Etyka - to teoria lub system, albo koncepcja o moralności. Etyka bywa nauką o moralności, kiedy bada moralność.

Moralność - to rzeczywista moralność jakiegoś człowieka, jego kryteria lub moralność społeczna (to nie jest teoria).

Historia moralności zajmuje się nauka o moralności, jeżeli zajmuje się badaniem faktów dotyczących - to też moralność.

Psychologia moralności zajmuje się:

- odpowiada na pytanie: czy istnieje poczucie moralności? Pozwalające odróżnić dobro od zła. Jeżeli istnieje to czy jest to wrodzone czy nabyte. A jeżeli jest to kształtowane to kiedy powstaje, w jakim wieku należy wymagać moralności. Czy ta moralność zanika z wiekiem, motywy postępowania moralnego i niemoralnego, jakie są motywy ich postępowania (czy są to motywy postępowania egoistyczne czy altruistyczne, czy może z wyrachowania) i sankcje wewnętrzne. Wiadomo że istnieją sankcje zewnętrzne. Wewnętrzne np. poczucie winy.

- interesuje się przeżyciami ludzi gdy potępiają innych z moralnego punktu widzenia lub jest potępiający

- etyka normatywna różni się od opisowej. Normatywna kształtuje proponując pewne normy wzorców osobowych ( nie jest nauką ponieważ nie bada)

Etyka opisowa, zajmuje się analizą, opisem i wyjaśnianiem zjawisk natury moralnej w różnych epokach, społeczeństwach, grupach zawodowych i społecznych w dziejach filozofii, literatury.

Egzystencjonaliści uważają, że życie człowieka składa się z wyborów, za każdy wybór trzeba zapłacić.

Działy etyki normatywnej Felicytologia - jest to teoria szczęścia ( jak osiągnąć szczęście).Dentologia - jest to teoria obowiązku moralnego.

Aksjologia - teoria wartości morlanej Arytologia - teoria cnót.

Moralność - rozumie się forme społecznej kontroli naszych zachowań i relacji, które nie są obojętne z punktu dobra i zła.

Moralność jest to normatywny regulator społeczny zachowań ludzi wobec ludzi, zwierząt, itd. Normatywny ponieważ reguluje poprzez pokazanie pewnych zachowań.

3 normatywne regulatory:

1. moralność / powstają w sposób żywiołowy

2. obyczajowość / nie muszą być zapisane

3. prawo - jest nierozerwalne związane z państwem, musi być zapisane.

Moralistyka - jest to pouczenie wychowanie. Uprawiają ją rodzice, nauczyciele, wychowawcy, popularyzuje poprzez pokazanie wzorcó.

Moralizatorstwo - jest to moralistyka nie udana. Natrętne moralizowanie, prawi morały.

Moralność - powstała wtedy gdy nie było jeszcze państw i narodów kiedy istniały wspólnoty. Miała egzystencjonale znaczenie. Oznaczała żyć albo zginąć.

Negatywne w moralności z czasów wspólnoty jest ludożerstwo, zabijanie straców, dzieci kalekich.

Pozytywny w moralności: nie kradnij, wszyscy walczyli o byt, sprawiedliwie dzielono dobra zdobyte. W miarę rozwoju cywilizacji powstały państwa i prawo.

Prawo musi być zapisane. Państwo kontroluje przestrzeganie prawa i karze tych którzy go nie przestrzegają.

Moralność nie ma wiecznego charakteru i niektóre wartości moralne przestają istnieć np. gościnność.

Obyczaje to np. wesela, uroczyste imieniny.

Autonomiczna etyka - źródłem etyki jest osoba. W zależności od tego jak zwolennicy danej etyki upatrują wzorców i źródeł naszej moralności to etyka autonomiczna - ja (moja moralność)

Etyka heteronomiczna - z zewnątrz mnie.

W zależności od tego jaki charakter przypisuje się normom moralnym.

Absolutyzm etyczny - normy mają absolutny charakter, są jedne bez względu na sytuację.

Relatywizm etyczny - normy mają charakter względny:

- subiektywizm - skrajny - reprezentują ci, którzy uważają, że nie ma

- historyczny - umiarkowany - obiektywnych wartości.

Skrajny i absolutyzm nie jest do obrony.

Spory o etykę zawodową.

1.czy etyka zawodowa jest potrzebna?

Zwolennicy etyki zawodowej uważają że ma ona uzupełniać etykę moralną.

2.Jeżeli uznamy, że etyka zawodowa jest potrzebna to dla kogo?

Nie wszystkim. Potrzebna jest po to aby regulować między poszczególnymi zawodami.

Przedmiotem sporu jest: kto ma te normy tworzyć,czy powinny mieć uniwersalny charakter np. dla wszystkich lekarzy na świecie, nie można się nauczyć

Różnice pomiędzy obyczajem a moralnością

- w tolerancji należy potępiać kogoś za to że nie przestrzega obyczajów.

- normy moralne - łamane są wtedy gdy ktoś innej osobie robi krzywde - wtedy społeczeństwo ma prawo eliminować i potępiać takie zachowania (nie ma tolerancji).

- normy moralne od obyczajowych różnią się tym, że są bardziej umowne (racjonalnie nie da się ich uzasadnić)

- normy obyczajowe od moralnych różnią się tym, że wymagają od nas pozorów (odpowiedni strój).

W literaturze przedmiotu odróżnia się zwyczaj od obyczaju.

Zwyczaj - jest sprawą jednostkową, społeczeństwo w to nie ingeruje np. zwyczaj biegania wieczorem.

Obyczaj - społeczeństwo może ingerować (np. kąpać należy się tak często, aby nie wydzielać smrodu, który może przeszkadzać innym). Jest to przyjęte w danym środowisku, uświęcona przez tradycję norma społeczna. Pełnią funkcję regulującą jak moralność i funkcję integracyjną - integrują grupę (wytwarza się dobrowolna więź). Obyczaje integrują grupę, ważne jest to dlatego, bo zależy to od wartościowania…

Odróżnić normy moralne od obyczajów:

- granica jest …

- niektóre zjawiska były niemoralne a obecnie są obyczajem np. konkubinat.

- norm i obyczajów nie da się racjonalnie wytłumaczyć np.kolor żałobny u nas czarny w innych krajach biały.

- obrzędy związane ze świętami, urodzeniem itd.

- można wytłumaczyć racjonalnie zasady dotyczące dobrego wychowania, których należy się nauczyć, ponieważ wpływają na nasze i innych samopoczucie.

Jeżeli pokazuje się piękno i dobro to celowo, to pokazywać ponieważ pomnaża się dobro. Jeżeli pokazuje się dobro i zło to można to można pokazywać zarówno dobro jak i zło. Sztuka nie powinna rozbudzać sympatii do zła. Istnieje przeświadczenie że człowiek naśladuje i znajduje wzorce w sztuce. Istnieje kumulacyjny wpływ sztuki na ludzi. Sztuka może mieć negatywny wpływ na dzieci (zobojętnienie na śmierć i okrucieństwo), nie ma ludzi dorosłych. Na ludzi wpływają pewne wzorce w zachowaniu (fryzury, moda, sposób poruszania się) nie wpływają na światopogląd, na umiejętność bicia się. Dobro podobnie nie ma wpływu.

Istnieje przeświadczenie że całkowicei odpowiada twórca za nieodpowiedni odbiór przez widza. Jest to nieprawda. Twórca nie ponosi odpowiedzialności za reakcje widza.

Właściwe:- wzorce- antywzorce

jeżeli ktoś nie ma agresywnych skłonności agresja nie będzie oddziaływać.

Różnice pomiędzy normą a obyczajem.

- granica pomiędzy obyczajowością a moralnością. Kryterium oceny w sferze życia sakralnego zależy od tego czy nasze zachowanie kogoś krzywdzi czy nie (dotyczy to wszystkich sfer życia).

Moralność, a sztuka.

1.Czy dzieło sztuki może być oceniane z moralnego punktu widzenia i kiedy?2.czy sztuka może oddziaływać moralnie?

I stanowisko - nierealistyczne, sztuka ma sens jedynie wtedy gdy służy moralności, a jeśli nie to jest szkodliwa (Platon). Ruso, Tołstoj uważali że jest postęp w sferze moralnej.

II estetyzm, sztuka dla sztuki jest prawdziwa (sztuak dla sztuki prawie nigdy nie istniała, sztuka była wykorzystywana dla określonych celów, religijnych, militarnych).

Istnieje różne przeświadczenie, aby określić na czym polega oddziaływanie sztuki na moralność. Moralnie nieobojętne jest jedynie wtedy gdy sztuka … relacje międzyludzkie.

Istnieje takie przeświadczenie, że gdy w sztuce pokazuje brzydote i zło to …

Negatywny poziom cywilizacyjny odpowiada za przyjmowanie wzorców że sztuki. Jeżeli nie ma predyspozycji to sztuka nie ma wpływu na zachowania. Sztuka rozwija osobowość i fantazję, zdolność kojarzenia faktów, doświadczenia w obcowaniu, odróżniania dobraod zła - środki poznawcze, środki emocjonalne - wzruszenia, złe jest odwrażliwienie emocjonalne - przez oglądanie np. seriali nie zwracamy uwagi na to co dzieje się wokół nas.

Działa w sposób kompensacyjny - kiedy utożsamiamy się z bohaterami - w tym czego nam barkuje, dostajemy zastępcze zaspokajanie potrzeb. Jednak zależy to od naszych potrzeb, nikt głodny nie będzie oglądać filmów o jedzeniu. Kompensacyjne możliwości są ograniczone. Poznawanie ma wartości moralne, ale pamiętać należy że może to zwiększać naszą wiedzę o innych ludziach (epoki, orientacje, stan) i w związku z tym możemy ponosić wiele porazek, kiedy chcemy zmienić druga osobę wg. naszego wyobrażenia. Uświadomienie sobie odmienności - pomaga nam sztuka.

Moralność a religia

Etyka religijna - to teocentryczna etyka. Bóg jest w centrum, tylko dzieki Niemu możemy odróżnić dobro od zła, resztę przykazań ustala Kościół. Źródłem moralności jest etyka religijna. Celem jest dążenie do zbawienia i etyka ma temu służyć.

Jest to etyka heteronomiczna - pochodzenie jej w stosunku do mojej świadomości.

Etyka konfesyjna - nie wszystko da się ustalić przez nakazy i zakazy, dlatego jest coś takiego jak spowiedź. Jest etyką soteriologiczną (nauka o zbawieniu). Jest wrogo nastawiona do wszystkich relatywizmów. Normy religijne są bezwzględne.

Wzorce osobowe są ważne. Jezus i Matka Boża są doskonałe, ale trudne do naśladowania. Wzorce: wszyscy święci i błogosławieni.

- męczennicy- czystość, obyczaje- miłość do przyrody i ludzi- radykalna miłość do bliźnich np. Kolbe.

Etyka - agapizm - Fleczer Joseph - etyka sytuacjonistyczna. Miłość sprowadza się do jednej zasady „kochaj i rób co chcesz”.

Agape- zasada miłości Sophia - wszelkie przykazania kościelne Kairos -

Agape w 6 punktach sprecyzowana:

1. tylko miłość jest wartością wewnętrzną, jest dobrem samym w sobie.

2. Miłość jest wiążącą zasadą i nic więcej

3. Miłość i sprawiedliwość są tym samym jako, że sprawiedliwość to miłość dzielona między ludźmi.

4. Miłość wymaga troski o bliźniego nawet wtedy gdy się go nie lubi.

5. konieczny cel uświęca konieczne środki, jeżeli kieruje się nimi to wszelkie środki są dopuszczalne

6. decyzje wypływające z miłości mają charakter sytuacyjny

Typologia eutanazji:

- czynna, dobrowolna, bezpośrednia - bo sam to robi

- bierna, dobrow., bezp. - decyzja pacjenta, mówi lekarzowi żeby on go uśpił.

- bierna, dobrow., niebezpośr. - w imieniu pacjenta lub w testamencie pacjenta prosi, aby przerwać terapie - nie leczy się, a nie nie skraca życia.

- bierna, niedobrow. ibezpośr.- nikogo nie prosi pacjent tylko rodzina - zabójstwo z litości

- wielokrotnie prosi

- bierna, niedobrow., niebezpoś. 0 nie leczy się pacjenta, ale daje się środki przeciwbólowe.

Samobójstwo - zawsze kogoś narażamy na cierpienie.

Etyka Fleczera jest chrześcijańska. Jeżeli decyzja jest kierowana miłością to masz prawo tak postąpić.

SzczęścieZdaniem cyrenajczyków człowiek jest wtedy szczęśliwy, kiedy nie cierpi, wtedy, kiedy doznaje przyjemności.

Cynicy

Pogoń za przyjemnościami nie jest rozwiązaniem. Człowiek prawdziwie szczęśliwy powinien wyrzekać się potrzeb, mieć jak najmniej potrzeb. Człowiek szczęśliwy jest wtedy kiedy ogranicza swoje potrzeby, bo szczęście jest wewnętrzną sprawą, daje spokój.

Diogenez - przedstawicie cyników.

Szkoły starożytne były hegemonistyczne.

2 nurty szczęścia były kontynuowane.

Cyrenejczycy uważali, że przyjemności są bardziej intensywne. Byli hegemonistami. Epikur uważał ze najważniejsze są przyjemności duchowe, bardziej trwałe. Epikur nie był hegemonistą. Epikur uważał, że przyjemności mogą być powiązane z cierpieniem. Przerwa w cierpieniu jest przyjemnością. Z wszelkich przyjemności trzeba korzystać z umiarem. Ludzie są nieszczęśliwi, bo się czegoś boją: bogów, śmierci, cierpień, że mają jedno życie i nie będą szczęśliwi. Aby być szczęśliwymi trzeba stawić czoła strachowi. Bogowie żyją w swoim świecie i się nie interesują ludźmi. Dopóki żyjemy to śmierci nie trzeba się bać. Intensywne cierpienia kończą się. Do długotrwałych cierpień można się przyzwyczaić.

Szkoła zainicjowana przez cyników to neostoicy najb.popularni np. Epitet, Seneka, marek Aureliusz. Uważali jak cynicy. Poza tym ludzie są nieszczęśliwi, bo w życie wkracza los. Żeby zaznać szczęścia trzeba się uniezależnić od losu, trzeba panować nad swoimi namiętnościami czyli apatią… Jedynym sposobem uniezależnienia od losu jest pogodzenie się z losem.

Eudajmonizm był kontynuowany przez utylitarystycznych filozofów.

Utylitaryzm głosił że coś jest wartością to jest użyteczne. Utylitaryści uważali, że szczęście kojarzy się z przyjemnością.

Przedstawiciele - J. Bentham - hedonista - przyjemności różnią się jakością, intensywne i mniej intensywne; J.S.Mill - wyróżniał przyjemności wyższe i niższe /wyższe - duchowe, niższe - zmysłowe/. Chodzi o szczęście ludzie dla jak największej liczby ludzi.

Mill

„Lepiej być niezadowolonym Sokratesem niż zadowoloną świnią”

„Lepiej być niezadowolonym mędrcem niż zadowolonym głupcem”

Etyka Kanta

1. Krytyka rozumu praktycznego.

Kant usiłował znaleźć sądy autonomiczne, gdzie rozum przemawia od siebie, a nie pod naciskiem czynników obcych. Wyeliminował wszelkie sądy odwołujące się do rozkazów Boskich czy też do wymagań społecznych, czy nawet do przyrodzonych pożądań jednostki. Są to czyniki obce rozumowi i każda taka etyka jest heteronomiczna: tu rozum nie kieruje, lecz jest kierowany.

Sądził, że ze stanowiska rozumu cenna jest jedna rzecz: dobra wola, wszystko inne może obrócić się na zło, nie jest więc dobrem bezwarunkowym, bezwzględnie zalecanym przez rozum. Wola jest wtedy dobra gdy usiłuje spełnić obowiązek. Nie ma dobrej woli tam, gdzie skłonność przyrodzona prowadzi do dobra, toteż czyny wykonane pod wpływem skłonności nie były „moralne”, były nimi tylko czyny wykonane z obowiązku. W Obowiązku widział istotę podporządkowania się prawu. Jego etyka była uniwersalistyczna, nie znała indywidualnych przepisów ani indywidualnych dóbr. Poza zasadą podporządkowania się prawu powszechnemu nie znajdował nic więcej, co by nakazywał rozum praktyczny. Wszelkie materialne określenie prawa moralnego jest heteronomiczne dla rozumu. Nakaz jest tedy czysto formalny i etyka nie może być inna. Jedyny bezwarunkowy nakaz brzmi:”Postępuj wedle takiej tylko zasady, co do której mógłbyś jednocześnie chcieć, aby stała się prawem powszechnym”

2. Rozwiązanie zagadnień metafizycznych przez rozum.

Nakaz moralny ma sens jedynie wówczas, jeśli człowiek jest wolny. Jeśli wola jest całkowicie wyznaczona przez przyczynowo powiązany przebieg zdarzeń, to prózne są wszelkie nakazy. Wolność stanowi postulat praktycznego rozumu. Nie jest ona jedynym postulatem, są jeszcze dwa: nieśmiertelność duszy i istnienie Boga. Nieśmiertelność niezbędna jest jako warunek postępu w moralności, bóg zaś jako gwarancja sprawiedliwości. Prawdy metafizyczne poznaje nie rozum teoretyczny, lecz praktyczny, wedle postulatów woli i działania.

Etyka Arystotelesa

1. Najwyższe dobro.

Nie ma innego dobra niż realne. Szukał celów osiągalnych, etyka jego była empiryczna. Łączył normy z opisem działania ludzkiego, wyprowadzał normy realnej natury człowieka, chciał powszechność norm godzić z indywidualną naturą działającego. Dla Arystotelesa miarą słuszności był żywy wzór dobrego i mądrego człowieka. Naturę dobra znajdzie się nie drogą abstrakcyjnego rozumowania, lecz przez ustalenie, jakie w rzeczywistym życiu ludzie sobie stawiają cele. Wnosił że musi istnieć jakiś cel najwyższy, który do niczego nie jest środkiem. Taki cel jest najwyższym dobrem osiągalnym. Wg Arystotelesa jest nim eudajmonia - czyli doskonałość jednostki, osiągniecie tego optimum, jakie człowiek przy swej naturze osiągać może. Dobrem najwyższym nie jest dobro idealne, ani też zewnętrzne, ani społeczne, ale doskonałość jednostki. Widział ją w działaniu właściwym człowiekowi/doskonałość/.

2. Cnoty.

Człowiek musi zaspokajać swoje wszystkie potrzeby, musi spełniać czynności praktyczne, chodzi o to aby je spełniał rozumnie z godnie z cnotami etycznymi. System cnót można ustalić tylko na podstawie empirycznej. Cnót jest tyle ile właściwych człowiekowi czynności. Arystoteles określał cnotę jako „usposobienie zachowujące środek” czyli tzw. doktryna środka. Cnoty tak pojęte czynią zadość potrzebom rozumu. Sama cnota nie może zagwarantować eudajmonii.

3. Sztuka

Arystoteles odrzucał idee, intuicje, wieszcze pretensje poetów sztuce uwzględniał także czynniki formalne oraz czynniki uczuciowe

---