KWASY AHA, Kosmetologia

Kwasy AHA , nazywane są inaczej alfahydroksykwasami, często określane są ogólnie przyjętym skrótem AHa, pochodzącym od angielskiej nazwy Alpha-Hydroxy Acid. Do najpopularniejszych i najczęściej używanych w kosmetyce kwasów owocowych należą: kwas glikolowy, winowy, mlekowy, jabłkowy i cytrynowy. Związki te występują w stanie naturalnym w przyrodzie nie tylko w różnych owocach, ale także w warzywach, trzcinie cukrowej i kwaśnym mleku. Uzyskiwane są z naturalnych źródeł, np. w wyniku ekstrakcji odpowiednimi rozpuszczalnikami świeżych owoców, szczególnie kwaśnych i niedojrzałych, które zawierają ich najwięcej (jabłka, grejpfruty, winogrona, cytryny) lub przy wykorzystaniu metod syntetycznych bądź biotechnologicznych.

Na początku XIX wieku kobiety we Francji stosowały do przemywania twarzy stare wino, po którym ich skóra stawała się jaśniejsza, bardziej aksamitna. Również nasze prababki i babki, choć chyba niezbyt świadome, że stosują AHA, korzystały z ich dobrodziejstwa. Używając w domowym zaciszu różnego rodzaju mikstur z jabłek, żurawin i serwatki uzyskiwały bardziej miękką i gładką skórę twarzy, dekoltu czy rąk.

W lat siedemdziesiątych XX wieku dr Eugene Van Scott i dr Ruey Yu odkryli, że alfahydroksykwasy dają nowe możliwości terapeutyczne w leczeniu wielu schorzeń skóry. Od tego czasu korzystny wpływ kwasów owocowych na jej stan oraz wygląd został potwierdzony w wielu badaniach klinicznych. Dermatolodzy i chirurdzy plastyczni uznali, że rezultaty leczenia za pomocą AHA są bardzo dobre.

Działanie kwasów owocowych na skórę jest specyficzne. Biologiczny mechanizm tego działania nawet dzisiaj nie jest dokładnie wyjaśniony, uważa się, że alfahydroksykwasy mają właściwości rozluźniania warstwy korneocytowej naskórka i ułatwiają jego złuszczanie się. Zjawisko to polega najprawdopodobniej na rozpuszczaniu substancji sklejającej poszczególne komórki, w wyniku czego zmniejsza się ich spoistość. W konsekwencji tego następuje przyspieszenie naturalnego procesu usuwania gromadzących się na powierzchni skóry warstw martwych komórek naskórka.

Wiele problemów skórnych związanych jest właśnie z nadmiernym rozbudowywaniem się tych warstw, które powodują, że skóra staje się gruba i matowa. Proces ich zmniejszenia ma więc istotne znaczenie zarówno we wszystkich sytuacjach prowadzących do nadmiernej keratynizacji naskórka, jak i w przypadku skóry zmęczonej, zestresowanej, w której rozpoczęły się już procesy starzenia.

AHA, pomagając w usunięciu warstw nagromadzonych na powierzchni skóry, zapewniają efekt peelingu stymulującego odnowę komórkową. Proces ten inicjuje bowiem odpowiednią odbudowę komórek głębiej położonych. Powoduje on także pobudzenie produkcji kolagenu i elastyny, co jest szczególnie pożądane w przypadku pielęgnacji cery dojrzałej. W wyniku zachodzących procesów w sposób widoczny poprawia się stan skóry suchej, odwodnionej z objawami starzenia. Lepiej gromadzi ona wilgoć, co wpływa na wygładzenie zmarszczek i bruzd oraz poprawę ogólną jej wyglądu.

Zastosowanie preparatów z alfahydroksykwasami w przypadku skóry zniszczonej działaniem słońca zapewnia poprawę nie tylko jej powierzchniowych warstw, ale również wpływa korzystnie na tkankę łączną. Badania prowadzone za pomocą ultradźwięków potwierdziły, że po kilkutygodniowym stosowaniu preparatów z AHA następuje wyraźne podwyższenie w skórze aktywności fibroplastów (komórek odpowiedzialnych za wytwarzanie kolagenu), co przyczynia się do lepszego nawilżenia, a w konsekwencji do znacznej poprawy jej stanu. Dzięki temu, że równomiernie rozprowadzają pigment oraz zapobiegają jego zbijaniu się w grudki, kwasy owocowe rozjaśniają plamy pigmentacyjne (np. starcze, wątrobowe). Przeciwdziałają także keratozom, ułatwiają wchłanianie innych substancji w tym odżywczych i regenerujących, takich jak witaminy czy kwas hialuronowy.

Delikatny peeling kwasami owocowymi wykazuje działanie normalizujące funkcję gruczołów łojowych. Preparaty zawierające AHA, dzięki swym właściwościom złuszczającym oraz działaniu antyseptycznemu i bakteriobójczemu, są przydatne do pielęgnacji skóry młodej, pomagają bowiem w leczeniu trądziku. Z uwagi na swoje właściwości biologiczne kwasy owocowe znajdują także zastosowanie jako środki przeciwpotowe.

Alfahydroksykwasy mogą również spełniać ważną rolę w procesie pielęg-nacyjnym torebki włosa. Z tego względu zalecane są do stosowania w szamponach i odżywkach do włosów. Często stosowane są także jako naturalne czynniki zakwaszające w różnych preparatach kosmetycznych.

Kwasy owocowe znajdują bardzo szerokie zastosowanie w kosmetyce. Przy ich użyciu należy jednak brać pod uwagę, że skuteczność działania alfahydroksykwasów jest ściśle zależna od ich stężenia, a tym samym od pH stosowanego preparatu (kosmetyku). Przy samodzielnym korzystaniu z kremów z kwasami owocowymi należy używać tylko tych, które mają słabą ich koncentrację. Zawartości AHA rzędu 1-4 % polecane są w kosmetykach powodujących odświeżanie i wygładzanie skóry. Niskie stężenia AHA w formach kosmetycznych pozwalają ich użyć jako efektywnych promotorów przejścia przezskórnego.

W kosmetykach do codziennej pielęgnacji skóry wykorzystuje się z reguły mieszaninę kilku różnych kwasów owocowych, co zapewnia ich kompleksowe działanie. Po kilku tygodniach stosowania kosmetyków z ich zawartością, stan skóry wyraźnie się poprawia. Należy jednak zwrócić uwagę na to, że kremy z kwasami owocowymi z reguły nie zastępują systematycznej pielęgnacji skóry. W wielu przypadkach konieczne jest więc równoległe stosowanie razem z nimi odpowiednio dobranych kremów odżywczych.

Prawidłowo zastosowany krem z kwasami owocowymi nie wywołuje na ogół uczuleń oraz podrażnień. Należy jednak pamiętać o ograniczeniu stosowania preparatów z AHA w lecie, szczególnie w okresie dużej ekspozycji skóry na słońce. Kremy zawierające te związki w swoim składzie zmniejszają bowiem jej naturalną odporność na promieniowanie UV, przez co staje się ona bardziej wrażliwa na ich działanie. Wskazane jest natomiast stosowanie kosmetyków z zawartością kwasów owocowych po lecie, kiedy skóra jest wyraźnie zmęczona działaniem słońca. Pomagają one wtedy zmniejszyć drobne zmarszczki oraz przebarwienia wywołane opalaniem.

Jak już wspomniałam, w preparatach do pielęgnacji ciała i włosów AHA występują w stężeniu do kilku procent. W kosmetyce stosowane są również preparaty zawierające wyższe zawartości kwasów owocowych. Wysoko skoncentrowanymi produktami mogą posługiwać się jednak jedynie wyszkolone kosmetyczki i dermatolodzy. Istnieje bowiem ryzyko, że zbyt wysokie stężenie lub zbyt niskie pH preparatu mogą wywołać niepożądane reakcje skórne (już zawartość kwasów powyżej 10 procent może bowiem powodować podrażnienia i zaczerwienienia skóry). Wyższe stężenia AHA są stosowane w profesjonalnych gabinetach kosmetycznych do głębokiego złuszczania naskórka, czyli tzw. eksfoliacji. Głębokie złuszczanie skóry zalecane jest przy przebarwieniach skórnych różnego pochodzenia, przy cerze tłustej łojotokowej, przy skórze zmęczonej, suchej, mało elastycznej, w przypadku trądziku pospolitego oraz zmian skórnych mu towarzyszących.

Jak dowodzą wieloletnie badania prowadzone w Stanach Zjednoczonych, najkorzystniejsze działanie w zabiegu złuszczania ma - spośród wymienionych kwasów owocowych - kwas glikolowy, który występuje w soku trzciny cukrowej. Kwas ten wnika w skórę najłatwiej i najgłębiej. W procesie eksfoliacji jego działanie polega na usunięciu zewnętrznych warstw naskórka, w wyniku czego zostają odsłonięte świeże, nie zniszczone komórki. Zabieg ten można zatem traktować jako swoistą technikę odnowy skóry. Usunięcie zewnętrznej warstwy naskórka powoduje głębokie oczyszczenie i odblokowanie porów skóry, jej rewitalizację, odświeżenie i rozjaśnienie.

Eksfoliację kwasami owocowymi można wykonać zarówno na twarzy, na szyi, rękach, jak i w innych miejscach ciała, które tego wymagają. Zabiegu tego nie powinno wykonywać się w przypadku skóry bardzo wrażliwej, skłonnej do uczuleń, uszkodzonej (skaleczenia, otarcia). Nie powinno się również stosować zabiegu głębokiego złuszczania w przypadku niektórych chorób skóry, takich jak egzema, łuszczyca czy trądzik różowaty.

Zabieg eksfoliacji w gabinetach kosmetycznych przeprowadza się najczęściej za pomocą 30-procentowego kwasu glikolowego. Skóra do zabiegu przeprowadzanego w gabinecie powinna być przygotowana odpowiednią kuracją domową z zastosowaniem preparatów kosmetycznych, zawierających niższe stężenia alfahydroksykwasu. Eksfoliacji nie wykonuje się zazwyczaj jednorazowo, lecz powinna być ona przeprowadzona w kilku etapach. Ze względu na to, że po zabiegu skóra jest wyjątkowo wrażliwa na działanie promieni słonecznych oraz mrozu, zaleca się wykonywanie złuszczania wiosną lub jesienią. Bez względu jednak na porę w której wykonujemy zabieg, skóra po nim powinna być odpowiednio zabezpieczona przed działaniem czynników zewnętrznych za pomocą prawidłowo dobranych preparatów kosmetycznych (kremy, pudry).

Ostatnio coraz częściej wykorzystuje się w kosmetyce kompleksowe połączenia działania peelingującego alfa i beta-hydroksykwasów, wzbogaconych o rozpuszczalny kolagen, witaminy lub ceramidy. Zabieg przeprowadzany za pomocą tej mieszaniny podobny jest w działaniu do eksofoliacji AHA, jednak przy jego użyciu osiąga się lepsze efekty niż podczas stosowania samych alfahydroksykwasów. Dotyczy to zarówno efektów przeciwzmarszczkowych, jak i leczniczych (np. trądzik pospolity, cera tłusta). Przeciwwskazania i wskazania stosowania tego typu zabiegu są identyczne jak i w przypadku złuszczani AHA.

Kosmetyki, zawierające AHA oraz zabiegi wykonywane przy ich pomocy, są szczególnie skuteczne w przypadku skóry zanieczyszczonej, zniszczonej przez słońce, przedwcześnie postarzałej, trądzikowej. Aby preparaty z kwasami owocowymi pomogły w pielęgnacji skóry, a nie jej zaszkodziły, należy jednak przestrzegać wymienionych tu zasad.