 3 m od instalacji wyposażonych w od 1 do 6 butli
acetylenowych, a 5 m od instalacji składających się z ponad
6 butli acetylenowych, spawanie i inne prace z ogniem
otwartym są zabronione.
Palnik i węże nie mogą być wieszane na butlach
acetylenowych. Stacjonarne instalacje z ponad 6 butlami nie
mogą być wstawiane do pomieszczeń, w których
prowadzone jest spawanie. W przypadku pożaru w
bezpośredniej bliskości butli acetylenowych, należy je
natychmiast usunąć z zagrożonego obszaru lub chłodzić
intensywnie wodą.
Urządzenia odbierające acetylen nie są zabezpieczone w
tym samym stopniu przed rozpadem acetylenu, co butle.
Dlatego acetylen można pobierać z butli tylko za pomocą
takiego reduktora butlowego do acetylenu, który ogranicza
nadciśnienie w wężu do 1,5 bar. Można używać tylko
reduktorów do acetylenu o konstrukcji dopuszczonej do
użytku.
Tworzenie się acetylenków
do instalacji acetylenowych stosować stal
Acetylen może tworzyć w określonych warunkach z miedzią
lub srebrem tzw. acetylenki. Mają one własności wybuchowe
i wybuchają pod wpływem ciepła lub impulsu
mechanicznego. Eksplozja acetylenków może spowodować
oczywiście rozpad acetylenu. Z tego powodu nie wolno
używać w instalacjach acetylenowych miedzi i stopów
zawierających ponad 70% miedzi, podobnie jak srebra i jego
stopów. Wyjątek stanowią luty srebrne o ściśle określonym
składzie. Najlepszym materiałem do budowy instalacji
acetylenowych jest stal.
3. Własności fizyczne
Butle acetylenowe eksploatować
w pozycji pionowej
Jak wspomniano acetylen w butli jest rozpuszczony w
acetonie. Po otwarciu zaworu butlowego acetylen wydziela
się w postaci gazowej, podobnie jak dwutlenek węgla po
otwarciu butelki z woda gazowaną. Butle muszą podczas
poboru gazu stać pionowo.
Gęstość względna
otwory wentylacyjne umieścić u góry
Gęstość względna acetylenu wynosi ok. 0,9 co oznacza, że
jest on o ok. 10% lżejszy od powietrza. Dlatego acetylen
rozprzestrzenia się w atmosferze głównie do góry.
Pomieszczenia, w których operuje się acetylenem muszą
mieć wywiew u góry, aby w razie nieszczelności uniknąć
niebezpiecznej koncentracji acetylenu w powietrzu. Ten
środek bezpieczeństwa działa jednak tylko wtedy, jeśli prąd
powietrza nie przemieszcza acetylenu w innym kierunku.
Dlatego nie można polegać tylko na naturalnej wentylacji, ale
należy czynić wszystko, by uniknąć nieszczelności w
instalacji acetylenowej.
Ciepło sprężania
stosować się do instrukcji obsługi wiązek acetylenowych
Sprężany acetylen ogrzewa się, jak prawie wszystkie gazy.
Jeśli sprężanie przebiega pod wpływem uderzenia ciśnienia,
tj. bardzo szybko, wytworzone ciepło nie uchodzi do
otoczenia natychmiast, lecz pozostaje w sprężonym gazie.
Acetylen może osiągnąć przy skokowym wzroście ciśnienia
od 1 do 20 bar, temperaturę od 250 do 300 °C, co w
niekorzystnych warunkach może zainicjować rozpad
acetylenu.
W związku z tym wiązki acetylenowe wymagają szczególnej
uwagi. Wiązki butli acetylenowych są wyposażone w
centralny kulowy zawór odcinający. Zawór ten musi być
otwierany zawsze powoli, gdyż przy gwałtownym otwarciu
możliwe jest rozgrzanie gazu przez uderzenie ciśnienia.
Poza tym przyłącze wiązki przed przyłączeniem węża
odbierającego gaz, musi zostać krótko przedmuchane
acetylenem przez krótkie otwarcie zaworu kulowego, aby
usunąć powietrze. W przeciwnym przypadku w wężu może
powstać mieszanina acetylen/powietrze, reagująca przy
uderzeniu ciśnienia jeszcze gwałtowniej niż czysty acetylen.
Instrukcje znajdujące się na wiązce i stacji redukcyjnej
muszą być ściśle przestrzegane. Należy zachować kolejność
czynności określonych w instrukcji.
4. Własności fizjologiczne
Nie wdychać acetylenu w
wysokich stężeniach
Acetylen nie jest toksyczny co oznacza, że wdychanie
acetylenu nie szkodzi organizmowi ludzkiemu. Jednak nie
należy wdychać acetylenu w wysokich stężeniach, gdyż
działa on odurzająco (w przeszłości czysty acetylen jako tzw.
narcylen był stosowany w medycynie jako środek do
narkozy).
Oczywiście acetylen działa dusząco. Jeśli w powietrzu jest
ponad 20% acetylenu, to zawartość tlenu spada poniżej
17%, co powoduje niedobór tlenu i zachodzi
niebezpieczeństwo uduszenia.
5. Zagrożenie azbestem?
Nie ma konieczności podjęcia
środków zapobiegawczych
Wysokoporowate masy w butlach acetylenowych zawierają
małe ilości azbestu. Jest on mocno związany w masie i nie
wydostaje się z butli podczas poboru gazu. Pomiary w
pobieranym z butli strumieniu gazu wykazały jednoznacznie,
że acetylen jest całkowicie wolny od azbestu. Eksploatacja
butli z porowatą masą azbestową nie powoduje zagrożenia
azbestem.
6. Uwagi końcowe
Specyficzne własności acetylenu mogą być w zależności od
sytuacji korzystne lub niekorzystne, istotne jest ich
odpowiednie wykorzystanie. Na pytanie jak je stosować
odpowiedzi udzielają nasi specjaliści.