Finanse publiczne zagadnienia (19 stron)


1. Zdefiniuj pojęcie finansów publicznych

Finanse publiczne to ogól zjawisk i procesów związanych z powstawaniem i rozdysponowa­niem publicznych środków pieniężnych zapewniających funkcjonowanie sektora publicz­nego. Obejmują w szczególności takie procesy, jak:

2. Czym różni się współczesna nauka finansów publicznych od klasycznej nauki skar­bowości?

Klasyczna nauka o finansach publicznych (nauka skarbowości) bada zjawiska i procesy związane z tworzeniem funduszy publicznych, w szczególności takich jak: budżet państwa, budżety samorządowe, fundusze ubezpieczeń społecznych, inne fundusze publiczne.

Nowoczesna nauka o finansach publicznych nie ogranicza się do badania gospodarki fundu­szami publicznymi, lecz wyjaśnia treść ekonomiczną i społeczną funduszy publicznych, stara się uchwycić związki przyczynowo-skutkowe między gromadzeniem pieniężnych środków publicznych a procesami gospodarowania, procesami społecznymi i politycznymi. Wyniki badań i analiz prowadzonych przez naukę o finansach publicznych mają więc podstawowe znaczenie dla funkcjonowania społeczeństwa, gospodarki i państwa.

3. Scharakteryzuj dobra publiczne sensu stricto

Dobra publiczne sensu stricto to dobra publiczne, które są finansowane z funduszy publicz­nych, inaczej klasyczne dobra publiczne. Są to tylko te dobra, które z przyczyn naturalnych (cechy fizyczne) mogą służyć zbiorowości lokalnej lub całemu społeczeństwu. Dobra te są konsumowane egalitarnie przez wszystkich członków danej zbiorowości. Korzyści z używa­nia czystego dobra publicznego są niepodzielne, nie można wyodrębnić części tego rodzaju dobra i przypisać go jednostce. Do tych dóbr należą: powietrze, rzeki, jeziora, autostrady, bezpieczeństwo zewnętrzne, budynki administracji publicznej.

4. Scharakteryzuj dobra publiczne sensu largo

Dobra publiczne sensu largo obejmują klasyczne dobra publiczne oraz dobra społeczne.

5. Scharakteryzuj dobra społeczne

Dobra społeczne to takie dobra, które ze względów fizycznych mogą być dobrami prywat­nymi, ale na skutek prowadzonej przez władze polityki społecznej są dostępne dla każdego obywatela (ochrona zdrowia, edukacja). Dobra społeczne są finansowane z funduszy pu­blicznych. Nie wyklucza to częściowej partycypacji osób (obywateli) w finansowaniu dóbr społecznych.

6. Scharakteryzuj efekt moral hazard

Efekt moral hazard to podejmowanie nieuzasadnionego ryzyka mając nadzieję, że państwo rozwiąże nasze problemy jeśli nam się coś nie uda.

7. Scharakteryzuj efekt free rider

Efekt free rider polega na istnieniu psychologicznej skłonności do korzystania z dóbr, cha­rakteryzujących się niewielką podzielnością korzyści wynikających z ich korzystania bez płacenia za nie.

8. Scharakteryzuj efekty zewnętrzne

Efekty zewnętrzne to takie efekty funkcjonowania przedsiębiorstw, które są przerzucane na podmioty otoczenia, np. oddziaływanie na środowisko przyrodnicze.

9. Scharakteryzuj dorobek szkoły merkantylistów

Merkantyliści preferowali gospodarkę krajową i uważali, że należy ją chronić m.in. za po­mocą systemu podatków i ceł. Szczególne miejsce w polityce merkantylistycznej zajmuje kolbertyzm (nazwa pochodzi od J.B. Colberta). Wśród licznych zasług Colberta dla gospo­darki Francji należy wymienić standaryzację prawa regulującego system podatkowy, celny, administracyjny.

10. Scharakteryzuj dorobek szkoły kameralistów

Myśl kameralistów, wyrażona zwłaszcza w dziełach J.G.H. Justiego (1705-1771), przypisy­wała duże znaczenie gospodarce państwa. Sprowadzało się to nie tylko do polityki protekcjo­nistycznej, realizowanej za pomocą instrumentów finansowych, lecz także do wykorzysty­wania podatków w funkcji interwencyjnej. Kameraliści dostrzegali wyraźny związek między fiskalną aktywnością państwa a dobrobytem społecznym. Kameraliści zalecali pobieranie podatków nie tam, gdzie można, lecz tam, gdzie trzeba. Zasługą kameralistów jest także to, że po raz pierwszy postawili kwestię granic wydatków publicznych, a więc i pośrednio granic opodatkowania. Ich zdaniem, budowanie budżetu państwa powinno rozpoczynać się od po­trzeb państwa, czyli od wydatków, do których należy dostosować dochody.

11. Scharakteryzuj dorobek szkoły fizjokratów

W okresie fizjokratyzmu dominował pogląd, że jedynym źródłem bogactwa i dochodu czy­stego jest rolnictwo, a ściślej ziemia; jedynie praca w rolnictwie ma charakter produkcyjny. Konsekwencją takiego rozumowania gospodarki była koncepcja podatku jedynego, który powinni płacić wyłącznie właściciele ziemscy. Ich zdaniem zamykanie granic jest przyczyną ubożenia społeczeństwa. Nie zabraniano więc wywozu towarów, dbano jednak, by bilans handlowy był dodatni.

12. Scharakteryzuj dorobek szkoły ortodoksyjnych fiskalistów

W świetle doktryny ortodoksyjnej, budżet państwa powinien być bezwzględnie zrównowa­żony i stale zrównoważony. Inne zalecenia ortodoksyjnej teorii finansów dotyczą przezna­czania zaciągniętych pożyczek. Jeżeli już nie da się uniknąć deficytu budżetowego, musi on być bezwzględnie przeznaczony na finansowanie rozwoju gospodarki. Ortodoksyjny fiska­lizm wyklucza możliwość wykorzystania podatków do innych celów niż fiskalne. Konse­kwencją powyższych założeń jest brak odpowiedzialności państwa za pełne wykorzystanie zdolności wytwórczych, w tym także odpowiedzialności za bezrobocie. Realizacja tych ce­lów wymaga przecież wysokich wydatków, a to albo zwiększałoby budżet i podatki, albo zmuszało do zaciągania pożyczek sankcjonujących deficyt budżetowy.

13. Scharakteryzuj dorobek niemieckiej szkoły historycznej

Dla Niemiec polityka wolnego handlu była zagrożeniem, stąd pojawiły się silne tendencje protekcjonistyczne, które znalazły teoretyczną podbudowę. W Niemczech, odrzucających zasady ekonomii klasycznej, podkreślano rolę państwa, które powinno - między innymi przez politykę protekcjonistyczną - zapewnić krajowi warunki do akumulacji kapitału i osią­gania zysków.

Poglądy niemieckiej szkoły historycznej:

  1. działalność państwa nie tylko przyczynia się do odtworzenia funduszy publicznych, lecz także prowadzi do powstania nadwyżki, która powracając do gospodarki powo­duje akumulację nowych kapitałów

  2. wraz z rozwojem społecznym władze publiczne (zwłaszcza państwo) zgłaszają popyt na coraz większe dochody, stanowiące skutek rosnących wydatków (prawo wzrasta­jących wydatków publicznych, zwane prawem Wagnera)

  3. prawo narastającego oporu wobec podatków Wilhelma von Gerloffa - wzrost wydat­ków publicznych nieuchronnie prowadzi do wzrostu podatków, a to z kolei staje się podstawą indywidualnego i zorganizowanego oporu podatników przed rosnącymi po­datkami.

14. Scharakteryzuj dorobek szkoły nowych konserwatystów fiskalnych

Główne założenia nowego konserwatyzmu fiskalnego:

  1. bezwzględnie zrównoważony budżet i to w okresie roku fiskalnego, a nie w okresie cy­klu koniunkturalnego

  2. zdecydowane ograniczenie skali redystrybucji PKB przez system finansów publicz­nych, gdyż powoduje to tzw. efekt wypychania prywatnych zasobów gospodarczych poza obieg stricte gospodarczy, a więc nieprodukcyjne ich wykorzystanie

  3. konsekwencją powyższego jest powrót do koncepcji jak najmniejszego budżetu pań­stwa przez cięcia w wydatkach nie tylko gospodarczych, lecz także socjalnych

  4. skutkiem tego będzie zmniejszenie ciężarów podatkowych, co oznacza powrót do kon­cepcji jak najniższych podatków

  5. z kolei zmniejszenie podatków zbliży politykę podatkową do paradygmatu konserwaty­zmu fiskalnego - podatku neutralnego względem gospodarki

  6. wszystkie te działania powinny doprowadzić do radykalnego zmniejszenia długu pu­blicznego, który według nowego konserwatyzmu fiskalnego stał się uosobieniem wszelkiego zła tak w wymiarze ekonomicznym, jak i etycznym (obciążenie przy­szłych pokoleń długami obecnej generacji).

15. Scharakteryzuj dorobek A.H. Hansena

Alvin Harvey Hansen (1887-1975)- uważał, że równowaga budżetowa nie może być celem samym w sobie, że powinna być traktowana jako jeden z elementów funkcjonowania ogól­nego mechanizmu gospodarki rynkowej. Stąd też Hansen zalecał takie finansowanie wydat­ków rządowych, aby gospodarka powróciła do równowagi, aby nastąpił powrót do pełnego wykorzystania zdolności wytwórczych i likwidacji bezrobocia. Cele te można osiągnąć sto­sując jedną z czterech metod finansowania wydatków rządowych, przy czym państwo po­winno działać według następującego scenariusza:

  1. zaciągać kredyty w bankach handlowych podczas depresji

  2. zaciągnięte kredyty bankowe dadzą gospodarce silny impuls rozwojowy, wyrażający się wzrostem dochodu narodowego oraz wzrostem oszczędności

  3. w chwili przywrócenia równowagi w gospodarce oraz osiągnięcia stanu pełnego zatrud­nienia, wydatki publiczne powinny być finansowane z progresywnych podat­ków dochodowych

  4. w przypadku pełnego zatrudnienia i wzrostu płac w gospodarce możliwe jest pojawie­nie się silnej presji inflacyjnej. W takiej sytuacji zalecał hamowanie inflacji przez sto­sowanie podatków od konsumpcji

Konsekwencją poglądów Hansena na kwestie równowagi budżetowej, długu publicznego i wydatków publicznych w okresie depresji jest koncepcja sporządzania dwóch odrębnych budżetów: operacyjnego i kapitałowego. Budżet operacyjny jest związany z realizacją bieżą­cych zadań publicznych, wzrastających zwłaszcza w okresie depresji, np. w związku z zasił­kami dla bezrobotnych. Istota budżetu kapitałowego polega na opracowywaniu planu wydat­ków długoterminowych tak, aby zapewnić niezbędne środki pieniężne na realizowane przez państwo zadania (inwestycje).

16. Scharakteryzuj dorobek A. Lernera

Lerner zaleca wzrost wydatków publicznych wtedy, gdy wydatki prywatne są niewystarcza­jące do zapewnienia pełnego zatrudnienia, oraz zastosowanie progresywnych podatków wtedy, gdy nadmierny wzrost wydatków globalnych grozi wywołaniem zjawisk inflacyjnych. Kwestionował on poglądy ortodoksyjnych fiskalistów i liberalnych finansistów. Zaleca sto­sowanie wszelkich środków polityki finansowej państwa, byleby tylko były skuteczne, stąd właśnie nazwa „finanse funkcjonalne”. Do środków tych zalicza Lerner nie tylko podatki i wydatki publiczne, lecz także zaciąganie i spłatę długów oraz emisję pieniądza i wycofywa­nie go z obiegu.

17. Scharakteryzuj dorobek J.M. Buchanana

  1. koncepcje organiczne - w teorii organicznej instytucja państwa jest integralnym ele­mentem społeczeństwa. Jeśli tak, to państwo działa - głównie przez wydatki - w imieniu i na rzecz całego społeczeństwa. Podstawowym kryterium wydatków pu­blicznych powinno być maksymalizowanie społecznej użyteczności lub ogólnego do­brobytu. Kluczowym elementem teorii finansów publicznych opartej na teorii orga­nicznej państwa jest przekonanie, że przez finanse publiczne rząd może zwiększyć użyteczność pieniężnych środków publicznych. Ma to się odbywać przez takie kształtowanie dochodów publicznych, głównie z podatków, oraz takie alokowanie środków budżetowych, aby korzyści odniesione przez społeczeństwo z wydatkowania publicznego przekroczyły negatywne skutki ciężarów podatkowych

  2. koncepcje indywidualistyczne - w teorii indywidualistycznej państwo i poszcze­gólni obywatele są antagonistycznymi stronami. Stąd też działalność państwa prowa­dzi - w wyniku ingerencji podatkowej - do zmiany użyteczności dochodów osią­gniętych przez obywateli. Jeśli tak, to aby nie deformować tych proporcji, państwo powinno rozkładać ciężary podatkowe adekwatnie do ich użyteczności. Występowa­nie idealnej równowagi między ciężarem podatkowym a świadczeniem jest czymś wyjątkowym. Najczęściej między tymi występują różnice: saldo dodatnie lub saldo ujemne; teoretycznie można rozważyć także sytuację, w której występuje saldo ze­rowe. Te trzy salda są podstawą wyróżnienia przez Buchanana trzech następujących systemów fiskalnych:

    1. system pogłębiający nierównomierny podział dochodów w społeczeństwie - osoby o niskich dochodach mają saldo dodatnie, a o wysokich dochodach mają saldo ujemne

    2. system neutralny - grupy społeczne mają saldo zerowe- ile płacą tyle dostają

    3. system redystrybucyjny - osoby o niskich dochodach mają saldo ujemne, a o wy­sokich dochodach dodatnie

18. Scharakteryzuj funkcję alokacyjną finansów publicznych

Istota funkcji alokacyjnej polega na tym, że finanse publiczne są narzędziem rozmieszczenia części zasobów w gospodarce rynkowej. Skutkiem tego rozmieszczenia przez system finan­sów publicznych jest dostarczanie towarów i usług obywatelom, społecznościom lokalnym oraz całemu społeczeństwu. Ich dostarczanie finansowane jest z funduszy publicznych i na­stępuje w związku z dwojakiego rodzaju zadaniami stawianymi przed państwem:

19. Scharakteryzuj funkcję redystrybucyjną finansów publicznych

Spełniając swoje funkcje państwo musi ponosić wydatki związane z udostępnianiem dóbr publicznych i społecznych. Nie osiągając bezpośrednio swoich dochodów, sięga do docho­dów innych podmiotów, wykorzystując atrybut władzy (ściąga podatki, opłaty).Poprzez sys­tem transferów dochodów odbywa się ich redystrybucja. Funkcja redystrybucyjna polega na korygowaniu dochodów podmiotów gospodarczych ukształtowanych w rezultacie procesów rynkowych.

20. Scharakteryzuj funkcję stabilizacyjną finansów publicznych

Zadaniem finansów publicznych jest wykorzystywanie pieniężnych zasobów publicznych do stabilizowania gospodarki rynkowej przez łagodzenie wahań cyklu koniunkturalnego, czyli hamowanie ekspansji gospodarki w okresie jej nadmiernego wzrostu i pobudzanie aktywno­ści gospodarczej w okresie słabnięcia procesów gospodarczych.

21. Przedstaw cele i instrumenty funkcji stabilizacyjnej finansów publicznych

Stabilizacyjne oddziaływania finansów publicznych mogą być różne. Najczęściej jednak wy­korzystuje się dwie grupy instrumentów: podatki i wydatki. Podatki, które umożliwiają sfi­nansowanie procesów alokacji dóbr publicznych i dóbr społecznych, są narzędziem redystry­bucji dochodów. Ta funkcja podatków może być wykorzystana także do stabilizowania cyklu koniunkturalnego. Podstawowymi środkami oddziaływania na łączny popyt w gospodarce, poziom zatrudnienia, stopę inflacji i stopę procentową są: wielkość dochodów budżetowych, wielkość wydatków budżetowych, saldo budżetu państwa. Wielkość dochodów budżetowych wpływa bezpośrednio na popyt, odgrywając kluczową rolę w przebiegu cyklu koniunktural­nego. Dochody budżetowe (podatki) ograniczają popyt. Jeżeli więc popyt jest nadmierny w stosunku do wielkości produkcji i podaży, co może wywołać inflację, to wzrost obciążeń podatkowych może spowodować zmniejszenie popytu i zneutralizowanie go w budżecie w postaci nadwyżki. Nadwyżka ta może być uruchomiona wówczas, gdy rozwój gospodarki jest ograniczony z powodu zbyt małego popytu. Jednakże nadmierna ekspansja wydatkowa państwa, wywołująca wysoki deficyt budżetowy, przez kreowanie popytu może - przej­ściowo - wywołać inflację. Stąd skala deficytu budżetowego jest jednym z podstawowych kryteriów polityki gospodarczej państwa.

Stabilizacyjna funkcja finansów publicznych przejawia się także w oddziaływaniu docho­dów, wydatków i salda budżetu na: skłonność do oszczędzania, skłonność do inwestowania, poziom stopy procentowej, poziom bezrobocia.

22. Scharakteryzuj automatyczne stabilizatory koniunktury

Automatyczne stabilizatory koniunktury to takie instrumenty polityki ekonomicznej, które samoczynnie pobudzają lub hamują aktywność gospodarki, przyczyniając się do bardziej stabilnego jej wzrostu. Do najczęściej stosowanych należą:

Twórcą automatycznych stabilizatorów koniunktury był A.H. Hansen.

23. Na czym polega paradoks wyborczy?

Zachowanie wyborcy wtedy, gdy występuje on w grupie jest inne niż wtedy, gdy dokonuje on indywidualnego wyboru. Rzecz nie polega tylko na tym, że decyzja wyborcy może być przegłosowana, lecz także na tym, że wyniki ogólne głosowania mogą wypaczać rzeczywiste preferencje wyborców. Zjawisko to zostało określone mianem paradoksu wyborczego. Jest to istotny mankament systemu wyborczego, gdyż stwarza on możliwość manipulowania wyni­kami wyborów przez tendencyjny wybór (zestawienie) rywalizujących ze sobą celów oraz sekwencji głosowania nad nimi. Warto jednak zauważyć, że paradoks wyborczy występuje tylko w przypadku niewielkich grup. Stąd też może on być groźny np. przy głosowaniu albo w małych wspólnotach, albo w małych grupach przedstawicieli. Z paradoksu wyborczego wynika też istotna dla systemu demokratycznego wskazówka, że aby możliwe było respek­towanie zasady woli większości głosujących, aby uniknąć arbitralności wyników głosowania, należy przyjąć taką strukturę preferencji głosujących, aby wynik głosowania był jedno­znaczny.

Przykład paradoksu:

Do wyborów przystępuje

Przedmiotem wyboru są projekty publiczne:

Wyniki wyborów:

Przy porównaniu projektu I z II wygra II, ponieważ dwóch wyborców uważa, że jest lepszy od I. Przy porównaniu projektu II z III wygra II, ponieważ dwóch wyborców uważa, że jest lepszy od III. Przy porównaniu projektu I z III wygra III, ponieważ dwóch wyborców uważa, że jest lepszy od I.

Fakt, że dobór par i sekwencji głosowania ma wpływ na ostateczny rezultat, tzn. że przy da­nym układzie preferencji może zwyciężyć wariant każdego z głosujących, określa się mia­nem paradoksu wyborczego.

24. Przedstaw relacje między pojęciami: finanse publiczne, sektor finansów publicz­nych, sektor publiczny

Finanse publiczne obejmują procesy związane z gromadzeniem środków publicznych oraz ich rozdysponowaniem, a w szczególności:

  1. pobieranie i gromadzenie dochodów

  2. wydatkowanie środków publicznych

  3. finansowanie deficytu

  4. zaciąganie zobowiązań angażujących środki publiczne

  5. zarządzanie środkami publicznymi

  6. zarządzanie długiem publicznym

Sektor finansów publicznych to podmioty realizujące zadania publiczne, w szczególności są to:

  1. organy władzy publicznej, administracji rządowej, kontroli państwowej i ochrony prawa, sądy i trybunały, jednostki samorządu terytorialnego i ich organy oraz związki

  2. jednostki budżetowe, zakłady budżetowe, gospodarstwa pomocnicze jednostek budżeto­wych

  3. fundusze celowe

  4. jednostki badawczo - rozwojowe

  5. samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej itp.

Sektor publiczny to taki sektor gospodarki, który jest finansowany z finansów publicznych.

25. Przedstaw strukturę podmiotową oraz instytucjonalną systemu finansów publicz­nych w Polsce

W przekroju podmiotowym najważniejszymi elementami systemu finansów publicznych są;

  1. władze ustawodawcze szczebla centralnego (parlament) oraz władze szczebla pośred­niego (rady regionalne) i szczebla samorządowego (rady gminne)

  2. władze wykonawcze (rządy, zarządy) wymienionych wyżej szczebli

  3. władze kontrolne działające w imieniu władz stanowiących, których zasięgiem kontroli objęte są wszystkie dziedziny życia gospodarczego i społecznego, które implikują fi­nanse publiczne (NIK i Regionalne Izby Obrachunkowe)

  4. aparat skarbowy (finansowy) zajmujący się na bieżąco realizacją dochodów i wydatków publicznych, ich kontrolą, zarządzaniem budżetem, funduszami ubezpieczeniowymi, itp.

  5. podmioty, które są finansowane z funduszy publicznych (szpitale, szkoły, jednostki: woj­skowe, sądownictwa, policji, administracji publicznej itp.)

W przekroju instytucjonalnym system finansów publicznych tworzą fundusze przyjmujące najczęściej formę:

  1. budżetu państwa

  2. budżetów samorządowych szczebla podstawowego lub wyższego

  3. funduszy ubezpieczeń społecznych

  4. pozostałych funduszy publicznych (celowych) - alternatywne w stosunku do budżetu źródło finansowania zadań państwa, np.: Fundusz Emerytalno - Rentowy, Alimenta­cyjny, Prewencji i Rehabilitacji, Administracyjny, Pracy, Kombatantów, NFOŚiGW, PFRON, FGŚP i in.

  5. fundacji publicznych - wspomagają realizację określonych zadań państwa, mogą wspoma­gać określone instytucje udzielając im pożyczek, np. PAIZ, ARR, AWRSP

26. Przedstaw genezę instytucji budżetu publicznego

Rozwój budżetu państwa jest ściśle związany z rozwojem instytucji państwa. Dla rozwoju instytucji państwa decydujące znaczenie miały:

  1. rozwój stosunków towarowo - pieniężnych

  2. oddzielenie majątku państwa od majątku królewskiego (prywatnego)

  3. rozwój parlamentaryzmu

  4. rozwój socjalnych funkcji państwa

  5. rozwój gospodarczych funkcji państwa

  6. rozwój międzynarodowych stosunków gospodarczych i finansowych

  7. procesy integracyjne zachodzące we współczesnym świecie

Tylko pierwszy z wyżej wymienionych czynników wpłynął na budżet w aspekcie ilościo­wym, pozostałe mają w znacznej części znamiona czynników jakościowych.

27. Wymień oraz scharakteryzuj podstawowe zasady budżetowe

  1. zasada równowagi - wydatki powinny znajdować pokrycie w dochodach, jednak za­sada ta rozumiana dosłownie prawie nigdy nie jest respektowana. Najczęściej wystę­pują odchylenia od stanu równowagi (deficyt lub nadwyżka)

  2. zasada zupełności - wymaga ujęcia w budżecie wszystkich dochodów i wydatków wszystkich jednostek państwowych, obecnie postuluje się całkowite objęcie budżetem dochodów i wydatków administracji państwowej oraz powiązanie na zasadzie wyniku finansowego państwowych podmiotów gospodarczych i zakładów budżetowych

  3. zasada realności - postuluje maksymalną precyzję w planowaniu dochodów i wydat­ków budżetowych

  4. zasada jedności - wszystkie dochody i wydatki państwa powinny być objęte jednym planem - budżetem. W ramach tej zasady wyróżnia się jedność formalną i materialną: jedność formalna budżetu jest osiągana dzięki budowani skonsolidowanego bilansu systemu finansów publicznych, obejmującego budżet władz centralnych i władz tere­nowych. Zasada ta postuluje też, aby budżet był sporządzony w formie jednego do­kumentu, co ułatwia parlamentarną kontrolę budżetu; jedność materialna budżetu oznacza, że dochody tworzące budżet mają przeznaczenie ogólne, tzn. nie są z góry związane z określonymi wydatkami z budżetu

  5. zasada specjalizacji - ma charakter złożony, gdyż wedle niej:

  1. zasada operatywności - wymaga opracowania budżetu w układzie podmiotowym, czyli wskazania zadań w zakresie gromadzenia dochodów oraz realizacji wydatków dla konkretnych podmiotów

  2. zasada przejrzystości - opracowanie budżetu w takim układzie, który pozwala na roz­poznanie procesów zachodzących w obszarze budżetu państwa i łatwą orientację w strukturze dochodów i wydatków

  3. zasad jawności - konieczność prezentowania dochodów i wydatków społeczeństwu, a praktycznie organom przedstawicielskim

  4. zasada gospodarności - racjonalne, oszczędne wydatkowanie środków budżetowych

28. Omów procedurę budżetową w naszym kraju

Rada Ministrów uchwala projekt ustawy budżetowej i wraz z uzasadnieniem przedstawia go Sejmowi w terminie do 30 września roku poprzedzającego rok budżetowy. Budżet państwa jest uchwalany przez parlament w formie ustawy budżetowej, która upoważnia rząd do reali­zacji określonych w ustawie dochodów i wydatków.

29. Omów podstawowe przekroje klasyfikacji dochodów oraz wydatków publicznych

Dochody publiczne dzielimy na:

Wydatki publiczne dzielimy na:

  1. ze względu na funkcje państwa i samorządu, są to takie wydatki, które zaspokajają:

  1. ze względu na związek z ostatecznym wykorzystaniem PKB:

  1. ze względu na kryterium gospodarka krajowa - zagranica:

  1. ze względu na przeznaczenie:

  1. ze względu na możliwość oddziaływania władz publicznych na wydatkowanie środ­ków:

  1. według szczebla wydatkowania:

  1. według kryterium formy funduszu publicznego:

  1. ze względu na podmioty wydatkujące środki publiczne:

30. Przedstaw podstawowe zadania gmin

Ustawa o samorządzie terytorialnym precyzuje zadania własne gminy, które obejmują:

  1. ład przestrzenny, gospodarkę terenową i ochronę środowiska

  2. drogi gminne, ulice, mosty, place oraz organizację ruchu drogowego

  3. wodociągi oraz zaopatrzenie w wodę, kanalizacje, usuwanie śmieci komunalnych, utrzymywanie czystości oraz urządzeń sanitarnych i wysypisk, utylizację odpadów komunalnych, zaopatrzenie w energię elektryczną i cieplną

  4. lokalny transport zbiorowy

  5. ochronę zdrowia

  6. pomoc społeczną, w tym ośrodki i zakłady opiekuńcze

  7. komunalne budownictwo mieszkaniowe

  8. oświatę, w tym szkoły podstawowe, przedszkola i inne placówki oświatowo - wycho­wawcze

  9. kulturę, w tym biblioteki komunalne i inne placówki upowszechniania kultury

  10. kulturę fizyczną, w tym tereny rekreacyjne i urządzenia sportowe

  11. targowiska i hale targowe

  12. zieleń komunalną i zadrzewienie

  13. cmentarze komunalne

  14. porządek publiczny i ochronę przeciwpożarową

  15. utrzymanie gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów admi­nistracyjnych

31. Przedstaw podstawowe zadania powiatów

32. Przedstaw podstawowe zadania województw

1)      Marszałek i jego urząd:

        rozwój regionalny i tworzenie warunków tego rozwoju, tworzenie dogodnych warunków do inwestowania,

        świadczy wysoko wykwalifikowane usługi publiczne(opery, specjalistyczna służba zdrowia.

2)      Wojewoda i jego zarząd:

Wojewoda zatem:

3)      Obywatel u Marszałka i Wojewody może załatwić:

33. Przedstaw podstawowe rodzaje dochodów gmin

Podstawy finansów gmin tworzą:

    1. dochody, które możemy umownie określić jako dochody własne gmin, w skład których wchodzą dochody podatkowe z następujących tytułów:

  1. podatek rolny

  2. podatek od nieruchomości

  3. podatek leśny

  4. podatek od środków transportu

  5. podatek od działalności gospodarczej osób fizycznych, opłacany w formie karty podat­kowej

  6. podatek od spadków i darowizn

  7. podatek od posiadania psów

    1. dochody z tytułu opłat, w skład których wchodzą:

  1. opłata skarbowa

  2. opłaty eksploatacyjne z tytułu korzystania ze środowiska

  3. opłaty lokalne

  4. inne opłaty pobierane na podstawie odrębnych przepisów

    1. udziały w podatkach stanowiących dochód budżetu państwa

    2. dochody uzyskiwane przez jednostki budżetowe gminy

    3. dochody z majątku

    4. subwencja ogólna

    5. subwencja drogowa

    6. dotacje celowe z budżetu państwa na finansowanie zadań własnych gminy

    7. spadki, zapisy, darowizny

    8. wpływy z samoopodatkowania mieszkańców gminy

    9. odsetki od środków utrzymywanych na rachunkach bankowych gminy oraz procenty od lokat wolnych środków

    10. dotacje z funduszy celowych

    11. odsetki od nieterminowo regulowanych należności

    12. dotacje z budżetu państwa na zadania zlecone gminie przez władze administracji pań­stwowej

    13. dywidendy od przedsiębiorstw komunalnych

    14. inne dochody

34. Przedstaw podstawowe rodzaje dochodów powiatów

Dochodami budżetu powiatów są:

  1. udział w wpływach ze stanowiącego dochód budżetu państwa podatku dochodowego od osób fizycznych zamieszkałych na terenie powiatu

  2. subwencja ogólna

  3. dochody powiatowych jednostek budżetowych oraz zakładów budżetowych i gospo­darstw pomocniczych

  4. dotacje celowe z budżetu państwa na realizację zadań służb, inspekcji i straży wymie­nionych w ustawie o samorządzie powiatowym

  5. dotacje celowe z budżetu państwa na zadania z zakresu administracji rządowej wykony­wane przez powiat na podstawie odrębnych ustaw

  6. dotacje celowe z budżetu państwa na finansowanie zadań własnych powiatu, w tym zwłaszcza zadań z zakresu pomocy społecznej

  7. odsetki od środków finansowych powiatu gromadzonych na rachunkach bankowych

35. Przedstaw podstawowe rodzaje dochodów województw

Dochodami trwałymi województw są:

  1. udziały w podatkach stanowiących dochód budżetu państwa

  2. subwencja ogólna

  3. dochody wojewódzkich jednostek budżetowych oraz zakładów budżetowych i gospo­darstw pomocniczych

  4. dotacje celowe z budżetu państwa na zadania z zakresu administracji rządowej wykony­wane przez województwo na podstawie odrębnych przepisów

  5. dotacje celowe z budżetu państwa na finansowanie zadań własnych województwa, w tym zwłaszcza zadań z zakresu pomocy społecznej

  6. odsetki od środków finansowych województwa gromadzonych na rachunkach banko­wych

  7. dochody z majątku województwa

36. Przedstaw algorytm wyliczania wysokości subwencji ogólnej dla gminy

Zasadniczą część subwencji ogólnej stanowi subwencja wyrównawcza dla gmin, których sytuacja dochodowa odbiega od przeciętnej krajowej. Pozostała część subwencji ogólnej jest rozdzielana na wszystkie gminy proporcjonalnie do liczby mieszkańców. Subwencję wyrów­nawczą wylicza się według następującego wzoru:

0x01 graphic

gdzie: S - subwencja wyrównawcza, L - liczba mieszkańców gminy, P - wskaźnik docho­dów podatkowych na jednego mieszkańca w gminie, d - planowane dochody budżetu pań­stwa w pierwszym półroczu roku bazowego, D - zrealizowane dochody budżetu państwa w pierwszym półroczu roku bazowego.

Subwencję ogólną można dzielić na dwie części: zadania oświatowe i pozostałe zadania. Subwencja na zadania oświatowe nie może być niższa niż 6,6% planowanych dochodów bu­dżetu państwa. Gminy, których wskaźnik G jest większy niż 150% wskaźnika P, dokonują wpłat z przeznaczeniem na zwiększenie subwencji ogólnej. Wpłaty oblicza się ze wzoru:

0x01 graphic
, gdzie: W - kwota rocznej wpłaty, L - liczba mieszkańców gminy, 0x01 graphic
- wskaź­nik określający dla roku bazowego relację planowanych dochodów zrealizowanych w pierw­szym półroczu, dzielony przez kwotę, która ustalana jest w zależności od wzajemnych relacji między G i P.

37. Przedstaw algorytm wyliczania wysokości subwencji ogólnej dla powiatu

Subwencja ogólna składa się z trzech części:

  1. oświatowa

  2. drogowa - wysokość subwencji drogowej stanowi 60% kwoty ustalonej na podstawie ustawy o finansowaniu dróg publicznych. Od tej kwoty odlicza się 10% na rezerwę przeznaczoną na inwestycje

  3. wyrównawcza - otrzymuje ją powiat, w którym wskaźnik podstawowych dochodów po­datkowych na jednego mieszkańca - wskaźnik S - jest mniejszy od wskaźnika 0x01 graphic
    . Wskaźnik S dla danego powiatu oblicza się dzieląc kwotę planowanych na dany rok budżetowy dla tego powiatu dochodów z tytułu udziału we wpłatach z PIT, stanowią­cych dochód budżetu państwa, przez liczbę mieszkańców powiatu. Wskaźnik 0x01 graphic
    jest najwyższym wskaźnikiem S. Wysokość subwencji wyrównawczej oblicza się mnożąc 85% różnicy między wskaźnikiem S dla danego powiatu i wskaźnikiem 0x01 graphic
    przez liczbę mieszkańców powiatu.

38. Przedstaw algorytm wyliczania wysokości subwencji ogólnej dla województwa

Subwencja ogólna składa się z trzech części:

  1. oświatowa

  2. drogowa - tak samo jak w przypadku powiatów

  3. wyrównawcza - otrzymuje ją województwo, w którym wskaźnik podstawowych docho­dów podatkowych na jednego mieszkańca - wskaźnik W - jest mniejszy od wskaźnika 0x01 graphic
    . Wskaźnik w dla danego województwa oblicza się dzieląc kwotę plano­wanych na dany rok budżetowy dla tego województwa dochodów przez liczbę mieszkańców województwa. Wskaźnik 0x01 graphic
    jest najwyższym wskaźnikiem W. Wyso­kość subwencji wyrównawczej oblicza się mnożąc 70% różnicy między wskaźnikiem 0x01 graphic
    dla danego województwa i wskaźnikiem W przez liczbę mieszkańców wojewódz­twa

39. Przedstaw pojęcie, przesłanki tworzenia, funkcje oraz główne cechy instytucji fun­duszu celowego

Fundusz celowy - utworzona na mocy aktu prawnego wysokiej rangi (najczęściej ustawy) forma organizacyjna, służąca organom władz publicznych do gromadzenia środków pienięż­nych ze ściśle określonych źródeł. Zgromadzone środki pieniężne muszą być przeznaczone na precyzyjnie określone cele.

Przesłanki tworzenia:

Fundusze celowe tworzone są w celu zapewnienia źródeł finansowania wybranych dziedzin działalności

Cechy funduszu celowego:

  1. powstanie funduszu celowego oznacza wyodrębnienie organizacyjne i/lub finansowe części pieniężnych środków publicznych z ogółu środków publicznych. Skutkiem wyodrębnienia środków w postaci funduszu celowego jest zapewnienie źródeł finan­sowania wybranej dziedziny działalności

  2. wraz z utworzeniem funduszu oraz określeniem źródeł jego dochodów i celów, które mogą być z tego funduszu finansowane, następuje związanie części środków publicz­nych z wyznaczonymi zadaniami. Powoduje to ograniczenie swobody alokacji środ­ków publicznych, które są dostępne dla władz publicznych w danym okresie

  3. wydzielenie pewnych dochodów i powiązanie ich z określonymi zadaniami prowadzi do podniesienia rangi tych zadań wśród wszystkich obowiązków władz publicznych

  4. cele finansowane z pozabudżetowych funduszy publicznych mają zapewnioną cią­głość finansowania

  5. zasady gospodarki publicznymi funduszami celowymi umożliwiają kumulację nie wyko­rzystanych w danym roku fiskalnym środków

Funkcje funduszy celowych:

  1. funkcja alokacji środków publicznych - przez fundusze celowe dokonywana jest aloka­cja zasobów gospodarczych i w przypadku tej alokacji stosowany jest mecha­nizm administracyjny

  2. funkcja redystrybucji dochodów w gospodarce i społeczeństwie - w wyniku działalno­ści funduszy następuje ingerencja w dochody osób i podmiotów gospodar­czych, co w konsekwencji powoduje zmiany w proporcjach wykorzystania dochodu narodowego

  3. funkcja mobilizacji środków publicznych - fundusze celowe mogą sprzyjać powiększa­niu środków publicznych, zwłaszcza wtedy, gdy zwiększanie to nie jest możliwe ani wskazane przy użyciu tradycyjnych instrumentów fiskalnych

40. Wymień i krótko omów działające w Polsce fundusze celowe

W 1999 roku istniały w Polsce następujące państwowe fundusze celowe:

  1. Fundusz Ubezpieczeń Społecznych - czerpie dochody ze składek z tytułu ubezpie­czeń społecznych i z dotacji z budżetu państwa. Z FUS pokrywane są następujące ro­dzaje pieniężnych świadczeń społecznych:

emerytury i renty, zasiłki chorobowe, zasiłki wychowawcze, zasiłki macierzyńskie

  1. Fundusz Emerytalno - Rentowy - utworzono go w celu finansowej obsługi rolni­ków indywidualnych, a jego podstawowym źródłem zasilania jest budżet państwa

  2. Fundusz Prewencji i Rehabilitacji - z tego funduszu finansowana jest działalność ma­jąca na celu zapobieganie wypadkom przy pracy rolniczej oraz rolniczym choro­bom zawodowym, rehabilitację, przyuczanie do wykonywania innego zawodu, prze­kwalifikowywanie itp.,

  3. Fundusz Administracyjny - przeznaczony jest na pokrywanie kosztów obsługi ubez­pieczeń społecznych rolników, jest pośrednio finansowany niemal w całości z budżetu państwa. Ideą tego funduszu jest oddzielenie gospodarki finansowej o cha­rakterze typowo transferowym, jaką prowadzi FER, od gospodarki finansowej zwią­zanej z funkcjonowaniem KRUS oraz z kosztami obsługi świadczeń

  4. Fundusz Pracy - finansowany jest z obowiązkowych składek zakładów pracy, dota­cji budżetu państwa oraz oprocentowania środków na rachunkach bankowych. Z fun­duszu tego finansowane są: zasiłki dla bezrobotnych, prace interwencyjne, roboty pu­bliczne, udzielane są pożyczki bezrobotnym, którzy chcą rozpocząć działalność go­spodarczą, pokrywane są koszty przyuczania lub przekwalifikowywania bezrobot­nych, refundowane są koszty zatrudnienia absolwentów oraz przygotowanie zawo­dowe młodzieży

  5. Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych - powstał w celu ochrony pra­cowników w sytuacji, gdy zakład pracy jest zagrożony upadłością lub likwidacją i brakuje pieniędzy na wypłatę należnych pracownikom świadczeń.. FGŚP nie korzysta z dotacji budżetu państwa

  6. Państwowy Fundusz Kombatantów - w 100% jest finansowany z budżetu państwa, środki Funduszu przeznaczone są przede wszystkim na refundację należnych komba­tantom ulg i zwolnień z opłat radiowo-telewizyjnych, na zapomogi jednorazowe i za­siłki okresowe oraz na pomoc sąsiedzką

  7. Fundusz Alimentacyjny - jego zadaniem jest finansowa pomoc ludziom, wobec któ­rych nie są wypełniane obowiązki alimentacyjne

  8. Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych - jego celem jest udziela­nie pożyczek dla osób niepełnosprawnych podejmujących działalność gospo­darczą, udzielanie pożyczek dla zakładów pracy chronionej i spółdzielni inwalidów, szkolenie osób niepełnosprawnych, zakup sprzętu rehabilitacyjnego itp.,

  9. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej - jego celem jest finansowanie dużych zadań inwestycyjnych i modernizacyjnych, służących ochronie środowiska i prowadzeniu gospodarki wodnej, zadań związanych z składowaniem i gospodarczym wykorzystaniem odpadów, ochrony przyrody, zalesienia itp.,

  10. Fundusz Ochrony Gruntów Rolnych - tworzony jest przede wszystkim z opłat za wyłączenie z produkcji gruntów rolnych i leśnych, w tym także z opłat o charakterze sankcyjnym. Środki funduszu przeznaczone są na finansowanie stosunkowo szero­kiego wachlarza zadań z zakresu: ochrony, rekultywacji, poprawy jakości gruntów, czy też wypłat odszkodowań

  11. Fundusz Gospodarki Zasobem Geodezyjnym i Kartograficznym - finansuje zada­nia utrzymania zasobów geodezyjnych i kartograficznych, w tym zakup urządzeń ko­niecznych do zachowania tych zasobów

  12. Fundusz Promocji Twórczości - jego dochody to wpływy pochodzące od wydaw­ców i producentów płyt i kaset. Środki przeznaczane są na dotacje do wydawanych książek i czasopism, na stypendia twórcze i zapomogi socjalne dla twórców

  13. Fundusz Restrukturyzacji Górnictwa Węgla Kamiennego - źródłem dochodów są opłaty węglowe naliczane od węgla sprzedanego w kraju oraz od węgla importowa­nego. Środki przeznaczane są na udzielanie pożyczek kopalniom węgla na cele pro­ekologiczne i dotacje dla Funduszu Górnośląskiego

41. Wymień i krótko omów działające w Polsce agencje publiczne

Aktualnie w Polsce działają następujące agencje:

  1. Agencja Rynku Rolnego - jej misją jest stabilizowanie rynku rolnego, chociaż spo­soby realizacji tego celu są zróżnicowane (m.in. skup płodów rolnych)

  2. Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa - przedmiotem jej działalności jest zagospo­darowanie ziemi znajdującej się wcześniej w zasobach Państwowego Fundu­szu Ziemi, ziemi i składników majątkowych PGR, ziemi rolników przechodzących na emeryturę, którzy nie mogą przekazać gospodarstw następcom i obrót tą ziemią

  3. Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa

  4. Państwowa Agencja Radiokomunikacyjna

  5. Agencja Rozwoju Przemysłu SA

  6. Państwowa Agencja Węgla Kamiennego

  7. Agencja Rozwoju Gospodarczego SA

  8. Państwowa Agencja Inwestycji Zagranicznych

  9. Agencja Budowy i Eksploatacji Autostrad

  10. Agencja Rozwoju Komunalnego

  11. Polska Agencja Rozwoju Regionalnego

  12. Państwowa Agencja Atomistyki

  13. Agencja Prywatyzacji

  14. Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholizmu

  15. Wojskowa Agencja Mieszkaniowa

  16. Polska Agencja Promocji Turystyki

  17. Górnośląska Agencja Rozwoju i Promocji SA

  18. agencje rozwoju regionalnego

  19. agencje celne

42. Przedstaw metody finansowania świadczeń z ubezpieczenia społecznego - kapitali­zacja; repartycja

Zachowanie realności świadczeń emerytalno - rentowych może dokonywać się albo przez system kapitalizacji składek, co osiąga się przez lokowanie nadwyżek na rynkach finanso­wych, albo przez arbitralne decyzje o waloryzacji świadczeń z ubezpieczenia społecznego, co występuje wówczas, gdy świadczenia są wypłacane w oparciu o system repartycyjny.

43. Przedstaw pojęcie i rodzaje podatków

Podatek to publicznoprawne, nieodpłatne, przymusowe i bezzwrotne świadczenie pieniężne na rzecz Skarbu Państwa, województwa, gminy lub powiatu, wynikające z ustawy podatko­wej.

Według kryterium przerzucalności podatki można podzielić na:

  1. bezpośrednie, czyli takie, których skutków nie można przerzucić na inny podmiot:

  1. pośrednie, tj. takie, których skutki można przerzucić na inny podmiot:

44. Omów elementy techniki podatkowej

Technika podatkowa służy do obliczania i ściągania należności podatkowej. Elementami tej techniki są:

  1. podmiot opodatkowania - osoba, na której ciąży obowiązek podatkowy

  2. przedmiot podatku - rzecz lub zdarzenie, które wywołuje obowiązek podatkowy

  3. podstawa opodatkowania - przedmiot opodatkowania określony wartościowo

  4. stawka podatkowa - relacja kwoty podatku do podstawy opodatkowania

  5. skala podatkowa - informuje o tym, jaką stawkę należy zastosować do podstawy opo­datkowania

  6. zwolnienia, ulgi i zwyżki podatkowe - zwolnienia- państwo w ramach prowadzonej po­lityki fiskalnej zwalnia pewną grupę podatników lub część przedmiotu opodatko­wania z obowiązku zapłacenia podatku; ulgi- częściowe ograniczenie ciężaru podat­kowego; zwyżki- występują wówczas, gdy dany podmiot płaci wyższy podatek, niż to wynika z powszechnie obowiązujących zasad

45. Omów zasady podstawowe podatkowe

Wydajność - nie ma sensu wprowadzanie takich podatków, które przynoszą niewiele docho­dów, a których realizacja może pociągać znaczne koszty i ryzyko polityczne

Elastyczność - podatek powinien reagować na zmieniające się procesy i zdarzenia gospodar­cze oraz społeczne

Stałość - unikanie wprowadzania nowych podatków i zmian w już istniejących

Nienaruszalność majątku podatnika - wysokość podatku nie może zmniejszać majątku po­datnika

Powszechność - każdy obywatel powinien być objęty podatkiem

Równość - ciężary podatkowe powinny być rozłożone równomiernie na wszystkich podatni­ków

Zdolność dochodowa - podatki powinny być nakładane w taki sposób, aby dochód po opo­datkowaniu był w takim stopniu równy, w jakim jest to tylko możliwe

Pewność - podatki powinny być takie, aby były niezawodnym źródłem dochodów państwa

Dogodność - pobór podatku powinien uwzględniać warunki finansowe podatnika, cykl i cha­rakter jego działalności itp.

Taniość - koszty realizowania podatków nie powinny nadmiernie uszczuplać dochodów pań­stwa

0x01 graphic

46. Przedstaw i omów krzywą Laffera

Krzywa Laffera przedstawia zależność między stopą podatkową a dochodami budżetowymi. Dopóki wzrost stopy podatkowej wiąże się ze wzrostem produktu społ., dopóty dochody bu­dżetowe rosną proporcjonalnie w stosunku do wzrostu obciążeń podatkowych. Po przekro­czeniu przez stopę podatkową pewnego poziomu, odpowiadającego maksymalnej wielkości produktu społ., dochody budżetowe zaczynają maleć i w końcu zanikają przy stopie opodat­kowania równej 100%.

0x01 graphic

W rzeczywistości krzywa Laffera pnie się ostro w górę i dopiero przy stopie podatkowej zbliżonej do 80% zaczyna spadać.

0x01 graphic

47. Omów przyczyny ucieczki przed podatkami

Przyczyny ucieczki przed podatkami:

  1. moralne - symptomy zachowania się państwa zachęcają podatnika do ucieczki przed po­datkami

  2. polityczne - jeden z możliwych środków sprzeciwu wobec państwa

  3. ekonomiczne - najczęściej w okresie stagnacji, gdy nie istnieje możliwość przerzuce­nia podatku na inny podmiot

  4. techniczne - związane z wysokim stopniem skomplikowania współczesnych syste­mów podatkowych

48. Przedstaw wady oraz zalety podatku VAT w porównaniu do innych rodzajów po­datków od obrotu

Podatek VAT ma szereg zalet, których nie miał podatek obrotowy:

  1. zapobiega pionowej koncentracji produkcji, zwłaszcza, gdy podatnikiem tego jednofa­zowego podatku jest producent. Producent płacący podatek nie jest bowiem zainteresowany tym, aby towar był w maksymalnym stopniu wyprodukowany bez udziału zewnętrznych kooperantów. W przypadku podatku obrotowego podnosiłoby to ceny towarów, będących w obiegu, względem konkurencji, która nie korzysta z kooperacji, natomiast w przypadku podatku VAT liczba kooperantów jest dla podat­nika obojętna, ponieważ podatek ten jest płacony w każdej fazie obrotu

  2. podatek VAT nie zmusza producenta do przerzucania czynności wytwórczych na swo­ich odbiorców, którzy nie są opodatkowani

  3. VAT stwarza przesłanki stymulacji eksportu, istnieje bowiem możliwość procedur zwrotu tego podatku w przypadku eksportu towarów i usług

  4. Przy założeniu, że podatek ma charakter powszechny - nie występują zwolnienia - nie zniekształca on cen towarów i usług; kształtują się one w zależności od liczby faz obrotu

Wady podatku VAT:

  1. może powodować wzrost inflacji. Sytuacja taka ma miejsce, gdy VAT jest kosztem, ale nie kosztem uzyskania przychodu, oraz gdy następuje podwyższanie stawek tego podatku

  2. małe firmy, które nie muszą płacić tego podatku, nie mogą odliczyć sobie VAT naby­wając obciążone nim surowce, półfabrykaty itp. Firmy te są na rynku bardziej konku­rencyjne, ponieważ oferują produkty lub usługi nie obciążone tym podatkiem; z dru­giej jednak strony, popyt na ich produkty i usługi może być ograniczony, ponieważ ich kontrahent nie może odliczyć sobie podatku VAT zawartego w surowcach czy półfabrykatach

  3. znaczne rozbudowanie zwolnień podmiotowych oraz zmieniające się przepisy utrud­niają firmom budowanie realnego planu finansowego i prowadzenia długofalowej po­lityki

49. Przedstaw mechanizm rozliczania podatku od towarów i usług

Wszyscy podatnicy są zobowiązani do prowadzenia stosownej ewidencji dla celów podatku VAT.W ewidencji tej powinny być zawarte wszystkie dane niezbędne do prawidłowego określenia przedmiotu i podstawy opodatkowania, wysokości podatku należnego itp. Podsta­wowa stawka podatku wynosi 22%. Niektóre towary opodatkowane są stawką 7% (towary związane z ochroną zdrowia, wyroby przemysłu spożywczego, towary dla dzieci itp.), 3% (nieprzetworzone artykuły rolne) i 0% (towary i usługi eksportowane i towary przeznaczone na cele ochrony przeciwpożarowej).

50. Scharakteryzuj podstawowe podatki:

  1. podatek dochodowy od osób fizycznych

Opodatkowaniu podlegają wszystkie dochody, a jeśli dochody pochodzą z więcej niż jed­nego źródła to suma dochodów. Płatnikiem jest każda osoba fizyczna osiągająca dochód.

  1. podatek dochodowy od osób prawnych

Podmiotami tego podatku są osoby prawne oraz spółki kapitałowe w organizacji, jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej, z wyjątkiem spółek cywilnych, jawnych, partnerskich, komandytowych, komandytowo-akcyjnych, podatkowe grupy kapitałowe, które funkcjonują w związkach kapitałowych.

Przedmiotem opodatkowania jest dochód bez względu na rodzaj źródeł przychodów, z jakich dochód ten został osiągnięty. Dochodem jest nadwyżka sumy przychodów nad kosztami ich uzyskania, osiągnięta w roku podatkowym.

Podatek wynosi 27% podstawy opodatkowania. Podatnicy składają co miesiąc deklaracje lub mogą rozliczać się w systemie uproszczonym, który nie wymaga składania comiesięcznych deklaracji.

  1. zryczałtowane formy opodatkowania dochodów osób fizycznych:

zryczałtowany podatek dochodowy w formie karty podatkowej - opodatkowanie w formie karty podatkowej następuje na wniosek podatnika. Podatnicy opodatkowani w formie karty podatkowej zwolnieni są od obowiązku prowadzenia ksiąg, składania zeznań podatkowych deklaracji od wysokości uzyskanego dochodu oraz wpłacania zaliczek na podatek dochodowy. Stawki karty podatkowej określane są kwotowo i podlegają corocz­nie podwyższeniu w stopniu odpowiadającym wskaźnikowi wzrostu cen konsumpcyj­nych towarów i usług w stosunku do roku poprzedniego;

ryczałt ewidencjonowany - opodatkowaniu podlegają przychody z pozarolniczej dzia­łalności gospodarczej (w tym spółek cywilnych osób fizycznych). Podstawę opodatko­wania stanowi przychód bez pomniejszania o koszty jego uzyskania. Podatnicy obowią­zani są do prowadzenia ewidencji przychodów za każdy rok podatkowy.

  1. podatek od towarów i usług oraz podatek akcyzowy

Opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlega:

    1. sprzedaż towarów

    2. odpłatne świadczenie usług

    3. eksport towarów i usług

Podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osób fizyczne:

Do czynności opodatkowanych podatkiem akcyzowym zalicza się sprzedaż towarów i odpłatne świadczenie usług oraz eksport towarów i usług podlegających temu podatkowi (m.in. produkty naftowe, samochody osobowe, sól energii elektryczna, broń gazowa itp.). Obowiązek płacenia podatku spoczywa na producentach, importerach, sprzedawcach wy­robów akcyzowych, podmiotach świadczących usługi w zakresie wyrobów akcyzo­wych, nabywcy produktów akcyzowych, od których nie zapłacono podatku lub zapłacono w niższej kwocie, podmioty zużywające spirytus własnej produkcji. Podstawę opodatko­wania akcyzą stanowi obrót, chyba że ustawa określa inaczej.

  1. podatek od czynności cywilnoprawnych

Przedmiot opodatkowania:

Podatnikami są osoby fizyczne, które dokonują czynności cywilnoprawnych.

  1. podatek od nieruchomości

Przedmiotem opodatkowania są grunty, budynki, budowle a także urządzenia budowlane w rozumieniu przepisów prawa budowlanego związane z obiektem budowlanym, które zapewniają możliwość użytkowania obiektu zgodnie z jego przeznaczeniem. Podmiotami obowiązanymi do zapłaty są: właściciele, użytkownicy wieczyści, samoistni posiadacze, w niektórych przypadkach- posiadacze zależni nieruchomości lub ich części stanowią­cych własność Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego. Osoby fizyczne płacą podatek w czterech ratach, osoby prawne w ratach miesięcznych.

  1. podatek od posiadania psów

Przedmiotem opodatkowania jest posiadanie psa. Podmiotem obowiązanym do zapłaty podatku jest posiadacz psa. Terminy płatności określane są przez radę gminy

  1. podatek od środków transportowych

Przedmiotem opodatkowania podatkiem od środków transportu są:

    1. samochody ciężarowe o dopuszczalnej masie całkowitej od 3,5 tony i więcej

    2. ciągniki siodłowe i balastowe przystosowane do używania łącznie z naczepą lup przy­czepą o dopuszczalnej masie całkowitej zespołu pojazdów od 3,5 tony i powy­żej

    3. przyczepy i naczepy, które łącznie z pojazdem silnikowym posiadają dopuszczalną masę całkowitą od 7 ton i wyższą

    4. autobusy

Podmiotami obowiązanymi do zapłaty tego podatku są właściciele środka transporto­wego i jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, na które środek transportowy został zarejestrowany. Stawki podatku uchwala rada gminy. Podatnicy są zobowiązani do składania, do 15 lutego każdego roku podatkowego, deklaracji na podatek od środków trans­portowych.

  1. podatek rolny

Przedmiotem opodatkowania są grunty sklasyfikowane jako użytki rolne w ewidencji gruntów i budynków jako użytki rolne lub jako grunty zadrzewione i zakrzewione na użytkach rolnych, z wyjątkiem gruntów zajętych na prowadzenie działalności gospodar­czej innej niż działalność rolnicza. Podmiotami obowiązanymi do zapłaty są: właściciele, użytkownicy wieczyści, samoistni posiadacze, w niektórych przypadkach- posiadacze zależni gruntów lub ich części stanowiących własność Skarbu Państwa lub jednostki sa­morządu terytorialnego. Płacony jest w czterech ratach.

  1. podatek leśny

Przedmiotem opodatkowania są grunty leśne sklasyfikowane w ewidencji gruntów i bu­dynków jako lasy, z wyjątkiem lasów zajętych na wykonywanie innej działalności go­spodarczej niż działalność leśna. Podmiotami obowiązanymi do zapłaty są: właściciele, użytkownicy wieczyści, samoistni posiadacze, w niektórych przypadkach- posiadacze zależni lasów stanowiących własność Skarbu Państwa lub jednostki samorządu teryto­rialnego. Osoby fizyczne płacą podatek w czterech ratach, osoby prawne w ratach mie­sięcznych.

  1. podatek od spadków i darowizn

Przedmiot opodatkowania:

    1. nabycie własności rzeczy znajdującej się na terenie RP lub praw majątkowych wyko­nywanych na terytorium RP, tytułem spadku, darowizny, zasiedzenia, nieod­płatnego zniesienia współwłasności, zachowku (co to kurwa jest?);

    2. nabycie praw do wkładu oszczędnościowego na podstawie dyspozycji wkładcy na wy­padek jego śmierci;

    3. nabycie własności rzeczy znajdujących się za granicą lub praw majątkowych wyko­nywanych za granicą, jeżeli w chwili otwarcia spadku lub zawarcia umowy darowizny nabywca był obywatelem polskim lub miał miejsce stałego pobytu na te­renia RP.

Podmiotami tego podatku są osoby fizyczne, które nabyły własność rzeczy i przez ma­jątkowe w sposób wyżej wymieniony.

51. Scharakteryzuj podstawowe opłaty publiczne:

  1. opłata skarbowa - podmiotami obowiązanymi do opłaty skarbowej są osoby fi­zyczne, osoby prawne i jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, je­żeli wystawiają dokumenty, składają podania i załączniki do podań, albo jeżeli na ich wniosek dokonuje się czynności urzędowych lub wydaje zaświadczenia albo zezwo­lenia (wszystkie wymienione czynności to przedmioty opłaty skarbowej).

  2. opłata miejscowa - pobierana jest od osób fizycznych przebywających czasowo w ce­lach wypoczynkowych, zdrowotnych, szkoleniowych lub turystycznych w miej­scowościach posiadających korzystne właściwości klimatyczne, walory krajobrazowe oraz warunki umożliwiające pobyt osób w tych celach - za każdy dzień pobytu. Prawo poboru tej opłaty przyznaje wojewoda poprzez umieszczenie gminy na liście gmin uprawnionych do poboru opłaty miejscowej

52. Przedstaw pojęcie i rodzaje ceł

Cło - opłata nakładana przez państwo na towar w chwili przekroczenia przez niego granicy danego kraju

Z punktu widzenia kierunku ruchu towaru wyróżniamy:

Z punktu widzenia sposobu określania wysokości ceł wyróżniamy:

Z punktu widzenia charakteru ekonomicznego wyróżniamy:

Z punktu widzenia podmiotu ustalania ceł wyróżniamy:

Z punktu widzenia rodzaju taryfy celnej wyróżniamy:

Z punktu widzenia zróżnicowanego traktowania rozróżniamy:

53. Przedstaw klasyfikacje wydatków publicznych

W ustawie o finansach wydatki grupowane są następująco:

1) wydatki bieżące

- subwencje ogólne dla jednostek samorządu terytorialnego

2) wydatki na obsługę długu skarbu państwa - koszty, jakie ponosi państwo z tytułu płaco­nego oprocentowania i dyskonta od skarbowych papierów wartościowych, oprocentowa­nia zaciągniętych kredytów i pożyczek oraz wypłat w związku z udzielonymi przez skarb państwa poręczeniami i gwarancjami

    1. wydatki majątkowe - wydatki inwestycyjne państwowych jednostek budżetowych oraz dotacje celowe na dofinansowanie kosztów realizacji inwestycji a także wydatki zwią­zane z zakupem i objęciem akcji, wnoszonymi udziałami do spółek prawa handlowego oraz tworzonymi funduszami

54. Przedstaw podstawowe kierunki wydatków publicznych w Polsce

Wydatki publiczne wydawane są na:

    1. realizację zadań wykonywanych przez organy władzy państwowej, kontroli i ochrony prawa oraz administrację rządową, sądy i trybunały

    2. subwencje ogólne dla jednostek samorządu terytorialnego

    3. dotacje celowe na zadania z zakresu administracji rządowej oraz inne zadania zlecone jednostkom samorządu terytorialnego ustawami

    4. dofinansowanie zadań własnych jednostek samorządu terytorialnego

    5. dotacje na zadania określone ustawami

    6. współfinansowanie programów realizowanych ze środków pochodzących ze źródeł za­granicznych, nie podlegających zwrotowi.

55. Przedstaw podstawowe formy org. - prawne jednostek polskiego sektora finansów publicznych

Państwowe jednostki budżetowe - zasadniczą cechą jednostki budżetowej jest to, że pokrywa swoje wydatki z budżetu państwa, a dochody jej są automatycznie dochodami budżetu (rozli­czanie metodą brutto). Jednostki budżetowe poddane są ostrym rygorom w zakresie wydat­kowania środków budżetowych, co osiąga się przez niewielkie możliwości zmian w podzia­łach klasyfikacji budżetowej np. administracja, jednostki wojskowe, sądownictwo, szkoły.

Zakłady budżetowe - rozliczają się z budżetem na podstawie wyniku swojej działalności, do budżetu przekazywana jest nadwyżka środków obrotowych (metoda netto), np. OSiR, pla­cówki służby zdrowia, ośrodki wypoczynkowe, przedszkola itp.

Gospodarstwa pomocnicze -wyodrębniona organizacyjnie i finansowo część podstawowej działalności jednostki budżetowej lub jej działalność uboczna, rozlicza się z budżetem me­todą netto wpłacając do budżetu 50% zysku, np. warsztaty szkolne.

56. Przedstaw podstawowe metody racjonalizacji wydatków publicznych

Problem racjonalizacji wydatków publicznych musi być rozwiązywany w dwóch zasad­niczych płaszczyznach: makroekonomicznej i mikroekonomicznej. W tej pierwszej cho­dzi o ustalenie racjonalnego - dla społeczeństwa i gospodarki - poziomu i racjonalnej struktury wydatków publicznych. Istota racjonalizacji wydatków w ujęciu mikroekono­micznym sprowadza się do znalezienia adekwatnych form organizacyjnych i zasad go­spodarowania pieniężnymi środkami publicznymi, takich które pozwalają jak najlepiej wykorzystać te środki. Płaszczyzny mikro i makroekonomiczna są ściśle ze sobą powią­zane i tylko łączne ich traktowanie gwarantuje racjonalne wydatkowanie środków pu­blicznych.

Do metod racjonalizacji wydatków publicznych zaliczamy:

57. Przedstaw podstawowe metody programowania budżetowego (PPBS, ZBB, BMO, RCB)

Do najbardziej rozwiniętych meto programowania budżetowego należy zaliczyć:

Punktem wyjścia tych metod jest zakwestionowanie stosowanego wcześniej powszechnie planowania wydatków budżetowych przy wykorzystaniu metody historycznej oraz naduży­wania metody ekstrapolacji. Wymienione metody mają kilka cech wspólnych:

  1. budżetowanie według potrzeb jest podstawą programowania wydatków

  2. kwantyfikowanie efektów wydatków publicznych nawet wtedy, gdy efekty te nie mają wymiaru pieniężnego

  3. uwzględnianie jakości usług przy pomiarze efektywności wydatków publicznych

  4. stosowanie wariantowej analizy osiągania celów przy kształtowaniu wydatków publicznych

  5. wprowadzanie pewnej elastyczności jako elementu racjonalizującego wydatki w trakcie ich ponoszenia

58. Przedstaw pojęcie oraz rodzaje deficytu budżetowego

Deficyt budżetowy - taka sytuacja, kiedy suma strumieni dochodów budżetowych jest mniej­sza niż suma strumieni wydatków budżetowych.

Rodzaje deficytu budżetowego:

59. Przedstaw pojęcie oraz rodzaje długu publicznego

Dług publiczny to finansowe zobowiązanie władz publicznych z tytułu zaciągniętych poży­czek.

Przyjmując za kryterium dobrowolność udzielania pożyczek wyróżnia się:

Dla rozpoznania przyczyn i skutków zadłużenia publicznego istotny jest podział długu na:

Przyjmując kryterium czasu rozróżnia się:

Z punktu widzenia zasad ewidencji, a także z punktu widzenia rzeczywistego obciążenia go­spodarki i społeczeństwa długiem publicznym, należy rozróżnić:

Innym ważnym podziałem jest:

Kolejny możliwy podział to:

Ze względu na strukturę władz publicznych:

60. Omów podstawowe cele zarządzania długiem publicznym

Cele zarządzania długiem publicznym: