Traktat amsterdamski
(oficjalnie: Traktat z Amsterdamu zmieniający Traktat o Unii Europejskiej, Traktaty ustanawiające Wspólnoty Europejskie oraz niektóre związane z nimi akty), TA, umowa międzynarodowa parafowana 17 czerwca 1997 r., podpisana 2 października 1997 r. w Amsterdamie. TA wszedł w życie 1 maja 1999 roku.
Traktat amsterdamski w założeniu miał dostosowywać unijne traktaty do planowanego poszerzenia UE oraz zbliżyć Unię do obywateli, jednak konferencja międzyrządowa przygotowująca traktat nie zdołała wypracować dostatecznie daleko idących zmian, w związku z czym postanowiono, że właściwa rewizja traktatów pod kątem przygotowania do akcesji państw Europy Środkowo-Wschodniej przyjęta zostanie w późniejszym terminie (zobacz: Traktat nicejski). Zmiany uzgodnione w Amsterdamie, choć były mniejsze, niż planowano i tak napotkały problemy z ratyfikacją przez państwa członkowskie (w niektórych krajach musiały odbyć się referenda), co spowodowało przesunięcie o 5 miesięcy planowanego początkowo na 1 stycznia 1999 r. terminu wejścia w życie traktatu.
Najważniejsze postanowienia traktatu
Wprowadzenie możliwości uchwalenia sankcji dla państwa członkowskiego naruszającego zasady demokracji; przepisy te uchwalono z myślą o przyszłych członkach - państwach postkomunistycznych, okazało się jednak, że Unia była blisko skorzystania z tych zapisów w odniesieniu do kraju z ponad 40-letnią demokracją - Austrii (chodziło o utworzenie rządu z udziałem FPÖ Jörga Haidera).
Wprowadzenie procedury wzmocnionej współpracy - większość państw członkowskich mogła zadecydować o nawiązaniu bliższej współpracy z wykorzystaniem struktur unijnych, pod warunkiem spełnienia kilku ograniczeń, m.in. otwartości takiej współpracy dla wszystkich państw członkowskich. Jak dotąd ani razu nie wykorzystano tej procedury.
Wzmocnienie prerogatyw Trybunału Sprawiedliwości - może on odtąd rozpatrywać sprawy związane z polityką wizową, azylową, migracyjną oraz ze swobodnym przepływem osób. Kwestie te zostały przeniesione z III filaru UE (tytuł VI TUE) do I filaru (TWE); tym samym zmieniono nazwę III filaru na "Współpraca policyjna i sądowa w sprawach karnych".
Wprowadzenie koordynacji polityki zatrudnieniowej; utworzono Komitet ds. Zatrudnienia.
Uproszczenie traktatów założycielskich. Wprowadzenie jednolitej liczbowej numeracji TWE i TUE.
CELE UE- ARTYKUŁ B TRAKTATU AMSTERDAMSKIEGO
Wspieranie postępu gospodarczego, społecznego i wysokiego poziomu zatrudnienia oraz osiąganie trwałego i zrównoważonego rozwoju, w szczególności poprzez stworzenie obszaru pozbawionego granic wewnętrznych, wzmacnianie spójności ekonomicznej i społecznej oraz ustanawianie unii gospodarczej i walutowej, docelowo ze wspólną walutą zgodnie z postanowieniami niniejszego Traktatu
Potwierdzenie swojej tożsamości na arenie międzynarodowej, w szczególności poprzez realizację wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa, obejmującej ostatecznie ukształtowanie wspólnej polityki obronnej, mogącej doprowadzić do wspólnej obrony, zgodnie z postanowieniami Artykułu J.7.
Wzmacnianie obrony praw i interesów obywateli Państw członkowskich, poprzez wprowadzenie obywatelstwa Unii
Zachowanie i utrzymanie Unii jako obszaru swobód, bezpieczeństwa i sprawiedliwości, w którym swobodny przepływ osób zostaje zapewniony w połączeniu z właściwymi środkami w odniesieniu do kontroli granic zewnętrznych, azylu, emigracji oraz zapobiegania i zwalczania przestępczości
Pełne zachowanie i rozbudowanie acquis communautaire (dostosowanie polskiego prawa do prawa UE), tak by móc określać w jakim stopniu polityki i formy współpracy wprowadzone tym Traktatem wymagają skorygowania celem zapewnienia efektywności funkcjonowania mechanizmów i instytucji Wspólnoty
UNIA EUROPEJSKA A PAŃSTWA CZŁONKOWSKIE
Zasada współpracy państw członkowskich ze Wspólnotami i ich organami
Powinność lojalności dotyczy wszystkich podmiotów tworzących organizację, a więc i państw członkowskich i organów Wspólnot
Państwa powinny ułatwiać osiąganie celów Wspólnoty
Autonomia Wspólnot nie ma charakteru absolutnego. Państwa decydują m.in. o obsadzie personalnej większości głównych organów wspólnotowych
Wspólnoty powinny uwzględniać zasady konstytucyjne i elementarne interesy państw członkowskich
Zdolność do działania międzynarodowych państw członkowskich została znaczenie zredukowana, podobnie jak zdolność do działania w innych zintegrowanych zakresach np.: w zakresie prawa gospodarczego. Jednak państwa członkowskie pozostają suwerennymi państwami
Podział kompetencji między państwem członkowskich a Wspólnotą reguluje zasady subsydiarności
Stowarzyszenie z unią
Umowy stowarzyszeniowe określają szczególne i preferencyjne stosunki z państwem trzecim, wykraczające poza zwykłe umowy handlowe. Możemy wyróżnić trzy modalności stowarzyszenia:
Stowarzyszenie adhezyjne prowadzące do pełnego członkowstwa (np.: Układ Europejski-umowa z Polską z 16.12.191r.)
Stowarzyszenie wolnego handlu, nie kończące się akcesją
Stowarzyszenie rozwojowe, celem którego jest popieranie wzrostu gospodarczego i społecznego państw afrykańskich, karaibskich i strefy Pacyfiku. (Konwencje z Lome).
Stowarzyszenia dysponują własnymi instytucjami wykonującymi postanowieniami umowy, np.: Układ Europejski przewiduje istnienie:
Rady stowarzyszenia
Komitety Sto
Parlamentarnego Komitetu Sto
Kolegium arbitrów
Przystąpienie do Unii
Każde państwo europejskie może ubiegać się o status członka Unii. Swój wniosek składa do Rady, która działa jednomyślnie po zasięgnięciu opinii Komisji i po otrzymaniu zgody Parlamentu Europejskiego podjęta bezwzględną większość głosów
Warunki przyjęcia i dostosowanie się do traktatów, na których opiera się Unia będą przedmiotem mowy pomiędzy państwami członkowskimi a państwem ubiegającymi się o członkowstwo
Członkowstwo nie dojdzie do skutku jeśli umowa nie zostanie ratyfikowana chociażby przez jedno państwo członkowskie
Inne organizacje Unii
Organizacja Współpracy Gospodarczej I Rozwoju OECD wspiera wzrost gospodarczy
Unia Zachodnioeuropejska UZE. Do jej głównych zadań należą: koordynacja polityki obronnej i kontrola uzbrojeń. Powstała na podstawie Traktatu Brukselskiego z 1948r. traktat ten zmieniono w 1954r. porozumieniem paryskim, które obowiązywało państwa członkowskie do przyznania wsparcia w opieraniu się o polityce agresji
Rada Europy powstała w 1949r. w Strasburgu 04.11.1950r.. rada uchwaliła Europejska Konwencje o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych wolności
Europejska Stowarzyszenie Wolnego Handlu (EFTA) z siedzibą w Genewie powstało w 1960r. pozostają w nim kraje nie będące członkami Unii np. Norwegia
OBWE. Istnieje od 1994r. wcześniej KBWE konwencja bezpieczeństwa i współpracy w Europie. Zadania zostały podzielona na „trzy koszyki”:
Utrzymanie pokoju
Współpraca gospodarcza
Prawa człowieka