Tomografia Komputerowa
Rezonans Magnetyczny
Środki kontrastowe

I. Tomografia Komputerowa

Budowa aparatu

• Okole (gantry) zawiera :

• lampę rtg

• układ detektorów

• urządzenie rotujące

• stół

• konsola operatora

• komputer

Pracownia TK

Budowa aparatu

Jak powstaje obraz?
TK aksjalna

• Skan - lampa i detektor poruszają się po orbicie kołowej wokół nieruchomego pacjenta

• stół z pacjentem porusza się tylko między skanami

• rekonstrukcja warstwy

• rekonstrukcja objętości z warstw

• Obraz otrzymywany w skali szarości, zależnej od stopnia pochłaniania prom X przez różne tkanki

• Wartość współczynnika osłabienia promieniowania zależy od liczby atomowej oraz liczby zawartych w tkance pierwiastków

• Wprowadzona pod koniec lat 80-tych, w Polsce w 1994r.,

• ciągły przesuw stołu wzdłuż osi długiej w trakcie badania, ze stałą prędkością (od 0,5 do 20mm/s)

• szybka i ciągła akwizycja danych pozwalająca na ocenę bloku tkankowego obejmującego np. całą klatkę piersiową lub jamę brzuszną w trakcie 10 - 20 (jeden wdech) - eliminacja artefaktów ruchowych,

• uzyskane dane przestrzenne umożliwiają obrazowanie konwencjonalne, wielopłaszczyznowe i trójwymiarowe,

Technika wykonywania badań

• Przygotowanie pacjenta do badania

• na czczo

• wypełnienie kontrastem pętli jelitowych do TK j. brzusznej i miednicy małej

• Bez przygotowania pacjenci badani ze wskazań nagłych, badania HRCT, kości, kanał kręgowy

Protokół badania

• 1. Ułożenie pacjenta na stole, założenie wkłucia do żyły

• 2. Wykonanie toposcanu

• 3. Wyznaczenie płaszczyzny i zakresu badania

• 4. Określenie parametrów badania /grubość warstwy, przesuw stołu, pole badania, mAs, kv, ilość i szybkość podania kontrastu, opóźnienie/

Najważniejsze pojęcia

• Okno - oznacza zakres przenoszenia przez układ kontrastów średnich wyrażonych w j. H. ( W )

• Jednostka Hounsfielda j.H - współczynnik pochłaniania promieniowania RTG przez tkanki

• Poziom - jest to poziom średnich kontrastów

• ( L )

Stopień osłabiania promieniowania przez tkanki

I_s=I₀^-µs

I_s - natężenie prom. po przejściu przez tkanki

I₀ = początkowe natężenie prom.

µ =współczynnik pochłaniania

s = dł. drogi wiązki prom. w ośrodku

Liniowy współczynnik pochłaniania prom X w j.H.

• Powietrze -1000

• płuca -900 -170

• tłuszcz -100 -25

• woda 0

• wątroba +60 +75

• krew św. wynacz. +80 +90

• kość +300 +1000

Programy wtórnej rekonstrukcji obrazu

• MIP -Maximum intensity projection rekonstrukcja odzwierciedlająca piksele o najwyższym pochłanianiu

• SSD Shaded surface display rekonstrukcja odzwierciedlająca powierzchnie struktur anatomicznych

• VR Volume Rendering - rekonstrukcje objętościowe, pozwalają na rekonstrukcje struktur słabiej pochłaniających promieniowanie

Programy wtórnej rekonstrukcji obrazu

Programy wtórnej rekonstrukcji obrazu

• Navigator - program do trójwymiarowej rekonstrukcji jam ciała.

• Obecne możliwości:

• Kolonografia TK, gastroskopia wirtulana cystoskopia wirtualna

• bronchoskopia wirtualna

• angioskopia wirtualna

• otoskopia wirtualna

Najnowsze osiągnięcia STK

• MSTK - Tk wielorzędowe: możliwość wykonania kilkuset przekrojów w 1 badaniu

• badanie czynnościowe - perfuzja TK

• badania wielofazowe (faza tętnicza, żylna, wrotna)

• endoskopia wirtualna drobnych narządów

• angio-TK długich naczyń

Wskazania do TK cz.1

TK głowy:

• Stany po urazie głowy i twarzoczaszki: równoczesne obrazowanie zmian pourazowych mózgowia i struktur kostnych

• npl pierwotne i wtórne OUN, opon i kości

• stany zapalne

• Udary mózgu -rozpoznanie udaru krwotocznego

• Udar niedokrwienny - zmiany widoczne po ok. 24h

• ocena układu komorowego

Wskazania do TK cz.2

• TK przysadki mózgowej - tylko jeśli są przeciwwskazania do MR, lub dla oceny struktur kostnych

• TK piramid kości skroniowych - ocena struktur kostnych i powietrznych

• TK oczodołów: nowotwory, zmiany pourazowe, ciała obce

• TK zatok obocznych nosa: urazy, zapalenia, nowotwory

• ocena wyrostków zębodołowych szczęki i żuchwy

Wskazania do TK

TK szyi

(przewaga MR w ocenie tkanek miękkich)

• ocena węzłów chłonnych, nowotworowych, ślinianek

• ocena krtani, nosogardzieli

• Ocena struktur kostnych

• Ocena naczyń w MSCT

Wskazania do TK

TK kanału kręgowego:

• ocena elementów kostnych kanału kręgowego w stanach pourazowych

• nacieki npl

• choroba zwyrodnieniowa

• ocena patologii krążka międzykręgowego

Złamanie trzonu kręgu

Wskazania do TK

TK kości i stawów:

• nowotwory łagodne i złośliwe kości, stawów i tkanek miękkich

• stany pourazowe

• choroba zwyrodnieniowa

• przewlekłe i nietypowe stany zapalne

• ch. Pageta, dysplazja włóknista

• pomiar długości kości

Wskazania do TK

TK klatki piersiowej i śródpiersia:

• ocena płuc, opłucnej, węzłów chłonnych, przełyku, ściany kl.p. w npl pierwotnych i wtórnych oraz w stanach zapalnych

MSCT

• Ocena serca i naczyń: zatorowość płucna. Tętnice wieńcowe

HRCT klatki piersiowej:

• Pylica, choroby układowe tkanki łącznej, śródmiąższowe zwłóknienia płuc, rozstrzenie oskrzeli, rozedma

Wskazania do TK cz. 12

TK jamy brzusznej:

• ocena narządów miąższowych przy wątpliwym USG

• patologia dróg żółciowych z wyłączeniem kamicy

• ocena rozległości nacieków npl i zapalnych przewodu pokarmowego

• ocena nadnerczy

Badanie wielofazowe trzustki

Wskazania do TK cz.13

TK miednicy małej

• ocena pęcherza moczowego w npl

• ocena węzłów chłonnych miednicznych

• ocena wznowy i rozległości nacieków npl narządów rodnych jeśli USG jest wątpliwe

• ocena rozległości nacieku npl prostaty

Zaawansowane techniki TK:

Wskazania do TK cz.14

Angio-TK

• OUN-poszukiwanie malformacji

• tętnice szyjne i kręgowe w miażdżycy

• aorta piersiowa i brzuszna w ocenie tętniaków

• tętnice płucne w zatorowości

• duże naczynia tętnicze w miażdżycy

Tętniaki miażdżycowe
aorty

Kolonografia TK

Guz esicy w wirtualnej kolonografii TK

Bronchoskopia wirtualna

Badania Dynamiczne

Perfuzja TK

Perfuzja TK - definicja metody

Perfuzja TK polega na ocenie zmian gęstości tkankowej, zależnej od przepływu jodowego środka kontrastowego przez łożysko naczyniowe badanych tkanek.

Zapewnia ilościową ocenę krążenia w obszarze zainteresowania.

Cel perfuzji TK
ewentualna tromboliza

• Ocena przepływu w narządach - mózg, nerki płuca, np.:

• Różnicowanie zmian o wysokim i niskim przepływie, np: guzów i ropni

• Wczesne rozpoznanie udaru mózgu: wczesna interwencja (tromboliza), skuteczna jest tylko w pierwszych godzinach od wystąpienia objawów zawału OUN.

Metodyka

• Badanie dynamiczne, po dożylnym podaniu jodowego niejonowego środka cieniującego:

• 40 - 50 ml środka cieniującego,

• wenflon (1,2-1,4) założony do żyły odłokciowej.

• Poziom jąder podstawy - największe prawdopodobieństwo uwidocznienia niedokrwienia, (obszar obejmujący dorzecze ACA, MCA, PCA).

Regionalna mózgowa objętość krwi
Regional cerebral blood volume
rCBV [ml/100g]

• Jest to ilość krwi obecnej w danym obszarze.

• Zależy od rozmiaru naczynia i liczby otwartych kapilar.

• Parametr ten mówi o objętości łożyska naczyniowego gotowego na przyjęcie krwi.

• Wartości prawidłowe:

• istota szara: 5 - 6 ml/100g,

• istota biała: 2 - 3 ml/100g.

Regionalny mózgowy przepływ krwi
Regional cerebral blood flow
rCBF [ml/100g/min]

• Przedstawia objętość krwi płynącej przez dany obszar w jednostce czasu.

• Wartości średnie: 50 - 55 ml/100g/min.

• Istota szara: 70 - 80 ml/100g/min,

• istota biała: 20 ml/100g/min.

Regionalny średni czas przejścia
Regional Mean Transit Time
rMTT [s] 

• To średni czas przepływu krwi:

• od tętniczego wpustu,

• przez łożysko naczyniowe,

• do odpływu żylnego.

• Najlepiej uwidacznia upośledzenie przepływu.

• W praktyce używany do lokalizacji obszarów zainteresowania (ROI), umieszczanych w obszarach o najwyższych i pośrednich wartościach MTT (przypuszczalny zawał i penumbra).

Otoskopia wirtualna

II. Rezonans magnetyczny

Budowa tomografu MR

Budowa tomografu MR

• A - cewka główna, czyli magnes

• B - cewka nadawczo - odbiorcza

• C - cewki gradientowe

• D - cewki korekcyjne

• Zmienne pole magnetyczne wytwarzane przez cewkę nadawczo-odbiorczą pobudza cienką warstwę badanego ciała do wydawania sygnałów. Na podstawie tych sygnałów komputer buduje obraz warstwy.

Budowa tomografu MR

Budowa tomografu MR

• Cewki korekcyjne - wytwarzają słabe pola magnetyczne, likwidujące niejednorodności pola wytworzonego przez magnes główny

• Cewki gradientów - wytwarzają dodatkowe, liniowo zmieniające się w przestrzeni pola magnetyczne, wykorzystywane do kodowania informacji o położeniu obrazowanych tkanek

• Cewki RF - emitują wzbudzone impulsy RF i odbierają wysyłany przez tkanki sygnał

MR - przeciwwskazania

Zasada powstawania obrazu MR

• Budowa i właściwości atomu:

• Atom zbudowany jest z jądra atomowego i powłoki z krążącymi elektronami

• W skład jądra atomowego wchodzą protony i neutrony, a w przypadku jądra atomu wodoru - tylko protony o dodatnim ładunku elektrycznym

• Protony dokonują obrotu wokół własnej osi, a zatem posiadają moment pędu - spin

• Z ruchem ładunku (np. dodatniego protonu) związane jest powstanie momentu magnetycznego

Zasada powstawania obrazu MR

• Normalnie kierunki i zwroty momentów magnetycznych poszczególnych protonów są przypadkowe

Równoległe vs antyrównoległe

Zasada powstawania obrazu MR

• Zewnętrzne pole magnetyczne oddziałuje na momenty magnetyczne protonów jąder atomu wodoru

• Protony dokonują ruchu precesyjnego wokół linii sił pola magnetycznego

Zasada powstawania obrazu MR

• Częstotliwość ruchu precesyjnego zależy od natężenia zewnętrznego pola magnetycznego - zależność tę opisuje równanie Larmora

Zasada powstawania obrazu MR

• Cewki nadawczo -odbiorcze wysyłają impuls pod postacią fali elektromagnetycznej o częstotliwości równej częstotliwości precesji protonów

• Zaburza to istniejący stan magnetyzacji podłużnej i powoduje powstanie magnetyzacji poprzecznej

Zasada powstawania obrazu MR

• Po wyłączeniu impulsu RF

• Magnetyzacja podłużna ponownie narasta, co opisuje stała czasowa T1 (czas relaksacji podłużnej)

• Magnetyzacja poprzeczna obniża się i zanika co opisuje stała czasowaT2 (czas relaksacji poprzecznej)

• Czas T1 jest dłuższy od czasu T2

Zasada powstawania obrazu MR

• W zależności od częstotliwości i rodzaju wyzwalanych przez cewkę nadawczo - odbiorcza impulsów otrzymujemy obrazy z przewagą T1, obrazy z przewagą T2, lub PD - gęstości protonowej

• Sygnał indukowany przez protony w danej warstwie jest rejestrowany w pamięci komputera

• Obraz warstwy powstaje po analizie komputerowej

( z zastosowaniem transformanty Fouriera)

FLUID

FAT

Podstawowe sekwencje

• Obrazy T1-zależne

• Krótki czas repetycji TR

• Krótki czas echa TE

Podstawowe sekwencje

• Obrazy T2-zależne

• Długi czas repetycji TR

• Długi czas echa TE

Podstawowe sekwencje

• Obrazy PD

• Długi czas repetycji TR

• Krótki czas echa TE

Dodatkowe sekwencje

• Sekwencja FLAIR

• Fluid Attenuated Inversion Recovery

• obrazy silnie T2 zależne z tłumieniem sygnału z płynu mózgowo-rdzeniowego

• wzrost kontrastu między zmianami patologicznymi a prawidłową tkanką

Dodatkowe sekwencje

• Sekwencja STIR - Wyeliminowanie sygnału od tkanki tłuszczowej

Protonowa spektroskopia MR

• nieinwazyjne oznaczenie niektórych metabolitów :

lipidy, mleczany, inozytol, cholina, kreatyna, fosfokreatyna,

n -acetyloasparginian,

Widmo protonowe

prawidłowej istoty białej

Cr - kreatyna

Cho - cholina

Naa - N-acetyloasparaginian

MRS

Perfuzja MR - PWI

• Dynamiczna echoplanarna technika MR: paramagnetyk używany jako znacznik

• ocena:

• CBV - objętość krwi w mózgu

• CBF - przepływ krwi w mózgu

• MTT - średni czas przejścia

• TA - czas pokazania się znacznika

• TTP - czas osiągnięcia szczytu amplitudy

Perfuzja MR - PWI

• TTP

Perfuzja MR - PWI

• CBF

Perfuzja MR - PWI

• CBV

Dyfuzja MR - DWI

• Wykorzystanie zjawiska wielokierunkowej dyfuzji protonów cząsteczek wody w tkankach

• Zjawisko rozfazowania spinów protonów wody podlegających przemieszczeniu w stosunku do spinów tkanek stacjonarnych

Dyfuzja MR - DWI

• Technika:

- impulsy gradientowe uczulające na dyfuzję

- ultraszybkie techniki EPI

- generacja map współczynnika dyfuzji ADC

Apparent Diffusion Coefficient

(dla każdej płaszczyzny lub obraz syntetyczny)

Angiografia Rezonansu Magnetycznego

• Wykorzystanie ruchu krwi dla uzyskania bardzo silnego kontrastu między nią a innymi otaczającymi tkankami

• Może być wykonana bez użycia środka kontrastowego: metoda TOF - angiografia czasu przepływu

• Może być wykonana po dożylnym podaniu gadoliny - większa dokładność

• Angiografia tętnic szyjnych

Cholangiografia Rezonansu Magnetycznego

• Obrazowanie dróg żółciowych bez użycia środka kontrastowego

Środki kontrastowe

• Paramagnetyki, związki kompleksowe pierwiastków ziem rzadkich - najczęściej pochodne gadoliny

• Paramagnetyki posiadają nieparzystą liczbę niesparowanych elektronów w atomach lub cząsteczkach, co prowadzi do pojawienia się wypadkowego momentu magnetycznego

• W wyniku działania środka kontrastowego dochodzi do zmiany intensywności sygnału poprzez skrócenie T1 (oraz T2) protonów w otoczeniu

• Dochodzi do wzmocnienia sygnału w obrazach T1-zależnych

• Po dożylnym podaniu środka kontrastowego wykonuje się obrazy T1-zależne

Środki kontrastowe

bez wzmocnienia kontrastowego po i.v podaniu środka kontrastowego

Wskazania do MR:

• Obrazowanie ośrodkowego układu nerwowego:

• Guzy mózgu

• Procesy demielinizacyjne

• Wady rozwojowe OUN

• Ocena stopnie mielinizacji u dzieci

• Zmiany zapalne

• Udary niedokrwienne

• Ocena ognisk „padaczkorodnych”

• Patologia naczyniowa - angio MR

• Ocena oczodołów i struktur wewnątrzoczodołowych

• Ocena zmian nowotworowych twarzoczaszki

• Ocena zmian patologicznych zatok obocznych nosa i nosogardzieli

guz mózgu

SM

fMRI -mr FUNKCJONALNE

Wskazania do MR:

• Obrazowanie struktur kręgosłupa:

• Ocena kanału kręgowego i struktur wewnątrzkanałowych

• Wady wrodzone kręgosłupa i rdzenia kręgowego

• Przedoperacyjne ocena rdzenia kręgowego w skoliozach wrodzonych

• Ocena struktur kostnych i tkanek miękkich przykręgosłupowych

• Dyskopatia

• Guzy rdzenia kręgowego

• Procesy demielinizacyjne rdzenia kręgowego

• Ocena pooperacyjna

Stan po urazie kregosłupa szyjnego - mielopatia szyjna, glioza

Wskazania do MR:

• Obrazowanie układu kostno-stawowego:

• Ocena struktury kości - konwersja i rekonwersja szpiku

• Guzy kości

• Ocena aparatu więzadłowego i otaczających mięśni

• Ocena szpary stawowej, chrząstek stawowych i pozostałych elementów stawu

MR stawu kolanowego

Wskazania:

• Obrazowanie serca

• Tętniak pozawałowy

• Guzy serca i osierdzia

• Ocena grubości ściany mięśnia sercowego

• Obrazowanie patologii układu krążenia

Wskazania:

• Obrazowanie patologii jamy brzusznej:

• Zmiany ogniskowe wątroby

• Guzy trzustki

• Guzy nerek i nadnerczy

• Ocena nerki po transplantacji

• Obrazowanie patologii miednicy małej:

• Nowotwory macicy

• Różnicowanie zmian w endometrium od zmian w mięśniu macicy

• Nowotwory pęcherza moczowego

• Nowotwory gruczołu krokowego

Wątroba w MR

Wskazania:

III. Środki kontrastowe

Środki kontrastowe

• Środki kontrastowe to substancje pochłaniające promieniowanie rentgenowskie bardziej lub mniej niż tkanki ciała.

Środki kontrastowe negatywne

• Charakteryzują się małym współczynnikiem pochłaniania promieni X

• Należą do nich: powietrze, tlen, dwutlenek węgla, gazy szlachetne, metyloceluloza

Środki kontrastowe pozytywne

• Silniej niż tkanki ciała pochłaniają

promieniowanie rentgenowskie

• Należą do nich bar i jod, pierwiastki o wysokim współczynniku pochłaniania promieniowania od 50 do 1000 razy większym od takich składników tkanek miękkich jak węgiel, azot, tlen

Badanie kontrastowe jelita grubego

Nowoczesny środek kontrastowy rozpuszczalny w wodzie

• Jak najmniej skutków ubocznych!

• Skutki uboczne zależą od:

• osmolalności,

• lipofilności,

• hydrofilności,

• lepkości,

• chemotoksyczności.

Osmolalność

• Osmolalność krwi oraz płynu wewnątrzkomórkowego od 270 do 320 mOsm/kg.

• Jonowe środki kontrastowe - osmolalność do 1800 mOsm/kg

• Niejonowe monomery zawierające 300 mg jodu - osmolalność 600-700 mOsm/kg

• Niejonowe dimery - osmolalność ok. 300 mOsm/kg, izoosmolalny (izotoniczny)

Osmolalność

• Wysoka osmolalność jest przyczyną występowania objawów ubocznych:

• Bólu podczas wstrzykiwania (granica bólu ok. 600 mOsm/kg)

• Obniżenia ciśnienia tętniczego krwi

• Uszkodzenia śródbłonka, co może być przyczyną powstawania skrzeplin

Hydrofilność, lipofilność

• Im bardziej hydrofilny, tym mniej działań ubocznych

• pozostaje w osoczu

• nie wpływa na narządy

• Im bardziej lipofilny, tym więcej działań ubocznych

• łatwiej przechodzi przez błonę komórkową do wnętrza komórki

Lepkość

• Mierzona w milipaskalach/sek. (mPa/s)

• Ma wpływ na mikrokrążenie

• Dimeryczne środki mają wyższą lepkość niż monomeryczne

• Niejonowe środki mają większą lepkość niż jonowe - są jednak lepiej tolerowane przez organizm

• Temperatura środka kontrastowego wpływa na jego lepkość

Chemotoksyczność

• Zależna od wielu czynników np. wiązania z białkami surowicy

• Objawami ubocznymi mogą być:

• efekt cholinergiczny - zaczerwienienie twarzy, zwolnienie czynności serca, wymioty, przyspieszona perystaltyka

Farmakodynamika środków cieniujących rozpuszczalnych w wodzie

• Podane doustnie - jeśli ściana przewodu pokarmowego nie jest uszkodzona śr.c. niemal w całości (99,5%), zostają wydalone w postaci niezmienionej

• Podane podpajęczynówkowo - powoli, całkowicie przechodzą do łożyska naczyniowego.

Farmakodynamika środków cieniujących rozpuszczalnych w wodzie

• Podane donaczyniowo (dożylnie lub dotętniczo) nie ulegają metabolizmowi i w postaci niezmienionej są wydalane przez nerki

Farmakodynamika środków cieniujących rozpuszczalnych w wodzie

• Po 2 h od podania z moczem wydala się śr. 58% podanego śr. c.

• Po 4 h - 80 %

• Po 24 h >90 %

• Całkowita eliminacja śr.c. (97%) -zwykle po 72 godzinach.

Wpływ środków cieniujących na krew

• podanie 50-150 ml hiperosmotycznego śr.c. powoduje:

• przemieszczenie płynów z przestrzeni pozanaczyniowej do łożyska naczyniowego

• spadek hematokrytu i wzrost zawartości hemoglobiny w krwince czerwonej

• wzrost objętości krwi krążącej i przepływu obwodowego

Wpływ środków cieniujących na krew

• spadek oporu obwodowego i ciśnienia krwi

• odwodnienie erytrocytów, wzrost lepkości krwi

• wzrost agregacji erytrocytów

• spadek aktywności niektórych enzymów surowicy

• zmniejszenie agregacji płytek i krzepliwości krwi

Wpływ środków cieniujących na serce i układ krążenia

• Zwiększają

• Opór płucny

• Ciśnienie płucne

• Objętość krwi

• Zmniejszają

• ciśnienie w LK

• ciśnienie w aorcie

• frakcje wyrzutową

• opór obwodowy

• ciśnienie żylne

• poziom Na, K, Ca w naczyniach wieńcowych

Działanie chemotoksyczne na serce

• Zaburzenia rytmu serca

• początkowo krótkotrwała bradykardia

• następnie tachykardia

• możliwe migotanie przedsionków

• Wydłużenie odstępu PQ

• Możliwy pełny blok przedsionkowo - komorowy

• Poszerzenie zespołu QRS

• Spłaszczenie lub inwersja załamka T

• Obniżenie odcinka S-T

• Wydłużenie czasu Q-T

Działanie osmotyczne

• Zmniejszenie objętości i elastyczności krwinki czerwonej --> zaklinowanie erytrocytów w kapilarach płucnych --> utrudnienie przepływu płucnego --> wzrost ciśnienia w tętnicy płucnej --> spadek ciśnienia obwodowego

• Efekt ten jest najwyraźniej widoczny po podaniu w bolusie dużych dawek śr. c. do prawego serca lub dożylnie

• Czynnik obciążający - pierwotnie podwyższone ciśnienie w tętnicy płucnej

Wpływ środków cieniujących na OUN

• Działanie chemotoksyczne oraz wysoka osmolarność śr.c. uszkadza komórki śródbłonka naczyniowego upośledzając barierę krew-mózg

• inne czynniki:

• podwyższenie lepkości krwi

• czas kontaktu substancji ze ścianą naczynia

Działania neurotoksyczne c.d.

• szczególnie w obszarach o obniżonej fizjologicznie szczelności bariery krew-mózg : area postrema, podwzgórze, przysadka, zwoje rdzeniowe

• nudności

• wymioty

• zaburzenia czynności ośrodka:

• oddechowego (zastój w krążeniu płucnym z obrzękiem płuc)

• krążeniowego (migotanie komór lub zatrzymanie akcji serca).

• obniżenie progu wyzwalania reakcji drgawkowych.

Reakcje immunologiczne

• przy 1-razowym podaniu ś.c. może wystąpić tylko reakcja krzyżowa

• reakcje anafilaktyczne

• aktywacja układu dopełniacza

• oddziaływanie na układ krzepnięcia i fibrynolizy

• wpływ na centralny układ nerwowy (prawdopodobnie również reakcje psychiczne)

• bezpośrednie uwalnianie mediatorów (np. histaminy)

Działanie nefrotoksyczne

• Jonowe śr.c. wpływają depresyjnie na czynność wydalniczą nerek, zwłaszcza w okresie rozwojowym.

• Po donaczyniowm podaniu śr.c. - zwłaszcza bezpośrednio do tętnicy nerkowej pojawia się proteinuria. Jest to tak zwany osmotyczny zespół nerczycowy i wywołany jest wysoką koncentracją silnie osmotycznie czynnych związków w kanalikach proksymalnych nefronu. Powodują one brak resorbcji zwrotnej substancji białkowych, które uległy filtracji w kłębuszku.

Czynniki zwiększające ryzyko uszkodzenia nerek

• Odwodnienie pacjenta

• Podanie więcej niż 2-3ml/kg ś.r. Jonowego lub 5ml/kg ś.r. Niejonowego

• Choroby nerek w wywiadzie,leki nefrotoksyczne

• Cukrzyca

• Paraproteinurie

• Choroby układu krążenia, nadciśnienie

• Hiperurykemia i używanie leków moczopędnych

Wpływ na tarczycę

• Wolne cząsteczki jodu mogące stanowić zanieczyszczenie śr.c. wpływają hamująco na syntezę hormonów tarczycy

• w wolu guzkowym komórki autonomiczne produkują po otrzymaniu jonów jodu hormony tarczycy w sposób niekontrolowany

Wpływ na inne narządy

• Reakcje bólowe spowodowane przez:

• osmolalność

• chemotoksyczność

• uwalnianie substancji neurowazoaktywnych

• zmiana pH i poziomu elektrolitów

• poszerzenie naczyń przez reakcję wazodylatacyjną i hiperwolemię

• hipoksja i ischemia

Wskazania do stosowania niejonowych środków cieniujących

• Dzieci

• Dorośli powyżej 60 roku życia

• Nadwrażliwość na jonowe śr.c.

• Niewydolność wątroby i nerek

• Ostra i przewlekła niewydolność krążenia

• Astma i rozedma płuc

• Cukrzyca

• Drgawki o etiologii mózgowej

• Jaskra

• Choroby tarczycy (wole i nadczynność)

• Paraproteinurie

• Alergie

Wskazania wynikające z techniki badania

• użycie większej ilości śr.c. niż 2 ml/kg. c.c. w krótkim czasie

• badania arteriograficzne

• badania angio-TK

• flebografia

Najważniejsze interakcje

• Niepożądane działania uboczne mogą nasilać:

• blokery kanału wapniowego

• neuroleptyki

• biguanidy

• leki nefrotoksyczne

Środki kontrastowe w ultrasonografii

I generacja środków kontrastowych

• środki jednego przejścia (wzmocnienie trwa kilkadziesiąt sekund) : Albunex i Echovist.

• Zastosowanie:

• diagnostyka wad serca:

• ubytków przegrody międzyprzedsionkowej i międzykomorowej.

• niedomykalność zastawki trójdzielnej

• serce jednokomorowe

• atrezja zastawki trójdzielnej

• tetralogia Fallota.

II generacja środków kontrastowych

• wzmocnienie echogeniczności na okres kilku minut : Levovist, EchoGen

• utrzymują one swoje właściwości kontrastujące po przejściu przez płuca.

• problemem są objawy uboczne - zawroty głowy, zmiany w zapisie ekg, i zaburzenia hemodynamiczne.

III generacja środków kontrastowych

• mikropęcherzyki gazu otoczone fosfolipidami

• długi okres półtrwania

• zależne od perfuzji wzmocnienie skali szarości.

Środki kontrastowe w MR

Środki kontrastowe stosowane w obrazowaniu metodą rezonansu magnetycznego

• Zasada działania : zmiana intensywności sygnału MR różnych tkanek przez substancje paramagnetyczne lub superparamagnetycznych, skracające czasy relaksacji

• Optymalny kontrast paramagnetyczny powinien skracać czas T1. Krótki czas T1 to silniejszy sygnał MR i jasne pole obrazu.

Dlaczego?

• Zalety stosowania śr.k. w MR :

• Poprawa możliwości diagnostycznych

• Uzyskanie większej czułości metody i większej specyficzności

• Lepsza charakterystyka tkanek

• Redukcja artefaktów

Obecnie stosowane preparaty

• Związki gadolinu (Gd - pierwiastek ziem rzadkich, należący do lantanowców) : Magnevist, Omniscan, Dotarem, ProHance.

• jonowe np. Magnevist

• niejonowe np. Omniscan.

15

---