UBEZPIECZENI

to osoby fizyczne podlegające choć jednemu z czterech typów ubezpieczeń (emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu, wypadkowemu). Podstawą wyodrębnienia w katalogu podmiotów podlegających obowiązkowi ubezpieczenia jest kryterium źródeł dochodu.

Ubezpieczony ma prawo do świadczeń rozumianych jako przysporzenie dóbr. Do podstawowych sposób rozdziału dóbr zalicza się wymianę, przyznawanie prawa do dóbr i reglamentację (przydział) dóbr. Świadczenia ubezpieczeniowe mają w Polsce charakter pieniężny i dzieli się je na długoterminowe, krótkoterminowe i jednorazowe.

Ubezpieczony ma prawo żądać od ZUS w terminie 2 miesięcy od złożenia wniosku - decyzji w sprawach dotyczących:

• zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych,

• przebiegu ubezpieczeń,

• wymiar składek i ich poboru,

• umorzenia należności z tytułu składek,

• ustalenia uprawnień do świadczeń,

• wymiaru świadczeń.

Obowiązki ubezpieczonego:

• przedstawianie stanów faktycznych mających wpływ na prawo lub wysokość świadczeń, i informowania o wszelkich zmianach w tym zakresie,

• przedkładania na żądanie środków dowodowych i osobistego stawiennictwa,

• poddanie się badaniom lekarskim w celu ustalenia prawa do świadczeń i ich wysokości,

• poddanie się leczeniu lub rehabilitacji, jeżeli oczekuje się, że przywróci to zdolność do pracy lub spowoduje, że zdolność do pracy zostanie zachowana,

• w sytuacji pobrania przez ubezpieczonego nienależnie pobranego świadczenia jest on zobowiązany do jego zwrotu wraz z odsetkami,

• ubezpieczony po 1968r. jest zobowiązany w terminie 7 dni od dnia powstania obowiązku ubezpieczeniowego do zawarcia umowy z OFE.

SKŁADKi są to składki na ubezpieczenie społeczne ubezpieczonych, którymi są osoby fizyczne.

Wysokość składek na ubezpieczenie emerytalne, rentowe i chorobowe wyrażone są w formie stopy procentowej, jednakowej dla wszystkich ubezpieczonych. Stopy procentowe składek wynoszą:

• 19,52% - ubezpieczenie emerytalne,

• 6,00% - ubezpieczenie rentowe,

• 2,45% - ubezpieczenie chorobowe,

• Od 0,4% do 8,12% - ubezpieczenie wypadkowe.

PODSTAWĘ WYMIARU SKŁADEK na ubezpieczenia emerytalne i rentowe największej liczby kategorii ubezpieczonych stanowi przychód (rzeczywisty lub deklarowany).

Składki na ubezpieczenie społeczne są co miesiąc obliczane, pobierane i po dokonaniu przewidzianych prawem potrąceń przekazywane do ZUS przez osobę lub jednostkę organizacyjną zwaną płatnikiem składek.

PŁATNIKIEM składek jest:

• pracodawca,

• jednostka wypłacająca świadczenia socjalne i zasiłki socjalne oraz wynagrodzenia przysługujące w okresie korzystania ze świadczenia górniczego lub w okresie korzystania ze stypendium na przekwalifikowanie,

• podmiot, na rzecz, którego wykonywana jest odpłatnie praca w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania,

• ubezpieczony,

• Kancelaria Sejmu,

• Kancelaria Senatu,

• duchowny niebędący członkiem zakonu albo przełożony domu zakonnego lub klasztoru,

• jednostka organizacyjna podległa Ministrowi Obrony Narodowej,

• ośrodek pomocy społecznej,

• powiatowy urząd pracy,

• centrum integracji społecznej,

• ZUS,

• podmiot wypłacający stypendium sportowe,

• minister właściwy do spraw finansów publicznych oraz dyrektor izby celnej,

• Krajowa Szkoła Administracji Publicznej,

• osoba prowadząca pozarolniczą działalność,

• Biuro Terenowe Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych,

• jednostka obsługi ekonomiczno-administracyjnej,

• podmiot, w którym jest pełniona służba,

• wójt, burmistrz lub prezydent miasta,

• podmiot, który wypłaca świadczenie szkoleniowe po ustaniu zatrudnienia,

• pracownik który na podstawie art. 109 rozporządzenia 574/72 przejął obowiązki pracodawcy (podmiotu zagranicznego niemającego w Polsce siedziby ani przedstawicielstwa) w zakresie opłacania składek na własne ubezpieczenia społeczne,

• podmioty kierujące inne niż powiatowy urząd pracy.

Zakres działania ZUS:

• stwierdzenie i ustalenie obowiązku ubezpieczeń społecznych,

• ustalanie uprawnień do świadczeń z ubezpieczeń społecznych oraz wypłata tych świadczeń,

• wymarzanie i pobieranie składek na ubezpieczenie społeczne, zdrowotne FP, FGŚP,

• prowadzenie rozliczeń z płatnikami składek z tytułu należnych składek, prowadzenie indywidualnych kont ubezpieczonych i kont płatników składek,

• orzekanie przez lekarzy orzeczników ZUS oraz komisje lekarskie ZUS dla potrzeb ustalania prawa do świadczeń.

ZASIŁEK WYRÓWNAWCZY

Zasiłek wyrównawczy jest świadczeniem przeznaczonym do wyrównywania straty w zarobkach, poniesionej przez pracownika z powodu zmniejszenia się jego sprawności do wykonywania pracy. Świadczenie to przysługuje tylko pracownikowi.

Warunkiem nabycia prawa do zasiłku wyrównawczego jest wykonywanie pracy w ośrodku rehabilitacji zawodowej albo u pracodawcy na wyodrębnionym stanowisku pracy, dostosowanym do potrzeb adaptacji lub przyuczenia do określonej pracy oraz osiąganie z tego powodu wynagrodzenia niższego od przeciętnego uzyskiwanego w ostatnich sześciu miesiącach.

O potrzebie przeprowadzenia rehabilitacji orzeka wojewódzki ośrodek medycyny pracy lub lekarz orzecznik ZUS. Zasiłek wyrównawczy nie przysługuje, jeżeli ubezpieczony pracownik jest uprawniony do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy.

Zasiłek wyrównawczy wypłaca się w wysokości różnicy między przeciętnym miesięcznym wynagrodzeniem, wypłaconym za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym nastąpiło zmniejszenie sprawności pracownika do wykonywania pracy, a miesięcznym wynagrodzeniem osiągniętym za pracę w warunkach rehabilitacji zawodowej.

Prawo do zasiłku wyrównawczego ustaje:

 z dniem zakończenia rehabilitacji zawodowej i przesunięcia do innej pracy, nie później jednak niż po 24 miesiącach od dnia, w którym ubezpieczony będący pracownikiem podjął rehabilitację,

 jeżeli z uwagi na stan zdrowia ubezpieczonego rehabilitacja stała się niecelowa - o okolicznościach tych orzeka lekarz orzecznik ZUS.

ZASADY USTALANIA WYSOKOŚCI SKŁADKI na ubezpieczenie wypadkowe

Stopa procentowa składek na ubezpieczenie społeczne z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych ustalana jest na rok składkowy obejmujący okres od 1 kwietnia danego roku do 31 marca roku następnego.

Wysokość składki jest różnicowana w zależności od liczby ubezpieczonych zgłoszonych przez płatnika składek na ubezpieczenie wypadkowe oraz zagrożeń zawodowych i ich skutków.

Stopa procentowa składek na ubezpieczenie wypadkowe dla płatników składek zgłaszających do ubezpieczenia wypadkowego nic więcej niż dziewięć osób wynosi 50% najwyższej stopy procentowej ustalonej na dany rok składkowy dla grup działalności.

Stopę procentową składki dla płatników składek zgłaszających do ubezpieczenia wypadkowego co najmniej 10 osób ustala się indywidualnie.

Kategorię ryzyka dla płatnika składek ustala się na podstawie danych przekazanych przez płatnika składek za trzy ostatnie lata kalendarzowe.

PREWENCJA WYPADKOWA FINANSOWANIA ZASADY JEJ REALIZACJI.

Prewencja wypadkowa polega m.in. na:

- analizowaniu przyczyn i skutków wypadków przy pracy, zwłaszcza wypadków śmiertelnych, ciężkich i zbiorowych oraz chorób zawodowych,

- upowszechnianiu wiedzy o zagrożeniach powodujących wypadki przy pracy i choroby zawodowe oraz o sposobach przeciwdziałania tym zagrożeniom,

- prowadzeniu prac naukowo-badawczych mających na celu eliminację lub ograniczenie przyczyn powodujących wypadki przy pracy i choroby zawodowe.

ZAKRES PODMIOTOWY UBEZPIECZENIA SPOŁECZNEGO Z TYTUŁU WYPADKÓW PRZY PRACY I CHORÓB ZAWODOWYCH

Obowiązkowi tego rodzaju ubezpieczenia podlegają:

- pracownicy, z wyłączeniem prokuratorów,

- członkowie rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych,

- osoby wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia

- osoby prowadzące pozarolniczą działalność oraz osoby z nimi współpracujące,

- posłowie i senatorowie pobierający uposażenie,

- osoby pobierające stypendium sportowe,

- pobierający stypendium słuchacze Krajowej Szkoły Administracji Publicznej,

- osoby wykonujące odpłatnie pracę, na podstawie skierowania do pracy, w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub , tymczasowego aresztowania,

- osoby pobierające stypendium w okresie odbywania szkolenia, stażu lub przygotowania zawodowego, na które zostały skierowane przez powiatowy urząd pracy,

- osoby pobierające stypendium w okresie odbywania szkolenia, stażu lub przygotowania zawodowego dorosłych

- duchowni,

- osoby odbywające zastępcze formy służby wojskowej,

funkcjonariusze Służby Celnej.

Objęcie obowiązkiem ubezpieczenia wypadkowego jest bezwzględne.

Nie podlegają ubezpieczeniu wypadkowemu:

- osoby wykonujące pracę nakładczą,

- bezrobotni pobierający zasiłek dla bezrobotnych lub świadczenie integracyjne,

- posłowie do Parlamentu Europejskiego

- osoby pobierające stypendium na podstawie przepisów ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy w okresie odbywania studiów podyplomowych i niepozostawania w zatrudnieniu,

- żołnierze niezawodowi pełniący czynną służbę

- osoby przebywające na urlopie wychowawczym lub pobierające zasiłek macierzyński albo zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego,

- osoby pobierające świadczenia socjalne wypłacane w okresie urlopu oraz osoby pobierające zasiłek socjalny wypłacany na czas przekwalifikowania zawodowego i poszukiwania nowego zatrudnienia

- osoby pobierające świadczenie szkoleniowe wypłacane po ustaniu zatrudnienia,

- osoby posiadające prawo do dobrowolnego objęcia ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi

- osoby uprawnione do dobrowolnego kontynuowania ubezpieczeń emerytalnego i rentowych po ustaniu ubezpieczeń obowiązkowych.

Obowiązująca regulacja prawna nie przewiduje dobrowolnego ubezpieczenia wypadkowego, tak więc ubezpieczeniu temu albo podlega się obowiązkowo, albo jest się z niego wyłączonym.

ZAKRES ŚWIADCZEŃ Z FUS

Fundusz Ubezpieczeń Społecznych - państwowy fundusz celowy powołany w celu realizacji zadań z zakresu ubezpieczeń społecznych, którego dysponentem jest ZUS.

W ramach FUS wyodrębnia się fundusz:

- Emerytalny

- Rentowy

- od 1.06.2006 wydatki na prewencję rentową oraz emerytury przyznane z urzędu zamiast renty z tyt. niezdolności do pracy takim os., które nie mają wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego

- chorobowy i wypadkowy

- fundusze rezerwowe na uzupełnienie niedoborów funduszy rentowego, chorobowego i wypadkowego.

Zakres podmiotowy świadczeń z FUS - ubezpieczeni i członkowie rodzin pozostali po ubezpieczonych lub po osobach uprawnionych do świadczeń

Katalog os. Objętych obowiązkiem ubezp. emeryt. i rentownego: 1. Pracownicy, 2. Członkowie rolniczych spółdzielni produkcyjnych lub s. kółek rolniczych, 3. Os. Wykonujące pracę nakładczą, 4. Zleceniobiorcy wykonujący pracę na podst. Um. Agencyjnej, um. Zlecenia lub innej um. O świadczenie usług, 5. Os. Prowadzące pozarolniczą działalność oraz os. Z nimi współpracujące, 6. Posłowie i senatorowie (także do PE), 7. Stypendyści spotowi, 8.os. wykonujące odpłatnie pracę na podst. Skierowania do pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wol. Lub tymczas. Areszt., 9.os. pobierające zas. Dla bezrobotnych, świadczenie integracyjne lub stypendium w okresie odbywania szkolenia, stażu, 10.duchowni, 11.żołnierze niezawodowi, os. Pełniące okresową służbę wojskową, os. Odbywające służbę zastęp.,12.funkcjonariusze Służby Celnej, 13.os. przebywające na urlopach wychowawczych lub pobierające z. macierz.,14.os. pobierające świadczenie socjalne lub zas. Socjalny, 15. Os. Pobierające świadczenie szkoleniowe wypłacane po ustaniu zatrudnienia, 16.pobierający stypendium słuchacze Krajowej Szkoły Adm. Publ.

Prawo do dobrowolnego objęcia ubezpieczeniem emerytalnym i rentowym przysługuje:

- małżonkom pracowników placówek dyplomatycznych, konsularnych, misji specjalnych, instytucji i ośrodków informacji kultury za granicą

- osobą sprawującym opiekę nad członkiem rodziny spełniającym warunki do przyznania prawa do zasiłku pielęgnacyjnego

- obywatelom polskim pracującym w podmiotach zagranicznych

- studentom i doktorantom

- alumnom, nowicjuszom, postulantom,juniorystom do ukończenia 25l

- odbywającym, na podst. Nieodpłatnych um. Cywilnopr., staż adaptacyjny wnioskodawcom- obywatelom państwa członkow. UE.

Zakres przedmiotowy - realizacja przewidzianych w przepisach prawa świadczeń

Świadczenia z ubezpieczenia społecznego:

1.jednorazowe:

• Zasiłek pogrzebowy

2.krótkoterminowe:

• Zasiłek chorobowy

• Macierzyński

• Opiekuńczy

• Wyrównawczy

• Świadczenia rehabilitacyjne

3.długookresowe:

• Emerytura

• Renta z tytułu niezdolności do pracy

• Renta szkoleniowa

• Renta rodzinna

EMERYTURY DLA PRACOWNIKÓW ZATRUDNIONYCH W SZCZEGÓLNYCH WARUNKACH LUB W SZCZEGÓLNYM CHARAKTERZE.

Pracownicy zatrudnieni przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia, uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej - wiek emerytalny 55 kobiety, 60 mężczyźni oraz przepracowanie, w ramach wymaganego okresu zatrudnienia, stale i w pełnym wymiarze co najmniej 15 lat . Są to pracownicy kontroli państwowej i celnej, wykonujący działalność twórczą lub artystyczną, dziennikarze, nauczyciele, żołnierze zawodowi, funkcjonariusze Policji, Straży Granicznej, UOP, ABW, AW, PSP, Służby Celnej, Służby Więziennej, niektórzy pracownicy ochrony przeciwpożarowej. Zalicza się również pracowników którzy do 31.12.2008 spełnią warunki do emerytury górniczej lub kolejowej.

Warunkiem przejścia na emeryturę jest nieprzystąpienie do OFE.

Prace w szczególnych warunkach to prace związane z czynnikami ryzyka , które z wiekiem mogą z dużym prawdopodobieństwem spowodować trwałe uszkodzenie zdrowia, wykonywane w szczególnych warunkach środowiska pracy determinowanych siłami natury lub procesami technologicznymi, które mimo stosowania środków profilaktyki technicznej stawiają przed pracownikami wymagania przekraczające poziom ich możliwości, ograniczony w wyniku procesu starzenia się jeszcze przed osiągnięciem wieku emerytalnego, w stopniu utrudniającym pracę na dotychczasowym stanowisku.

Prace o szczególnym char. - Są to prace wymagające szczególnej odpowiedzialności i sprawności psychofizycznej, których możliwość należytego wykonywania w sposób niezagrażający bezpieczeństwu publicznemu zmniejsza się przed osiągnięciem wieku emerytalnego.

Przy ustalaniu okresu pracy w szegól. Warunkach lub szczegól. Char. uwzględnia się jedynie okresy, w których praca była wykonywana w pełnym wymiarze czasu pracy.

Pr. do emer. Pomostowej powstaje z dniem spełnienia wymaganych warunków do nabycia tego pr., a ustaje z dniem poprzedzającym dzień nabycia pr. do emerytury. W celu finansowania emerytur pomostowych utworzono Fundusz Emerytur Pomostowych.

ODRĘBNE FORMY ŚWIADCZEŃ EMER.-RENT.

Emerytura wojskowa - żołnierz zawodowy, w dniu zwolnienia ze służby ma 15 lat służby wojskowej. Zawodowy wojskowy abywa pr. do eeryt. Nie z tyt. osiągnięcia wieku emeryt., lecz z tyt, wysługi lat. Emerytura ta wynosi 40% podstawy wymiaru po 15 latach służby i wzrasta o 2,6% podstawy wymiaru za każdy kolejny rok służby, ale emerytura nie może przekraczać 75% podstawy wymiaru bez uwzgl. Dodatków, zasiłków i świadczeń.

Pozostałe służby mundurowe - 15 lat służby w policji, ABW, AW, BOR, PSP, Służbach Kontrwywiadu i Wywiadu Wojskowego, CBA, Straży Granicznej, Służby Więziennej

Sędziowie sądów powszechnych i wojskowych, SN, NSA, TK, prokuratorzy - przechodzą w stan spoczynku z dniem ukończenia 65 lat,( SN, NSA, TK, prokurator Prokuratury Krajowej 70 lat), niezależnie od wieku i lat pracy gdy został uznany za trwale niezdolnego do pełnienia obowiązków sędziego. W razie przeniesienie w stan spoczynku sędziemu przysługuje dożywotnio uposażenie w stanie spoczynku w wysokości 75% wynagrodzenia zasadniczego i dodatku za wysługę lat, pobieranych na ostatnim stanowisku. Pr. do przejścia w stan spoczynku z powodu wieku przysługuje sędziemu niezależnie od liczby przepracowanych lat na stanowisku sędziego, pod wrunkiem, że przeszedł on w stan spoczynku z tego stanowiska.

ZAS. PRZYZNAW. I WYPŁATY ŚWIADCZEŃ.

Właściwość organów orzekających.

Decyzje wydają i świadczenia wypłacają organy rentowe właściwe z uwagi na miejsce zamieszkania osoby zainteresowanej.

Osoby zamieszkałe za granicą w państwie z którym łączy RP umowa międzynarodowa w dziedzinie ubezpieczeń społecznych decyzje wydają i świadczenia wypłacają wyznaczone przez Prezesa ZUS jednostki organizacyjne tego Zakładu.

Prezes RM - w szczególnie uzasadnionych przypadkach i na szczególnych warunkach

Prezes ZUS - w drodze wyjątku

Decyzje w sprawach świadczeń.

Postępowanie w sprawach świadczeń wszczyna się

• na podstawie wniosku osoby zainteresowanej

• z urzędu

Wniosek zgłasza się bezpośrednio do organu ZUS lub za pośrednictwem płatnika składek. Pracodawcy zobowiązani są do :

- współdziałania z pracownikiem w gromadzeniu dokumentacji niezbędnej do przyznania świadczenia

- wydania pracownikowi lub organowi rentowemu zaświadczeń niezbędnych do ustalenia prawa do świadczeń i ich wysokości

- przygotowania wniosku o emeryturę lub rentę i przedłożenia go za zgodą pracownika organowi rentowemu nie później niż 30 dni przed zamierzonym terminem przejścia na emeryturę ( ustaniem prawa do zasiłku chorobowego )

- poinformowania bezzwłocznie, po śmierci pracownika, rodziny o warunkach uzyskania renty rodzinnej

Organ rentowy wydaje decyzję w sprawie prawa do świadczenia lub ustalenia jego wysokości w ciągu 30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.

Prawo do świadczeń ustaje gdy ustanie którykolwiek z warunków wymaganych do uzyskania tego prawa. Gdy osoba uprawniona złożyła wniosek o świadczenia ale w trakcie zmarła powstaje wtedy tzw. świadczenie niezrealizowane. Świadczenie należne do dnia śmierci wypłaca się wtedy małżonkowi, dzieciom z którymi prowadził wspólne gospodarstwo, ewentualnie z którymi nie prowadził albo innym członkom rodziny. Roszczenie o to świadczenie wygasa po 12 miesiącach od śmierci osoby uprawnionej.

Organ rentowy może wstrzymać wypłatę świadczenia, gdy:

- powstaną okoliczności uzasadniające zawieszenie prawa do świadczenia

- osoba pobierająca świadczenie nie przedłoży dowodów stwierdzających dalsze istnienie prawa do świadczenia

- osoba nie podda się badaniu lekarskiemu lub psychologicznemu bez uzasadnionych powodów

- okaże się ze prawo do świadczenia nie istniało

- świadczenia nie mogą być doręczone z przyczyn niezależnych od organu rentowego

Wypłatę wznawia się od miesiąca ustania przyczyny powodującej wstrzymanie.

Od decyzji organu rentowego przysługuje odwołanie, w terminie miesiąca od doręczenia decyzji, do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych za pośrednictwem organu który wydał decyzję. W postępowaniu obowiązują przepisy KC i jest ono wolne od opłat. Właściwe są sądy okręgowe z wyjątkiem spraw o :

- zasiłek chorobowy, wyrównawczy, opiekuńczy, macierzyński, porodowy, pogrzebowy, rodzinny, dodatki do rodzinnego

- odszkodowanie z tytułu wypadku przy pracy ( też w gospodarstwie rolnym) lub choroby zawodowej, w drodze do i z pracy, wypadku i choroby związanej ze służbą wojskową, w Policji, PSP, Straży Granicznej, Służbie Więziennej i Celnej

- ustalenie niepełnosprawności i stopnia niepełnosprawności

- świadczenie z tytułu funduszu alimentacyjnego

- świadczenie rehabilitacyjne

Właściwy jest sąd , w którego okręgu ma miejsce zamieszkania strona.

Niedopuszczalna jest ugoda.

Stronami w postęp. W spr. Z zakresu ubezp. społ. są: ubezpieczony, inna os., której praw i obowiązków dot. zaskarżona decyzja, organ rentowy i zainteresowany,.

---