Wykład z dn. 14.01.2007

Wychowanie zdrowotne i promocja zdrowia

EPIDEMIA - nagłe zachorowanie w określonym miejscu i czasie. Wystąpienie epidemii ogłaszają służby sanitarne.

PANDEMIA - to masowe zachorowanie obejmujące kilka krajów lub kontynentów.

ZAKAŻENIA

PODZIAŁ ZAKAŻEŃ

1. według wrót zakażenia

1. zakażenia pokarmowe (dur brzuszny, salmonella, czerwonka)

2. zakażenia oddechowe (wrotami zakażenia jest układ pokarmowy) - gruźlica, ospa, świnka. Objawy: kaszel, kichanie jako reakcja obronna.

3. zakażenia przez uszkodzoną skórę lub błony śluzowe - AIDS, choroby weneryczne (kiła, rzeżączka), tężec, zakażenia na skutek ukłucia przez komara (przenoszą materiał zakaźny do krwi - następuje przerwanie ciągłości skóry), dur plamisty (przez wszy) przenoszą materiał zakaźny do krwi.

2. Ze względu na drogi przenoszenia materiału zakaźnego

1. powietrze

2. woda

3. żywność

4. gleba

5. przenosicieli biologicznych

1. powietrze - większość chorób wieku dziecięcego, gruźlica (zakażenia oddechowe)

2. woda - czerwonka, cholera, (zakażenia pokarmowe)

3. żywność - salmonella, toksyna gronkowcowa, włosienica (zakażenia pokarmowe)

4. gleba - tężec, zgorzel gazowa

5. przenosiciele biologiczni - owady. W organizmach których bakteria przekazywana jest następnej osobie (komar widliszek - malaria, wszy - dur plamisty). Wesz odzieżowa - prasowanie zabija. Wesz głowowa - nie przenosi zarazków. Wywołuje choroby zakaźne na skutek rozdrapywania skóry głowy. Wesz łonowa - nie przenosi zarazków, bytuje w owłosionych okolicach narządów płciowych. Leczenie za pomocą odpowiednich maści. Kleszcze wywołują kleszczowe zapalenie opon mózgowo - rdzeniowych, boleriozę.

Muchy są przenosicielami mechanicznymi - przenoszą zarazki na swoich odnóżach (salmonellę, cholerę, czerwonkę).

MECHANIZM SZERZENIA SIĘ ZAKAŻEŃ

1. Pierwotne ogniwo chorobowe drogi przenoszenia zakażeń osoby wrażliwe

osoby chore nosiciele

(źródło zakażenia) (zakażenie wirusem typu B)

Typy nosicielstwa:

• pochorobowe

• pierwotne (trudne do uchwycenia)

Drogi przenoszenia zakażeń :

• powietrze, żywność, osoby wrażliwe

ODPORNOŚĆ (podział)

nieswoista swoista

- prawidłowa skóra (związana z wytwarzaniem przeciwciał)

- naskórek (jeżeli skóra jest nieprzerwana) a) czynna

- spojówki b) bierna (wrodzona, nabyta)

- błona śluzowa

- odruchy obronne (kaszel, kichanie)

Odporność swoista bierna wrodzona - dotyczy noworodka gdy organizm matki zawiera pewną pulę przeciwciał i te zabezpieczają dziecko przed zachorowaniem (np. na Odrę). Szczepienie p/ko Odrze od 2 lat. Ta odporność jest krótkotrwała i szybko się zmniejsza.

Odporność swoista bierna nabyta to podanie przeciwciał: surowicy (gotowe przeciwciała) np. przeciwko jadow żmiji, jadowi kiełbasianemu. Zawsze kiedy trzeba działać szybko.

Odporność swoista czynna - związana jest ze szczepionkami. Szczepionki częściowo pozbawione są zjadliwości. Choroba przebiega bezobjawowo (w postaci poronnej). Podajemy zarazek żeby organizm wyprodukował przeciwciała np. przeciw grypie.

Po zastosowaniu szczepionki np. p/ko odrze - odporność do końca życia.

Grypa - wirus grypy zmienia się, ulega mutacjom, szczepionka jest aktualizowana.

Szczepienia obowiązkowe - polio, różyczka, błonica, tężec, sztuciec.

IZOLACJA - izolacja chorego

KWARANTANNA - zawsze separacja zdrowych którzy mieli kontakt z chorym. Jak długo? w zależności od okresu wylęgania. Jeżeli okres wylęgania obejmuje 2 tygodnie, wówczas zdrowych izoluje się przez 2 tygodnie, jeśli nie wystąpią w tym czasie objawy choroby wracają do środowiska.

ZWALCZANIE CHORÓB ZAKAŹNYCH

a) sanitaryzacja, DDD (dezynfekcja, dezynsekcja, deratyzacja)

DEZYNFEKCJA - metody (gotowanie, promieniowanie ultrafioletowe), metody chemiczne (fenole w alkoholu), pasteryzacja (mleko, napoje, poddaje się działaniu podwyższonej temperatury).

DEZYNSEKCJA - zwalczanie owadów. Metody fizyczne, chemiczne, biologiczne.

DERATYZACJA - zwalczanie gryzoni. Metody biologiczne, chemiczne, trutki, funigacje - gazowanie.

STERYLIZACJA - zniszczenie wszystkich postaci drobnoustrojów wraz z formami przetrwalnikowymi.

UZALEŻNIENIA

Zależność psychiczna - (nałóg), uczucie zaspokojenia po zażyciu i pragnienie ponawiania przyjęcia środka w celu wywołania euforii lub uniknięcia złego samopoczucia.

Wpływ na zależność psychiczną mają: wiek, osobowość i rodzaj narkotyku

Zależność fizyczna- przystosowanie się organizmu do substancji, czemu towarzyszą rozwój tolerancji i objawy, zespół odstawienia abstynencyjnego.

Tolerancja - konieczność stopniowego zwiększenia dawki w celu osiągnięcia takiego efektu jaki wcześniej występował po mniejszej ilości środka. Wynika z reakcji adaptacyjnych komórek organizmu.

Zespół abstynencki - dokuczliwe objawy fizyczne, które pojawiają się po odstawieniu środków odurzającego lub po podaniu odpowiedniego antagonisty.

a) Uzależnienie od opioidów - morfina, heroina.

Morfina zawarta jest w maku, opium uzyskiwane jest z zagęszczonego soku niedojrzałych makówek.

Opiaty cechuje silna zależność psychiczna, szybko rozwijająca się zależność fizyczna i postępująca tolerancja.

Efekt działania: odprężenie, czas działania 3-6 godzin. Po 6-8 godz. utrzymuje się uczucie głodu narkotykowego.

Efekty fizyczne: zwolnienie oddechu, zwężenie źrenic (szpilkowate), zataczanie się, znika ból, zaparcia, biegunki, wymioty.

Objawy abstynecyjne - nie są groźne dla życia, ale są bardzo dokuczliwe. Drżenie rąk, bóle mięśni i stawów. Osoby te nie są agresywne, ale często w celu zdobycia narkotyku lub pieniędzy na zakup uprawiają prostytucję lub kradną.

Objawy przedawkowania - zimne, wilgotne skurcze, wolne płytkie oddechy, szybkie tętno, szpilkowate źrenice, utrata przytomności, krążenia czasem zgon.

Skutki uboczne:

- utrata ogólnej odporności, zwłaszcza gruźlica,

- ryzyko wzw typu C i AIDS

U kobiet w ciąży łatwo przenikają przez łożysko, powodując uzależnienie płodu i wystąpienie zespołu abstynenckiego (płaczliwość, drżenie, drgawki).

LECZENIE: Metodon działa dłużej niż porfina (doustnie), ale słabiej i nie powoduje obniżenia odporności.

b) UZALEŻNIENIE OD LEKÓW:

- nasennych, przeciw lękowych

Wywołują uzależnienie psychiczne i fizyczne. Podawane są głównie doustnie ale także dożylnie.

- barbiturany - leki nasenne, uspokajają. Czas działania od 2 - 3 godz. do 6-10 godz.

Efekt fizyczny - senność, oszołomienie, nudności, zwolniony oddech.

Objawy przedawkowania: w połączeniu z alkoholem porażenie ośrodka oddechowego prowadzi do śmierci.

- benzodiozepiny - relanium, oksazepam, signopa - przeciwlękowe, przeciwdrgawkowe. Powodują uspokojenie, odprężenie, ułatwiają zasypianie.

Efekt fizyczny: zwroty głowy, uczucie oszołomienia, zaburzenia widzenia, równowagi, ospałość.

- halucynogeny - pozwalają na przeżywanie innych stanów podświadomości, odbiór niezwykłych wrażeń, potęgują wizje artystyczne, lecz silnie uszkadzają logiczne myślenie. Nie powodują zależności fizycznej, raczej zależność psychiczną. Marihuana, konopie indyjskie, haszysz. Czas działania: 6 - 8 godz. Powodują dobre samopoczucie.

Efekty fizyczne: czerwone oczy, rozszerzenie oskrzeli.

Skutki stosowania: osłabienie pamięci, (nowotwór płuc), zespół wypalenia, zaburzenia płodności.

Objawy abstynencyjne: objawy nie nasilają się.

c) EKSTAZY - dają uczucie bezpieczeństwa, chęć czynienia dobra. Euforia, uczucie silnej więzi z otoczeniem, pobudzenie seksualne. Czas działania: 6 - 8 godz. Silne własności stymulantów (amfetamina, halucynogeny). Powodują uzależnienie psychiczne.

Efekty fizyczne: Przyspieszają tętno, akcję serca, rozszerzenie źrenic. Następnego dnia uczucie dużego zmęczenia.

Objawy abstynenckie: nadpobudliwość, wyczerpanie psychiczne. Uzależniają psychicznie.

d) LSD - powoduje halucynacje wzrokowe. Wrażliwość umysłu na zmiany w otoczeniu, wyprowadzenia z równowagi.

Objawy fizyczne: rozszerzenie źrenic, utrata apetytu, schizofrenia. Przy długotrwałym zażywanie wychudzenie.

e) - MESKALINA - czas działania: do 12 godzin . Powoduje odmienne stany świadomości, urojenia.

Objawy fizyczne: kac, podwyższone ciśnienie, gorączka, złe samopoczucie. Właściwe działanie następuje po „kacu”, nie powoduje uzależnienia.

Przedawkowanie: porażenie ośrodka oddechowego.

f) - GRZYBKI- czas działania: 2 - 4 godz. Przyjemne odprężenie.

Objawy fizyczne: podwyższone ciśnienie, tętno, oddech. Nie powodują zależności..

g) UZALEŻNIENIA OD STYMULANTÓW

- Amfetamina - czas działania: 3 - 6 godz.. Następuje umiarkowany przypływ energii. Wzmożona umiejętność koncentracji. Zahamowanie apetytu.

Efekty fizyczne: wzrost tętna, wzrost ciśnienia, atak serca, wylew.

Przewlekłe stosowanie: niepokój, wychudzenie, objawy schizofrenii, zmienność nastroju.

Objawy abstynencyjne: złe samopoczucie, spowolnienie psychiczne, apatie, depresje.

- KOKAINA - czas działania: 5 - 30 min. (palona, wdychana przez nos).

Efekty: krótka euforia, usuwa zmęczenie, zwiększa koncentrację, wydolność pracy fizycznej, umysłowej.

Efekty fizyczne: silnie znieczula miejscowo, rozszerzenie źrenic, udary, atak serca, uszkodzenie śluzówki nosa.

Przedawkowanie: pobudzenie, wrażliwość, zachowania agresywne.

Objawy abstynecyjne- intensywny głód narkotykowy, drażliwość, bladość.

Silnie uzależnia psychicznie.

h) UZALEŻNIENIA OD INHALANTÓW

- benzyna, propan, butan, kleje, rozpuszczalniki, dezodoranty. Czas działania 15 -45 minut. Powodują szybkie, lekkie oszołomienie.

Efekty fizyczne: agresywność, kaszel, biegunki.

Długotrwałe stosowanie: uszkodzenie nerek, szpilkowate źrenice, uszkodzenie szpiku kostnego, wątroby, niewydolność serca.

Przedawkowanie: śmierć na skutek uduszenia.

i) - STERYDY ANABOLICZNE - nie powodują zależności psychicznej. Rzeźbią sylwetkę, nie dopuszczają do gromadzenia się tłuszczu, budują masę mięśniową. Działają w trakcie stosowania, po zaprzestaniu stosowania wszystko wraca do stanu pierwotnego.

Długotrwałe przyjmowanie: atrofia jąder u mężczyzn, u kobiet maskulinizacja

Nie powodują zależności psychicznej, po odstawieniu tkanka mięśniowa znika, pojawia się tkanka tłuszczowa.

j) najczęściej spotykanym uzależnieniem jest UZALEŻNIENIE OD ALKOHOLU.

ALKOHOL - zależność zarówno fizyczna jak i psychiczna. Zależność fizyczna - jest znacznego stopnia. Dużego stopnia tolerancja (coraz więcej musimy zażywać)

Alkoholowy Zespół Abstynencyjny - po 12 godzinach od przyjęcia ostatniej dawki.

Znosi wpływ ośrodków korowych na nasze zachowanie. Naczynia się rozszerzają, łatwiej się wyziębiamy. W niewielkich dawkach moczopędnie, wrzodotwórczo, przyspieszenie pracy serca, degeneracja komórek płciowych w efekcie bezpłodność.

• Etanol - ulega rozkładowi

Etanol Aldehyd octowy Co₂+H₂O

powoduje spadek ciśnienia, zaburzenia rytmu serca.

Esperal, jeżeli po wszyciu, wypije alkohol po niewielkiej dawce zaczerwienienie, nudności, przyspieszona praca serca.

Odległe skutki działania etanolu na organizm:

• marskość wątroby

• zaburzenia rytmu serca

• choroba wrzodowa żołądka

• zapalenie trzustki

• uszkodzenie nerwów

• hipoglikemia

• spadek poziomu cukru

Wypicie jednego piwa - (0,5 do 1 godz. zajmuje rozłożenie etanolu).

Alkomat bada zawartość alkoholu w krwi. Możemy zrobić też badanie krwi. Wyniki badań mogą być wykorzystane w procesie sądowym.

INTERAKCJE ALKOHOL+LEKI

• nasenne

• porażenie ośrodka oddechowego

• z aspiryną - choroba wrzodowa żołądka

• cukrzycy - nagły spadek cukru, śpiączka glikemiczna

Alkoholizm

Jeżeli mamy do czynienia z osobą w stanie upojenia alkoholowego, nieprzytomną. Należy umieścić taką osobę w bezpiecznym bocznym ułożeniu ciała, obserwujemy i niedopuszczamy do zachłyśnięcia się wymiotami. Obserwujemy czy oddycha, czy nie ma zaburzenia krążenia. Często w celu leczenia alkoholizmu powołuje się tzw. grupy wsparcia przykładem jest Klub AA.

UZALEŻNIENIE OD NIKOTYNY

Nikotyna uzależnia zawsze. W skład dymu tytoniowego wchodzi: nikotyna, tlenek węgla, kwasy (octowy, mrówkowy), substancje smoliste (benzopiran). Wskutek długotrwałego palenia tytoniu 40 razy częściej występuje rak płuca i oskrzeli, później gardła i krtani, przewodu pokarmowego. W płucach odkładają się pyły. Powoduje ryzyko astmy.

• rozedma płuc

• astma oskrzelowa

• choroba wrzodowa

• zawał mięśnia sercowego

• choroba Birgera - zmiany w drobnych naczyniach krwionośnych

• przedwczesne poronienia (płód mniejszy)

• obniżenie wydolności

6

---