DEFINICJA BUDŻETU
Zgodnie z definicją podaną w ustawie o finansach publicznych, budżet jest „rocznym planem dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów”, „przychodów i wydatków zakładów budżetowych, gospodarstw pomocniczych jednostek budżetowych i środków specjalnych" oraz „funduszy celowych jednostki samorządu terytorialnego”. Budżet jednostki samorządu terytorialnego, a w naszym przypadku budżet gminy jest uchwalany w formie uchwały budżetowej, która stanowi „podstawę gospodarki finansowej gminy”.
Definicja ta tylko pozornie wydaje się prosta, budżet gminy jest nie tylko planem finansowym. Jego ustalenia określają bowiem nie tylko sposób dokonywania wydatków, ale plan działania gminy na dany rok budżetowy. Oddziaływanie budżetu nie ogranicza się zresztą tylko do danego roku budżetowego, a skutki decyzji budżetowych mogą wpływać na sytuację gminy przez wiele lat.
KLASYFIKACJA BUDŻETOWA
Ustawa z dnia 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych w art. 16 ust. 4 pkt 1 upoważniła Ministra Finansów do określenia w drodze rozporządzenia szczegółowej klasyfikacji dochodów, wydatków, przychodów i rozchodów oraz środków pochodzących ze źródeł zagranicznych (o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 2 i 3 powyższej ustawy), z uwzględnieniem Polskiej Klasyfikacji Działalności. Ponadto w ust. 5 cytowanego artykułu ustawodawca wskazał, iż Minister Finansów może określić w niniejszym rozporządzeniu klasyfikację wydatków o większej szczegółowości niż określona ust. 1 dla zadań z zakresu bezpieczeństwa wewnętrznego i zewnętrznego.
Zgodnie z art. 241 ust. 1 ustawy o finansach publicznych przepisy wykonawcze, wydane na podstawie uchylanej ustawy z dnia 26 listopada 1998 r. o finansach publicznych (Dz. U. z 2003 r. Nr 15, poz. 148, z późn. zm.), zachowują moc do czasu wejścia w życie przepisów wykonawczych wydanych na podstawie ustawy w zakresie, w jakim nie pozostają w sprzeczności z przepisami ustawy, nie dłużej jednak niż do dnia 30 czerwca 2006 r.
Obecnie zatem istniało wskazanie prawne do wydania nowego aktu prawnego regulującego powyższą materię. Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 14 czerwca 2006 r. w sprawie szczegółowej klasyfikacji dochodów, wydatków, przychodów i rozchodów oraz środków pochodzących ze źródeł zagranicznych stanowi zatem realizację upoważnienia ustawowego z ustawy z dnia 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych i wchodzi w życie z dniem 1 lipca 2006 r., z wyjątkiem klasyfikacji określonej w § 5 rozporządzenia, rozdziałów: 50006 i 75313 określonych w załączniku nr 2 do rozporządzenia, paragrafu 234 określonego w załączniku nr 3 do rozporządzenia, paragrafów: 436-440, 469, 470, 474, 475 i 498 określonych w załączniku nr 4 do rozporządzenia oraz załączników nr 8 i 9 do rozporządzenia, które wchodzą w życie z dniem 1 stycznia 2007 r. i mają zastosowanie po raz pierwszy do opracowania projektu ustawy budżetowej na rok 2007 oraz projektów uchwał budżetowych na rok 2007.
Przepisy przejściowe przewidują obowiązywanie niektórych podziałek klasyfikacji budżetowej do dnia 31 grudnia 2006 r., bez zastosowania do opracowania projektu ustawy budżetowej na rok 2007, z uwagi na konieczność zapewnienia spójności przepisów klasyfikacji w ramach rocznej procedury budżetowej.
Klasyfikacja budżetowa - prawny system grupowania dochodów i wydatków budżetowych, przychodów i rozchodów, wyodrębnionych według jednolitych kryteriów na określone podziałki. Stanowi podstawowy element układu budżetu jednostki samorządu terytorialnego. Klasyfikacja budżetowa spełnia funkcje: ekonomiczną, finansową, prawną i informacyjną. Zgodnie z ustawą o Finansach publicznych dochody i wydatki budżetowe klasyfikuje się według działów, rozdziałów - określających rodzaj działalności oraz paragrafów określających źródło dochodu lub rodzaj wydatku. Tak więc, działy odpowiadają podstawowym dziedzinom działalności, rozdziały - określonym grupom jednostek organizacyjnych lub zadań budżetowych, natomiast paragrafy określonym źródłom dochodów lub rodzajom wydatków budżetowych.
Budżety gmin przewidują również rezerwę budżetową w wysokości określonej przez zarząd gminy, przeznaczoną na pokrycie nieprzewidzianych wydatków.
W przypadku znacznej nierównowagi w budżecie (zagrożenia planowanego stanu równowagi budżetowej) może być stosowane na czas oznaczony blokowanie planów wydatkowych państwa. Decyzję taką podejmuje Rada Ministrów po uzyskaniu pozytywnej opinii komisji sejmowej do spraw budżetu i finansów. Blokowani wydatków budżetowych powinno być stosowane w razie stwierdzenia nieprawidłowości w określonych jednostkach, opóźnienia realizacji zadań, nadmiaru środków lub naruszenia zasady gospodarki finansowej.
Nadzór i kontrolę nad budżetami gmin sprawują zarządy gmin i wydziały finansowe, które okresowo składają sprawozdania dotyczące budżetów gmin.
Wykonywanie budżetu gmin kontroluje rada gminy. Zarząd gminy opracowuje coroczne sprawozdanie z wykonania budżetu, na podstawie którego rada gminy decyduje o udzieleniu absolutorium zarządowi. Burmistrzowie (wójtowie) gminy przesyłają sprawozdanie regionalnym izbom obrachunkowym, które kontrolują gospodarkę finansową gmin.
Do sprawozdania powinno być załączone także sprawozdanie o dochodach i wydatkach dotyczących zadań z zakresu administracji rządowej zleconych gminom oraz zbiorcza informacja o wykonaniu budżetu gmin.