Metoda Grama polega na barwieniu fioletem krystalicznym, bejcowaniu jodem, odbarwianiu alkoholem i podbarwianiu fuksyną wodną, co pozwala na podział bakterii na dwie grupy: bakterie Gram-dodatnie i bakterie Gram-ujemne.
Bakterie Gram-ujemne, G- — bakterie barwiące się na czerwono w barwieniu metodą Grama. W budowie komórki bakterii G-, w przeciwieństwie do Gram-dodatnich, wyróżnia się zewnętrzną błonę komórkową. Ściana komórkowa bakterii G- jest cieńsza, zawiera mniej warstw peptydoglikanu (mureiny). Bakterie G+ zatrzymują fiolet krystaliczny i nawet po odbarwianiu acetonem lub etanolem pozostają ciemno zabarwione. Tymczasem G- wiążą niewiele fioletu i łatwo się odbarwiają.
Posiew redukcyjny - laboratoryjna metoda hodowania bakterii stosowana w mikrobiologii. Służy między innymi do izolacji czystych kultur bakteryjnych.Metoda ta polega na zanurzeniu ezy w probówce z drobnoustrojami, naniesieniu pobranego materiału na podłoże agarowe umieszczone zwykle na szalce Petriego. Sposób naniesienia nie jest obojętny. Posiew należy zacząć wykonywać od górnego brzegu szalki i ruchem esowatym nanosić drobnoustroje kierując się do środka szalki, pozostawiając jednak połowę jej powierzchni wolną. Po wykonaniu tego zabiegu należy ezę wyżarzyć w płomieniu palnika, obrócić szalkę o 45° w lewo i wykonać podobną operację na drugiej połowie szalki. Następnie znowu wyżarzyć ezę, obrócić szalkę o 45° i ruchem esowatym wykonać ostatnią część posiewu redukcyjnego. Po inkubacji, w miejscach z ostatnich etapów posiewu redukcyjnego powstaną osobne kolonie bakterii.
Oznaczenie MIC (graniczne stężenie hamujące wzrost bakrerii).Wykonuje się 10% roztwór wyjściowy badanego preparatu w wodzie destylowanej a nast.szereg rozcięczeń od 1-9&. Nast.wykojue się dalsze 10-krotne rozcieńczenie tego szeregu w bulionie uzyskując koncentrację preparatu 0,1-0,9%. Do każdej probówki dodajemy po kropli hodowli bakt. Po 72 godz. Inkubacji w temp.37C przez 48 godz.
Oznaczenie MBC ( stężenie bakteriobójcze), odpowiada najmniejszemu stężeniu antybiotyku działającemu bakteriobójczo. Do najczęściej stosowanych metod rozcieńczeniowych zaliczamy metodę probówkową i płytkową. W metodzie probówkowej antybiotyk rozcieńcza się w dowolnym stosunku — podłożem bulionowym o specjalnym składzie, podczas gdy w metodzie płytkowej używa się do tego celu upłynnionego podłoża agarowego lub innego. Badane szczepy posiewa się do odpowiedniego podłoża bulionowego. Wyrosłą hodowlę rozcieńcza się 1:1000 i w określonych ilościach dodaje do każdej probówki lub posiewa na powierzchni serii płytek z agarem, zawierających malejące stężenia antybiotyku. Posiane próbki są inkubowane przez 18 godzin w temp. 37°C (nie dla wszystkich drobnoustrojów), po czym dokonuje się odczytu. Zmętnienie lub osad w bulionie świadczy o wzroście bakterii, bulion przejrzysty oznacza zahamowanie rozwoju drobnoustrojów.
Enterobakterie - monotypowy rząd (Enterobacteriales) i rodzina (Enterobacteriaceae) gramujemnych bakterii jelitowych o kształcie pałeczek. Należą do nich np. bakterie wywołujące proces fermentacji mlekowej.Są to dość duże komórki bakteryjne, urzęsione, niektóre szczepy są otoczkowe. Są względnymi beztlenowcami. Hoduje się je na prostych podłożach - agar z krwia.
Rodzaj Escherichia - pałeczki tego rodzaju występują w przewodzie pokarmowym ludzi i zwierząt. Dlatego obrane zostały wskaźnikiem sanitarnym produktu. Niektóre serotypy Escherichia coli mogą powodować zatrucia trawienne i ciężkie biegunki u niemowląt i ludzi dorosłych. Pałeczki te są wrażliwe na niskie temperatury (poniżej 0 C°), jak również na ogrzewanie, giną przy 60 C° po 15 min.
Zakażenia wywoływane przez E.Coli:
Zakażenia jelitowe
Zakażenia uk. mczowego
Zakażenia uk.rozrodczego
Zakażenia gruczołu mlekowego
Rodzaj Salmonella - są chorobotwórcze dla człowieka. Nosicielstwo u ludzi i zwierząt (kaczki, kury, świnie, gryzonie) powoduje szerokie ich rozpowszechnienie i zagrożenie zdrowotne. Rosną w szerokim zakresie temperatur od 5 do 46 C° i pH 6,6 - 8,2, giną podczas pasteryzacji. Ich szczególnie chorobotwórcze gatunki powodują ciężkie schorzenia u ludzi (dur brzuszny i dur rzekomy), natomiast tzw. gatunki odzwierzęce wywołują infekcje pokarmowe tzw. salmonelozy, zwłaszcza po spożyciu żywności pochodzenia zwierzęcego (mięso z dodatkiem surowych jaj, mleko surowe). Pałeczki gram ujemne, beztlenowe (fermentujące glukozę), zaopatrzone w rzęski.
Rodzina Pseudomonadaceae
Rodzaj Pseudomonas - szeroko rozpowszechnione w przyrodzie, o dużej aktywności biochemicznej. W stanie zamrożenia przeżywają bardzo długo, charakteryzują się również wysoką ciepłoopornością. Stanowią dominującą mikroflorę produktów spożywczych: drobiu, mięsa, jaj, ryb, mleka i masła, przechowywanych w warunkach chłodniczych. Powodują zepsucia tych produktów, np. śluzowacenie, barwne plamy i zmianę cech organoleptycznych.
Rodzina Bacillaceae
Rodzaj Bacillus - stwierdza się ich obecność w mięsie i jego przetworach, w produktach mleczarskich, zbożowych, owocowo-warzywnych, przyprawach. Powodują psucie różnych produktów, wywołują hydrolizę skrobi, śluz i ciągliwość miękiszu pieczywa i nieprzyjemny zapach oraz kwaśne zepsucia konserw owocowo-warzywnych.Gatunki chorobotwórcze są przyczyną zatruć pokarmowych występujących szczególnie po spożyciu produktów białkowych i skrobiowych uprzednio ugotowanych i pozostawionych w temperaturze pokojowej , sprzyjającej kiełkowaniu zarodników.
Bruceloza jest to przewlekła, zakaźna i zaraźliwa bakteryjna choroba różnych gatunków zwierząt domowych i dzikich jak również człowieka. Pałeczki Brucella to bakterir o zaokrąglonym kształcie, (ziarniako - pałeczki), bardzo zjadliwe.
Brucelozę u bydła wywołuje Brucella abortus - pałeczka ronienia bydła. U bydła jest to przewlekła choroba zakaźna o przebiegu enzootycznym, cechująca się występowaniem ronień w zaawansowanej ciąży.
Chorobę wywołuje szczep Brucella suis. Świnie mogą zakażać się szczepem Brucella abortus, lecz brak jest objawów chorobowych.
Brucelozę u owiec powoduje najczęściej Brucella melitensis, rzadziej Brucella abortus.
Najczęściej chorują psy trzymane w gospodarstwach w których występuje bruceloza zwierząt gospodarskich. Zarażenie następuje w efekcie zjadania odpadów poporodowych lub poprzez picie mleka zwierząt chorych na brucelozę. U samców występuje zapalenie jader i najądrzy. Suki ronią.
Rodzaj Yersinia. Obejmuje pałeczki rosnące bardzo dobrze w niskich temperaturach, nawet ujemnych. Są to tzw. psychotrofy. Źródłem zakażenia może być zwierzę domowe: kot, pies, świnia a także szczury. Zachorowanie na yersinię występuje po spożyciu żywności zawierającej 10^8-10^9 komórek. Najczęściej zakażona jest żywność: surowe mleko, lody, sery twarogowe, mięso. Yersinia rozwija się i namnaża na błonie śluzowej jelit przez 5-10 dni. Prowadzi to do zmian zapalnych jelit, owrzodzeń, gorączki, wymiotów i bólów brzucha przypominających zapalenie wyrostka. U osób dorosłych może powodować zapalenie stawów i dróg moczowych.
KOLIBAKTERIOZA - Chorobę wywołują patogenne serotypy E. coli. Drogą zakażenia jest układ oddechowy oraz przewód pokarmowy, a źródłem zarazka jest zanieczyszczona bakteriami woda, karma, sprzęt itp. E. coli powoduje również zamieranie zarodków.
Ziarniaki: Gronkowce Staphylococcus, paciorkowce Streptococcus
Podłoża podstawowe: Agar odżywczy, bulion odżywczy
Podłoża do wykrywania Enterobacteriaceae: Agar z krwią(AK), podłoże Mc Conkeya (McS), podłoże SS.
Rodzaje barwienia bakterii - aby zaobserwować bakterie w mikroskopie świetlnym, ocenić właściwie ich wielkość, kształt, niektóre cechy morfologiczne, musimy je zabarwić. Bakterie bowiem słabo załamują promienie świetlne. Ze względu na to, co barwimy, wyróżniamy barwienie negatywne bakterii, które polega na barwieniu tła, a bakterie pozostają niezabarwione, oraz barwienie pozytywne, które polega na barwieniu bakterii, z których przygotowaliśmy preparat. Do barwienia bakterii służą nam liczne barwniki, m.in. błękit metylenowy, fiolet krystaliczny, fuksyna zasadowa, fuksyna kwaśna, safranina, zieleń malachitowa. Ze względu na to ile barwników zastosujemy przy barwieniu, wyróżniamy barwienie proste (stosujemy jeden barwnik) oraz barwienie złożone (stosujemy kolejno kilka barwników). Barwienie złożone ma większe znaczenie, gdyż umożliwia określenie nie tylko kształtu bakterii, ale także pozwala ocenić jej niektóre cechy morfologiczne. Przykładem barwienia złożonego jest barwienie wg metody Grama, metody Ziehl-Neelsena, metody Schaeffera-Fultona.
Fermentacja jest to beztlenowy (zazwyczaj) proces biochemiczny, polegający na enzymatycznym rozpadzie cukrów, który jest jednym z elementów fizjologii drobnoustrojów. Do przebiegu fermentacji konieczne są drobnoustroje lub wytworzone przez nie enzymy.
Antygen - substancja wywołująca odpowiedź układu odpornościowego i wiążąca się z odpowiednimi przeciwciałami, które rozpoznają epitopy danego antygenu.
Prątki:
Prątek gruźlicy (Mycobacterium tuberculosis)
Prątek trądu (Mycobacterium laprae)
Prątki inne niż gruxliczne (MOTT) w tym Mycobacterium complex (MAC)
MOTT prątki niegruźliczne. Grupa różnych gatunków prątków innych niż tych które wywołują gruźlicę oraz M. Laprae. Mogą być niepatogenne, patogenne.
Wirion - pojedyncza, kompletna cząstka wirusowa, zdolna do zakażenia komórki. Składa się z rdzenia nukleoproteinowego i płaszcza białkowego (zwanego kapsydem).
Wirusy to zbudowane z białek i kwasów nukleinowych twory organiczne nie posiadające struktury komórkowej, namnażają (tak nazywa się "rozmnażanie" wirusów) się przez infekowanie żywych komórek. Wirusy są bezwzględnymi pasożytami wewnątrzkomórkowymi, namnażającymi się dzięki wykorzystaniu aparatu kopiującego zawartego w komórkach. Zawierają materiał genetyczny w postaci RNA (retrowirusy) lub DNA, wykazują jednak zarówno cechy komórkowych organizmów żywych, jak i materii nieożywionej.
Dermatofity — grzyby atakujące wyłącznie skórę, paznokcie i włosy. Mają rzadką zdolność do rozkładania keratyny. Zakażenie następuje przez kontakt z chorymi zwierzętami (np. świnka morska, mysz, bydło) lub ludźmi.
Hapteny, antygeny niepełnowartościowe nie posiadające właściwości immunologicznych, to jest niezdolne do pobudzania wyższego ustroju do wytwarzania swoistych przeciwciał, natomiast mające właściwości antygenowe, tzn. reagujące z przeciwciałami powstałymi pod wpływem pełnowartościowych antygenów, w skład których wchodzi dany hapten.
Zakażenie, infekcja, zespół objawów patologicznych powstałych na skutek działania na ustrój czynników chorobotwórczych (bakterie, wirusy), po przezwyciężeniu naturalnych, swoistych i nieswoistych, barier immunologicznych (bariery ochronne organizmu).
Choroba zakaźna zakażenie, w którym występuje zaburzenie czynnościowe organizmu gospodarza i króremu towarzyszą objawy chorobowe.
Chorobotwórczość (pategenność) - zdolność do wywoływania pewnych zmian patologicznych lub okreslonej choroby u osoby zakażonej. Miarą chrobotwórczości jest zjadliwość - wirulencja.
Zjadliwość zdolność drobnoustrojów chorobotwórczych do wniknięcia, rozmnażania się i wywołania objawów chorobowych w zaatakowanym organizmie. Jest pojęciem zożonym przynajmniej z trzech czynników : zakaźność, toksyczność, inwazyjność.
Immunogenność - zdolność indukcji specyficznej odpowiedzi immunologicznej.