CZYNNIKI BUDUJ CE, Matura, Geografia


Procesy w wnętrzu ziemi:

ruchy lądotwórcze i górotwórcze, zjawiska wulkaniczne i sejsmiczne

Procesy na zewnątrz

Wietrzenie, erozja, egzaracja zdzieranie), deflacja (wywiewanie), danudacja (obniżanie), transport akumulacja

Wulkany: wybrzeża Pacyfiku, południowa europa, Afryka wschodnia, małe Antyle.

Trzęsienia: łuki wysp japońskich, indoezyjskich, pacyficzne wybrzeża Amaryki, wybrzeża i wyspy Pacyfiku, Alpy, karpaty, kaukaz, Himalaje, Wielkie Antyle.

Działalność wiatru

Deflacja

Przesuwanie i unoszenie materiału skalnego przez wiatr prowadzące do powstania rynien i mis deflacyjnych, bruku deflacyjnego

Korazja

Mechaniczna działalność wiatru i jego ładunku ( ziaren piasku, żwiru ) polegająca na ścieraniu, rysowaniu i drążeniu powierzchni skał; powstają wygłady, nisze, gzymsy, graniaki, grzyby skalne, żebra, bruzdy

Transport

Przenoszenie przez wiatr drobnego materiału skalnego; powstają zmarszczki wiatrowe - riple-marki)

Budowanie (akumulacja)

Osadzanie

niesionego przez wiatr materiału; postają wydmy ( barchany-obszary suche, wydmy paraboliczne-wilgotne obszary wałowec) i pokrywy lessowe

GENEZA PUSTYŃ

♠ wysokie ciśnienie, witray które zawsze wieją od wyżu do nizu nie pozwalają na dotarcie w te rejony wilgotnego powietrza z oceanów

♠ na obszarach osłoniętych od deszczu, czyli na terenach, gdzie wilgotne powietrze nie ma dostępu ze względu na sasiedztwo gor lun znaczne oddalenie od zbiorników wodnych

♠ nad brzegami oceanów, zimne prądy morskie ochładzają morskie powietrze, które w rezultacie pozbywa się wilgoci. W momencie gdy zimne i suche powietrze dociera nad nagrzany ląd, łatwo absorbuje wodę zawartą w atmosferze i unosi się do góry.

RODZAJE PUSTYŃ

Kamieniste - Hemada (tam gdzie jest bardzo sucho i procesy wietrzeniowe są utrudnione

Żwirowe - Serir - na przedpolu kamienistych

Piaszczyste - Erg - Na obrzeżach pustyń, gdzie najdalej transportowany jest najdrobniejszy materiał

Ilaste - takyry - najdalej wywiewany jest materił pylasty, tam gdzie zostanie on osadzony

RODZAJE WIETRZENIA

FIZYCZNE - rozpad skał bez zmiany składu mineralnego pod wpływem:

♠ rozsadzania skał przez zamarzniętą wodę

♠ rozszerzania i kurczenia się minerałów przy dużych różnicach temperatur

♠ rozsadzania skał przez krystalizującą się sól w porach skał

♠ rozsadzanie skał przez pęczniejące skały ilaste

Klimat zimny, umiarkowany podczas zimy, gorącym suchym

CHEMICZNE - prowadzi do zmiany skłądu mineralnego ( rozkładu skał pod wpływem:

♠ Działalności wody (rozpuszczanie, hydroliza, uwodnienie)

♠ Innych procesów (uwęglanie, utlenianie)

Umiarkowanym latem, gorącym wilgotnym

BIOLOGICZNE - rozluźnianie fizyczne i chemiczne zwięzłości skał w wyniku ♠ działalności organizmów żywych ( kopanie, rycie zwierząt, korzenie drzew rozsadzają skały, rośliny wydzielają związki chemiczne zmieniające skład skał, rozkład szczątków organicznych przez drobnoustroje tworzy glebę)

Umiarkowanym i gorącym wilgotnym

DZIAŁALNOŚĆ RZEKI

BIEG GÓRNY :

♠ erozja wgłębna - żłobienie dna w czasie przetaczania z dużą energią rumoszu skalnego po dnie - powstają doliny w kształcie litery V

♠ erozja wsteczna - cofanie się progu wodospadu, źródeł

♠ transport grubego materiału skalnego ( powstawanie otoczaków

BIEG ŚRODKOWY :

♠ transport materiału drobnego

♠ erozja boczna - podcinanie brzegów, poszerzanie koryta rzeki, tworzenie się meandrów, terasy zalewowej

♠ erozja wgłębna - zaznacza się w czasie powodzi

♠ akumulacja osadów tzw. Aluwiów, tworzenie stożków napływowych

BIEG DOLNY :

♠ transport materiału drobnego

♠ akumulacja ( tworzenie delt, estuarium-lejka )

KRASU POWIERZCHNIOWY.

żłobki i żebra krasowe - równolegle do siebie ułożone wytwory wody deszczowej spływającej po pochyłych powierzchniach i tworzącej bruzdy (żłobki) o głębokości od kilku do kilkunastu centymetrów i takiej szerokości; oddzielone są od siebie żebrami krasowymi o ostrych lub zaokrąglonych kształtach

lejki krasowe - stożkowe lub miskowate zagłębienia o średnicy od 2 do kilkuset metrów, powstające w wyniku rozpuszczania skał wapiennych przez wody, najczęściej wpadające w szczeliny; powstają także w wyniku zapadnięcia się jaskiń

uwały - zagłębienia powstające z połączenia kilku lejków leżących blisko siebie, których zbocza ulegają ciągłemu niszczeniu i doprowadzają do obniżenia dzielących je grzęd

polja - duże i głębokie obniżenia o kształcie podobnym do kotliny i wyrównanym dnie, powstają z połączenia dużej ilości lejów i uwałów, których grzędy zostały całkowicie rozmyte

KRAS PODZIEMNY

studnie i kominy krasowe - poszerzone przez wody opadowe pionowe szczeliny, o średnicy od kilku do kilkunastu metrów; kominy różnią się od studni mniej regularnym otworem, a ich szerokość wzrasta z głębokością

pomory - otwory, w których ginie woda płynąca, a następnie wykorzystując sieć kanałów płynie wiele kilometrów pod ziemią

wywierzyska - otwory wyprowadzające na powierzchnię wody podziemne, często te, które zostały pochłonięte przez pomory;

jaskinie, groty, pieczary - wolne przestrzenie występujące w głębi ziemi, o znacznych rozmiarach, często połączone podziemnymi korytarzami w cały system; powstają i rozrastają się wzdłuż szczelin pionowych i poziomych, a największe rozmiary osiągają w miejscach krzyżowania się szczelin lub pod wpływem działalności podziemnych rzek

Do najlepiej znanych obszarów krasowych w EUROPIE należą kras występujący w Masywie Czeskim, na Morawach i w Słowacji, we Wschodnich Alpach, w górach Dynarskich głównie na obszarze Dalmacji, w górach Jura, w Masywie Centralnym we Francji oraz na Uralu. W AZJI zjawiska krasowe występują w południowo-wschodniej Syberii, na Kaukazie, w Chinach, Indiach i na Jawie. W AFRYCE znane obszary krasowe występują tylko w jej północno-zachodniej części, a w AMERYCE głównie w Kordylierach, na Kubie, w Brazylii i Wenezueli. Występują także w Australii i niektórych wyspach Pacyfiku. W POLSCE kras rozwinięty jest głównie na wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej oraz w Tatrach, występuje także w Sudetach i Górach Świętokrzyskich.

TYPY WYBRZEŻY MORSK.

ZANURZONE

♠ dalmatyńskie - zalanie gór ułożonych równolegle do linii brzegowej; pasma górskie tworzą ciągi wysp, a zalane doliny - długie kanały i zatoki

♠ riasowe - zalanie gór ułożonych skośnie do brzegu; dawne doliny rzeczne stają się zatokami wcinającymi się głęboko w ląd a szczytowe partie gór wysepkami lub półwysepkami

♠ limanowe - zatopienie ujścia rzek rozcinających głębokimi jarami obszar o budowie płytowej

♠ fiordowe - zatopienie dolin polodowcowych w górach

♠ szerowe - zatopienie nizinnych terenów polodowcowych; wyspy są pozostałością wzgórz morenowych

♠ klifowe - stromy brzeg niszczony przez fale morskie

WYNURZONE

♠ mierzejowe - zamykanie zatok przez wały piaszczyste

♠ lidowo-lagunowe - powstaje w warunkach dużych przypływów i odpływów; poprzerywany wał przybrzeżny (lido) odgradza od otwartego morza zatoki ( laguny )

♠ deltowe - kształtowane przez budującą działalność morza i rzeki

♠ koralowe - przesuwanie się linii brzegowej w stronę otwartego morza spowodowane jest narastaniem koralowców

♠ mangrowe - opanowane przez formacje krzewów i drzew o silnie rozgałęzionym systemie korzeniowym, który powoduje utrwalanie namułów wodnych i przyrastanie lądu.

Działalność lodowców górskich

♠ niszcząca - cyrki lodowcowe, nunataki, progi skalne, wygłady lodowcowe, „barańce”, doliny U-kształtowane, doliny boczne zawieszone, rysy lodowcowe, kotły eworsyjne

♠ budujące - morena czołowa, morena denna, morena boczna

Działalność lądolodów

♠ niszcząca - wygładzone szczytowe powierzchnie skalane ( fieldy ), „barańce”, kry lodowcowe, wygłady lodowcowe, rysy lodowcowe

♠ budująca - morena czołowa, morena denna, glina zwałowa, głazy narzutowe, jeziora morenowe i wytopiskowe

Działalność wód roztopowych ( glacjalnych )

♠ niszcząca - jeziora rynnowe

♠ budująca -jeziora zastoiskowe, iły warwowe, ozy, kemy, drumliny, pola sandrowe, pradoliny

EUROPA 10,5 mln km2

Śr. 292 m

Dep. wybrz. M. Kaspijskiego 28 m Mont Blanc 4807 m

AZJA 44,4 mln km2

Śr. 950 m

Dep. Morze Martwe 405 m.

Kryptodepresja dno jeziora Bajkał

1165 m. p. p. m.

Mount Everest 8848 m

AFRYKA 30,3 mln km2

658 m

Dep Jezioro Assal 150 m p. p. m.

Wulkan Kibo w masywie Kilimandżaro 5895 m n. p. m.

AUSTRALIA 7,7 mln km2

300 m

Jezioro Eyre 16 m

Góra Kościuszki 2228 m n. p. m.

AMERYKA PD. 17,8 mln km2

Śr 655 m

Dep- Salinas Chicas 42 m

Anconcagua 6960 m n. p. m.

AMERYKA PŁ. 24,2 mln km2

677 m

Dep - Dolina Śmierci 86 m p. p. m.

McKinley 6194 m n. p. m.



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
CZYNNIKI BUDUJ CE MINI, Matura, Geografia
Czynniki warunkuj ce wybor metod nauczenia odpowiednich dla
TEMPERATURA KRAJU, Matura, Geografia
MAPA, Matura, Geografia
przyklady, matura, geografia
Geografia2009 pp odpowiedzi, Matura Geografia, Matura Geografia, TESTY MATURALNE, Matura-Geografia-M
BUDOWA GEOLOGICZNA POLSKI, Matura, Geografia
KRAKOWSKO, Matura, Geografia
RODZAJE SKA MAGMOWYCH, Matura, Geografia
GEOGRAFIA REPRYWATYZACJA, Matura, Geografia
HUTNICTWO, Matura, Geografia
WY YNA L SKO, Matura, Geografia
LUDNO , Matura, Geografia
g1, Matura, Geografia

więcej podobnych podstron