1. Podział zwierząt za względu na mechanizm usuwania amoniaku.
W wyniku aktywności metabolicznej komórek powstają zbyteczne produkty przemiany materii. Ich obecność w komórkach, kiedy posiadają wysokie stężenie jest toksyczna, zagraża homeostazie (zdolność organizmu do zachowania równowagi podstawowych parametrów biologicznych) wewnątrzustrojowej. Dlatego muszą być one wydalane. Do takich zbytecznych produktów przemiany materii należą związki zawierające azot- powstały z rozkładu białek i kwasów nukleinowych. Nadmiar azotu zostaje przekształcony w amoniak, a następnie wydzielany przez trzy sposoby, zależne od środowiska życia.
a) Zwierzęta AMONIOTELICZNE
Zwierzęta żyjące w wodzie wydzielają amoniak bezpośrednio do wody przez skrzela. Amoniak jest najbardziej szkodliwym związkiem, więc na wydalanie azotu w takiej postaci mogą sobie pozwolić tylko zwierzęta mające nieograniczony dostęp do wody (ponieważ musi on być bardzo rozcieńczony). Amoniak jest bardzo dobrze rozpuszczalny w wodzie, a jego cząsteczki mają mały rozmiar dlatego łatwo dyfunduje on do środowiska zewnętrznego, zgodnie z gradientem stężeń.
b) Zwierzęta URYKOTELICZNE
Owady, gady oraz ptaki zmuszone są do bardzo oszczędnej gospodarki wodnej, dlatego przekształcają amoniak w kwas moczowy, który ma niską toksyczność i dlatego może być usuwany w postaci nierozpuszczalnych kryształów. Kwas moczowy jest również źle rozpuszczalny w wodzie. Organizmy wydajające w takiej postaci amoniak mogą żyć w środowisku suchym (nawet na pustyniach- wystarcza im woda z pożywienia). Mocz taki jest silnie skondensowany i wydalany jest w postaci krystalicznej masy, przy niewielkiej utracie płynów z organizmu. Wydalanie kw. moczowego w odchodach oraz brak pęcherza moczowego zmniejsza masę ptaków, co w efekcie ułatwia unoszenie się w powietrzu. Ptaki nie posiadają cewek, jest bardzo krótka droga od nerki do steku. Nietoksyczność kw. moczowego jest również ważna u gatunków, których wczesne etapy rozwoju przebiegają w zamkniętym jaju, gdzie odkładane są i gromadzone zbędne metabolity.
c) Zwierzęta UREOTELICZNE
Są to zwierzęta wydalające mocznik, należą do nich płazy i ssaki w tym człowiek. Toksyczność mocznika jest pośrednia między toksycznością amoniaku i kwasu moczowego. Zwierzęta ureoteliczne produkują mocz rozcieńczony, lecz w mniejszym stopniu niż zwierzęta amonioteliczne. Mocznik powstaje w czasie rozpadu aminokwasów w komórkach wątroby.
Mniejsza toksyczność mocznika pozwala na gromadzenie go w większych ilościach, które nie powodują uszkodzeń w tkankach i wydalanie go w dość stężonej postaci. Mocznik jest dobrze rozpuszczalny w wodzie, dobrze przechodzi przez błony biologiczne i nie ma problemu z jego transportem. Usuwanie amoniaku w takiej postaci jest jednak uzależnione od łatwego dostępu wody.