Testy ruchomości.
Test Schobera - pomiar ruchomości odc. L kręgosłupa
Wykonanie - pacjent stoi, na skórze oznacza się punkt nad wyrostkiem kolczystym S1 oaz położony w kierunku dogłowowym. Następnie pacjent pochyla się do przodu i mierzymy odległość taśmą centymetrową.
Interpretacja - zmiany zwyrodnieniowe i zapalne kręgosłupa prowadzą do ograniczenia ruchomości i oddalania lub zbliżania wyrostków kolczystych.
Norma: skłon w przód - 4-6 cm.
10 cm w górę w ortopedii (norma - 5-6 cm) lub 10 cm w górę i 5 cm w dół (norma - 6-7 cm)
Test Otto-Wurma - pomiar ruchomości odc. Th kręgosłupa
Wykonanie - pacjent stoi. Oznacza się na skórze wyrostek kolczysty C7 i punk położony 30 cm poniżej. Pacjent pochyla się do przodu i mierzymy odległość między tymi punktami taśmą centymetrową.
Interpretacja - zmiany zwyrodnieniowe i zapalne kręgosłupa prowadzą do ograniczenia ruchomości i oddalania lub zbliżania wyrostków kolczystych.
Norma: skłon w przód - 2-4 cm.
Test ruchomości klatki piersiowej - pomiar ruchomości klatki przy wdechu i wydechu na wysokości: a) dołów pachowych; b) dolnego brzegu klatki; c) na linii sutków u mężczyzn i tuż pod piersiami u kobiet albo poniżej linii sutków u mężczyzn i powyżej piersi u kobiet (poziom IV międzyżebrza) - norma 5 - 12 cm (3,5 - 6 cm). Pomiaru dokonujemy taśmą centymetrową.
Interpretacja - ograniczenie niebolesne - ZZSK; bolesne ograniczenie - zablokowanie żeber i kręgów, zapalenia, procesy nowotworowe w opłucnej lub zapalenia osierdzia.
Test palce-podłoga - pomiar ruchomości całego kręgosłupa i ocena profilu kręgosłupa (sztywność, kifotyzacja).
Wykonanie - pacjent stoi. Przy wyprostowanych st. kolanowych chory wykonuje skłon w przód i wyprostowanymi kkg sięga do podłogi. Mierzymy odległość pomiędzy końcami palców a podłożem. Jeśli badany może położyć dłonie na podłodze, to prosimy go o stanięcie na stopniu (ławeczce) i wykonanie skłonu. Mierzymy wtedy długość dłoni sięgającą poza stopień.
Interpretacja - ograniczenie ruchomości odc. L; skrócenie mm. kulszowo-goleniowych; funkcje stawów biodrowych.
Testy na obecność przykurczów w stawach
Test Thomasa - wykrycie przykurczu zgięciowego w stawie biodrowym
Wykonanie - pacjent leży na plecach. Zdrowa kd jest zginana w st biodrowym i kolanowym i przyciągnięta do tułowia, co zapewnia zniesienie lordozy L (kontroluje to ręka leżąca między odc. L a kozetką.
Interpretacja - przy obecności przykurczu zgięciowego badane biodro nie pozostaje wyprostowane na kozetce, lecz jego zgięcie narasta. Przykurcz określamy mierząc kąt, jaki tworzy oś zgiętego uda z kozetką. Przy prawidłowej ruchomości kręgosłupa L i braku przykurczu zgięciowego w st. biodrowym, lordoza L spłaszcza się już przy niewielkim zgięciu w stawie biodrowym kończyny przyciąganej do tułowia.
Test Ellie - wykrycie przykurczu m. prostego uda
Wykonanie - pacjent leży na brzuchu. Badający zgina jedna kd w st. kolanowym, zbliżając podudzie do uda i obserwuje zachowanie się miednicy.
Interpretacja - jeśli miednica unosi się, mamy do czynienia z przykurczem m. prostego uda.
Test ścienny Degi - pomiar ruchomości w stawie ramiennym i stawach obręczy kg.
Wykonanie - pacjent siedzi tyłem (zniwelowanie lordozy L, przez co kompensowane może być ruch kkg), plecy przylegają do ściany. Unosi on ramiona, które powinny pokryć się z osią długą ciała i dotknąć do ściany.
Interpretacja - w razie obecności przykurczu ramiona nie dotykają do ściany. Pomiar kąta między ścianą a ramionami określa wielkość przykurczu.
Test Phelpsa - wykrycie przykurczu mm. kulszowo-goleniowych
Wykonanie - pacjent leży na plecach. Jedna kd leży wyprostowana na kozetce, drugą zginamy w st biodrowym do 80-90° i st. kolanowym. Następnie jednocześnie ustawiamy tę kd w rotacji zewn. w stawie biodrowym, zginamy grzbietowo i suponujemy w stawach stopy i prostujemy w stawie kolanowym. Mierzymy kąt podkolanowy.
Interpretacja - jeśli napotykamy w tym ruchu na opór, świadczy to o przykurczu mm. kulszowo-goleniowych.
Test końca palca - wykrycie przykurczu mm. kulszowo-goleniowych
Wykonanie - pacjent siedzi. Jedną kd zgina w st. kolanowym i biodrowym i przyciąga ręka do tułowia. Druga kd pozostaje wyprostowana. Pacjentowi poleca się palcami drugiej ręki sięgnąć do palców stopy wyprostowanej kd. Test powtarza się po stronie przeciwnej.
Interpretacja - w przypadku przykurczy mm. kulszowo-goleniowych pacjent nie jest w stanie końcami palców dosięgnąć stopy i skarży się na „ciągnące bóle” po tylnej stronie uda.
Testy bólowe
Objaw Laseque´a - wskazuje na podrażnienie korzenia nerwowego
Wykonanie - badający wolno unosi wyprostowaną w st. kolanowym kd pacjenta do momentu aż pojawią się dolegliwości bólowe. Określa się lokalizację, rodzaj bólu oraz kąt, do jakiego unoszenie kończyny nie sprawia dolegliwości bólowych.
Interpretacja - ostry ból w okolicy kręgosłupa L i kończynie świadczy o podrażnieniu korzenia nerwowego (wypadnięcie jądra miażdżystego, guz). Wielkość kąta do jakiego można unieść kończynę wskazuje na stopień podrażnienia korzeni.
Objaw Laseque´a w pozycji siedzącej - wskazuje na podrażnienie korzenia nerwowego
Wykonanie - pacjenta na siedzącego na brzegu kozetki prosi się, aby wyprostowaną w st. kolanowym kd zgiął w st. biodrowym.
Interpretacja - przy występowaniu podrażnienia korzeni, pacjent unika bólów starając się położyć i podeprzeć rękami. Jeśli chory może zgiąć kończynę bez pochylania do tyłu to wczesniej stwierdzony objaw Laseque´a jest niepewny.
Skrzyżowany objaw Laseque´a - wskazuje na podrażnienie korzenia nerwowego
Wykonanie - badający podnosi wyprostowaną w st. kolanowym, nie sprawiającą dolegliwości bólowych kd
Interpretacja - w przypadku przemieszczenia jądra miażdżystego i podrażnienia korzeni nerwowych, w czasie unoszenia zdrowej kończyny może dojść do przeniesienia ruchu na zajęty segment kręgowy, w wyniku czego po stronie chorej pojawia się ból.
Różnicujący test Laseque´a - różnicowanie między rwą kulszową a schorzeniami st.
bodrowego
Wykonanie - Pacjent leży na plecach. Jedna ręka badającego obejmuje piętę, a druga od strony brzusznej st. kolanowy. Wyprostowaną w st. kolanowym kd wolno unosi się do momentu pojawienia się bólu. Określa się lokalizację, rodzaj bólu oraz kąt, do jakiego unoszenie kończyny nie sprawia dolegliwości bólowych. Następnie test jest powtarzany i gdy kończyna osiąga granicę dolegliwości bólowych, zgina się staw kolanowy.
Interpretacja - u chorego z podrażnieniem n. kulszowego po zgięciu st. kolanowego dochodzi do znacznego złagodzenia lub ustąpienia bólu. Jeśli występują schorzenia w st. biodrowym, bóle pozostają lub ulegają nasileniu wraz ze wzrostem zgięcia stawu biodrowego (ból w okolicy pachwiny!!!).
Test Bragarda - różnicowanie między rzeczywistym i rzekomym objawem Laseque´a
Wykonanie - Pacjent leży na plecach. Jedna ręka badającego obejmuje piętę, a druga od strony brzusznej st. kolanowy. Wyprostowaną w st. kolanowym kd wolno unosi się do momentu pojawienia się bólu. Następnie opuszcza się kończynę aż ból ustąpi. W tej pozycji wykonywane jest silne zgięcie grzbietowe stopy, które powoduje ponowne pojawienie się bólu przebiegającego wzdłuż n. kulszowego.
Interpretacja - dodatni objaw świadczy o ucisku korzeni nerwowych L4-S1. Tępy, niespecyficzny ból na tylnej powierzchni uda z promieniowaniem do stawu kolanowego świadczy o podrażnieniu na skutek rozciągania mm. kulszowo-goleniowych i nie należy go mylić z objawem Laseque´a.
Objaw Hoovera - wykrywanie symulacji dolegliwości ze strony odc. L kręgosłupa
Wykonanie - chory leży na plecach. Następnie powinien unieść sprawiającą bóle kd, podczas gdy badjący układa rękę pod piętę drugiej kd.
Interpretacja - przy obecności rzeczywistej rwy kulszowej pacjent nie może unieść kończyny i jednocześnie przyciska piętę drugiej kończyny silnie do podłoża. Jeżeli symuluje objawy, nie podpiera się piętą zdrowej kończyny o podłoże. Ponadto często stwierdza, że nie jest w stanie unieść chorej kd.
Objaw Mackiewicza (odwrócony objaw Laseque´a) - wskazuje na podrażnienie korzenia nerwowego
Wykonanie - pacjent leży na brzuchu. Zgięta w stawie kolanowym kd jest unoszona z kozetki (wyprost w st biodrowym).
Interpretacja - przeprost st. biodrowego przy zgiętym kolanie powoduje rozciągnięcie n. udowego. Jeżeli pojawiają się jedno- lub obustronnie bóle korzeniowe w okolicy odc. L kręgosłupa, na przedniej powierzchni uda i rzadko w podudziu, świadczy to o podrażnieniu korzeni w segmencie L3-L4. Wykonanie testu ograniczają dysfunkcje st. biodrowego, skrócenie m. prostego uda.
Objaw Bonneta (objaw m. gruszkowatego) - wskazuje na podrażnienie korzeni nerwowych
Wykonanie - pacjent leży na plecach. Badający przywodzi i rotuje do wewn. kd chorego zgiętą w st. biodrowym i kolanowym.
Interpretacja - w czasie tego ruchu wcześniej pojawia się objaw Laseque´a. Nerw kulszowy jest dodatkowo rozciągany w pobliżu m. gruszkowatego, co nasila dolegliwości bólowe.
Test poruszania się na palcach lub piętach - różnicowanie i ocena uszkodzeń nerwów odc. L kręgosłupa
Wykonanie - pacjenta prosi się, aby początkowo stanął na piętach, a następnie na palcach i, jeśli to możliwe wykonał kilka kroków.
Interpretacja - trudności, brak możliwości stania lub poruszania się na palcach świadczą o uszkodzeniu korzenia S1; jeśli trudności sprawia lub nie jest możliwe chodzenie na piętach, mamy do czynienia z uszkodzeniem korzeni L4-L5.
Testy na dysfunkcję stawów krzyżowo-biodrowych
Test Patricka - różnicowanie chorób st. biodrowego i krzyżowo-biodrowego, ocena napięcia mm. przywodzicieli
Wykonanie - pacjent leży na plecach, jedna jego kd jest wyprostowana, druga zgięta w st. kolanowym. Kostka boczna zgiętej kd lęży powyżej rzepki drugiej kończyny. Następnie zgiętą kd pozostawia się wolno i pozwala się jej opaść lub wywiera się na nią nacisk. Wyprostowaną kd trzeba ustabilizować w okolicy miednicy.
Interpretacja - w warunkach fizjologicznych st. kolanowy zgiętej kończyny sięga prawie podłoża. Następnie porównuje się obustronnie odległość obu kolan od podłoża. Jeżeli po jednej ze stron jest większa, świadczy to o ograniczeniu ruchomości lub wzroście napięcia przywodzicieli; pacjent odczuwa dolegliwości, gdy przy ograniczonym odwodzeniu próbujemy je nadal pogłębić. Oprócz tego różnicujemy, w której okolicy pojawia się ból: okolica pachwiny - dysfunkcja st. biodrowego, okolica stawu krzyżowo-biodrowego - dysfunkcja tego stawu.
Trójfazowy test przeprostu
Wykonanie - pacjent leży na plecach. Badający obejmuje jedną ręką wyprostowana w st kolanowym i leżącą kd oraz w I fazie unosi ją do przeprostu, jednocześnie fiksując drugą ręką miednicę. W fazie II stabilizuje się k. krzyżowa ułożoną równolegle do stawu krzyżowo-biodrowego i również wykonuje się przeprost. W fazie III stabilizuje się nadgarstkiem L5 i przeprostowuje się kończynę.
Interpretacja - w warunkach fizjologicznych wszystkie trzy fazy ruchu nie sprawiają bólu (st. biodrowy można przeprostować do 10-20°). Bóle przy fiksacji k. biodrowej (faza I) świadczą o zaburzeniach w st. biodrowym lub o skróceniu mm. (m. prosty uda, m., m. biodrowo-lędźwiowy); bóle przy fiksacji k. krzyżowej - zablokowanie stawu krzyzowo-biodrowego lub inne jego schorzenie (ZZSK); ból przy fiksacji L5 - zaburzenia w przejściu L-S (bloki kręgów, wypuklina lub przemieszczenie jądra miażdżystego).
Test Gaenslena - badanie funkcji stawu krzyżowo-biodrowego
Wykonanie - pacjent leży na plecach. Strona ciała sprawiająca dolegliwości znajduje się blisko brzegu kozetki lub poza nim. Aby uzyskać fiksację odc. L i ustabilizować pozycję, pacjent podciąga zgiętą w st kolanowym i biodrowym kd, maksymalnie do tułowia. Badający ustawia leżącą w pobliżu brzegu kozetki kończynę w przeproście.
Test ten można również wykonać w ułożeniu na boku zdrowym.
Interpretacja - w przypadku zaburzeń funkcji stawu krzyżowo-biodrowego przeprost kończyny powodując ruch w stawie prowadzi do pojawienia się lub nasilenia dolegliwości bólowych.
Objaw wyprzedzania - badanie funkcji stawu krzyżowo-biodrowego
Wykonanie - pacjent stoi odwrócony plecami do badającego. Badający kciukami wyczuwa oba kolce biodrowe tylne górne. Następnie prosi chorego, aby postawił równo obie stopy na podłodze, wyprostował st. kolanowe i powoli pochylił się do przodu. W skłonie ocenia się położenie i ruchomość obu kolców.
Interpretacja - k. krzyżowa przemieszcza się w stawach krzyżowo-biodrowych wzdłuż osi poziomej w stosunku do kk. biodrowych (talerza miednicy). Ruch ten wymaga obniżenia się k. krzyżowej. W warunkach fizjologicznych, z powodu swobodnego ruchu w stawach krzyżowo-biodrowych przy końcu pochylania tułowia, kolce znajdują się na tej samej wysokości, jak na początku badania. Jeżeli staw po jednej stronie nie obniża się, to kolec wraz z k. krzyżową, w porównaniu z drugą stroną, przemieszcza się ku górze (wyprzedza). Brak obniżania się kolca albo obecność objawu wyprzedzania świadczy głównie o zablokowaniu stawu po stronie badanej stawu. Obustronny objaw może imitować obustronne skrócenie mm. kulszowo-goleniowych.
Przy ocenie objawu wyprzedzania należy ocenić i wykluczyć zaburzenia symetrii miednicy i stawów biodrowych. Skośne ustawienie miednicy należy wyrównać przez podłożenie pod krótszą z nich deseczek kalibrowanych.
Objaw Piedellu - badanie funkcji stawu krzyżowo-biodrowego
Wykonanie - pacjent siedzi okrakiem na ławce (dla stabilizacji miednicy). Badający stoi za pacjentem, ustawia swoje kciuki na kolcach biodrowych tylnych górnych i poleca osobie badanej wykonać swobodny skłon w przód.
Interpretacja - jw. Brak asymetrii ruchu kolców w pozycji siedzącej, w sytuacji obecności objawu wyprzedzania w pozycji stojącej przemawia za zaburzeniem mechaniki miednicy mającym swe źródło w obrębie kończyn dolnych.
Objaw cofania Giletta (test kolców biodrowych tylnych górnych) - badanie funkcji stawu krzyżowo-biodrowego
Wykonanie - badający stoi za pacjentem i ustawia swoje kciuki na kolcach biodrowych tylnych górnych, po czym poleca przyciągnąć prawą a potem lewą kd do klatki piersiowej.
Interpretacja - w warunkach prawidłowych kolec po stronie przyciągniętej kd ulega wyraźnemu obniżeniu (0,5 - 2 cm). Wyraźne uniesienie kolca (podążanie za przyciągniętą kd) może świadczyć o zablokowaniu po tej stronie stawu krzyżowo- biodrowego lub o jego czynnościowym skręceniu względnie też skróceniu po tej stronie prostownika grzbietu i/lub czworobocznego lędźwi.
Objaw Derbolowskiego - ocena zmieniającej się długości kończyn dolnych (skrócenie czynnościowe) - objaw wyprzedzania w pozycji leżącej.
Wykonanie - pacjent leży na plecach. Badający obejmuje dalsze końce obu podudzi, wyczuwając kciukami kostki przyśrodkowe, oraz ocenia na podstawie pozycji kciuków wzajemną wysokość i rotację kostek przyśrodkowych. Pacjenta prosi się o przyjęcie pozycji siedzącej, przy czym badający pomaga przy wykonaniu tego ruchu lub pacjent podpiera się rękami przy podnoszeniu.
Interpretacja - jeżeli występuje zablokowanie stawu krzyżowo-biodrowego, kd po tej stronie przy podnoszeniu staje się pozornie dłuższa; w pozycji leżącej pozornie krótsza lub długości obu kkd ulegają wyrównaniu. Stwierdzane różnice można zmierzyć porównując wysokość obu kostek. Różnice mniejsze niż 2 cm nie są brane pod uwagę. Należy ustalić, czy różnca ta nie wynika z przykurczu mm. kulszowo-goleniowych albo anatomicznym skróceniem czy wydłużeniem kd.
Inne testy
Objaw Trendelenburga - ocena funkcji mm. miedniczo-krętarzowych
Wykonanie - badający znajduje się za stojącym pacjentem. Choremu poleca się unieść jedną kd oraz zgiąć ją w st. biodrowym i kolanowym.
Interpretacja - w czasie stania na jednej kd mięśnie pośladkowy średni i mały kurczą się, w wyniku czego miednica po stronie zgiętej kd zostaje uniesiona lub jest utrzymywana w pozycji zbliżonej do horyzontalnej. Jeśli funkcja mm. jest upośledzona, miednica opada po stronie uniesionej kd.
Objaw Duchenna - ocena funkcji mm. miedniczo-krętarzowych
Wykonanie - jw.
Interpretacja - pochylenie miednicy w stronę uniesionej kd, powoduje konieczność kompensacji przemieszczonego środka ciężkości, która następuje przez pochylenie górnej części tułowia w kierunku stojącej kończyny.
Test Adama - ocena strukturalnej lub funkcjonalnej skoliozy
Wykonanie - pacjent stoi lub siedzi. Badający stoi za nim i prosi o pochylenie się do przodu.
Interpretacja - jeżeli boczne skrzywienie zanika lub ulega korekcji w czasie zgięcia do przodu, mamy do czynienia ze skoliozą funkcjonalną; brak jego korekcji z obecnością utrwalonego garbu żebrowego i wału lędźwiowego świadczy o zmianach strukturalnych.
Objaw balotowania rzepki - wskazuje na obecność płynu w jamie stawowej
Wykonanie - pacjent leży na plecach lub stoi. W pozycji wyprostnej st. kolanowego, jedną ręką wywieramy ucisk na okolice górnego zachyłku stawu (nadrzepkowego), wyciskając jego zawartość do jamy stawowej. Następnie palcem wskazującym drugiej ręki uciskamy rzepkę do góry, przybliżając ja do przedniej powierzchni k. udowej.
Interpretacja - w przypadku nagromadzenia się dużej ilości płynu w jamie stawowej, rzepka po zwolnieniu ucisku palca, odskakuje sprężyście na swoje pierwotne miejsce.