Wykłady I
Historia nasiennictwa:
Początek nasion kształtuje się na przełomie XVIII i XIX w i uwzględnia on moment kiedy ludzie zaczęli rozróżniać nasiona z przeznaczeniem na siew oraz do konsumpcji. Pod koniec XVIII w powstały 2 firmy nasienne 1767r firma Villmoren a 1769r firma Tezier obydwie firmy powstały we Francji a wiązało się to z tym że było duże zapotrzebowanie na mleko i mięso wołowe a łączy się to z rozwojem łąkarstwa. Również w tym okresie zaczęło się duże zapotrzebowanie na nasiona roś. warzywnych. W Polsce nasiennic. zaczęło rozwijać się na pocz. XX w. W 1905r powstają 1-sze odmiany pszenicy o naz. „płoch” i 1-sze odmiany cebuli włoskiej. Rozwój nasiennictwa roślin ozdobnych nastąpił dopiero po II wojnie światowej. Na początku XX w powstają pierwsze firmy nasion w Polsce i tak pierwsza firma została założona przez Aleksandra Jonasza Colecnie „DANKO”. Zajmowała się ona hodowlą pszenicy oraz hodowlę buraka, bur. cukrowego. Również w tym czasie powstają 2 inne firmy: 1 założona przez Krzysztofa Buszczyńskiego , prowadzi hodowlę buraka cukrowego
2 założona przez Dołkowskiego zajmuje się hodowlą ziemniaka. Później powstają 2 inne firmy „POLAN” zajmuje się hod. nasion roś. warzywnych- ogórków. 2 firma ”SZYFLE”- hod. nasion zbóż a częściowo hod. nasion warzywnych. W okresie międzywojennym powstanie firmy „SPÓJNIA” - nasiona traw. W latach 1850-1870 powstają pierwsze stacje Oceny Nasion.
1 stacja powstaje w Kopenhadze
2 stacja polska powstaje w Rydze. 1 stacja na ziemiach polskich powst. w Żabnikowie pod Poznaniem i istnieje do dziś. Za twórcę metod badawczych dotyczących oceny nasion uważa się Fridlicha Nobera który w 1887r utworzył stację badawczą pod Dreznem i napisał on 1-szy podręcz. dotyczący metodyki oceny nasion. W Polsce za twórcę nasiennictwa uważa się Jana Nepomucena Nurowskiego który pod koniec XIX w napisał 2 podręczniki.
Nasiennictwo jest to dział produkcji rolniczej i ogrod. oraz całokształt wiedzy teoretycznej i praktycznej dotyczącej wytwarzania materiału siewnego. Wchodzą tu następujące działy:
*hodowla roś.
*produkcja mat. siewnego
*obrót mat. siewnym
Obiektem pracy w nasiennictwie jest odmiana, która jest wytworzona przez hodowców. U roślin u których zapotrzebowanie jest niewielkie cykl rozmnażania danej odmiany trwa najczęściej 2 lata. Natomiast u roś. których zapotrzebowanie jest dłuższe cykl trwa 8-9 lat. Ostatnim pokoleniem wytworzonym przez hodowcę jest tzw. materiał mateczny niekiedy zw. hodowlanym. Następne stopnie kwalif. są produkowane przez producentów,
aby dana odmiana mogła wejść na rynek muszą być przeprowadzone następujące badania
*badania OWT
*badania WGO
badania te są przeprowadzane przez centralny ośrodek badania odmian roś. uprawnych który znajduje się w Słupi koło Środy Wlkp. Nad całością badań jak również produkcją nasion nadzór sprawuje Inspekcja Nasienna. Centralny ośrodek badania odmian roś. uprawnych ma zawsze obowiązek zbadać 2 rzeczy:
* OWT= odrębność wyrównanie trwałość -jest to badanie obowiązujące dla odmian wszystkich roś.
Odrębność aby stwierdzić że nowa odmiana jest inna od pozostałych musimy wykazać że różni się chociażby jedną wybraną cechą najczęściej dotyczy to cech morfolog.(fenotyp) ponieważ badania cech fizjologicznych czy chemicznych czy genetycznych są b. drogie. Musimy przeprowadzić je wówczas gdy zażąda tego kontrahent ale musi on za nie zapłacić.
Wyrównanie odmiana jest wyrównana wtedy gdy wszystkie badane cechy u wyhodowanych roś. są takie same jak również rozwój tych roś. jest identyczny. Jednak nie możemy mówić o 100% wyrównania i dlatego u roś. samopylnych stopień wyrównania musi być większy lub równy 99,5%. Natomiast u roś. obcopylnych stopień wyrównania musi być większy lub równy 98%
Trwałość odmiana musi być trwała tzn. potomstwo musi być identyczne z rodzicami czyli musi powtarzać cech rodziców. Obecnie trwałość nie badamy w specjalny sposób gdyż uważa się że jeżeli odmiana jest wyrównana jest trwała.
OWT w większości krajów europejskich bada się w 2 miejscach porównuje się wyniki. Obecnie jest propozycja aby badać w jednym miejscu. Długość badań OWT trwają do 3 lat.
OWT wykonuje się po to aby na rynek nie trafiały rożne odmiany ale też po to aby nie wprowadzić mieszaniny odmian.
*WGO= wartość gospodarcza odmiany
Badania te wykonuje się po to aby móc poznać plon odmian, warunki uprawy a niekiedy po to aby określić na co nadają się nasiona i odmiany. Wykonuje się je po to aby poznać jakość plonów oraz odporność danej odmiany na choroby i szkodniki. WGO daje więc podgląd producentowi jakie ma uprawiać odmiany. Dotychczas prowadzono je u wszystkich odmian roś. będących na rynku zarówno roś rolniczych sadowniczych warzywnych ozdobnych. Obecnie w nowej ustawie proponuje się te badania dla niektórych tylko odm. roś. rolniczych oraz niektórych odmian roś. warzyw.
Natomiast proponuje się zaniechanie tych badań w przypadku roś. sadowniczych i ozdobnych. Wg nowej ustawy WGO dla roś. rolniczych mają być wykonywane w kilku miejscach we wszystkich regionach glebowo- klimatycznych( a tych rejonów mamy 7)
Wykład II
Powstawanie nasion oraz owoców nagozalążkowych i okrytozalążkowych
Powstawanie nasion jak i owoców jest nieodłącznie związane ze zmianą pokoleń. Przemiana pokoleń jest to następowanie po sobie pokoleń haploidalnych zw. gametofitem i rozmnażają się płciowo z pokoleniem diploidalnym zw. saprofitem i rozm. się bezpłciowo. U organizmów(mszaki paprotniki nago i okrytozalążkowe) przemiana ta ma charakter cykliczny n-2n-n-2n...n i heteromorficzny tzn że pokolenia pod względem budowy morfologicznej różnią się morfologicznie. U roślin nago i okrytozalążkowych sporofitem jest dojrzały osobnik( zaczyna się od zygoty) natomiast gametofitem: żeński rozwinięty woreczek zalążka
męski rozwinięte ziarno pyłku
rośliny nagozalążkowe(nagonasienne)
nazwa bierze się stąd że u tej grupy roślin zalążki są nagie leżą na owocolistkach
nagonasienne dlatego że nasiona nie są okryte owocnią a leżą one nie osłonięte na łuskach które powstają z owocolistków
inne cechy roś. nagozalążkowych: -zalążek posiada pojedynczą osłonkę
-wyst. pojedyncze zapłodnienie
-powstają tylko nasiona
-w nasieniu tkanką zapasową jest tzw. bielmo pierwotne zw. prabielmem(haploidalne)
-współcześnie żyjące są wszystkie wiatropylne
-kwiaty są zawsze rozdzielnopłciowe
kwiaty żeńskie u nago zalążków jest owocolistek z zalążkami jest on okryty pojedynczą osłonką która na szczycie się nie zrasta tworząc okienko. Wew. zalążka znajduje się ośrodek którego jedna z komórek zw. komórką macierzystą woreczka zalążkowego(zw. makrosporofitem) dzieli się mejotycznie i powstają 4 haploidalne komórki z których 3 zanikają a 1 rozrasta się i powstaje jedno jądrowy haploidalny woreczek zalążkowy. Jest on odpowiednikiem zarodnika żeńskiego makrospory. Następnie jądro tego jajeczka przechodzi wielokrotnie podziały mitotyczne. U sosny jest to od 8-11 podziałów. Powstaje nam wielojądrowy komórkowy woreczek zalążkowy z dwiema szczątkowymi rodniami i komórkami jajowymi(ten wielojądr. woreczek zalążkowy jest homologiem i odpowiednikiem gametofitu żeńskiego). J w takim stadium rozwoju jest przygotowywany do rozwoju.
Kwiat męski
Jest to pręcik lub zbiór pręcików. U nago zalążkowych pręciki są ............
i zbudowane są tylko z główki która składa się najczęściej z 2 komór pyłkowych. W komorach tych występuje tk. archesponalna zarodnikowa której komórki dzielą się mejotycznie i pow. haploidalne jednojądrowe ziarna pyłku które otoczone jest dwoma osłonkami zew. zw. egzyną i wew. zw. intymą. Te jednojądrowe ziarna pyłku są homologami zarodników męskich mikrosporów. Rozwój ziaren pyłku niekiedy rozpoczyna się w woreczkach pyłkowych a do całkowitego rozwoju dochodzi po zapyleniu czyli przeniesieniu ziarna pyłku przez wiatr na okienko zalążka. Wówczas z wew. osłonki -intymy tworzy się łagiewka pyłkowa natomiast jądro dzieli się kilkakrotnie mitotycznie. Wówczas powst.:
-dwie szczątkowe komórki przedroślowe
-kom. wegetatywna która kieruje wzrostem łagiewki pyłkowej oraz kom . generatywna właściwa która w ostatniej fazie tuż przed zapłodnieniem dzieli się na dwie komórki plemnikowe- plemnik. Tak zbudowane ziarno pyłku(łagiewka pyłkowa +2 szczątko. kom. przedrośla+ kom. ścienna+ 2 kom. plemnikowe) są homologiem gametofitu męskiego. Kiedy łagiewka pyłkowa przerośnie nam okienko i ośrodek zalążka wzrasta ona do rodni z kom. jajową gdzie jej szczyt zostaje rozpuszczony. Kom. wegetatywna zanika a do rodni wlewa się jądro z jąder plemnik gdzie łączy się z kom. jajową i powst. zygota(2n)która przekształca się w zarodek. W tym czasie kom. woreczka zalążkowego czyli gametofitu żeńskiego przekształcają się w tk. zapasową zw. bielmem pierwotnym lub prabielmem. Natomiast osłonka zalążka przekształca się w łupinę nasienną.