AGRESJA DZIECKA W WIEKU PRZEDSZKOLNYM I SPOSOBY JEJ ELIMINOWANIA.
Jakość relacji międzyludzkich skłania do głębokich refleksji nad kształtem życia współczesnego człowieka. Duży niepokój budzi przemoc i brutalność działań skierowanych przeciwko drugiemu człowiekowi. Od wielu lat w mediach pojawiają się sygnały dotyczące bulwersujących zachowań dzieci i młodzieży. Agresję obserwujemy nie tylko w filmach dla dorosłych ale także w bajkach dla dzieci.
Problem agresji dotyczy ludzi w każdym wieku nawet dzieci w wieku przedszkolnym. Dzieci agresywne sprawiają dużo trudności zarówno nauczycielom jak i rodzicom. Wywołują konflikty, biją inne dzieci, skarżą, przezywają, niszczą lub uszkadzają przedmioty, męczą zwierzęta.
Analizując teoretyczne zagadnienia dotyczące agresji, biorąc pod uwagę przydatność wiedzy do praktyki pedagogicznej w przedszkolu należy wyróżnić agresję fizyczną i werbalną.
Agresja fizyczna - to bezpośrednie zadawanie bólu innym osobom. Dziecko w momencie wybuchu gniewu bije, gryzie kopie i drapie. Jedną z form agresji fizycznej jest okrucieństwo. Dzieci nie zawsze zdają sobie sprawę z tego, że zadają cierpienie, nie mając takiej intencji. Przykładem może być - wyrywanie muchom skrzydełek i obserwowanie czy będą biegać. Dokonując tych okrutnych czynów dziecko kieruje się jedynie ciekawością.
Agresja werbalna - dziecko nie wchodzi w bezpośredni fizyczny kontakt z osobami a powoduje ich cierpienie poprzez wyśmiewanie, złośliwe uwagi, przezywanie, skarżenie. Dziecko w sposób otwarty dokucza innej osobie, bądź w sposób ukryty obmawia, plotkuje, skarży. Ta forma agresji jest często spotykana w środowisku dzieci przedszkolnych.
Zdaniem A Kozłowskiej, innymi formami agresji, typowymi dla dzieci w wieku przedszkolnym są jej niewerbalne formy. Zachowania tego typu polegają na przedrzeźnianiu, robieniu min, wysuwaniu języka do innego dziecka z zamiarem
zrobienia mu przykrości. Takie zachowania dzieci odbierają inaczej niż dorośli, którzy niestety są skłonni do lekceważenia tej formy agresji i dziecko, które tłumaczy się, że uderzyło kolegę, bo ten się do niego wstrętnie wykrzywił, nie jest zrozumiane przez dorosłego.
Agresja naśladowcza - dziecko od początku swojego życia naśladuje, obserwuje najbliższe otoczenie. Agresywne zachowanie się dzieci bywa następstwem oddziaływania określonych modeli zachowań. Warto podkreślić, że największe szanse stania się modelem maja osoby znaczące dla dziecka : rodzice, rodzeństwo, a także inne osoby posiadające autorytet w oczach dziecka.
Agresja frustracyjna - pojawia się w momencie niemożności przezwyciężenia przeszkody fizycznej lub psychicznej w zaspokojeniu danej potrzeby. Frustracje wywołują wystąpienie poczucia krzywdy, emocji, gniewu, zdenerwowania, wrogości.
Autoagresja - zachowanie, które dziecko kieruje przeciwko sobie np: obgryzanie paznokci aż do krwi, uderzenie głową w ścianę itp. Dzieci przejawiające swoją agresję w takiej formie, wymagają profesjonalnej pomocy terapeutycznej, gdyż zachowania tego typu traktowane są jako zaburzenia.
Agresywne zachowanie dzieci w wieku przedszkolnym to sygnał , aby właśnie temu dziecku poświęcić więcej uwagi, udowodnić mu, że chcemy być jego partnerem. Agresja dziecka to znak, że to właśnie dziecko ma problem i wymaga od nas pomocy.
Oddziaływania wychowawcze względem dzieci powinny prowadzić do kształtowania osobowości w taki sposób, aby młody człowiek świadomie umiał hamować swoją agresję. Rodzina jest najkorzystniejszym i równocześnie najbardziej znacznym środowiskiem w życiu dziecka. W niej gromadzi pewne społeczne doświadczenia i rozwija się emocjonalnie. To prawidłowo funkcjonująca rodzina może dać wyraz pełnej akceptacji dziecka, dostrzegając równocześnie jego wady.
Ważnym elementem w procesie wychowania jest stosowanie wzmocnień w konkretnych sytuacjach zachowania się dziecka. Nie można wszystkiego dziecku zabraniać i tylko karać, ani też na wszystko pozwalać i tylko nagradzać.
Jak należy postępować z agresywnym przedszkolakiem.
Okazywać dziecku serdeczność, dać mu poczucie bezpieczeństwa
i spokoju, bez względu na formy jego zachowań.
2. Rozwijanie u dzieci umiejętności: komunikowania się, współpracy,
rozwiązywania konfliktów i problemów, samooceny i samodyscypliny,
radzenia sobie z własnymi często negatywnymi emocjami, budowanie
poczucia własnej wartości i wiary w siebie.
Nigdy nie pozostawiać zachowań agresywnych bez reakcji i komentarza.
Na przejaw agresji czy złości dzieci reagować spokojnie, starać się je stłumić, „wyciszyć”. Należy postępować według zasady: „Jeżeli chcesz aby dziecko reagowało spokojnie, sam wystrzegaj się gwałtownych reakcji wobec niego i innych”.
Rozmowa z dzieckiem na temat tego, że uczucie złości jest częścią naszego życia, i że wszyscy musimy nauczyć się jak z nią walczyć.
Ustalenie z dzieckiem reguł zachowań i konsekwentne przestrzeganie ich w momencie kiedy dojdzie do agresywnego zachowania z jego strony.
A oto kilka propozycji zabaw mających za zadanie przeciwdziałaniu
agresji :
Kiedy jestem zły - Rodzice z dzieckiem siedzą w kole. Każdy po kolei pokazuje co robi kiedy jest zły.
Malowanie uczuć- Rodzice i dzieci malują uczucia, które je ogarniają, gdy tracą panowanie nad sobą. W trakcie pracy dziecko opowiada o tym co przeżywa a rodzice doradzają mu jak można rozwiązać takie sytuacje.
Wściekły jak dzikie zwierzę- Dziecko otrzymuje zadanie: wyobraź sobie, że jesteś zwierzęciem. Jakie zwierzę wybierasz ? Przeobraź się w nie. Jesteś spokojny, łagodny i nie myślisz o niczym złym. Aż nagle pojawia się jakieś inne zwierzę, z którym kiedyś bardzo się kłóciłeś i na które jesteś jeszcze zły. Dziecko maluje dalszy przebieg tej opowieści słownie lub plastycznie. Obrazek zostaje wywieszony i omówiony
Dziura w murze- Rodzice tworzą mur przez który dziecko usiłuje się przedostać choć nie zawsze mu się to udaje. Po zabawie dziecko opowiada o swoich odczuciach.
Start rakiety - Rodzice i dziecko bębnią palcami po blacie stołu, najpierw cicho i powoli, a potem coraz głośniej i szybciej. Uderzają płaskimi dłońmi o stół albo klaszczą coraz głośniej. Tupią nogami cicho i powoli, a potem coraz głośniej, cicho naśladują brzęczenie owadów przechodzące aż do głośnego wrzasku. Wszyscy wstają z miejsc, wyrzucają z głośnym wrzaskiem ramiona do góry - rakieta wystartowała. Powoli wszyscy siadają. Słychać ciche brzęczenie owadów, które również cichnie - rakieta znika za chmurami.
Grupowy obrazek - Rodzice i dziecko na kartce z bloku malują obrazek na podany wcześniej temat. Po krótkim czasie, na sygnał każdy przekazuje kartkę sąsiadowi. Ten dodaje do obrazka kolejne detale. Na koniec prace zostają omówione i powieszone na wystawie.
Cicha opowieść- Uczestnicy siadają przy stole. Prowadzący opowiada historyjkę, a dzieci dodają do niej odgłosy, stukając palcami albo wydając różne dźwięki: „Kropi deszcz. Z rynny na dachu spływają kropelki. Myszka wystawiła głowę ze swej norki i porusza noskiem, wyłapując dolatujące do niej zapachy. Biegnie szybko do domku gdzie wyczuła jedzenie. Tam sprawnie rozłupuje znalezione ziarenko swoimi ostrymi ząbkami. Nagle przejeżdża obok rowerzysta. Słychać jego dynamo. Myszka odwraca głowę i zauważa kota. Biegnie małymi krokami do swojej norki. Kot wraca miękko i posuwiści na swoje legowisko. Układa się na nim i woła głośno: miau!”
Opracowała:
mgr Iwona Kołodziejczyk
Literatura:
G. Hang - Schnabel, „Agresja w przedszkolu” wyd. Jedność 2001
A. Kozłowska, „Jak pomagać dziecku z zaburzeniami życia uczuciowego”
wyd. Żak 1996
R. Portmann, „ Gry i zabawy przeciwko agresji.
J.Ranschburg, „Lęk, gniew, agresja ”,wyd. WSiP 1993
5