Stosunki ekonomiczne - stosunki nawiązywane pomiędzy podmiotami gospodarczymi odrębnych gospodarstw narodowych indywidualnych krajów, korporacji, ugrupowań regionalnych, a nawet w ramach gospodarki światowej jako całości. Nawiązane stosunki gospodarcze muszą być zgodne i wykorzystane w realizowanej polityce gospodarczej czyli praktyce, bo w przeciwnych okolicznościach dana teoria ekonomiczna traci aspekt naukowy. Teoria nie może różnić się od realizowanej polityki gospodarczej. Nie wykorzystanie jej w praktyce przynosi jej walory ideologiczne i przechodzi do historii zupełnie w innym przeznaczeniu.
Mimo, że prawo międzynarodowych stosunków ekonomicznych może wywołać ogromną emocję społeczną musi być podana do publicznej wiadomości.
I Płaszczyzna: MIĘDZYNARODOWA WYMIANA TOWARÓW I USŁUG
Społeczny podział pracy i specjalizacja doprowadziły do tego, że na arenie międzynarodowej pojawiło się wielu producentów wybranych grup towarowych i zagraniczna polityka ekonomiczna dotycząca wymiany towarów przeszła trzy etapy: polityka wolnego handlu ; polityka protekcjonistyczna ; polityka neoliberalna.
Międzynarodowa wymiana towarów i usług wyrosła z teorii kosztów komparatywnych, porównawczych i względnych, które odpowiada na bardzo kontrowersyjne zagadnienie, kto? ile? gdzie? i po jakiej cenie? powinien produkować. Twórcą tej teorii był David Ricardo. Z teorii Ricarda wynikało, że współpracować ze sobą powinny tylko gospodarki o zbliżonym poziomie gospodarczym. Mill podważył teorię Ricarda, bo wymiany i specjalizacji dokonuje się między krajami wysoko i nisko wyspecjalizowanymi. Mill wyjaśnił, że kraje powinny specjalizować się w tym w czym istnieje możliwość powstania wspólnej przewagi w stosunku do kraju trzeciego. Uzupełnieniem teorii kosztów komparatywnych jest teoria neoczynnikowa i neotechnologiczna.
Neoczynnikowa - warunkiem ograniczania nadprodukcji i prawidłowej wymiany towarów i usług w handlu międzynarodowym na przyszłość będą decydowały takie czynniki jak: K+Z+P (kapitał+ziemia+praca)
Neotechnologiczna - warunkiem prawidłowego funkcjonowania handlu międzynarodowego jest nowoczesna technologia i technika.
BILANS HANDLOWY |
BILANS PŁATNICZY |
3 płaszczyzna BP są nie zrekompensowane wpływy |
A+P (A-export towarów i usług; P - import t. i u.) export kapitału - państwowy (kredyty) ᅽprywatny (ZIB - decydują o wielkości produkcji, strukturze produkcji a nawet nowoczesnej techn. gdyż filarem są korporacje ponadnarodowe) import kapitału ᅽ - | | - nie zrekompensowane wydatki |
ruch złota monetarnego i dewiz |
ruch złota monetarnego i dewiz |
Aby pogodzić obie teorie powstaje teoria H-O-S (lata 70.)-teoria obfitych zasobów. H-Harold, O-Ohlin, S-Samuelson; teoria HOS to model gdzie gospodarka kapitalistyczna zostaje pozbawiona istniejącej na świecie nadprodukcji przy istniejącym bezrobociu i inflacji.
I Formą Protekcjonizmu było: cło (opłata na towary pochodzące z zagranicy obojętnie z jakiego kraju, które wkraczają na rynek naszego kraju; rodzaje: maksymalne, minimalne, przeciętne, ilościowe, jakościowe, mieszane) i polityka celna.
II płaszczyzna: MIGRACJA KAPITAŁU
ZIB-y: Zagraniczne inwestycje Bezpośrednie, stanowią główny filar nakładów finansowych na B+R (badania+rozwój), korporacje te stanowią 80% wymiany towarów i usług na świecie i 70-72% migracji kapitału, czyli eksportu i importu.Inwestycje kapitałowe, na których opierają się ZIB-y mogą mieć charakter inwestycji bezpośrednich i portfelowych, czyli pośrednich.
Inwestycje bezpośrednie-polegają na angażowaniu przez inwestora kapitału w określone przedsięwzięcie określonego majątku.
Inwestycje portfelowe-charakteryzuje je lokowanie kapitału w nabywaniu praw majątkowych w postaci papierów wartościowych.
III płaszczyzna - GOSPODARKA WIATOWA
Obiektywne podejście do gosp. światowej wynika z aspektów socjologicznych w którym wyodrębnia się: centra; peryferia; semiperyferia.
Centra - to takie ośrodki, które ze względów gospodarczych decydują o współczesnej gosp. światowej z aspektów globalizacji. Na dzień dzisiejszy wyróżniamy 3 ośrodki koncentryczne zaliczane do centrum gospodarki światowej: USA i Kanada ; Europa środkowa (UE) ; Japonia (ze względu wymiany towarów i usług, migracji pieniędzy i migracji nowoczesnej techniki stanowi centrum). Semiperyferia - to taki region (kraj), który ma szansę przejść z peryferium do centrum albo spaść z centrum do peryferium, np. Ameryka Płd., Azja Płd.-Wsch., Szwajcaria, Norwegia, Korea Płd..
Najważniejszym pojęciem w stosunkach międzynarodowych jest integracja gospodarcza. Integracja gospodarcza oparta na wspólnej zależności pomiędzy głównym ośrodkiem koncentrycznym odpowiadającym za podejmowanie decyzji, współpracą z innymi ośrodkami doprowadziła, że w dniu dzisiejszym integrowanie się czyli łączenie, scalanie podmiotów gospodarczych, przedsiębiorstw, gospodarek w jedną wspólną całość wyszło w procesie internacjonalizacji na plan pierwszy. Nad międzynarodową integracją gospodarczą sprawuje i odpowiada za nią wybrana grupa instytucji ponad narodowych np. ONZ, OBWE, MFW, Bank wiatowy i wszelkie instytucje związane z ponadnarodowością. W 1971 roku udowodniono, że integrowanie się jest najważniejszym procesem współczesnej gospodarki światowej.
NURTY - federalizm, funkcjonalizm, neofunkcjonalizm
Federalizm - główną tezą była zasada czy doktryna przewagi aspektów politycznych nad gospodarczymi. Do integracji należało przystępować gdy w danym kraju zauważono niebezpieczeństwo polityczne (najczęściej przed wojną i po wojnie)
Funkcjonalizm - (Haass, Deutch, Mitrane) ᅽkoncepcje ; uważali oni, że z federalizmem trzeba skończyć. W sytuacji normalnej, czyli gdy nie ma żadnych zagrożeń powinny przeważać aspekty gospodarcze nad politycznymi. Do integracji powinny przystępować kraje z racji korzyści ekonomicznych. Zbyt dużo swobody w płaszczynie ekonomicznej nieuregulowanej aspektami politycznymi i prawnymi mogą zakończyć się klęską integracyjną. Funkcjonalizm nie jest możliwy bez powołania instytucji, która oceniać będzie parametry integrujących się gospodarek, patrząc na nie obiektywnie, a więc instytucji ponad narodowych np. komisji międzynarodowych.
Neofunkcjonalizm - jest on wzbogacony o te informacje i doświadczenia, że integrować i scalać z sobą mogą poszczególne gospodarki, rozpoczynając od pojedynczych przedsiębiorstw czy sektorów branż, kiedy czuwa nad nim odpowiednia instytucja międzynarodowa. Nie jest natomiast możliwe połączenie dwóch odmiennych gospodarek w jedną całość we wszystkich zagadnieniach czy płaszczyznach.
Inną koncepcją ważną dla Europy była koncepcja regionalizmu, która wyrosła z założenia, które opracował Caudenhoff (proces ponadeuropejski). Jeżeli Europa nie przystąpi do natychmiastowej integracji w ramach regionalizmu to stanie się peryferiami albo USA albo utworzonego w 1922r bloku wschodniego.
Formy integracji - 1) Strefa wolnego handlu, 2) unia celna, 3) wspólny rynek, 4) unia gospodarcza i walutowa, 5) unia totalna (całkowita).
Unia Europejska zatrzymała się na gospodarce walutowej (unii walutowej i gospodarczej)
Trafność koncepcji naukowych i opartych na programach musi potwierdzić praktykę. W tradycyjnym ujęciu integracji gospod. przypisywano rolę siły motorycznej działającej na zasadzie ucieczki naprzód lub zazębiających się warunków rozwojowych, które ---- rozwój integracji. Każdy ruch naprzód będzie pociągał za sobą następne, a integracja będzie musiała posunąć się w jego kierunku aby nie utracić tego co zostało osiągnięte. W wyniku uzależnienia się od partnerów wzrastała wiarygodność każdego przebiegu integracyjnego. W strategii powstania integracji sugerowano, że każda jej forma wpływać będzie na wywyższanie sprawiedliwości i pogłębianie międzynarodowego potencjału pracy, zapewni spokój polityczny, kształtujący się ład i porządek na rynku światowym. Udowodniono w Montrealu bardzo szybko pogłębiające się to tezą. Jest to proces nieodwracalny, wpływający na to rozwój gospodarczy świata oraz współzależności państw dążących do współpracy, wysoko rozwiniętych i rozwijających się. Chociaż z punktu widzenia możliwej do osiągnięcia efektywności w skali globalnej zauważono, że bardziej skuteczna stała się integracja regionalna. Zauważono, że dominuje ona w Europie, Ameryce Płn. oraz na kontynencie azjatyckim. Jednakże najwięcej materiału empirycznego dostarczyły informacje i związki makroekonomiczne, które zaowocowały na danym kontynencie, bo właśnie w Europie ten sposób scalania i łączenia krajów posuwa się najszybciej, co potwierdza EURO i obietnice przyjmowania do obecnych ugrupowań krajów.
strefa wolnego handlu, likwidacja ceł, ograniczenie handlu pomiędzy określonymi krajami (przykłady CEFTA, EFTA, NAFTA, Chiński obszar gospodarczy)
unia celna - sprzyja to rozwojowi handlu i ogranicza rozbój w handlu z krajami trzecimi. W tej formie integracji spotykamy cła: preferencyjne i xxxxxx
wspólny rynek, zapewnia on zwieszanie ceł na wzajemnych obrotach, wprowadzenie wspólnej taryfy ceł z krajami trzecimi oraz swobodę przepływu kapitału i siły roboczej w obrębie ugrupowania. Jego mechanizmem pozostaje wolna konkurencja, optymalna alokacja siły roboczej, rozwój produkcji na szerszą skalę, nowoczesny rozwój techniczny.
unia walutowa obejmuje poza strefą wolnego handlu, wolnym rynkiem, unie celną, koordynację polityki walutowej prowadzonej przez kraje członkowskie. W zakres koordynacji wchodzi rozpiętość kursów walutowych, tworzenie rezerw walutowych oraz przymiarka do jednolitej waluty międzynarodowej. Jeżeli na obszarze integrujących się państw zostaną spełnione w/w warunki najmniejsze dziedziny polityki gospodarczej zostaną objęte skoordynowaną polityką a władze ekonomiczne sprawują organy ponad narodowe i wtedy mówi się o następnej formie integracji
unia ekonomiczna - utrwaleniem procesu integracji jest unia polityczna (totalna, całkowita) i oznacza koordynację polityki wewnętrznej i zagranicznej krajów wchodzących w ugrupowanie.
W Europie środkowej zauważono przewagę aspektów polityczno - strategicznych nad gospodarczymi, dlatego proces integracji był utrudniony. Z inicjatywy organizowania Europejskiej współpracy ekonomicznej w 1959 r utworzono EWWiS (Europejska Wspólnota Węgla i Stali), której podstawą prawną był traktat paryski. Na podstawie komitetu ekspertów rządowych. Zaproponował on utworzenie EWG oraz EWEA (energii atomowej) ; CERATOM - podpisuje Francja, Włochy i 3 kraje Beneluxu.
Rozwój integracji sprawowany na podstawie traktatu rzymskiego sprecyzował, że podstawą wspólnoty jest Unia Celna. Rozwój integracji ma doprowadzić do utworzenia organizmu gospodarczego opartego na utworzonym mechanizmie państwowo - monopolistycznym. Traktat rzymski początkowo przynosił rezultaty do krajów założycielskich dynamizuje obroty narodowe, ale sprawa zaczyna się komplikować gdy wspólnota zamierza przejść z Unii Celnej w III etap co te sprawy nie wyjaśnia żaden przepis i wiele spraw finansowych xxxx do pierwszych zakłóceń w europejskiej xxx. Między poszczególnymi dziedzinami zauważono znaczną nierównowagę, szczególnie na płaszczynie finansowej, społecznej, gospodarczej, ochrony środowiska, dlatego dobrze harmonizacja wymagała umocnienia ponadnarodowych opinii decyzyjnych, które musiał rozwiązać kolejny dokument (jednolity akt europejski). Rozwiązywał on wiele spraw:
ekonomiczne, finansowe, polityczne, których traktat rzymski nie określał. Mimo rezultatów ekonomicznych i politycznych w latach 80 wspólnota stanęła przez poważnymi problemami , które ograniczyły integrację. Były to wyniki zewnętrzne, bez eliminacji tych wydarzeń dobry rozwój ugrupowania byłby niemożliwy. Najważniejszą sprawą było: sfinalizowanie rozpoczętego rynku wewnętrznego; zakończenie fazy budowy zupełnie nowych instytucji, które muszą przybrać formę ogólno integracyjną; odpowiednie ukształtowanie się wspólnoty do krajów Europy rodkowej; modyfikacja w kształtowaniu stosunków gospodarczych z najważniejszymi krajami (USA i Kanada); wypracowanie określonego stanowiska wspólnoty wobec Rosji; stosunek wspólnoty wobec ostatnich wydarzeń na Bałkanach
Potwierdza to zapowied przekształcenia wspólnoty w Unie Europejską.
Cel - ratyfikuje się 17.02.1980 w Luksemburgu. Celem tego dokumentu (JAE) jest stworzenie prawdziwego wspólnego rynku dla towarów, usług i kapitału czy osób na terenie danego kraju oraz zwiększenie roli parlamentu w procesie podejmowania decyzji. JAE - utworzenie także spółek europejskich. Skutki budowy jednolitego rynku wewnętrznego okazały się niejednoznacznie i nie zupełnie sprawiedliwe dla wszystkich krajów (bardziej faworyzowały kraje rozwinięte w stosunku do krajów nierozwiniętych).
Kolejnym wydarzeniem świadczącym o posuwaniu się organizacji było wejście w życie traktatu z Maastricht podpisanego w XII 1991r. w Holandii. Postanowiono wtedy utworzyć UE opartą na wspólnotach europejskich ale wzbogaconą o nowe formy współpracy. W rezultacie 1 stycznia 1993 traktat ustanawiający EWG miał zostać zastąpiony traktatem o UE. Ośmiodniowe spotkanie z 71r przynosi tylko spotkanie przedstawicieli 12 krajów, ale trzeba było czekać do 1 XI 1993 żeby wyjaśnić nieporozumienie między Wielką Brytanią, Francją i Niemcami odnośnie aspektów gospodarczych i finansowych. Konferencja w 93r. która prowadzi kroki do wspólnot europejskich kończy słowami otrzymujemy unię polityczną. Generalne założenia dotyczyły unii walutowej i gospodarczej, wspólnej polityki zagranicznej, polityki wewnętrznej i wymiaru sprawiedliwości oraz obywatelstwa UE.
77r. - Irlandia, Dania, Wielka Brytania ; 79r. - Grecja ; 85r. - Hiszpania, Portugalia ; 95r. - Austria, Szwecja, Finlandia
Podstawowe instytucje to:
Rada Europejska - najważniejszy organ określający kierunki polityczne, tworzą je przywódcy krajów; spotykają się dwa lub trzy razy w roku; Rada Ministrów (Rada UE) - jest to organ decyzyjny UE, składa się z przedstawicieli wszystkich państw członkowskich. Podejmuje decyzje w oparciu o propozycje przedkładanie jej prac komisji po konsultacji z parlamentem. Większość decyzji ustawodawczych podejmowana jest większością głosów, ale w niektórych problemach wymagana jest jednomyślność (przyjmowanie nowych krajów); Komisja europejska - organ wykonawczy (główny). Składa się z przewodniczącego i z komisarzy wybieranych na 5 lat. Nadzoruje oraz przestrzega traktatów, przygotowuje projekty aktów prawnych i zapewnia ich realizację. Parlament Europejski - liczy 626 posłów wybieranych na 5 lat w powszechnych wyborach. Sesje plenarne odbywają się w Strassburgu, a więc na granicy Francji i Niemiec. pracami Parlamentu kieruje 14 wice prezydentów i prezydent na zasadzie rotacji przechodzi na prezydenta z jednego kraju na inny kraj. Zatwierdza on budżet UE, kontroluje pracę komisji, podejmuje inicjatywy ustawodawcze, zatwierdza o przystąpienie do unii, decyduje o umowach handlowych z krajami trzecimi, ma prawo do rozwiązania komisji.
organem finansowym jest Europejski Bank wiatowy (Frankfurt), który zajmuje się emisją Euro, który ma być wspólną walutą europejską od 2003r. Trybunał Sprawiedliwości jest to najwyższy organ sądowy w Unii. Składa się na niego 15 członków z każdego kraju po jednym: 1 centralny, 7 rzeczników generalnych z kadencją co letnią. Siedzibą trybunału jest Luxemburg.
Konferencja Turyńska - przedstawiciele wszystkich 12 państw Unii zastanawia się czy można omijać sprawy europejskie. Zakończenie kończy się traktatem w Amsterdamie. Poświęcone sytuacjom polit., finan., gospodarczym. Unia nie może opierać się tylko na przesłankach ekonomicznych a sprawy polityczne przekazuje Unii Zach.-Europ.
W 68 r. zaczynają się pierwsze kontakty UE z Polską. Po przełomie demokratycznym w 89r. podpisuje się umowę o warunkach współpracy gospodarczej. Rząd Polski występuje z inicjatywą połączenia Polski z UE. W tym roku powołuje się do życia Biuro Pełnomocnictwa Rządu do spraw integracji europejskiej i pomocy zagranicznej. Układ europejski podpisano po negocjacjach 10.12.1971. Dał podstawę do dialogu i współpracy instytucjonalnej z UE na płaszczynie handlowej, kulturowej, gospodarczej. W 94r. wszelkie działania na linii Polska - UE podejmowane są z zamiarem przyszłego członkostwa. Program dostosowania się do krajów unijnych opracowała Komisja Europejska (Biała księga), zapisała ona jakie zmiany w polityce, gospodarce, transporcie i w innych branżach musimy skorygować aby być ocenieni i włączeni do UE. Obecnie trwa bardzo głośny program wejścia di struktur europejskich za który odpowiada Komitet Integracji Europejskiej. Instytucja, która podlegała Prezesowi Rady Ministrów i na jej cele kierował Czarnecki, a następnie Hilner. Powstała myśl aby na czele stał Premier.
Na dzień dzisiejszy występuje sytuacja aspektów przystosowania Polski do kryteriów konferencji, które muszą być zrealizowane przez kraje członkowskie, które chcą wprowadzić wspólną walutę oraz kryteria, które muszą spełniać kraje stowarzyszone, które mają zamiar wstąpić do UE.
Różne kryteria trudne do zrealizowania dotyczą: osiągnięcia wysokich poziomów stabilizacji cen wyznaczonych najniższym poziomem inflacji w 3 krajach członkowskich; nadmierny deficyt budżetowy, który nie powinien przekroczyć 60% PKB; przestrzeganie norm wahań kursów walutowych w granicach 2,25% w ciągu 2 lat; stosowanie długoterminowych stop oprocentowania.
Obecnie zauważa się jednak poważne różnice pomiędzy poszczególnymi krajami w zakresie w/w warunków. Dlatego podjęto decyzję, że realizacja Unii Walutowej wymagać będzie kolejnej modyfikacji czyli Mastricht 2, która złagodzi dotychczasowe kryteria, bo z 11 krajów dotychczas wprowadziły EURO niektóre tych warunków nie spełniały
Koncepcje : I. Pogłębienie ; II. Poszerzenie ; III. Nowe instytucje ; IV. Jądro Europy