ANALIZA WYCHOWANIA JAKO ZJAWISKA SPOŁECZNEGO

Warto zwrócić uwagę na to, że wychowanie odbywa się zawsze w obrębie jakiejś grupy, bez jej istnienia nie jest możliwe. Wychowanie można również rozumieć jako funkcję życia społecznego.

1. Florian Znaniecki - polski socjolog

Podkreślał, że wychowanie jest tym czym jest przyrost naturalny tzn. że wychowanie zapewnia ciągłość kulturową. Przygotowanie młodego pokolenia na przyszłych członków i obywateli odbywało się najpierw w grupie poprzez urabianie, a dopiero potem jako czynności świadome. Zawsze jednak był określony schemat i czas określający jaki powinien być człowiek.

2. Mieczysław Łobocki

Mówił, że wychowanie jest zawsze procesem, ciągiem, który powoduje zmiany w osobowości. Wyróżnił pięć cech wychowania:

• Złożoność - wskazuje na to, że wychowanie jest uwarunkowane od czynności zewnętrznych, czyli od tego co jest poza wnętrzem wychowania

• Intencjonalność - wychowanie zmierza do realizowania określonych celów (to o co chodzi rodzicom i nauczycielom w wychowaniu dziecka)

• Interakcyjność - dotyczy relacji jaka jest wytworzona między wychowawcą a wychowankiem

• Relatywność - odnosi się do trudności w przewidywaniu skutków wychowania

• Długotrwałość - wychowanie to całożyciowy proces rozwoju człowieka (człowiek się wychowuje od początku życia aż do końca)

3. Jerzy Materne

Wyodrębnił właściwości wychowania:

1. Związane z powstaniem wychowania jako zjawiska - chodzi tutaj o to, że wychowanie jest wtórne w stosunku do podstawowych potrzeb życiowych człowieka

2. W odniesieniu do struktury wychowania:

• Wielopodmiotowość - nie tylko człowiek jest podmiotem wychowania, mogą być nim także: natura, instytucje, społeczeństwo jako całość, państwo

• Wielosystemowość - podstawową jednostką wychowania jest określony system, na który składa się wspólny układ celów i środków

• Wieloprocesowość - odnosi się do tego, że wychowanie jest rozumiane w kontekście procesu, dzieje się w ruchu, jest wyznaczone różnymi przekonaniami, jest świadome

Trzy schematy pracy wychowawczej:

• Tradycyjno - autorytarny - wychowanie jako planowane urabianie jednostek

• Socjologiczno - spontaniczny - spontaniczny proces kształtowania się osobowości jednostki poprzez udział w życiu społeczeństwa

• Naturalistyczny - wychowanie jako samorzutny i wewnętrzny proces rozwoju jednostki, wolny od urabiania

3. Związane z charakterystyką przebiegu wychowania

• Prawidłowy - asocjacyjny

• Nieprawidłowy - dysocjacyjny

Rodzaje dewiacyjności:

• Dewiacje nieszkodliwe - zaletą może być to, że mogą być stymulatorem do innowacyjnych zabiegów wychowawczych

• Odmienność celów od powszechnie realizowanych

• Mają cechę oryginalności, niezwykłości, odmienności

• Odstępstwa od powszechnie stosowanych metod wychowania

• Wybujała podmiotowość wychowanka

• Dewiacje szkodliwe (patologiczne) - prowadzą do negatywnych konsekwencji, do wynaturzenia, zaprzeczenia istocie wychowania

Kategorie dewiacji:

• Alienacja wychowawcza - oderwanie wychowania od rzeczywistych potrzeb, cel życia. Może przybrać postacie:

• Alienacja dotycząca celów wychowawczych

• Działania wychowawcze

• Samowola wychowawcza

• Totalizm wychowawczy - jeden dominujący podmiot likwiduje wszystkie pozostałe, aby zostać bez konkurencji. Postacie:

• Monizm systemowy - podmiot dominujący określa wszystko skrupulatnie jeśli chodzi o środki, metody, cele

• Uprzedmiotowienie wychowanka - staje się bezwolnym narzędziem w rękach wychowawcy

• Schizoidalność wychowawcza - rozszczepienie, rozdwojenie, dwulicowość wychowawcza - wychowawca realizuje dwa przeciwstawne systemy

• Wychowanie przestępcze - dotyczy grup przestępczych przygotowujących do takiej działalności

4. Odnoszące się do wyników / rezultatów wychowania - wyniki wychowania zaznaczają się w osobowości jak i w życiu społecznym

4. Stefan Kunowski - opisał jakim przemianom podlega wychowanie; określił kierunek tych przemian:

• Rozszerzenie się tematów wychowawczych w górę (starość) i w dół

• Zmiana charakteru wychowania - od indywidualnego do grupowego

• Powstawanie nowych instytucji wychowawczych np. wojsko

• Pedagogizacja starych instytucji wychowawczych

• Pedagogizacja duszpasterstwa w kościele

• Istnienie mediów, elektrycznych środków przekazu, wykorzystywanych w celach wychowawczych

Stefan Kunowski wymienia najpierw najstarsze funkcje wychowania, które były realizowane, zawsze, poczynając od wspólnot pierwotnych i do nich zalicza funkcje:

• Religijne

• Moralne

• Społeczne

Funkcje wg Kunowskiego:

• Techniczna - polegająca na przygotowaniu do pracy produkcyjnej, politechnizacji i kształcenia zawodowego

• Kulturotwórcza - przez wychowanie naturalne, a głownie kształcenie w szkole następuje przekazanie dorobku kultury następnym pokoleniom, a także rozwijanie uzdolnień twórczych w różnych dziedzinach kultury

• Biologiczna - została odkryta przez medycynę, wskazuje iż złe wychowanie w dzieciństwie prowadzi do złego funkcjonowania w późniejszym wieku

• Psychologiczna - dzięki niej można w szkole i w procesie wychowania naturalnego ćwiczyć myślenie, inteligencję, rozwijać ucznia, wyobraźnię, zainteresowania

• Patriotyczna - w wychowaniu należy kształtować uczucie miłości i szacunku do własnej ojczyzny

• Ekonomiczna - polega na wyrobieniu w społeczeństwu zmysłu oszczędności, gospodarności i wyższej wydajności pracy przez stosowanie nowoczesnych technologii

• Polityczna - oznacza, iż przez odpowiednie wychowanie narodu można go nastawić na agresję w stosunku do innych ludzi lub też doprowadzić do pokojowego współżycia międzynarodowego

Zmiany wychowania na przestrzeni lat:

• Zakres treści

• Analiza wychowania

• Wytwarzanie się nowego wychowania

• Nowe funkcje