13. Dzieło jako przedmiot artystyczny i dzieło jako przedmiot
estetyczny w koncepcji Ingardena (D)
Ingarden swoją teorię literatury wyłożył w dwóch podstawowych książkach:
O dziele literackim oraz
O poznawaniu dzieła literackigo.
Zajmował się apriorycznymi badaniami ejdetycznymi (gr. eidos = istota), czyli
analizą ogólnej idei dzieła literackiego
oraz ogólną strukturą aktu poznawczego.
Wg Ingardena istnieją dwa sposoby czytania:
odnosi się do określonego indywidualnego dzieła i jest szczególnego rodzaju doświadczeniem
prowadzi poznającego do ogólnego uchwycenia istoty dzieła sztuki.
Ingarden wybiera drugi sposób czytania, wg niego czytanie fenomenologiczne nie powinno skupiać się na tym, co w dziele jednostkowe i nie ma nic wspólnego z doświadczeniem, lecz stara się uchwycić samą ideę dzieła literackiego.
Dzieło literackie postrzega jako: przedmiot artystyczny i przedmiot estetyczny.
Dwudzielność ta wynika ze schematycznej budowy dzieła literackiego, które zawiera w sobie
jako przedmiot artystyczny istniejący intersubiektywnie - pewną strukturę idealną, obecną we wszystkich utworach
oraz jako przedmiot estetyczny dany w jednostkowym doświadczeniu - wielość rozmaitych konkretyzacji, dopełniających jego schematyczną budowę. Każdy czytelnik na swój sposób spełnia scenariusz odbioru wpisany w dzieło (Ingarden nazywa to konkretyzacją, czyli wypełnienie przez indywidualnego czytelnika schematycznej budowy dzieła literackiego podczas aktu lektury).
Chodzi więc o to, czym dzieło literackie jako przedmiot artystyczny jest w swojej istocie
(twór wielowarstwowy, uporządkowany fazowo, zbudowany z quasi-sądów, posiadający jakości estetycznie doniosłe), oraz o to, co zawsze musi zostać spełnione w jego poznawaniu jako przedmiotu estetycznego (uchwycenie znaków i brzmień, rozumienie znaczeń słów i sensów zdań, konkretyzowanie przedmiotów przedstawionych, aktualizacja wyglądów, wiązanie warstw w całości i uchwycenie idei).
W konkretyzacji chodzi o „oddanie dziełu sprawiedliwości”, czyli o „dostosowanie się do wychodzących z dzieła sugestii i dyrektyw”. Zdarza się jednak niezmiernie rzadko żeby dwie, utworzone przez różnych czytelników, konkretyzacje tego samego dzieła były całkowicie jednakowe.