Motywacja

Motyw - hipotetyczny stan wewnętrzny organizmu, który aktywizuje zachowanie i popycha organizm do jakiegoś celu (nie można ich bezpośrednio zaobserwować i zmierzyć). Może występować w postaci potrzeb, popędów i pobudek.

Pojęcie motywu implikuje związek przyczynowy - cel, zamiar, intencja, potrzeba, brak, popęd, pragnienie, motyw.

Motywację charakteryzuje:

• wzbudzenie energii

• ukierunkowanie wysiłku na określony cel

• selektywne zwracanie uwagi na określone bodźce

• zorganizowanie pojedynczych reakcji w zintegrowany wzorzec czy sekwencje

• wytrwałe kontynuowanie czynności

Teorie motywacji: Dlaczego robimy to, co robimy?

Teoria instynktu: Robimy to, co samo naturalnie przychodzi.

Zachowanie instynktowne - sztywne wzorce zachowań, będące reakcją na wystąpienie bodźca zwanego czynnikiem wyzwalającym.

Redukcja popędów i homeostaza - wg teorii C. Hulla motywy pierwotne (głód, pragnienie) automatycznie powodują wzrost pobudzenia i aktywizują zachowanie. Poprzez mechanizm skojarzeń możemy wyuczyć się popędów wtórnych (dążenie do zdobycia pieniędzy).

Homeostaza - tendencja do utrzymania równowagi wewnątrz organizmu.

Motywy traktowane są w sposób mechaniczny i uważane są za efekt chęci przetrwania i redukcji napięć.

Teoria humanistyczna: Muszę być sobą

A. Maslow - ludzie motywowani są świadomą potrzebą osobistego rozwoju.

Fizjologia → Bezpieczeństwo → Przynależność i miłość → Szacunek i dowartościowanie → Samo-urzeczywistnienie

Badania wykazują, że ludzie o niskim wykształceniu, wykonujący prace nieskomplikowane, niesamodzielni zawodowo dążą jedynie do zaspokojenia potrzeb niższych.

Ludzie cechują się zdolnością do samo-urzeczywistnienia - inicjowanie przez samego człowieka dążenia do stania się osobą, którą mógłby się stać, realizując w pełni swój potencjał.

Teoria poznawcza: Myślę, więc jestem konsekwentny

J. Piaget, G. Kelley - ludzie wykształcają umysłowe reprezentacje świata. Dążą do zrozumienia świata, by móc kontrolować bieg wydarzeń.

Ludzie są motywowani do usuwania sprzeczności między różnymi elementami swojego światopoglądu.

L Festinger - ludzie są motywowani do utrzymania wewnętrznej zgodności swoich poglądów i do usprawiedliwienia swojego postępowania.

Modele sytuacji konfliktowych

• Konflikt dążenie-dążenie

• Konflikt unikanie-unikanie

• Konflikt dążenie-unikanie

Motywacja wewnętrzna vs zewnętrzna

• wewnętrzne czynniki motywacyjne tkwią w nas - motywacja do robienia czegoś, co sprawia przyjemność

• zewnętrzne czynniki motywacyjne znajdują się poza nami - motywacja do robienia czegoś ze względu na nagrodę lub możliwość uniknięcia kary

• ludzie działają bardziej twórczo, gdy mają wewnętrzną motywację do tego, co robią. Intensywne stosowanie czynników zewnętrznych może stłumić motywację wewnętrzną.

Ciekawość, wyzwania i kontrola

• ciekawość człowieka budzą rzeczy, które są umiarkowanie nowe w stosunku do wcześniejszych doświadczeń i umiarkowanie trudne do opanowania

• człowiek aktywnie dąży do samookreślenia, poczucia kompetencji, związku z innymi ludźmi i pewnego stopnia autonomii

• gdy czujemy, że nasza swoboda jest krępowana, możemy doświadczyć reaktancji - dążenie do występowania przeciwko temu, co sprawuje nad nami kontrolę

Wewnętrznie motywowane działania zaspakajają naszą potrzebę kompetencji i samookreślenia.

Poczucie własnej skuteczności

• realizacja celów zależy w dużym stopniu do wiary w to, że możemy je osiągnąć (Bandura)

• główną przeszkodę w realizacji celów stanowi przekonanie, że jest się niezdolnym do wykonania zadania

Cele i plany

• ważnym czynnikiem motywującym człowieka są cele i plany ich osiągnięcia

• cele pomagają koncentrować uwagę, mobilizować zasobu, skłaniają do wytrwałości i zachęcają do szukania sposobów ich realizacji

Prawo Yorkesa-Dodsona

I prawo Y-D - W miarę wzrostu natężenia motywacji sprawność działania wzrasta do pewnego momentu, po czym zaczyna spadać, a przy bardzo wysokim natężeniu motywacji sprawność działania jest niska.

II prawo Y-D - W rozwiązywaniu zadania łatwego największą sprawność osiąga się przy wysokim poziomie motywacji, a w rozwiązywaniu zadań trudnych - przy niskim poziomie motywacji.

Potrzeba osiągnięć

• dążenie do sukcesu i ocena własnej sprawności

• odzwierciedla różnice w wadze, jaką przypisują jednostki do planowania i wysiłku wkładanego w osiąganie celów

• pobudza zachowanie i kieruje nim

• wpływa na percepcję wielu sytuacji i interpretacje zachowań własnych i cudzych

• wiąże się z rozwojem ekonomicznym społeczeństw

Frustracja

Stan organizmu, który powstaje wtedy, gdy udaremnione jest zaspokojenie określonej potrzeby lub kiedy na drodze do jej realizacji pojawia się przeszkoda.

• człowiek znalazł się w sytuacji nierozwiązywalnego problemu

• nie ma możliwości ucieczki lub wycofania

• jest silnie motywowany do reagowania

Przyczyny frustracji

• konflikty motywacyjne

• dysonans poznawczy

• struktura osobowości, np. konflikt między potrzebami a standardami zachowania, aspiracjami a możliwościami

Stres

H. Selye - niespecyficzna reakcja organizmu, powstająca w odpowiedzi na bodźce szkodliwe

J. Strelau - wynik interakcji między wymaganiami a możliwościami

R.S. Lazarus - relacja między osobą a otoczeniem, która oceniana jest przez osobą jako obciążająca lub przekraczająca jej zasoby i zagrażająca jej dobrostanowi

Komponenty stresu:

• podwyższenie poziomu aktywacji

• pojawienie się silnych emocji

• pojawienie się motywacji do przezwyciężania stresu

Stres przebiega w 3 stadiach:

1. stadium reakcji alarmowej - mobilizowane są siły obronne

2. stadium odporności - przystosowanie do stresora

Organizm próbuje odbudować utracone zasoby energii i naprawić doznawane szkody.

3. stadium wyczerpania - wyczerpanie energii, gdy sensor jest silny i działa długo

Przedłużający się stres może doprowadzić do zawężenia naczyń krwionośnych i zmian rytmu serca, alergii, wrzodów, chorób wieńcowych, osłabienia układu odpornościowego.