Prawo UE w zakresie utylizacji
Przez ponad 10 lat podstawowym aktem prawnym, obowiązującym bezpośrednio wszystkie kraje UE było Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady 1774/2002 WE z 3 października 2002r. ustanawiające przepisy sanitarne dotyczące niejadalnych ubocznych produktów pochodzenia zwierzęcego (Dz.Urz. L 273, s 1). Regulowało ono zbieranie, transportowanie, przechowywanie, przetwarzanie, unieszkodliwianie, handel, eksport, import i tranzyt niejadalnych produktów pochodzenia zwierzęcego oraz powstałych w wyniku ich przetwarzania produktów. Dotyczyło również odpadów kuchennych pochodzących z transportu międzynarodowego, wykorzystywanych w żywieniu zwierząt lub przeznaczonych do produkcji biogazu lub kompostu.
Następnie weszło w życie nowe prawo dotyczące ubocznych produktów pochodzenia zwierzęcego (uppz): Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) 1069/2009 z dnia 21 października 2009r. określające przepisy sanitarne dotyczące produktów ubocznych pochodzenia zwierzęcego nieprzeznaczonych do spożycia przez ludzi i uchylające Rozporządzenie (WE) 1774/2002 ( Dz.Urz. L 300, str.1), a w ślad za nim rozporządzenie wykonawcze: Rozporządzenie Komisji (UE) 142/2011 z dnia 25 lutego 2011 r. w sprawie wykonania rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1069/2009 określającego przepisy sanitarne dotyczące produktów ubocznych pochodzenia zwierzęcego, nieprzeznaczonych do spożycia przez ludzi oraz w sprawie wykonania dyrektywy Rady 97/78/WE w odniesieniu do niektórych próbek i przedmiotów zwolnionych z kontroli weterynaryjnych na granicach w myśl tej dyrektywy (Dz. Urz. L 54,str.1)
Przepisy regulujące postępowanie z uppz są aktami uzupełniającymi przepisy dotyczące bezpieczeństwa żywności, natomiast obrót uppz regulują przepisy dotyczące handlu (rynek UE):
Dyrektywa Rady 90/425 w sprawie kontroli weterynaryjnych i zootechnicznych zwierząt i produktów w handlu wewnątrz Wspólnoty ( Dz.Urz. L 224, str 29)
Dyrektywa Rady 89/662 (EWG) w sprawie kontroli weterynaryjnej produktów na obszarze UE ( Dz.Urz.L 395,str.13)
i wymiany towarowej z krajami trzecimi ( eksport, import, tranzyt):
Dyrektywa Rady 97/78 (WE) w sprawie kontroli weterynaryjnej produktów sprowadzanych z krajów trzecich ( Dz. Urz. L 24, str.9)
W praktyce więc zarówno cały szeroko pojęty przemysł spożywczy oraz branże z nim związane czyli przemysł utylizacyjny, paszowy, transport i handel był zainteresowane konstruowaniem nowego prawa.
Zasadą tworzenia prawa w UE jest konsultacja z zainteresowanymi branżami. Z jednej strony pozwala to tworzyć prawo przyjazne działalności gospodarczej z drugiej zaś strony gwarantuje właściwy nadzór organów kontrolnych.
Prace nad nowym prawem ,, utylizacyjnym” trwały kilka lat. W Polsce brak jednak było na ten temat wystarczających informacji i konsultacji, skutkiem czego w sposób niemal bezkrytyczny zostało ono zaakceptowane. Uregulowania te budzą jednak sporo pytań i wątpliwości, a brak jednoznacznych interpretacji dotyka zarówno nadzorujących, jak i nadzorowanych.
Rozporządzenie 1069/2009 dotyczy produktów ubocznych i produktów pochodnych, które:
nie są przeznaczone do spożycia przez ludzi - z różnych względów np. handlowych, zdrowotnych, estetycznych itd.
nadają się do spożycia, ale decyzją podmiotu zostały przeznaczone do innych celów tzn., że właściciel rzeźni, przetwórni itd. sam decyduje co z nimi zrobić.
Rozporządzenie to nie obejmuje jednak swoimi regulacjami:
- zwierząt wolnożyjących (dzikich), które nie stanowią zagrożenia zdrowia ludzi lub zwierząt
łownych lub ich części, które nie są gromadzone po zabiciu zgodnie z praktyką łowiecką w tym również, uppz pozyskanych przez myśliwych, którzy dostarczają małe ilości zwierzyny łownej lub mięsa tych zwierząt bezpośrednio do konsumenta końcowego lub lokalnego zakładu detalicznego, bezpośrednio zaopatrującego konsumenta końcowego.
- komórek jajowych, embrionów i nasienia wykorzystywanych w hodowli
- surowego mleka i siary oraz ich produktów pozyskanych w gospodarstwie i w nim wykorzystanych, o ile nie stanowią one zagrożenia zakaźnego,
- skorup skorupiaków i mięczaków, po usunięciu tkanki miękkiej i mięsa
- odpadów gastronomicznych, za wyjątkiem tych z transportu międzynarodowego oraz przeznaczonych do utylizacji, biogazowni, kompostowni,
- surowej karmy dla zwierząt domowych ze sklepów lub pojedynczych punktów sprzedaży, gdzie następuje przechowywanie, rozbiór i sprzedaż bezpośrednio na miejscu,
- surowców pozyskanych ze zwierząt z uboju na własne potrzeby i wykorzystanych przez właścicieela w gospodarstwie,
- odpadów rybnych na statkach połowowych, za wyjątkiem ryb stanowiących zagrożenie dla zdrowia ludzi.
Wymagania określone w omawianym akcie mają na celu ograniczenie ryzyka wystąpienia chorób zakaźnych, w tym również zakażeń wywołanych przez priony. W związku z tym uppz, zależnie od potencjalnego zagrożenia biologicznego, sklasyfikowane zostały na trzy kategorie: 1, 2 i 3.
Rozpatrując postępowanie z niejadalnymi ubocznymi produktami pochodzenia zwierzęcego (uppz) należy pamiętać, że przepisy regulujące ten obszar są jedynie aktami uzupełniającymi do przepisów gwarantujących bezpieczeństwo łańcucha żywnościowego, do których należą:
Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady 178/2002 WE z dnia 28 stycznia 2002 ustanawiające ogólne zasady i wymagania prawa żywnościowego, powołujące Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności oraz ustanawiające procedury w zakresie bezpieczeństwa żywności. (Dz. Urz. L 31, str.1).
Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady 882/2004WE w sprawie urzędowych kontroli żywności i środków żywienia zwierząt związanych ze zdrowiem i dobrostanem zwierząt ( Dz.Urz. L.165,str.1 )
oraz tzw. ,,pakiet higieniczny”
Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady 852/2004 WE w sprawie higieny środków spożywczych (Dz.Urz. L.139 ,str.1),
Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady 853/2004 WE ustanawiające szczególne przepisy higieny w odniesieniu do żywności pochodzenia zwierzęcego (Dz.Urz. L.139,str.55)
Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady 854/2004 WE ustanawiające szczegółowe przepisy dotyczące organizacji urzędowych kontroli produktów pochodzenia zwierzęcego przeznaczonych do spożycia przez ludzi ( Dz.Urz. L.139,str.206)
Omawianie i interpretacja postępowania z niejadalnymi ubocznymi produktami pochodzenia zwierzęcego wymagają również znajomości regulacji zawartych w Rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady 999/2001 WE z 22 maja 2001r. ustanawiającego przepisy w zakresie zapobiegania, zwalczania oraz likwidacji określonych transmisyjnych gąbczastych encefalopatii (Dz.Urz. WE Nr L 147, s 1). Dotyczy to szczególnie klasyfikacji materiałów szczególnego ryzyka (SRM) oraz zakazów żywieniowych.