POJĘCIE I FUNKCJE PODATKU

Podatek danina na rzecz Budżetu Państwa lub Samorządu Terytorialnego.

System podatkowy to ogół przepisów prawnych oraz instytucji finansowych w zakresie podatków w danym kraju. System podatkowy reguluje funkcjonowanie wszystkich podatków w Polsce, zarówno podatków centralnych jak i podatków lokalnych.

Cechy podatku:

- przymusowość

- bezzwrotność

- nieodpłatność - nie mogę żądać nic w zamian (świadczenie ekwiwalentne)

- ogólność - to znaczy, że obowiązek podatkowy dotyczy wszystkich

Funkcje podatków:

- funkcja fiskalna (dochodowa)- obniżenie podatku ma na celu nakręcenie koniunktury gospodarczej; ma miejsce, gdy państwo ma na celu wzrost gospodarczy w najbliższym czasie

- funkcja regulacyjna - związana jest z funkcją fiskalną; polega na przesuwaniu środków pieniężnych w odpowiednich proporcjach pomiędzy przedsiębiorstwami i ludnością.

- funkcja stymulacyjna związana jest z funkcją fiskalną i funkcją regulacyjną; polega na wykorzystaniu podatku w celu stymulowania działalności gospodarcze

Typy opodatkowania

- podatki bezpośrednie - są to podatki nakładane na dochód i majątek (np. podatek dochodowy); te podatki nazywane są bezpośrednimi gdyż osoba odpowiedzialna za opłacenie podatku ponosi jego ciężar;
- podatki pośrednie - są to podatki nakładane na wydatki (VAT, akcyza); ten rodzaj podatku nazywa się pośrednim gdyż osoba mająca zapłacić podatek może przenieść jego ciężar w formie ceny w całości lub w części na kupujących;
- podatki proporcjonalne - jeżeli wszyscy podatnicy płacą ten sam odsetek swoich dochodów (wydatków lub majątku) w postaci podaku; (np. podatek od zysków spółek )

- podatki progresywne - jeżeli osoby z wyższymi dochodami płacą jako podatek większy procent swoich dochodów; dochód podlegający opodatkowaniu przedstawiony jest w formie przedziałów: im wyższy przedział wartości tym wyższa stawka podatkowa
- podatki dochodowe od osób fizycznych - jest to podatek, jaki płacą osoby fizyczne od uzyskiwanych z różnych źródeł dochodu; źródłem dochodów są: praca zarobkowa, pozarolnicza działalność gospodarcza oraz dochody z najmu, dzierżawy, sprzedaży i innych źródeł.

(od 1992 r.)

- podatek dochodowy od osób prawnych - podatek płacony przez podmioty gospodarcze posiadające osobowość prawną od przychodów pomniejszonych o koszty; w 2001 roku wynosił 30%;
- podatek konsumpcyjny - podatek płacony przez producenta lub importera od takich towarów jak: spirytus i wyroby spirytusowe, paliwa i oleje silnikowe, wino, piwo, papierosy i wyroby tytoniowe, wyroby jubilerskie i samochody osobowe;
- podatek od nieruchomości - płacą go podmioty gospodarcze z tytułu posiadanych budynków, budowli i gruntów; obciąża on koszty działalności podmiotu;
- podatek od wartości dodanej (od towarów i usług - VAT) - jest to podatek, jaki płacą osoby prawne i osoby fizyczne prowadzące w swoim imieniu i na własny rachunek działalność w zakresie sprzedaży i importu towarów i usług; podatek ten został wprowadzony w 1993 roku w miejsce podatku obrotowego;

1. PODMIOT PODATKU

rozróżniamy podmiot czynny (czyni prawo; ustawodawca - Parlament w PL, dotyczy podatków bezpośrednich, podatek VAT, akcyza) i podmiot bierny (płaci podatki; jest wykonawcą prawa podatkowego) bierny: podatnik, płatnik, inkasent

2. PRZEDMIOT PODATKU

rzecz lub zdarzenie, gdzie na mocy ustawy powstaje obowiązek podatkowy

rzecz:

- podatek od nieruchomości

- podatek od posiadania psów

- podatek od środków transportu

zdarzenie:

- wykonanie usługi

- podatki bezpośrednie (od osób fizycznych i od osób prawnych)

3. PODSTAWA OPODATKOWANIA

to wielkość zależna od wartości przedmiotu opodatkowania

4. ŹRÓDŁO OPODATKOWANIA

wartość , od której podatek zostaje faktycznie odprowadzony

5. STAWKA PODATKOWA

to współczynniki, które określają wielkość podatku

stawki podatkowe kwotowe (podatkowe)

- za 1m nieruchomości

- za samochód

stawki podatkowe procentowe

- VAT 3%, 7%, 22%

- podatek dochodowy od osób fizycznych i od osób prawnych

ze względu na stosunek stawek do podstawy opodatkowania:

1. stawki stałe zwane proporcjonalnymi - nie zmieniają się pomimo zachodzących zmian w podstawie opodatkowania - VAT

2. stawki zmienne zwane ruchomymi - to stawki, które zmieniają się wraz ze zmianą stawki opodatkowania

- progresywna

- regresywna

3. SKALA PODATKOWA

zestawienie elementów wchodzących w skład wyliczenia

- skala proporcjonalna (liniowa) - bez względu na zarobki stawka podatku jest stała (%)

- skala progresywna - wpadanie w wyższą stopę podatkową

4. ZWOLNIENIA, ULGI I ZWYŻKI PODATKOWE

Zwolnienia - całkowite zwolnienie na pewien okres czasu z płacenia podatku.

Ulgi podatkowe - jest to zmniejszenie podatku po jego naliczeniu ( np. ulga remontowa)

1. Podział ze względu na kryterium przedmiotowe:

- podatki majątkowe - od posiadanego majątku

podmiotem tego podatku może być:

• całość lub część posiadanego majątku (stan majątkowy)

• zmiana praw majątkowych (nabycie lub zbycie praw majątkowych)

• przyrost majątku nie związany ze zmianą właściciela majątku przychód - KUP = dochód

do podatków tych zaliczamy:

• podatek od nieruchomości

• podatek od spadków i darowizn

- podatki przychodowe - od przychodu; przychód podatkowy jest to tzw. dochód brutto tzn. dochód bez potrącenia kosztów jego uzyskania.

• podatek od towarów i usług

- podatki dochodowe - obciążają dochody podatników, stanowią różnicę pomiędzy przychodami a kosztami ich uzyskania

• podatek dochodowy od osób fizycznych

• podatek dochodowy od osób prawnych

- podatki konsumpcyjne - podatki pośrednie; podatki te są podatkami cenotwórczymi, ponieważ wzrost stawki podatku powoduje wzrost cen.

• akcyza

2. Podział ze względu na budżet uprawniony do otrzymania podatku

- podatki budżetu państwa

- podatki budżetów samorządowych

Podatki budżetu państwa (centralne) - są to podatki zasilające budżet państwa tzw. podatki państwowe:

- podatek dochodowy od osób fizycznych

- podatek dochodowy od osób prawnych

- VAT

- akcyza

Podatki jednostek samorządu terytorialnego - są to podatki lokalne zasilające budżet JST

- podatek rolny

- podatek leśny

- podatek od nieruchomości

- podatek od środków transportu

- podatek od działalności gospodarczej osób fizycznych opłacanych w formie karty podatkowej

- podatek od czynności cywilnoprawnych

- podatek od spadków i darowizn

- podatek od posiadania psów

3. Podatki ze względu na przerzucalność wyróżnia się:

- podatki bezpośrednie - zalicza się podatki dochodowe i niektóre podatki przychodowe. Z punktu widzenia przerzucalności podatków, bezpośrednie to te, które nie powinny być przerzucane na inne podmioty

• podatek dochodowy od osób fizycznych

• podatek od nieruchomości

• podatek rolny, itd.

- podatki pośrednie - podatki przerzucalne charakteryzujące się tym, że opodatkowany jest tylko formalnie podatnikiem, natomiast ciężar podatku przesunięty jest na inne osoby.

• VAT

• akcyza

PODATEK OD TOWARÓW I USŁUG (VAT)

Podatek VAT jest podatkiem pośrednim konsumpcyjnym.

Cechy charakterystyczne podatku VAT:

- powszechność opodatkowania

- wielofazowość

- opodatkowanie obrotu netto

- potrącalność podatku

Rodzaje podatku VAT:

- VAT należny - jest to podatek obliczany od sprzedanych przez podatnika towarów i usług

- VAT naliczony - jest to podatek zapłacony przy zakupie i imporcie przez podatnika podatku towarów i usług

Stawki podatku:

22% - stawka podstawowa

• towary i usługi

7% - stawka obniżona, dotyczy:

• towary związane z gospodarką rolną i leśną:

• towary związane z ochroną zdrowia:

• towary spożywcze:

• towary dla dzieci:

• usługi:

- geologiczne

- pasażerskiego transportu lądowego

- ratownictwa górniczego

• materiały i usługi budowlane:

3% - stawka obniżona, stosowana dla produkcji rolnej

• surowce mleczarskie

• produkty hodowli

• ogrodnictwa

• upraw polowych

0% - stosuje się do towarów i usług przeznaczonych na eksport oraz w sprzedaży i usługach krajowych

• wyroby ortopedyczne

• czasopisma specjalistyczne

Podatek od towarów i usług jest wyłącznym źródłem dochodów budżetu państwa i stanowi główną pozycję dochodów podatkowych.

AKCYZA

Jest podatkiem konsumpcyjnym, pośrednim, przerzucalnym. Polega na przejmowaniu na rzecz budżetu określonej części zasobów ludności, którzy dokonują zakupów dóbr i usług.

Wyroby objęte akcyzą:

- produkty naftowe i syntetyczne paliwa płynne

- jachty pełnomorskie

- sól

- wyroby przemysłu spirytusowego i drożdżowego

- wyroby winiarskie

- piwo

- wyroby tytoniowe

- łodzie żaglowe

Podmiotami podatkowymi są wyłącznie producenci i importerzy.

Przedmiotem opodatkowania akcyzą jest:

- sprzedaż oraz zamiana wyrobów akcyzowych

- import tych wyrobów

- przekazanie i darowizna wyrobów akcyzowych

Podstawą opodatkowania podatkiem akcyzowym jest:

- obrót tymi towarami - u producentów wyrobów akcyzowych

- wartość celna towarów zwiększona o należne cło - u importerów wyrobów akcyzowych

ilość wyrobów akcyzowych

Stawki akcyzy mogą być wyrażone kwotowo lub procentowo.

Szczególne formy opodatkowania

Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych

Prawo do opłacania podatku dochodowego w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych przysługuje osobom fizycznym prowadzącym pozarolniczą działalność gospodarczą.

Stawki podatku płaconego w systemie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych, wynoszą odpowiednio: 20%, 17%, 8,5%, 5,5% i 3% przychodów z określonej działalności. Dla ustalenia przychodu podatnicy zobowiązani zostali do prowadzenia ewidencji przychodu odrębnie za każdy rok podatkowy, a ponadto wykazu środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, a także przechowywania dowodów zakupu towarów.

Podatnicy ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych są zobowiązani do samoobliczenia należnego świadczenia podatkowego, obliczania ryczałtu w okresach miesięcznych i złożenia zeznania rocznego w terminie do 31 stycznia następnego roku. Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych wynikający z zeznania jest podatkiem należnym za dany rok podatkowy, chyba że naczelnik urzędu skarbowego wyda decyzję, w której określi inną wysokość podatku.

Karta podatkowa

Z tej formy opodatkowania mogą korzystać jedynie podmioty wymienione przez ustawę w odpowiednim załączniku (jest to głównie działalność usługowa lub wytwórczo-usługowa). Ponadto trzeba spełnić jeszcze dodatkowe warunki, takie jak:

• nieprzekroczenie określonego limitu zatrudnienia pracowników najemnych,

• nieprowadzenie innej pozarolniczej działalności gospodarczej,

• nieprowadzenie działalności w tym samym zakresie co małżonek podatnika.

Podatek jest płacony miesięcznie według stawek kwotowych wynikających z tabel stanowiących załącznik do ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym. Wysokość miesięcznych stawek karty podatkowej uzależniona jest od rodzaju wykonywanej działalności, miejsca jej wykonywania oraz liczby zatrudnionych pracowników. Dlatego podatnicy prowadzący działalność opodatkowaną w formie karty podatkowej są zwolnieni od obowiązku prowadzenia ksiąg, składania zeznań podatkowych czy wpłacania zaliczek. Obowiązani są jedynie do prowadzenia książki ewidencji zatrudnienia. Podatek dochodowy w formie karty podatkowej wynikający z decyzji uwzględniającej wniosek podatnika o zastosowanie karty podatkowej obniża się o kwotę składki na powszechne ubezpieczenie zdrowotne. Płacony jest on bez wezwania w terminach miesięcznych na rachunek właściwego urzędu skarbowego.

Zryczałtowany podatek dochodowy od przychodów osób duchownych

Osoby duchowne prawnie uznanych wyznań, osiągające przychody z opłat otrzymywanych w związku z pełnionymi funkcjami duszpasterskimi, opłacają od tych przychodów podatek dochodowy w formie ryczałtu od przychodów osób duchownych. Stawki ryczałtu są kwartalne i zależą od funkcji osoby duchownej (proboszcz, wikary i osoba sprawująca porównywalne funkcje w danym związku wyznaniowym), liczby mieszkańców parafii, liczby mieszkańców gminy na terenie której znajduje się siedziba parafii.

1

1

ELEMENTY KONSTRUKCJI PODATKU

podmiot podatku

źródło opodatkowania

czynny

bierny

podatnik

płatnik

inkasent

ze względu na technikę obliczania wartości

stawka podatkowa

przedmiot podatku

podstawa opodatkowania

ze względu na stosunek stawek do podstawy opodatkowania

skala podatkowa

zwolnienia, ulgi i zwyżki podatkowe

proporcjonalna (liniowa)

progresywna

procentowa

kwotowa

stała

zmienna

progresywna

regresywna

Podział podatków

ze względu na kryterium przedmiotowe

ze względu na budżet uprawniony do otrzymania podatku

ze względu na przerzucalność

3

2

1

majątkowe

przychodowe

dochodowe

konsumpcyjne

bezpośrednie

pośrednie

podatki budżetu państwa

podatki budżetów samorządowych

---