CHOROBY TRZODY CHLEWNEJ PODLEGAJĄCE ZWALCZANIU
ASF i CSF
Choroby nigdy nie notowane w Polsce:
1. Pęcherzykowe zapalenie jamy ustnej
2. Pomór małych przeżuwaczy
3. Guzowata choroba skóry bydła
4. Gorączka doliny Rift
5. Choroba niebieskiego języka
6. Afrykański pomór koni
7. Afrykański pomór świń
8. Influenza drobiu
Ostatni przypadek stwierdzony w Polsce (w roku):
Księgosusz- 1921
Zaraza płucna bydła rogatego- 1936
Ospa owiec i kóz- 1950
Zaraza stadnicza koni- 1951
Nosacizna- 1957
Niedokrwistość zakaźna koni- 1960
Choroba cieszyńska- 1967
Pryszczyca- 1971
Choroba pęcherzykowa- 1974
Rzekomy pomór drobiu- 1994
Klasyczny pomór świń- 1995
AFRYKAŃSKI POMÓR ŚWIŃ
Choroba Montgomeriego
Pestis africana suum
African swine fever
Klassische Schweinepest
Wysoce zaraźliwa choroba zakaźna świń domowych i dzikich przebiegająca z wysoką śmiertelnością (80-100%) i rozprzestrzenianiem wirusa w całym organizmie.
Występowanie:
- opisana w latach 1909-1912 w Kenii
- od 1957r. w Europie - półwysep Iberyjski - Portugalia
- w latach 80-tych Haiti, Kuba
- w roku 1986 Holandia i Belgia
- do 1995 roku endemicznie występował w Hiszpanii i Portugalii
- ponowne rozprzestrzenianie się wirusa ASF w 2007-2010
- endemicznie występuje w:
Krajach afrykańskich - Sahara
Ameryce Pd. oraz Sardynii
- obecnie wolne wyróżnia się 2 cykle krążenia zarazka:
1- stary - między świniami dzikimi
2- nowy - między świniami domowymi
Etiologia:
(Rodzina: Iridoviridae (do 1995r.))
Obecnie Asfivirus w rodzinie Asfiviridae
- 175-215nm, kształt kubiczny
- materiał genetyczny dwuniciowy DNA o masie 170-190kDa
- namnaża się w cytoplazmie monocytów i makrofagów, komórkach endotielialnych, hepatocytach, nabłonkach nerki, neutrofilach i monocytach
- nie namnaża się w LT i LB
- posiada 28-32 białek strukturalnych i indukuje powstanie około 100 białek zakaźnych, w tym: p73 (testy diagnostyczne), p54, p30 i p12
- kinaza tymidynowa - wskaźnik wirulencji
- b. oporny na: temp., war. środowiska, śr. chemiczne
- wrażliwy na Ph>2 i <13
- temp. 5ºC - przez 6 lat, w temp. pok. - 18 mies., temp. 55ºC - 45min., temp. 60ºC - 10min.
- chłodzone mięso wirus zakaźny po 5 miesiącach
- w szynce parmeńskiej ASFV nie wykryto po 300 dniach
- szpik kostny 6 miesięcy
- krew w temp. pok. - 10-18 tygodni
- kał 11 dni
- śr. dezynfekcyjne: 2% NaOH, 1% fenol, płyn Jugola, Virkon S
Fenomen ASFV
- wirus ASF nie jest spokrewniony z wirusem CSF -znaczne różnice antygenowe i immunologiczne
- pluralność szczepów ASFV - wiele typów antygenowych
- brak odporności krzyżowej między szczepami
- szczepy afrykańskie ASFV są bardzo zjadliwe niż europejskie, ale oba typy szczepów cechuje zmienna zjadliwość
- wirus ASF nie indukuje powstania przeciwciał neutralizujących w ujęciu klasycznym
- wirus może latami bytować we krwi i tkankach ozdrowieńców
- słaba odporność nabyta po przechorowaniu
- IgM wykrywane są po 4 dniach, a IgG w 6-8 dniu po zakażeniu osiągając maksimum po 6-8 tygodniach, lecz w tym samym czasie może być wirus we krwi. Zatem przeciwciała nie chronią przed krążeniem wirusa we krwi, nosicielstwem i ponownym zakażeniem.
Epizootiologia:
Na zakażenie wrażliwe są:
- świnia domowa
- świnia dzika
- brak bariery wiekowej
Źródła zakażenia:
- zwierzęta chore (po 7-10dniach)
- nosiciele (ozdrowieńcy)
- latentnie zakażone
- pasza
- przedmioty
- kleszcze z rodz. Ornithodorus
- w Hiszpanii - kleszcze
- inne gatunki zwierząt nie odgrywają czynnej roli w szerzeniu się zakażenia
Rezerwuar wirusa:
- świnia dzika afrykańska
- guźce
- kleszcze z rodz. Ornithodorus
- inne gatunki nie odgrywają roli
Wrota zakażenia:
- przewód pokarmowy
- układ oddechowy
- uszkodzona błona śluzowa
- odbyt
Patogeneza:
Wirus (brama wejścia - per os) -> krew, chłonka -> monocyty, makrofagi układu USŚ (4 dni) -> krew, chłonka -> panorganotropizm (wszystkie narządy) -> krew, grasica apoptoza LT
Dochodzenie epizootiologiczne:
Objawy kliniczne:
- postać ostra:
- okres inkubacji 4-8 dni (czasem do 21 dni)
- czas inkubacji zależny od zjadliwości szczepu (< 4-8 dni <)
- 40-42ºC, łaknienie i zachorowanie bez zmian
- na 24h przed śmiercią drobne liczne wybroczyny na skórze oraz sinica skóry uszu,
brzucha
- duszność
- pienisty wypływ z nosa, biegunka krwawa, niedowład zadu
- ronienia, błony płodowe i skóra płodów - wybroczyny i wylewy
- śmierć po 5 do 10 dniach - 100%
- postać podostra i przewlekła:
- w krajach, gdzie zakażenie trwa kilka lat odsetek tej formy choroby zwiększa się
- objawy podobne, lecz słabiej wyrażone
- trwa 20-40 dni, wychudzenie
- okres poprawy i pogorszenia
- zapalenia płuc, stawów, pochewek ścięgnistych
- pojedyncze ogniska martwicy skóry
- okresowa biegunka
- lokalna martwica skóry
- maciory ronią
- śmiertelność niska
Zmiany AP:
- zwłoki robią wrażenie obrzękłych
- szybki rozkład gnilny i stężenie pośmiertne
- płyn żółto-czerwony w j. ciała
- wylewy krwawe w sercu
- śledziona powiększona 2-4x i przekrwiona (c. nieb.-czarna) - ten obraz występuje u ponad 70% padłych świń
- obrzęk tkanki międzypłacikowej
- wybroczynowość w narządach wewnętrznych (żołądek, krezka, wątroba, w. chłonne, nerka)
- zapalenie krwotoczne p. pokarmowego - krew w świetle
- węzły chłonne - na przekroju wylewy krwawe
Zmiany histopatologiczne:
- zanik tkanki siateczkowej poprzedzony rozpadem jądra kariorrhexis
- zwyrodnienie komórek limfoidalnych (w. chłonne, śledziona)
Rozpoznanie na podstawie:
- wywiad epizootiologiczny
- obraz kliniczny
- zmiany sekcyjne
- diagnostyka laboratoryjna
Badanie laboratoryjne:
- próba biologiczna na świniach
- odczyn hemadsorbcji (HAS) - Malmquist
- odczyn immunofluorestencji bezpośredniej i
- odczyn immunofluorestencji pośredniej - brak przeciwciał poszczepiennych
- test RIA
- test ELISA
- PCR, real time PCR - wirusowe DNA
Rozpoznanie różnicowe:
- pomór klasyczny świń
- PDNS
Leczenie:
- zabronione!
Postępowanie p. epizootiologiczne:
Zwalczanie:
- brak szczepionek
- dostosowanie strategii postępowania do sytuacji epizootycznej kraju
- choroba zwalczana z urzędu
- szybkie rozpoznanie
- likwidacja ognisk (wybicie wszystkich świń i spalenie zwłok)
- nałożenie na zagrody ograniczeń sanit.-wet.
- dokładne oczyszczenie i dezynfekcja
- perlustracje w okręgu zagrożonym
Kraj, w którym stwierdzono afrykański pomór świń traci możliwość eksportu świń i ich produktów.
Zwalczanie w Polsce:
- postępowanie przy podejrzeniu ASF reguluje ustawodawstwo krajowe i unijne, a w szczególności ustawa z dnia 11 marca 2004r. o ochronie zdrowa zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt (Dz. U. z 2004r. Nr 69, poz. 625)
- Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 23.06.2004r. w sprawie zwalczania afrykańskiego pomoru świń (Dz. U. Nr 158, poz. 1658)
- podręcznik diagnostyczny African swine fever diagnostic manual, zaakceptowany decyzją Komisji 2003/422/EC z 26 maja 2003, stanowiący aneks do dyrektywy 2002/60/EC. Rozdział IV wymienionego podręcznika reguluje rodzaj materiały biologicznego, sposób pobierania próbek oraz rodzaj laboratoryjnych badań rozpoznawczych w kierunku ASF.
- do badań laboratoryjnych pobiera się próbki tkanek zwierząt żywych wykazujących objawy chorobowe, zabitych lub padłych
- miejsca, z których pobierane są próby, nie mogą być odkażane, ponieważ nawet nieznaczna ilość środka odkażającego może inaktywować zarazek
- należy takie miejsca oczyścić lub opłukać wodą bez detergentów i środków dezynfekcyjnych
- każda próbka powinna być umieszczona w szklanym lub plastikowym sterylnym pojemniku, zamykanym szczelnym przykryciem (najlepiej zakręcanym korkiem z gumową podkładką lub uszczelką) zabezpieczającym przed wyciekiem zawartości
- powierzchnię zewnętrzną pojemnika należy po zamknięciu starannie zdezynfekować, a następnie opłukać czystą wodą
- każdy pojemnik należy zaopatrzyć w etykietę zawierającą opis zwierzęcia i jego numer identyfikacyjny, rodzaj próbki, datę i miejsce pobrania
- po zapakowaniu próbki przesłać do Zakładu Chorób Świń PIWet-PIB w temp. 4ºC
- materiał biologiczny przeznaczony do badania powinien być schłodzony, natomiast nie może być zamrożony
- do pojemnika należy dołączyć pismo przewodnie
- od zwierząt żywych pobiera się następujące próbki do badań laboratoryjnych:
- krew z dodatkiem środka zapobiegającego krzepliwości (np. sole heparyny), gdy chodzi o wykrycie obecności wirusa we krwi (okres wiremii), albo
- krew bez dodatku środka konserwującego, gdy chodzi o wykrycie obecności swoistych dla ASFV przeciwciał
- od zwierząt padłych lub poddanych eutanazji (bezkrwawo) w szczytowej fazie choroby pobiera się do badań laboratoryjnych:
- śledzionę
- migdałki
- nerki
- węzły chłonne
- płuca
- a w przypadku nietypowego przebiegu choroby szpik kostny
Laboratoryjne rozpoznanie choroby obejmuje:
- wykrywanie wirusa
Metodami przydatnymi do tego celu są: immunofluorescencja bezpośrednia (polega na wykonaniu preparatów odciskowych ze śledziony lub migdałków i zastosowaniu wysokowartościowej surowicy anty-ASF skoniugowanej z FITC; wirusa można wykryć już 4 dni po zakażeniu), ELISA oraz odczyn hemadsorbcji (opiera się na adsorpcji erytrocytów świń na powierzchni zakażonych wirusem ASF makrofagów hodowanych in vitro - wokół zakażonego makrofaga tworzy się charakterystyczna rozeta erytrocytów. Jest to unikalne zjawisko, bowiem żaden z wirusów atakujących świnie nie wykazuje zdolności do hemadsorbcji.
- wykrywanie materiały genetycznego
Wykorzystuje się PCR konwencjonalny, real-time PCR. W metodzie tej używa się primerów zaprojektowanych o konserwatywny region genomu, co pozwala na wykrywanie wszystkich szczepów, włącznie ze szczepami o niskiej wirulencji lub pozbawionych zdolności hemadsorbcji. Materiał genetyczny wirusa można wykryć w migdałkach w 3 dni po zakażeniu, a w pełnej krwi nawet 2 dni po zakażeniu.
- Wykrywanie obecności przeciwciał
Badania serologiczne mają bardzo duże znaczenie, bowiem brak jest przeciwciał poszczepiennych, w związku z brakiem dostępnych immunopreparatów. Swoiste IgG można wykrywać począwszy od 6-7 dnia po infekcji i utrzymują się one przez bardzo długi okres czasu. Badania serologiczne mają szczególne znaczenie przy rozpoznawaniu podostrej lub przewlekłej postaci choroby oraz przy opracowaniu programów eradykacji i wykrywaniu nosicieli zarazka. Do tego celu wykorzystuje się odczyn ELISA, immunoblotting lub niekiedy test pośredniej immunofluorescencji.
POMÓR KLASYCZNY ŚWIŃ
Cholera świń
Pestis clasica suum
Classical swine fever
Klassische Schweinepest
Cyklicznie przebiegająca choroba zakaźna o przebiegu nadostrym, ostrym lub przewlekłym
wywołana przez wirus znajdujący się we krwi, tkankach, wydzielinach i wydalinach chorych zwierząt.
Występowanie:
- opisany w 1833r. w stanie Ohio
- w Europie w 1862r. - Anglia
- notowany tam, gdzie hodowano świnie
- obecnie kraje wolne to: Australia, Kanada, Dania, Finlandia
- obecnie CSFV notowany:
Niemcy
Francja
Włochy
Wielka Brytania
Etiologia:
Rodzina: Flaviviridae
Rodzaj: Pestivirus
BVDV1 typ 1
CSFV typ 2
BDV typ 3
BVDV2 typ4
Epizootiologia:
Na zakażenie wrażliwe są;
- zwierzęta z rodz. Suide:
- świnia domowa
- świnia afrykańska
- dzik
Źródła zakażenia:
- zwierzęta chore
- w okresie „wylęgania” choroby
- latentnie zakażone
- nicienie płucne i ich larwy
- wykorzystanie zlewek do karmienia świń
Szerzeniu sprzyjają:
- handel świniami,
- duże skupiska świń,
- zwierzęta chore,
- zakłady utylizacyjne,
- środki transportu
- ludzie (bierni przenosiciele)
Wrota zakażenia
- per os (woda. pasza)
- ukl. oddechowy (dr. kropelkowa)
- rany (szczepienie, kastracje)
- nieuszkodzona błona śluzowa
- drogi rodne (śródmacicznie, podczas krycia)
Patogeneza:
wirus → migdałki, regionalne węzły chłonne → narządy pierwotnego powinowactwa (śródbłonek, układ chłonny, szpik, śledziona, inne kom. USŚ) wiremia pierwsza → krew ->narządy manifestujące chorobę, wiremia druga
Dochodzenie epizootiologiczne:
Objawy kliniczne są zwykle bardzo zróżnicowane, stąd:
- od 1984r. wg OIE rozróżnia się następujące postacie choroby:
- postać typowa która może mieć przebieg:
- nadostry
- ostry
- podostry
- postać chroniczna
- postać atypowa
Objawy kliniczne:
- p. nadostra:
- 41,5°C
- objawy ogólne,
- zaburzenia krążenia, rozlane zaczerwienienia skóry,
- chwiejny chód, niedowłady, porażenia,
- śmierć po 24-48 h
- p. ostra i podostra:
- powodowana przez szczepy o wysokiej zjadliwości
- niechęć do ruchu, 41.5 C, zmiany na skórze
- początkowo zatwardzenie przechodzące w biegunkę
- wypływ z nosa, duszność
- chwiejny chód, niedowłady, porażenia
- nie reagują na bodźce, śpiączka, drgawki, podniecenie
- zbijają się w grupy, pokładają jedno na drugim
- maciory prośne ronią
- trwa od kilku dni do 2-3tyg.
- p. przewlekła:
- następstwo ostrego przebiegu choroby,
- zmienne natężenie objawów, zahamowanie rozwoju prosiąt, niedokrwistość, zgrubienia i wypryski, wypadanie szczeciny,
- niedokrwistość, niezborności ruchu, konwulsje u pojedynczych zwierząt
- mogą zdrowieć - słaba kondycja
- zwykle około 50% świń z tą postacią choroby ginie z objawami typowymi dla postaci ostrej
(- p. atypowa: dotyczy gł. młodych, objawy uszkodzenia jednego narządu - płuca, mózg (drgawki toniczno-ktoniczne), p.pok. (biegunka) --- z innych notatek)
Zmiany AP:
- p. nadostra:
- punktowate wybroczyny na narządach wewnętrznych
- zwykle brak jest zmian chorobowych
- p. ostra i podostra:
- wybroczyny i wylewy krwawe, ostra posocznica ale od 4 dnia p.i.
- skóra - punktowe wybroczyny
- węzły chłonne - wylewy krwawe
- serce - zwyrodnienie miąższowe
- żoładek - zapalenie nieżytowe do krwotocznego
- śledziona - zawały krwawe na brzegach!
- pęcherz moczowy - wylewy krwawe, zgrubienie
- j. cienkie - zapalenie nieżytowe, obrzęk grudek chłonnych
- j. grube - zap. nieżytowe, obrzęk kępek Peyera, a następnie butony wskutek zap. dyfteroidalnego
- butony są koloru czerwonego a następnie brunatnego w j. ślepym oraz 1/3 okrężnicy
- p. przewlekła:
- butony
Schemat postępowania przy podejrzeniu CSF:
- zawiadomienie o podejrzeniu choroby zakaźnej
- pobieranie:
- krew pełna, migdałki, w. chłonne podżuchwowe, nerka, śledziona, jelito biodrowe i mózg (postać przewlekła i atypowa), krew na surowice
- dołączenie pisma przewodniego
- schłodzić!
Badanie laboratoryjne:
- próba biologiczna na świniach
- odczyn immunofluorescencji
- test PLA
- test NPLA
- PCR cDNA
- test ELISA (badania monitoringowe)
Przesłanie prób do badań:
1. Pobieranie i przesłanie próbek do badań laboratoryjnych w przypadku podejrzenia CSF
- migdałki, węzły chłonne żuchwowe, śledziona, nerki; a w przewlekłych i atypowych przypadkach choroby - końcowy odcinek jelita biodrowego oraz mózg, wymieniony materiał biologiczny należy przesłać w stanie schłodzonym do temp. lodówki 4-6ºC w termosach lub termotorbach (nie wolno zamrażać!)
- próbki pełnej krwi w ilości ok. 5ml z dodatkiem EDTA (wersenianu sodu lub potasu) lub heparyny
- surowica w ilości ok. 2ml
2. Zasady przeprowadzania serologicznych badań przeglądowych:
- serologiczne badania świń trzymanych w bezpośrednim kontakcie
- jeśli grupa liczy 20 lub mniej zwierząt należy pobrać 2 próbki surowicy
- jeśli grupę stanowi maciora z prosiętami należy pobrać próbkę surowicy wyłącznie od maciory
- jeśli grupa liczy więcej niż 20 świń należy pobrać 2 próbki i 5% pozostałych zwierząt
- serologiczne badanie świń trzymanych pojedynczo
- jeśli jest mniej niż 20 świń należy pobrać próbki surowicy od wszystkich zwierząt
- jeśli jest od 20 do 100 świń należy pobrać próbki surowicy od 20 zwierząt i od 20% pozostałych świń
- jeśli jest powyżej 100 świń należy pobrać próbki surowicy od 20 zwierząt i od 10% pozostałych świń (nie mniej niż 35 próbek)
Rozpoznanie różnicowe:
- p. nadostra: afrykański pomór świń
- p. ostra: pastereloza, różyca, salmonelloza, kolibakterioza, afrykański pomór świń, zatrucia dikumarolem i rtęcią, niedobór Wit. C i K
- p. przewlekła i atypowa: listerioza, toksoplazmoza, ch. Aujeszk'y, enterowirusy, wścieklizna, niedobór Wit. A i B
- zmiany skórne: różyca, ospa, afrykański pomór świń, fagopiryzmus
- p. pokarmowy: salmonelloza, kolibakterioza, nekrobacilloza, TGE, rotawirusy, wąglik,
- układ oddechowy: enzootyczna bronchopneumonia prosiąt
Leczenie:
- brak!
- przy zakażeniu szczepami słabo zjadliwymi podanie antybiotyku daje krótkotrwałą poprawę zdrowia
Szczepienie:
Niezależnie od zakazu stosowanie szczepionek przeciwko CSF, w sytuacji kiedy wystąpienie choroby zostanie potwierdzone i zagraża rozprzestrzenianiem się, to może być podjęta przez Głównego Lekarza Weterynarii decyzja o wprowadzeniu szczepień interwencyjnych w tuczarniach świń, w których nie prowadzi się reprodukcji. W tym przypadku zainteresowany PLW dostarczy Głównemu Inspektorowi Weterynarii plan szczepienia interwencyjnego, który będzie zawierał następujące informacje o a) sytuacji chorobowej, która powoduje prośbę o zastosowanie szczepienia interwencyjnego
7