Kilka pomysłów na uczenie interpunkcji.
Gdzie postawić przecinek? To bolączka nie tylko ucznia w szkole podstawowej. Wielu stawia przecinki „na wyczucie”. Ale czy to dobry sposób?
Naukę interpunkcji traktuję z wielką powagą już od klasy czwartej. Jestem do tego zmuszona, gdyż uczniowie często mają kłopot z zaznaczaniem granicy zdania. Piszą, piszą i piszą, ale bez kropek i przecinków (tzw. potok słowny). Wówczas oprócz tego, że oczywiście nanoszę poprawki na ich tekstach, przygotowuję odpowiednie ćwiczenia. Zapisuję na tablicy ich teksty, aby były im bliskie, ale bez kropek, przecinków i wielkiej litery. Wspólnie omawiamy wypowiedzenia i ustalamy zapis. Każdy uczeń ma możliwość przeanalizowania zdania i zaznaczenia poprawek. Wykorzystujemy do tego kolorową kredę, a w zeszytach kolorowe długopisy i cienkopisy. Nazywamy te lekcje „zabawą w nauczyciela”. Dzieci czują się ważne i bardzo się starają. Zawsze w wypowiedzeniach zaznaczamy orzeczenia i ciągle analizujemy zdanie jako logiczną całość.
Kolejnym etapem jest samodzielnie wyznaczanie granicy zdania w kartach pracy. Przygotowuję krótsze lub dłuższe wypowiedzi, ale z pominięciem wielkiej litery i znaków interpunkcyjnych. Każde dziecko jest teraz nauczycielem i poprawia teksty. Ilość wykonywanych kart pracy jest uzależniona od stopnia opanowania tych umiejętności. Aby zadania wykonywało się uczniom z przyjemnością odpowiednio dobieram teksty - zgodne z ich zainteresowaniami i zawierające żartobliwe wątki (Zał. 1.)
Kolejnym etapem pracy z interpunkcją jest omówienie budowy zdania pojedynczego i złożonego. Do tych wiadomości dokładam znajomość dwóch rymowanek (Zał. 2.), zawierających spójniki, przed którymi stawia się przecinki i nie. Każdy uczeń musi zaliczyć znajomość tych wierszyków. Z relacji moich byłych uczniów wiem, że rymowanki służą im i gimnazjum, i w liceum.
Gdy uczniowie posiadają wiedzę, przystępuję do ćwiczeń. Dysponuję licznymi kartami pracy (Zał. 3. i 4.), które systematycznie przygotowywałam, aby zapewnić uczniom nowe i atrakcyjne zadania. Ćwiczenie polega przede wszystkim na uzupełnianiu zdań przecinkami. Zawsze zdanie jest analizowane i podaje się obowiązującą zasadę. Uczniowie po kolei omawiają wypowiedzenia i proponują swoją wersję. Karty zawierają około 30 zdań. Dzięki ilości wypełnianych kart oraz systematyczności ćwiczeń uczniowie na tyle dobrze opanowują umiejętność stawiania przecinków, że we własnych pracach pisemnych robią to automatycznie. Mają bowiem wypracowany odruch.
Oprócz lekcji ćwiczących stawianie przecinków w zdaniach są także zajęcia na temat interpunkcji „inaczej”. Mam na myśli poznawanie i wykorzystywanie różnych znaków interpunkcyjnych oraz ich funkcję w tekście. Dzięki tym lekcjom uczniowie tworzą np. atrakcyjne i żywe dialogi, narracja w opowiadaniach jest urozmaicona, a gdy w wierszu interpunkcję się pominie, trzeba na odbiorcę oddziaływać za pomocą innych środków ekspresji.
Załącznik 1.
Podziel wypowiedź na zdania, wstaw kropki, wielkie litery i przecinki.
diabeł stworzył magiczne lustro które zostało rozbite przez uczniów kawałek szkła wpadł Kayowi do oka i jego serce zamieniło się w sopel lodu Królowa Śniegu przejeżdżała swoimi saniami i Kay przyczepił swoje sanki do jej Gerda poszukiwała Kaya po drodze spotkała wielu przyjaciół ale nikt nie widział Kaya Królowa kazała ułożyć chłopcu hasło ale on nie mógł tego zrobić wtedy Gerda mu pomogła w końcu Kay ułożył układankę i wrócili do domu
Załącznik 2.
Kiedy stawiamy przecinek?
Przed: że, aby, jeśli, iż,
Bo, albowiem, więc, ponieważ,
Znaczek zrób, przecinek pisz,
A opuścić się go nie waż.
To nie taka trudna rzecz,
Pisz przecinki mój kolego,
Przed: jeżeli, ale, lecz,
Kiedy, który, gdyż, dlatego.
Kiedy nie stawiamy przecinka?
Wszyscy wykształceni ludzie
Bez przecinka piszą zdanie
Ze spójnikiem: i - bądź - albo -
Oraz - lub - ni - ani.
Załącznik 3.
WSTAW PRZECINKI, GDZIE TO KONIECZNE.
Zeszłam niżej aż zobaczyłam światło.
Gdy spojrzałam jakie ma kły odpłynęłam spanikowana.
Nastał świt wróciliśmy do łodzi.
Kiedy wyszliśmy z łodzi postanowiliśmy zwiedzić teren.
Już wiem jak wygląda nasz piękny ocean.
Rekin robił co chciał.
Niestety musieliśmy już wyjeżdżać.
Zobaczyliśmy niedźwiedzie polarne były ogromne.
Jak nam się od razu wydawało zdołała uciec.
Kiedy dotarliśmy była noc.
Porwali nas myśląc że jeśli zostanę ich wodzem będę im zsyłał dary z nieba.
Gdy wyszliśmy na brzeg nasze szczęście się skończyło.
Kiedy wypłynęliśmy na ląd byłem zdezorientowany nie wiedziałem gdzie jestem.
Jednego z ludzi który wylewał wodę morze wyrzuciło za burtę.
Pisząc ten list z trudem wspominam ciężkie chwile.
Inne żarłacze ponieważ poczuły krew popłynęły za rybą.
Wstaję wcześnie by obserwować ryby.
Jestem tu kapitanem chociaż nie zachowuję się jak na kapitana przystało.
Zniósł to jednak dzielnie.
Było już późno więc postanowiliśmy wrócić.
Kiedy zobaczyliśmy kapitana jedliśmy śniadanie.
On został ale tak musiało być.
Ujrzałem delfina był taki zabawny.
Nie miałem pojęcia jakie wielkie straty miał mój statek.
Słychać było wielki huk okazało się że wpadliśmy na skałę.
Nie wiedziałem co to było.
Gdy wyciągnęliśmy linę ujrzeliśmy drugiego rekina.
Spojrzałam na niego miał takie smutne oczy.
Robiąc zakupy spotkałem znajomych.
Czy wstawianie przecinków jest takie trudne jak się wydaje?
Opracowała Alicja Szafran
Załącznik 4.
WSTAW PRZECINKI, GDZIE TO KONIECZNE.
Z zaciekawieniem oglądałem meble obrazy tkaniny.
Marta jest moim zdaniem niezwykle uprzejma.
Hej poczekajcie chwilę!
Niestety nie mogę przyjść.
Artur jest pracowity więc uzyskuje dobre oceny.
Agnieszka jest i zdolna i pracowita i koleżeńska.
Albo obejrzę film albo posłucham radia.
Zawodnik biegł wszyscy patrzyli na niego z podziwem.
Kiedy słońce zaszło zrobiło się ciemno.
Myślę więc jestem.
Film który obejrzałem dzisiaj zaciekawił mnie.
Wyzdrowiał ponieważ poddał się skutecznej kuracji.
Uważam że dobrze zrobiłeś.
Zrobię to jeśli ci na tym zależy.
Nie wiem jeszcze czy masz rację.
Powiedz mi co teraz czytasz.
Odkąd więcej się uczę mam lepsze oceny.
Gdy wracałem do domu spotkałem kolegę którego nie widziałem od roku ponieważ wyjechał do Australii.
Chciałbym żebyś mi poradziła gdzie kupić dobry rower.
20. Marzenia senne świadczą o tym że w czasie snu umysł nie odpoczywa ale wciąż tworzy i buduje.
Gdy Zosia oddała sprawdzian z matematyki zorientowała się że wzór który zastosowała nie był właściwy.
Opracowała Alicja Szafran