Untitled

Rana(vulnus)-jest przerwaniem anatomicznej ciągłości tkanek

-może dot. powłoki ciała-skóry lub błon śluzowych(rana prosta) lub narządów wewnętrznych, rozciągania się w głąb tkanek(rana głęboka) penetrować do jam ciała (rana przenikająca).

-może być widoczna -rana otwarta (vulnus apertum) lub ukryte -rana wewnętrzna(vulnus occultum)(groźna)

-brzegi- stanowi skóra lub błona śluzowa. Mogą tworzyć linię prostą, wyginać się łukowato lub załamywać się pod różnym katem

-ściany-mogą tworzyć mięśnie, powięzie, tkanka łączna

-dno-stanowią różne tkanki w zależności od lokalizacji rany

-jama-przestrzeń ograniczona przez ściany i dno

Wymieniona budowę posiadają rany głębokie, sięgające poza tkankę podskórną.

W ranach powierzchniowych, które dotyczą tylko skóry i tkanki podskórnej występują tylko brzegi i dno, nie wyróżnia się jamy

Czynniki powodujące do powstania rany:

-ostre odłamy kostne uszkadzające tkanki miękkie

Rana z ubytkiem -obrażenie w którym dochodzi do całkowitego oddzielenia pewnej części tkanek od ciała

Zadrapanie(vulnusculum)- wąskie podłużne uszkodzenie skóry zadane przez ostre wąskie przedmioty lub pazury

Otarcia(excoriatio)-uszkodzenie powierzchownych warstw skóry(naskórek) powstałe przez kontakt z szorstka powierzchnią

-następuje w wyniku działania siły, która przekracza granicę elastyczności tkanki

-powoduje upośledzenie czynności danych tkanek lub narządów, w zależności od miejsca zranienia, rodzaju uszkodzonej tkanki i głębokości rany

Np. przecięcie nerwu powoduje-brak czucia danej okolicy(nerw czuciowy) lub porażenie(nerw ruchowy), uszkodzenie przewodu wyprowadzającego jest powodem powstania przetoki (fistula)

-siła urazu i przerwanie dopływu krwi jest przyczyną powstania we wnętrzu rany obszaru komórek martwych. Granica między tkanką żywą a martwą ustala się po około 24 godzinach

-jest to rozchylenie brzegów rany

-bierny-zależny od przebiegu włókien sprężystych w tkance łącznej tzw. linie Langera

-czynny-wynikający ze ściągnięcia mięśni kurczących się powierzchni rany

-małe rozziewy sprzyjają gojeniu się ran, większe-opóźniają i SA przyczyna powikłań

-powstają przez drażnienie zakończeń nerwów czuciowych przez czynniki powodujące zranienie, a w późniejszym okresie przez produkty rozpadu tkanek w ranie

-intensywność bólu zależy od:

*siły działania czynnika uszkadzającego

*czasu trwania urazu( im szybciej następuje uraz tym mniejsza bolesność)

*stopień unerwienia (najbardziej wrażliwe są okolice nosa, warg, błona śluzowa jamy ustnej, skóra zewnętrzna narządów płciowych i odbytu, tworzywo kopytowe, pazurowe, opuszki palcowe, okostna, opłucna, otrzewna)

*rodzaju bodźców działających w obrębie rany na zakończenia nerwów czuciowych(bodźce termiczne np. wysuszenie , mechaniczne np. drapanie, lizanie, chemiczne np. leki środki drażniące, odkażające)

-powstaje przez uszkodzenie naczyń krwionośnych

-nasilenie zależy od: stopnia ukrwienia danej okolicy, rodzaju przeciętego naczynia krwionośnego, sposobu zadania rany

-krwotok miąższowy-przy uszkodzeniu narządów miąższowych, prowadzi do zagrożenia życia, znaczny ubytek krwi

-krwotok kapilarny - z naczyń włosowatych

-krwotok tętniczy- krew jasna wypływająca rytmicznie pulsującym strumieniem

-krwotok żylny-krew ciemna wypływ równomierny bez pulsowania. Następuje po przecięciu naczynia żylnego, ale i przez uszkodzenie splotów żylnych (jama nosowa, ciała jamiste prącia)

2. W zależności od umiejscowienia:

3.W zależności od uszkodzenia tkanki:

4. W zależności od liczby uszkodzonej tkanki

-złożone- obejmują kilka tkanek

5. W zależności od naruszenia jam ciała

-przenikające(v. transfingens; rana drążąca-v. perforans/penetrant)

6. W zależności od sposobu gojenia:

7. W zależności od czasu trwania:

W zależności od sposobu powstania i działającej siły:

- rana cięta(v. incisum s. sectum)

-rana miażdżona(v. conquassatum)

-rana rąbana (v.caesum s. scissum)

-rana postrzałowa(v. sclopetorium)

Zadana ostrym narzędziem np. nóż, kosa

-jeśli rana świeża-zszyć co stanowi warunki do gojenia przez rychłozrost

-jeśli rana stara -opatrunek z antybiotykiem(polzomycyna) i gojenie przez ziarninowanie, ewentualnie można po wygojeniu wyciąć powstałą bliznę i zespolić brzegi rany

-zadana ostro zakończonym, długim narzędziem wbitym w tkanki najczęściej prostopadle do ich powierzchni(gwóźdź, widły, igła)

-długi kanał (kształt zależy od kształtu przedmiotu)

-brzegi rany mogą być poszarpane

-często z pozostałością ciała obcego

-może przenikać do jam ciała uszkadzając narządy wewnętrzne

-mogą przechodzić przez jakąś część ciała na wylot(rana przeszywająca)

-nie zakażone wypełniają się skrzepem i goją się przez ziarninowanie

-zakażone należy rozciągnąć (dostęp tlenu)i leczyć sposobem otwartym- zakażenie beztlenowcami

-spowodowana tępym urazem(uderzenie młotkiem, prętem) lub upadkiem z wysokości na twarde podłoże

-brzegi nierówne, postrzępione

-tkanki tworzące ściany i dno Są zgniecione i zanieczyszczone

-ból stosunkowo niewielki(tępy uraz znosi lub upośledza przewodnictwo nerwów -szok miejscowy/wstrząśnienie nerwów)

-krwotok nie wielki dochodzi zwykle do rozległych wynaczynień i powstania krwiaków i podbiegnięć krwawych

-sposobem otwartym z uwagi na duża ilość zgniecionych tkanek i dogodne warunki do rozwoju zakażenia

-powstaje na skutek bardzo dużej siły działającej płasko i tępo np. kopnięcie kopytem, uderzeniem przez samochód, przygniecenie dużym ciężarem

-brzegi nierówne, zasinione, postrzępione

-duże ubytki tkankowe, otarcia skóry

-tkanki obrębie rany porozrywane, martwe

-obrzęk (związany ze zgnieceniem naczyń)

-duże przestrzenie wypełnionych skrzepami masa obumarłych tkanek

- ból niewielki(miejscowy szok)

W wyniku zmiażdżenia mięśni dochodzi do rozwoju stanu klinicznego określonego jako Zespół zmiażdżenia(Crush syndrome). Inne nazwy to traumatic rhabdomyolisis lub Zespół Bywatersa-Bywaters' Syndrome

-Uszkodzenie tkanki mięśniowej poprzecznie prążkowanej powodują uwolnienie do krwi wolnej mioglobiny, której metabolity są neurotoksyczne i doprowadzają do rozwoju ostrej niewydolności nerek

*w początkowym okresie po urazie dochodzi do miejscowych zaburzeń w krążeniu (ischemia) i następnie do rozwoju martwicy i zgrzeli

*wypływ osocza z łożyska naczyniowego do tkanek prowadzi do zmniejszenia objętości krwi krążącej spadku ciśnienia(wstrząs hipowolemiczny)

*po reperfuzji krew przepływająca przez zmiażdżone mięśnie zabiera ze sobą produkty ich rozpadu-głównie mioglobinę, fosforany, kreatynę,potas)

*produkty są częściowo filtrowane wydalane przez nerki, co daje czerwonawe zabarwienie moczu

*z czasem dochodzi do odkładania się tych substancji w kanalikach nerkowych, czemu sprzyja skurcz naczyń nerkowych

*następuje upośledzenie filtracji w kłębuszkach nerkowych co powoduje zmniejszenie wydalania moczu Az do całkowitego zatrzymania(anuria traumatica)

*w 2/3 przypadków następuje śmierć z zatrucia organizmu pod koniec I tygodnia

Syndrom ten został po raz pierwszy opisany przez brytyjskiego lekarza Erica Bywatersa u żołnierzy rannych w II Wojnie światowej

-wyrównanie krwi krążącej i zwiększenie diurezy!!!

-dostarczenie dużej ilości płynów(najlepiej alkalicznych) np. dwuwęglan sodu lub mannitol

-odciążenie ustroju od trującego wpływu produktów rozpadu tkanek przez rozlegle nacięcia wszystkich przegród łącznotkankowych otaczających obrzękłe mięśnie ,drenaż rany, by umożliwić ewakuację wysięku

-wywołane przez urazy powodujące rozciąganie tkanek ponad ich fizjologiczne granice elastyczności

-brzegi są poszarpane, z krwawymi podbiegnięciami

-wygląd ścian i dna jest zróżnicowany, stąd krwawienie może mieć różne nasilenie

-świeże rany darte, po odpowiednim opracowaniu chirurgicznym można zszyć

-rany powikłane z rozległym uszkodzeniem otaczających tkanek i zakażeniem, leczy się sposobem otwartym

-powstaje na skutek działania przedmiotów, które jednocześnie powodują cięcie i zgniatanie tkanek np. siekiera, topór

-Podobne są do ran ciętych , lecz liczba uszkadzanych tkanek jest większa

-krwawienie jest zwykle małe ze względu na zgniecenie tkanek i naczyń

Jest wynikiem pogryzienia. Psy i koty zadają rany kłuto -miażdżone, konie -miażdżone. Są to rany zakażone! Mogą prowadzić do ropowicy(phlegmona), ropni(abscessus), odmy podskórnej

-rozmiary kształt i charakter brzegów i ścian rany jest różny

-zwykle towarzyszy im oderwanie skory od ciała na dużej powierzchni

-zbadać zgłębnikiem głębokości rany i ewentualnie wykonać przeciwotwór

-nie dopuścić do zamknięcia rany-płukanie sączki

-antybiotyki ogólne i miejscowe

-świeże rany- czasem wystarczy sam antybiotyk

-jest zadana pociskiem z broni palnej, odłamkiem granatu, bomby itd. Tkanki ulegają tu zmiażdżeniu, zakażeniu i oparzeniu.

Postrzał-pocisk pozostaje w tkankach. Wyróżnia się wlot i kanał, na końcu którego znajduje się pocisk

Przestrzał-pocisk przebiła ciało na wylot. Jest wlot, kanał i wylot

-zwykle rany wlotowe są małe czasem trudne do odszukania

-krwawienie zwykle silne, w zależności przez jakie tkanki lub narządy przechodzi kanał pocisku

-rana wlotowa jest zawsze mniejsza niż wylotowa i często sierść dookoła ulega spaleniu

-jest to rana kąsana zadana przez zwierzęta jadowite np. żmije, skorpiony, pszczoły, szerszenie itd.

-ze względu na zawartość w jadzie różnych białek i enzymów(np. cytolizyny- rozpad tkanek, kardiotoksyny- zaburzające pracę serca, hemolizyny-rozpad erytrocytów, hemoraginy- uszkodzenie ścian naczyn krwionośnych, białka zwiększające krzepliwość krwi, neurotoksyna-działająca na ośrodek oddechowy) występują objawy ogólne takie jak:

*obniżenie wrażliwości ośrodka oddechowego

*martwica skóry w późniejszym okresie

*ślady zębów żmij trudne do odnalezienia

-objawy narządowe(pojawiają się kilkanaście dni po ukaszeniu):

Najwrażliwsze na jad żmij są:

-owce-giną zwykle w ciągu 2-8 godzin po ukąszeniu

-konie i psy -mogą zginąć w ciągu 12 godzin lub po kilku dniach

-świnie i bydło-mało wrażliwe

-surowica p/jadowi żmij podawać i.m. lub i.v. np. Biowet W-wa , Antivenin, Ipser Europe

-opaska uciskowa na kończynę powyżej miejsca ukąszenia, na ok. 2 godziny. Zapobiega wchłonięciu i rozprzestrzenianiu jadu koncentruje go na małym obszarze

-możliwie szybkie usunięcie trucizny-wypalenie rozżarzonym zgłębnikiem, wyssanie, wycięcie rany

-przydużym obrzęku-wykonać nacięcie

-przy obrzęku górnych dróg oddechowych-tracheotomia

-wlewy dożylne płynów(glukoza, płyny wieloelektrolitowe)

-leki nasercowe(aminy katecholowe, kardiamid)

-wywołuje przejściowy, piekący obrzęk skóry i tkanki podskórnej

-bardzo wrażliwe są konie-przy ataku roju pszczół na skutek silnego podniecenia nerwowego, upośledzenia krążenia(zapaść), zaburzeń oddychania, śmierć może nastąpić w ciągu kilku godzinach

-przy mniejszej liczbie ukąszeń występują:

*podwyższenie ciepłoty do 40 stopni

*miejscowe, ciastowate, gorące i bolesne obrzęki w sąsiedztwie rany, które po kilku dniach zanikają i pozostają po nich w skórze twarde, guzki wielkości ziarna grochu lub orzecha laskowego które też po kilku dniach zanikają

*u koni i psów w miejscu ukąszenia spotyka się czasem martwicę tkanek, którą leczy się jak rany zakażone

-oziębnięcie miejsca ukąszenia

-przy objawach ogólnych-leczenie objawowe

-leki p/histaminowe, leki sterydowe podskórnie adrenalina