PRZEDMIOT I ZAKRES PRAWA GOSPODARCZEGO.

Prawo gospodarcze (zakres):

- wyraża stosunek państwa do własności środków produkcji, które stanowią podstawę gospodarowania i tworzą określony typ gospodarki,

- określa zasady gospodarowania składnikami majątku państwowego i komunalnego,

- uzupełnia normy prawa konstytucyjnego, finansowego,

- określa formy prawne prowadzenia działalności gosp.,

- reguluje stosunki między podmiotami gosp. a państwem,

- zawiera regulacje prawne dotyczące zakresu i form ingerencji państwa w funkcjonowanie rynku.

Prawo gosp. - to ogół przepisów za pomocą których państwo wnikało w stosunki gosp. regulowane przepisami prawa cywilnego i handlowego. Prawo gosp. - to zespół norm odnoszących się do aktywnych podmiotów gosp.

ŹRÓDŁA PRAWA GOSP.

- formalne (forma aktu, w którym są zawarte normy prawne),

- materialne.

Cechy charakterystyczne źródeł:

1. różnorodność aktów normatywnych,

2. obszerność przepisów i stosunkowo mała stabilność,

3. mozaika różnych aktów normatywnych.

Źródła dzielą się na te, które dotyczą:

- ustrojów podmiotów gosp.,

- funkcji podm. gosp.

RODZAJE ŹRÓDEŁ PRAWA:

1. Konstytucja - jako akt najwyższej rangi prawnej powinna zawierać postanowienia wiążące prawodawcę. Prawa obywatela zawarte w konstytucji w sferze gospodarczej to:

- zdolność gospodarcza,

- ochrona własności indywidualnej.

2. Ustawy - są to akty pochodzące od parlamentu, który jest władny do ustalania praw i obowiązków w zakresie funkcjonowania gospodarki i zadań państwa z tym związanych.

3. Akty podustawowe - są wtedy, gdy systemy prawne przewidują różne rodzaje aktów wykonawczych, np. rozporządzenia, zarządzenia. Statuty lub regulaminy nadawane przez organy adm. państwowej podmiotom gosp.

ZACHOWANIA PAŃSTWA WOBEC GOSP. - JEGO FORMY.

Tworzenie prawa gosp. - czy prawo ma regulować gospodarkę ?

Każde państwo ma jakiś program gosp. i musi go wcielić w życie za pomocą jakiś norm prawnych. Są trzy koncepcje:

1. Podstawa dogmatyczna - regulowanie przez państwo stosunków gospodarczych jest poza dyskusją, ponieważ funkcjonowanie kategorii ekonomicznych wymaga wprowadzenia ich do systemu gosp. (prawo musi regulować gospodarkę w formie norm prawnych).

2. Jurydyzacja ekonomiki - postawa ta wynika z przeświadczenia o zakłóceniu procesów ekonomicznych przez prawo stanowione.

3. Ekonomizacja prawa - prawo nie może regulować gospodarki, bo to prowadzi do ekonomizacji. Ekonomizm - pogląd XIX w. sprowadzający gospodarkę do podłoża czysto ... Przejdź Dalej.

ekonomicznego.

Formy oddziaływania państwa na gospodarkę:

- tworzenie prawa gosp. - prawna regulacja zachowań państwa wobec gosp.,

- podział kompetencji prawodawczych do regulowań zachowań państwa wobec gospodarki,

- zagadnienia techniki prawodawczej w regulowaniu zachowań państwa wobec gospodarki.

ORGANY PAŃSTWOWEJ ADM. GOSP.

1. Rada Ministrów - jest org. naczelnym o kompetencji ogólnej. R.M. podejmuje decyzje we wszystkich sprawach polityki państwa, których konstytucja nie zastrzegła dla prezydenta lub innego org. adm. lub samorządu. R.M. zapewnia wykonywanie ustaw, ale może wydawać rozporządzenia z mocą ustawy. Sporządza projekt budżetu i kieruje jego wykonaniem.

2. Org. naczelne.

Minister Finansów - opracowuje budżet państwa, obsługuje dług państwowy, wykonuje kontrolę podatkową, dewizową i finansową. Przedstawia bilans finansów sektora publicznego. Jest właściwy w sprawach finansów publ. i jej realizacji oraz zapewnienia koordynacji działań w sprawach gospodarowania. Sprawuje nadzór nad Izbami i Urzędami Skarbowymi.

Minister Skarbu - inicjuje politykę państwa w zakresie gospodarowania mieniem Skarbu Państwa oraz państwowych osób prawnych, w tym prywatyzacji tego mienia oraz ochrony interesów Skarbu Państwa. Uprawnienia Min. Skarbu to:

- przygotowuje coroczne sprawozdanie R.M. (z jej upoważnienia) i Sejmowi, o stanie mienia państwa oraz ekonomicznych skutkach prywatyzacji,

- przygotowuje projekty rocznych kierunków prywatyzacji.

Powołana jest Agencja Prywatyzacji, która podlega Min. Sk. i dokonuje prywatyzacji w imieniu Skarbu Państwa.

Minister Gospodarki - inicjuje politykę w zakresie gospodarczego rozwoju kraju i energetyki oraz współpracy z organizacjami sam. gosp. Przygotowuje i przedstawia R.M. założenia polityki społ-gosp. na rok budżetowy. Przedstawia krótko- i średniookresowe programy gospodarcze.

Rządowe Centrum Studiów Strategicznych - jest państwowa jednostka organizacyjna, która prowadzi prace, które służą R.M. i prezesowi R.M. do programowania strategicznego i prognozowania rozwoju gosp. i społ., oraz zagospodarowania przestrzennego kraju. Ta jednostka badawcza współpracuje z Akademią Nauk.

Komitet Integracji Europejskiej - jest naczelnym org. adm. rządowej powstałym do prognozowania i koordynowania polityki w sprawach związanych z integracją Polski z Unią Europejską (działania dostosowawcze, ubieganie się o pomoc zagraniczną w tym zakresie).

3. Narodowy Bank Polski - NBP

Posiada osobowość prawną, jest samodzielnym org.adm. państwowej. Jest bankiem centralnym (kształtowanie polityki kursowej, w ramach tej funkcji działa jako agent). Jest bankiem emisyjnym, bankiem banków. Na jego czele stoi prezes, powołuje go Sejm na wniosek Prezydenta. Prezes NBP uczestniczy w posiedzeniach Sejmu i R.M. W banku działa zarząd NBP, który podejmuje uchwały dotyczące np. prowizji opłat bankowych.

REALIZACJA SWOBODY WYBORU FORM PROWADZENIA DZIAł. GOSP.

Zasada swobody podejmowania dział. gosp. nie ma charakteru absolutnego - podlega ograniczeniom, które wynikają z reglamentacyjnych funkcji adm. państwowej. Wyróżnić można dwa systemy reglamentacyjne w dziedzinie podejmowania dział. gosp.:

- rejestracyjny, państwo ogranicza się do postawienia warunku przed podmiotem pragnącym podjąć działalność gosp.

- koncesyjny, polega na udzieleniu przez państwo zgody na podjęcie dział. gosp. w określonej dziedzinie.

Państwo w niektórych sferach działalności ustala swój monopol. Podmiot gosp. jest zobowiązany, by czynnościami przez niego prowadzonymi zajmowały się osoby legitymujące się odpowiednimi kwalifikacjami.

STOSUNEK PAŃSTWA DO SAMODZIELNOŚCI GOSP.

W gospodarce sterowanej samodzielność podm. gosp. jest bardzo względna, bo właściwie podmiot gosp. nie ma wyboru. Jest to samodzielność operatywna w zakresie wykonywania ustalonych zadań. Odnosi się to zarówno do jednostek państwowych i prywatnych, jeśli w ogóle takowe są.

W gospodarce rynkowej obowiązuje swoboda podejmowania dział. gosp. i wyboru jej formy prawnej.

Naruszenie lub zagrożenie samodzielności podm. gosp. polega na uniemożliwieniu mu podejmowania we własnym imieniu i na własny rachunek decyzji gosp. i finansowych. Powinnością państwa jest:

- ochrona podm. gosp. i ich samodzielności,

- określenie granic, których samodzielna dział. gosp. nie może przekroczyć. Państwo kontroluje i sprawdza, czy to nie nastąpiło.

FUNKCJE PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH.

- kredytowa - polega na tym, że wystawiając pap. wart. i wydając je wystawcy, uzyskują od nabywcy określoną sumę pieniędzy lub prolongatę (przedłużenie okresu ważności, odroczenie terminu płatności np. weksla).

- płatnicza - polega na tym, że z mocy prawa określone pap. wart. stanowią legalnie dopuszczany instrument płatniczy - zastępują pieniądz (czeki, weksle).

- obiegowa - wynika z łatwego przenoszenia praw z pap. wart.

- gwarancyjna - zobowiązany dla zabezpieczenia roszczenia mogącego powstać z określonego stosunku prawnego, np. sprzedaż na raty - wystawia odpowiedni weksel istotnieułatwiający ich dochodzenie.

- legitymacyjna - polega na ułatwieniu identyfikacji podmiotów praw inkorporowanych (wcielonych) w pap. wart.

PAPIERY WARTOŚCIOWE BĘDĄCE WŁASNOŚCIĄ SKARBU PAŃSTWA.

Skarb Państwa może wprowadzić do obrotu pap. wart. przez siebie i przez emitentów (są to akcje spółek powstałych w procesie prywatyzacji). Skarb Państwa emituje:

- obligacje - pap. wart. o stałym oprocentowaniu, przynoszący jego posiadaczowi stały dochód w postaci odsetek od wartości obligacji. Jest formą kredytu udzielanego przez nabywcę obligacji jej emitentowi, którym jest państwo (samorząd teryt.).

- bony skarbowe - są wypuszczane w różnych nominałach i w seriach, od dnia zakupu do dnia wycofania (do 360 dni) oprocentowanie jest zmienne, uzależnione od stopy redyskonta weksli NBP. Odsetki są płatne w dniu przedstawienia bonu do wykupu. Są one emitowane w formie dokumentu na okaziciela.

UDZIAŁ PAŃSTWA W ORGANIZACJI RYNKU TOWAROWEGO.

Rynek towarowy - rynek środków produkcji i rynek konsumpcji. Funkcjonowanie tego rynku jest możliwe, jeśli wszystkie podmioty respektują obowiązujące zasady. Dlatego państwo ingeruje w rynek towarowy i strzeże, by podmioty gosp. przestrzegały prawo.

Organizowanie przez państwo własnej działalności gosp. może być dla rynku:

- pożyteczne - podjęcie przez państwo dział. gosp., która jest niezbędna społecznie, a inne podmioty nie chcą jej się podjąć, gdyż jest nierentowna.

- obojętne - państwo nie wykorzystuje swej pozycji władczej i organizuje działalność gosp. na zasadach pozostałych uczestników rynku. Państwo traktuje się na równi z innymi podm. gosp.

- szkodliwe - państwo wykorzystuje swoją pozycję i staje się dominującym podmiotem na rynku towarowym.

Inicjowanie przez państwo powstawania różnych rynków towarowych:

1. Zamówienia publiczne - uchwalona 10 czerwca 1994 r. ustawa o zamówieniach publicznych jest aktem normatywnym znajdującym zastosowanie do zamówień na dostawy, wykonywanie usług i robót budowlanych opłacanych w całości lub w części ze środków publicznych.

Dla wykonywania różnych funkcji o charakterze adm-organizacyjnym utworzony został Urząd Zamówień Publicznych. Na jego czele stoi powoływany i podlegający Prezesowi R.M. Prezes Urzędu, będący centralnym org. adm. publ. w zakresie zamówień publ. Zakres jego działań obejmuje:

- składanie R.M. corocznych sprawozdań o funkcjonowaniu systemu zamówień publ.

- opracowanie projektów przepisów zam. publ.

- zatwierdzanie wyboru trybu zamówienia

- określa wzoryformularzy wg, rodzajów zamówień

- zaprasza do składania ofert.

Zamawiający - każdy podmiot udzielający zamówienia na podstawie ustawy, są to:

- państwowe jednostki budżetowe (zakłady budżetowe)

- państwowe fundusze celowe

- jednostki sam. teryt.

- spółdzielnie, fundacje, stowarzyszenia w zakresie w jakim dysponują środkami publ.

Dostawcy i wykonawcy - osoby fizyczne mające miejsce zamieszkania w kraju oraz osoby prawne i jednostki org. nie mające os. pr.

W postępowaniu w sprawie zamówień publ. obowiązuje zasada:

a) powszechności - oznacza objęcie przepisami ustawy wszystkich wydatków publ. na dostawy, usługi i roboty budowlane, o ile są w całości lub w części opłacane ze środków publ.

b) jawności - konieczność oparcia się na przejrzystych, czytelnych i znanych regułach oceny oferty.

c) równości szans - przy wyborze oferty należy traktować na równi wszystkich oferentów.

d) konieczność uwzględnienia podstawowych elementów służących ochronie rynku krajowego - zamawiający może ograniczyć postępowanie o zamówienie tylko do oferentów krajowych lub zagranicznych mających przedstawicielstwo w Polsce, jeśli wartość zamówienia nie jest wyższa od sumy 20 tyś. ECU.

Wyróżnia się sześć trybów udzielania zamówień publ.:

* przetarg nieograniczony - podstawowy tryb udzielania zamówień. Oferty składać mogą wszyscy dostawcy lub wykonawcy. Po spełnieniu wymagań dot. ogłoszenia przetargu, zawartości ogłoszenia, wyjaśnieniu istotnych warunków zamówienia, wpłaceniu wadium i upływie terminu składania ofert następuje otwarcie ofert i ich ocena. Wybiera się ofertę najkorzystniejszą. O wynikach powiadamia się wszystkich oferentów.

* przetarg ograniczony - ma miejsce wtedy, gdy ze względu na charakter zamówienia istnieje ograniczona liczba dostawców lub wykonawców mogących wykonać zamówienie, a koszty przeprowadzenia przetargu byłyby zbyt wysokie względem zamówienia. Instytucją typową jest zaproszenie do przetargu.

* przetarg dwustopniowy - łączy on pewne cechy przetargu nieograniczonego i negocjacji, które nie obejmują ceny oferty. Dopuszcza się trzy sytuacje, w których jest on dopuszczany:

a) nie można z góry określić szczegółowych cech tech. i jakościowych zamawianych dostaw, usług lub robót budowlanych,

b) z powodu specjalistycznego charakteru dostaw, usług lub robót budowlanych konieczne są negocjacje z dostawcami lub wykonawcami,

c) przedmiotem zamówienia jest przeprowadzenie badań, eksperymentu, sporządzenie opinii naukowej lub świadczenie usługspecjalistycznych.

Ten przetarg odbywa się w dwu etapach:

- konkurs ofert wstępnych (bez podawania ceny), zamawiający może prowadzić negocjacje na temat ofert wstępnych,

- po spełnieniu postawionych warunków, zamawiający kieruje do oferentów zaproszenia - wg. wymogów przetargu nieograniczonego wybiera się ofertę.

* negocjacje z zachowaniem konkurencji - może być stosowany, gdy zachodzi jedna z przesłanek:

a) istnieją warunki do przeprowadzenia przetargu dwustopniowego

b) wszczęte post. przetargowe nie przyniosło spodziewanych efektów

c) zachodzi "pilna potrzeba udzielenia zamówienia w sytuacji, której wcześniej nie można było przewidzieć, a nie wynikła ona z winy zamawiającego".

Dopuszcza się tu możliwość negocjowania ceny. Negocjacje warunków umowy powinny być prowadzone z taką liczbą oferentów (co najmniej trzech), aby zapewniona była konkurencja.

* zapytanie o cenę - stosuje się, gdy przedmiotem zamówienia są dostawy rzeczy lub usługi powszechnie dostępne. Zamawiający powinien się zwrócić do nie mniej niż czterech dostawców lub wykonawców, którzy zapewnią konkurencję i możliwość uzyskania najkorzystniejszej ceny. Nie negocjuje się wysokości cen. Umowa jest zawierana z tym, kto zaproponował najniższą cenę.

* zamówienie z wolnej ręki - zamawiający udziela zamówienia po rokowaniach tylko z jednym dostawcą lub wykonawcą. Ma to miejsce w sześciu przypadkach:

- dokonywanie zam. dodatkowych nie przekracza 15% wartości poprzedniego zam. przy potrzebie zachowania tych samych norm, parametrów i standardów,

- zawarcie umowy o przeprowadzenie badań, eksperymentu lub opinii naukowej

- gdy realizacja usług i dostaw możliwa jest tylko przez jednego dostawcę lub wykonawcę

- zamówienia na prace o charakterze twórczym

- gdy korzysta się z jednego dostawcy lub wykonawcy w następstwie zastosowania dozwolonych preferencji krajowych

- gdy w związku ze szczególnymi okolicznościami gosp. i społ. konieczne jest natychmiastowe wykonanie zamówienia.

2. Interwencyjny skup płodów rolnych - jest dokonywany przez Agencję Rynku Rolnego oraz przez interwencyjną sprzedaż tych płodów, a także gromadzenie rezerw produktów rolnych i ich przetworów.

3. Instytucje związane z obrotem towarowym międzynarodowym - to cła importowe i polityka ich stosowania, pozwolenia na przewóz towarów z zagranicy (kontyngenty).

4. Tworzenie w kraju:

Wolnych obszarów celnych - jest to wyodrębniona i niezamieszkana część polskiego obszaru celnego, traktowana jako zagranica, na której tereniemoże być prowadzona dział. gosp. przez polskie i zagraniczne podmioty gosp. (z wyłączeniem handlu detalicznego).

Składów celnych - jest to wyodrębniona część polskiego obszaru celnego, traktowana jako zagranica, na której terenie podm. gosp. mające siedzibę na terytorium Polski mogą składać, przechowywać towary.

Agencji celnych - prowadzi ona działalność usługową, działa na zlecenie podmiotu dokonującego obrotu towarowego z zagranicą, w granicach udzielonego jej upoważnienia. Może m.in. badać towary, pobierać próbki przed dokonaniem zgłoszenia celnego, podejmować towary po odprawie celnej, tworzyć i utrzymywać magazyny celne.

Agencja jest obowiązana podejmować niezbędne działania dla zapobieżenia interesów podmiotu dokonującego obrotu towarowego z zagranicą, który udzielił jej upoważnienia.

Formy reglamentacji państwa na rynku.

Reglamentacja cen - swoboda ustalania i stosowania cen jest ważnym elementem wolności gosp. Państwo nie może jednak całkowicie zrezygnować z reglamentacji niektórych cen:

- konieczne jest utrzymanie cen na niektóre towary i usługi, na poziomie zapewniającym opiekę socjalną państwa,

- państwo musi reagować na takie kształtowanie się cen, które jest wynikiem nieuczciwej konkurencji lub praktyk monopolistycznych

Reglamentacja w zakresie wytwarzania i świadczenia usług - w toku dział. gosp. podmioty gosp. obowiązane są przestrzegać licznych unormowań prawnych, które stanowią o reglamentacji przez państwo procesów produkcyjnych oraz świadczenia usług. Ogranicza swobodę podm. gosp. lecz stanowi konieczność podyktowaną interesami ogólnymi i indywidualnymi konsumentów. podm. gosp. zobowiązane są przestrzegać określonych norm technicznych, posługiwać się odpowiednimi miarami i narzędziami.

---