GEOGRAFIA FIZYCZNA |
|
1. Jakie są podstawowe kryteria klasyfikacji map? |
Mapa jest obrazem Ziemi lub jej fragmentu wykonanym w określonym zmniejszeniu. Mapy są tworzone w oparciu o matematyczną konstrukcję, przedstawiającą treść dzięki zastosowaniu umownych znaków. Prawidłowo wykonana mapa powinna być dokładna, zwierać istotne treści stosowane do skali i być czytelna. Każda mapa jest, skonstruowana w określonej skali, którą należy rozumieć jako stosunek między odległością dwóch punktów na mapie a odległością na powierzchni Ziemi. Inaczej mówiąc skala mapy informuje o stopniu zmniejszenia. Ze względu na skalę, w jakiej wykonana jest mapa, wyróżniamy: |
• mapy topograficzne - tzw. wielkoskalowe, skala jest 1:200.000 i większe. Są to mapy, na których można dokonać pomiarów. Na tych mapach są małe zniekształcenia odległości i powierzchni |
• mapy przeglądowo-topograficzne - tzw. średnioskalowe, w skali 1:000,000- są to mapy, na których nie można dokonywać pomiarów szerokości obiektywów liniowych. Powstają one po zgeneralizowaniu (uogólnieniu) treści mapy topograficznej |
• mapy przeglądowe - "skala od l: 100.000 i mniejsze. Służą one do przeglądu i przedstawiają : zarys kontynentu |
Ze względu na treść mapy dzielimy na: |
• ogólno geograficzne - tematem ich jest ogólna charakterystyka powierzchni i składników przedstawionego krajobrazu, a wiec rzeźby terenu, wody, drogi, zabudowania i inne elementy środowiska geograficznego. Dzielą się one na mapy fizyczne (hipsometryczne) i mapy polityczno-administracyjne. |
• Tematyczne (specjalne) - przedstawiają jeden lub kilka elementów będących główną treścią mapy. Wśród nich możemy wyróżnić mapy przedstawiające zjawiska przyrodnicze, takie jak klimat, gleby, geologię, hydrologię itp.; mapy przedstawiające zjawiska społeczno-gospodarcze, takie jak przemysł, uprawy, osadnictwo, komunikację, surowce itp.; mapy inżynieryjne, np. mapy urbanistyczne, górnicze i inne o znaczeniu technicznym. Mapy te opracowane są w dużej skali i są podstawą do bezpośrednich badań terenowych. Służą rozmaitym celom dokumentacji i planowania gospodarczego. Eugeniusz Romer w 1908 roku wydał pierwszy atlas i był twórcą, nowoczesnej topografii. |
|
2. Wyjaśnij następstwa ruchu wirowego Ziemi. |
Ruchem wirowym Ziemi nazywamy ruch Ziemi wokół własnej osi. Trwa on około 24h (23h i 54 min). Obrót odbywa się z zachodu na wschód ze stałą prędkością kątową i zmienną prędkością liniową (na równiku najszybciej, a. w okolicy biegunów najwolniej).Następstwa ruchu obiegowego: |
• następstwo dnia i nocy - zmiana rytmu życia człowieka i świata organicznego |
• pozorna wędrówka Słońca po niebie |
* dobowe zmiany temperatury i ciśnienia atmosferycznego |
* spłaszczenie Ziemi na biegunach dzięki działaniu siły odśrodkowej, co powoduje zróżnicowanie przyciągania ziemskiego, które wzrasta wraz z szerokością geograficzną. |
• zmiana poruszania kierunku ciał (siła Coriolisa) na półkuli północnej w prawo, a na południowej w lewo. Działaniem tej siły jest najbardziej widoczne przy krążeniu powietrza i poruszaniu się prądów morskich, podmywanie rzek, przemieszczanie się fali wpływów. |
• rachuba czasu - prędkość liniowa na kuli ziemskiej największa jest na równiku, a najmniejsza na biegunach. |
|
3. Przedstaw następstwa ruchu obiegowego Ziemi. |
Ruch obiegowy Ziemi nazywamy ruch Ziemi po eliptycznej orbicie wokół Słońca. Oś ziemska nachylona jest pod kątem 66 stopni i 33 minut. Jeden obieg trwa 365 dni 5h i 48 minut, a co cztery lata 366 dni. Ruch ten jest podstawą konstrukcji kalendarza. Kierunek ruchu jest przeciwny do wskazówek zegara. |
Następstwa ruchu obiegowego: |
• następowanie pór roku - ilość ciepła jaką otrzymuje Ziemia zależy od kątów padania promieni słonecznych. |
• strefy oświetlenia Ziemi - wyróżniamy pięć stref geograficznych - strefa gorąca, umiarkowana, zimna, międzyzwrotnikowa, podbiegunowa. |
• sfery cieplne Ziemi - nachylenie płaszczyzny równika 23 stopnie i 27 minut |
• zmiana długości trwania dni i nocy na Ziemi |
• utworzenie przez człowieka kalendarza w XVI wieku |
• rok astronomiczny |
• dni i noce polarne na kołach podbiegunowych |
|
4. Jakie są przyczyny występowania i istnienia pór roku w naszych szerokościach geograficznych? |
Ruch obiegowy Ziemi jest bezpośrednią przyczyną istnienia pór roku. Ich powstanie zależne jest od różnych wysokości słońca, a przez to różnego ogrzewania Ziemi. Istotne znaczenie ma także czas ogrzewania powierzchni Ziemi, jako następstwo różnych długości dnia i nocy. Wszystkie te elementy są zależne od stałego nachylenia osi ziemskiej pod kątem 66 stopni i 33 minut do płaszczyzny, po której Ziemia krąży do około Słońca. Główną przyczyną jest kąt padania Słońca na równik i zwrotnik: |
• 21 marca to dzień, w którym Słońce pada pod katem 90 stopni na równik. Oświetlone są. dwie półkule jednocześnie. Wówczas u nas jest wiosna. |
• 22 czerwca kąt padania Słońca w naszych szerokościach jest około 60 stopni na zwrotnik Raka: Ogrzewana jest wówczas półkula północna. W Polsce jest to początek lata |
• 23 września kąt padania Słońca na równik jest prosty. Oświetlone są wówczas dwie półkule. Jest to początek jesieni. |
* 22 grudnia Słońce pada pod kątem 90 stopni na zwrotnik Koziorożca. W Polsce to początek zimy, gdyż promienie słoneczne padają w większej mierze na półkulę południową, a u nas jest najmniej stopni-14. Pory roku wynikają z temperatury i ilości opadów. |
|
5. Omów skład i podział atmosfery. |
Atmosfera jest to powłoka gazowa Ziemi składająca się z azotu, który stanowi 78,09%, tlenu - 20,9% oraz z gazów szlachetnych, takich jak argon - 0,9%, hel, krypton, ksenon oraz tlenki azotu, siarki, węgla oraz ozon i aerozole (pyły przemysłowe, wulkaniczne i . roślinne). |
Podział atmosfery: |
• troposfera - przylega do powierzchni Ziemi i ma różną grubość- Najgrubsza jest na równiku do 17 km, maleje nad biegunem 6-8 km Wraz z wysokością maleje temperatura 0,6 C na . 100 ni oraz. spada ciśnienie 9Hpa na 100 stopni. Zgromadzona jest tu prawie cała zawartość pary wodnej i 4/5 masy powietrza |
• tropopauza - zamyka troposferę. Jest to cienka warstwa o stałej temperaturze - 55 C |
• stratosfera - w wyższej warstwie tej sfery temperatura wzrasta na wysokości około 50 km do O G Ten wzrost temperatury powstał w wyniku zmiany tlenu na ozon pod wpływem promieniowania słonecznego. Powstaje dzięki temu warstwa ozonowa ochronna nie przepuszczająca promieni ultrafioletowych. Warstwa ta zanika coraz bardziej ponieważ chlor rozbija cząsteczki ozonu. |
• startopauza wstęga do 55 km, charakteryzuj e się stałą temperaturą 0 C |
• mezosfera -sięga do 55 do 85 km, charakterystyczny jest dla niej spadek temperatury do -90 C w jej górnej warstwie. |
* Mezopauza - jest to cienka warstwa o stałej temperaturze - 80 C. Oddziela ona mezosferę od położonej nad nią termosfery |
• termosfera - w jej dolnej warstwie znajduje się jonosfera, która rozciąga się do około 300 - 800 km Temperatura tam sięga około 1000 C: Spowodowane to jest dużą jonizacją gazów. Jonosfera powoduje odbijanie fal radiowych. Wyżej znajduje się egzosfera - najwyższa sfera atmosfery. Temperatura obniża się, aby w przestrzeni między plantowej osiągnąć -273 C. Gazy znajdują się w dużym rozproszeniu. Górna część tej warstwy nie jest określona |
|
. . |
|
7. Co to jest klimat, z jakich elementów się składa? Omów czynniki klimatotwórcze. |
Klimat jest to wieloletni, normalny dla danego obszaru przebieg stanów pogody. Ustalany jest na podstawie pomiarów przeprowadzanych przez 10 lat. Elementy klimatu: |
• temperatura powietrza |
• opady |
• wiatry, które są wypadkową rozkładu ciśnień zimą a latem . |
Czynniki meteorologiczne: |
• rozmieszczenie głównych wyżowych i niżowych ośrodków barycznych - rzutuje na |
kierunek wiatru, który zawsze wieje z niżu do wyżu. Rzutuje także na pogodę: jak jest wyż to występuje małe zachmurzenie, mała ilość opadów i są duże amplitudy temperatur pomiędzy zimą a latem; niż - duże zachmurzenie, duże ilości opadów, nieduże amplitudy temperatur pomiędzy zimą a latem |
• rodzaje mas powietrza występujące nad danym obszarem - mogą być równikowe, zwrotnikowe, polanie, arktyczne, morskie albo kontynentalne i przejściowe. |
• rozkład frontów atmosferycznych w różnych porach roku - Można mówić jeszcze o frondę zimnym lub ciepłym w zależności od tego, czy napływa powietrze ciepłe czy zimne. Czynniki nie meterologiczne: |
• szerokość geograficzne, wraz z którą zmienia się oświetlenie obrazuje zmiany oświetlenia Ziemi, ilość docieranej energii słonecznej. A to powoduje, że mamy strefowe zróżnicowanie klimatyczne. |
• rozkład lądów i mórz - obieg ciepła i wilgoci na tych obszarach wpływają na kształtowanie się mas powietrza morskiego (wilgotnego) i lądowego (kontynentalnego) |
• wysokość nad poziomem morza - góry i wyżyny wpływają na klimat tych terenów i wytworzenie się charakterystycznego klimatu górskiego (wyższe opady, niższe temperatury, wiatry halne) |
• szata roślinna - większe kompleksy leśne działają, jak zbiorniki wodne - łagodzą klimat |
* prądy morskie - przebieg i rodzaje: ciepłe przynoszą wody, wyższe szerokości geograficzne przyczyniają się do podnoszenia temperatury powietrza, wilgoci; prądy zimne niosą ze sobą ochłodzenie i osuszenie klimatu |
• pokrywa śnieżna i lodowa - jasne podłoże odbija promienie słoneczne i temperatura jest niższa, ciemne przyciąga promienie słoneczne - temperatura wyższa |
* rzeźba terenu . |
|
8. Scharakteryzuj rozkład opadów i podaj czynniki, które wpływają na ten rozkład. |
Opady powstają, gdy chmury są na tyle rozbudowane, że siła grawitacji przewyższa siły utrzymujące kropelki wody lub kryształki lodu w powietrzu. Do opadów zaliczamy: deszcz, śnieg, mżawkę, krupy i grady. Opady powstają najczęściej z chmur znajdujących się w dolnym piętrze - warstwowych, z chmur warstwowych piętra średniego oraz chmur kłębiastych burzowych wysoko rozbudowanych. O deszczu mówimy, gdy spadają kropelki wody o średnicy większej niż 0,5 mm, jeżeli są one mniejsze, to jest to mżawka. Śnieg tworzą płatki, czyli zrośnięte ze sobą igiełki lodu. Grad jest spotykany latem. Jest to opad bryłek lodu. |
Opady są głównym dostarczycielem wody na powierzchni ziemi, natomiast osady atmosferyczne (rosa, szron, sadź, gołoledź) dostarczają około 20% wody. |
Czynniki wpływające na rozkład opadów: |
• szerokość geograficzna (ruch obiegowy) |
• odległość od dużych zbiorników wodnych |
• wysokość nad poziomem morza |
• ukształtowanie powierzchni Ziemi |
• prądy morskie |
• kierunek wiania wiatru |
• szata roślinna |
9. Omów pionowe i poziome ruchy powietrza na Ziemi |
Pierwotnie przyczyną powodującą ruch powietrza jest różnica temperatury w rożnych . miejscach na powierzchni Ziemi. Powietrze nagrzane ulega rozszerzeniu i jako lżejsze unosi się do góry. Rozchodzi się ono na dużych wysokościach na boki, wskutek czego na powierzchni Ziemi w tym miejscu spada ciśnienie. Tam, gdzie powietrze oziębia się, kurczy i opada wytwarza się wysokie ciśnienie. |
Pionowe ruchy powietrza - powietrze nagrzane unosi się do góry. Ilość ciepła zależy od kąta padania promieni. Najsilniej ogrzewają się tereny w strefie równikowej. Powietrze się nagrzewa, powiększa swoją objętość i unosi się do góry. Powstają ruchy wstępujące. W strefach podbiegunowych występuje znaczne oziębienie ziemi, zimne powietrze spada ku powierzchni. Są to prądy zstępujące, |
Poziome ruchy powietrza na kuli ziemskiej są to wiatry stałe związane z układem barycznym. Od zwrotników ku równikowi wieją pasaty. W strefie zwrotnikowej powstaje układ wyżowy. W szerokościach umiarkowanych powstaje niż i wieją wiatry zachodnie. Na biegunach powstają wyże. Na półkuli północnej, północno-wschodniej, południowej i południowo-wschodniej wiatry wieją cały czas. Występują też wiatry zmienne, które zalezą od rozkładu układów barycznych. |
Pasat jest to wiatr w strefie międzyzwrotnikowej. wiejący ze zwrotnikowych wyżów barycznych w kierunku niżu równikowego. Odchylony jest siłą Coriolisa w kierunku zachodnim |
Monsuny - monsun zimny - wiatry wieją z lądu nad morze, a monsun ciepły - z morza na ląd. Monsun występuje w Azji Południowo-Wschodniej i częściowo Wschodniej |
Bryza - wiatr lokalny wiejący na wybrzeżach mórz prostopadle do Unii brzegowej. W dzień wieje bryza morska (z morza na ląd), a w nocy bryza lądowa (z lądu na morze). Bryza morska jest chłodna i wilgotna, a lądowa ciepła i sucha. |
Halny - wiatr fenowy w Tatrach. Powstaje dzięki różnicy ciśnień i temperatury. |
Cyklon są to wiatry, które wieją w szerokości od 10 do 20 stopni. Występują najczęściej w najcieplejszym okresie roku. Tworzą się nad oceanami. Powodują bardzo duże spustoszenie. Występuje w Azji Zachodniej noszą nazwę tajfunów, a w Stanach Zjednoczonych - tornada. |
|
10. Jak przebiegają strefy klimatyczne na Ziemi? Omów jedną z nich. |
Strefy klimatyczne: |
• strefa klimatu równikowego |
• strefa klimatu zwrotnikowego |
• strefa klimatu podzwrotnikowego |
• strefa klimatu umiarkowanego - ciepłego i chłodnego |
• strefa klimatu okołobiegunowego |
Strefa klimatu równikowego - w tym klimacie wilgotne powietrze jest silnie nagrzane w ciągu roku. Ruchy wilgotnego powietrza prowadzą do wysokich opadów. Opady nasilają się w czasie zenitalnego górowania słońca. Średnia temperatura wszystkich miesięcy przekracza 20 C, a dobowe i roczne amplitudy temperatury nie przekraczają kilku stopni. Strefa klimatu zwrotnikowego latem, zwłaszcza w klimacie suchym występują duże amplitudy dobowe. Przy średniej rocznej temperaturze 20 C najchłodniejszego miesiąca waha się ona od powyżej 20 C do l O C. Notuje się tu temperatury wyższe niż w pozostałych strefach. Opady przypadają na półrocze letnie lub są bardzo skąpe, sporadyczne. W strefie tej występują najliczniejsze i największe pustynie: Sahara, Pustynia Arabska, Wielka Pustynia Australijska, Kalania |
Strefa klimatu podzwrotnikowego - średnia roczna temperatura wynosi od 10 do 20 C, a temperatura najchłodniejszego miesiąca od powyżej 10 C (w klimacie morskim) do poniżej O C (w klimacie kontynentalnym). Można wyróżnić tu klimat śródziemnomorski (w Basenie Morza Śródziemnego, w wąskim pasie wybrzeża wschodniego i zachodniego obu Ameryk, na południowych krańcach Afryki i Australii) i klimat kontynentalny suchy (Wyżyna Irańska, w Kotlinie Kaszgarskiej i w Tybecie, wschodnia Azja) |
Strefa klimatu umiarkowanego - klimaty tej sfery są kształtowane w dużej mierze przez układy niżowe przemieszczające się z nad oceanów w kierunku wschodnim. Przy średniej rocznej temperaturze od 0 do 10 C, temperatura najcieplejszego miesiąca przekracza 10 C. Wyróżniamy: |
• klimaty morskie i przejściowe (amplituda roczna poniżej 25 C) |
• klimaty kontynentalne (amplituda roczna -wyższa od 25 C i sięgająca 35-45 C w warunkach skrajnie kontynentalnych) |
• klimaty ciepłe (temperatura trzech miesięcy letnich przekracza 15 C) |
• klimaty chłodne morskie (temperatura dwóch miesięcy letnich waha się od 10 do 15 C) Strefa klimatów umiarkowanych - w tej strefie przy średniej rocznej temperaturze poniżej O C, temperatura najcieplejszego miesiąca Jest niższa od 10 C. Opady są całoroczne, z przewagą śniegu, o małych sumach 250 mm. Wyróżnia się klimat: |
• subpolarny (temperatura najcieplejszego miesiąca powyżej 0 C) |
• polarny (temperatura najcieplejszego miesiąca poniżej 0C) |
W zasięgu tej strefy znajduje się cała Antarktyda, Grenlandia, północne krańce Ameryki Północnej oraz Azji i niewielkie obszary w północnej Europie. W każdej strefie można wydzielić klimat górski i morski. Klimat górski cechują zmiany klimatyczne zachodzące piętrowo wraz ze wzrostem wysokości. Rozkład stref przebiega równoleżnikowo. |
Kryterium podziału na różne strefy zależy od: |
• temperatury |
• wiatrów |
• opadów |
|
11. Podaj charakterystykę wód wszechoceanów. |
Wody wszechoceanów są to wody trzech oceanów, mórz oraz zatok, które są często częściami morza. |
Skład chemiczny wody morskiej to tlen, wodór, chlor, sód, magnez, wapń, potas, węgiel, kreon. |
Średnie zasolenie na kuli ziemskiej wynosi 3,5%. Największe jest w zamkniętych zatokach i strefach dużego parowania. Największe zaś jest w morzu Czerwonym około 4%. Zasolenie maleje w kierunku biegunów. Temperatura wód oceanicznych - rozkład ogólny temperatury pokrywa się z rozkładem powietrza. Średnia temperatura powietrza wynosi 17 C, a na równiku 28 C, a na biegunach 0 C. Wraz z głębokością temperatura obniża się. W głębinach osiąga 0 C. Na rozmieszczenie temperatury w wodach oceanicznych ma wpływ: |
• szerokość geograficzna |
• strefowość klimatyczna |
• ruchy wód morskich - falowanie (przypływy i odpływy) i prądy morskie |
Falowanie najczęściej występuje fala wiatrowa. Inne to fala grawitacyjna i tektoniczna. |
pływy morskie powstają na skutek grawitacyjnego działania księżyca lub słońca. Są to pionowe ruchy wody. Występują rytmicznie co 12h i 27minut. |
Prądy morskie o istnieniu i rozkładzie prądów decydują wiatry - siła Coriolisa, bezwładność wód - zmiany temperatury. |
Ocean składa się z warstwy głębinowej, przejściowej i powierzchniowej. |
Największe zlewisko stanowi Ocean Atlantycki. Największy jest Ocean Spokojny, średni - |
Ocean Atlantycki, a najmniejszy - Ocean Indyjski. |
|
12. Scharakteryzuj wody podziemne i omów ich znaczenie. |
Wody podziemne są to wody wypełniające pory i pęknięcia w skałach. Podział wód podziemnych: |
• wody przypowierzchniowe np. bagno |
• wody gruntowe - wody znajdujące się w strefie nasyconej. Znajdują się na około głębokości |
20m. Są oddzielone warstwą przepuszczalną |
• wody wgłębne zasilane są przez deszcze, lecz znajdują się w warstwach wodonośnych pokrytych otworami nieprzepuszczalnymi |
• wody artezyjskie - ich występowanie związane jest zwożeniem warstw skalnych . |
• wody głębinowe znajdują się głęboko pod powierzchnią ziemi. Izolowane są wieloma warstwami tworów nieprzepuszczalnych. Mają one często podwyższoną temperaturę i są zmineralizowane. |
Wody podziemne mogą zalegać (w zależności od budowy geologicznej) w odpowiednio ukształtowanych warstwach (wody warstwowe), szczelinach skał osadowych i krystalicznych (wody szczelinowe) lub krążąc pod powierzchnią w szczelinach, kanałach i jaskiniach (wody krasowe). |
|
15. Przedstaw podział skał od sposobu ich powstawania. Znaczenie gospodarcze skał |
Skała jest to zespół różnych minerałów lub wielu osobników jednego minerału, powstały w sposób mineralny. |
Minerał jest to pierwiastek lub mieszanina związków chemicznych w normalnych warunkach o stałym stanie skupienia, powstały w sposób naturalny. |
Podział skał osadowych: |
• okruchowe powstałe w wyniku rozkruszenia innych Skał np. iły, pisaki, żwir, glin, piaskowiec (sklejony piasek), zlepieniec (sklejony żwir) |
• organiczne powstałe ze szczątków roślinnych lub zwierzęcych np. węgiel, torf, wapń, kreda |
• chemiczne powstałe z wydzielenia się minerałów z roztworu np. sól kamienna, gips, siarka, wapien (w jaskiniach krasowych) |
• metamorficzne powstałe w wyniku metamorfozy skał starszych (osadowych lub magmowych) pod wpływem czynników działających w głębi skorupy ziemskiej Ze względu na genezę skały dzielimy na: |
• magmowe, które ze względu na miejsce zastygnięcia magmy dzielimy na: wylewne (bazalt) występują na powierzchni ziemi i głębinowe (granit) zastygłe pod powierzchnią ziemi |
• osadowe powstałe na skutek gromadzenia się materiałów przenoszonych przez czynniki zewnętrzne |
Podział skał magmowych ze względu na zawartość Si02: |
• kwaśne jest to umowna nazwa stosowana na określenie skał magmowych zawierających |
wolną krzemionkę w postaci kwarcu, a tylko niewielką ilość materiałów femicznych tj. |
zawierających żelazo i magnez |
* zasadowe jest to umowna nazwa skał magmowych nie zawierających wolnej krzemionki, |
zawierających natomiast dużą ilość ciemnych materiałów femicznych: piroksenów, oliwinu, amfiboli |
|
16. Omów wielkie formy ukształtowania powierzchni Ziemi |
Ukształtowanie powierzchni Ziemi jest wynikiem działalności procesów endo- i egzogenicznych. Wielkimi formami powierzchni Ziemi są kontynenty i baseny oceaniczne. Zasięg kontynentów jest większy niż to, co możemy obserwować oglądając mapę fizyczną. Do kontynentów przynależą szelfy i stoki kontynentalne zanurzone w oceanie. Z tego też względu należ}' wyróżnić powierzchnie lądowe i kontynenty. Na ziemi występuje duża przewaga obszarów zajętych przez oceany i morza nad obszarami lądowymi. Oceany i morza zajmują około 71% powierzchni Ziemi, zaś lądy 29%. Średnia wysokość lądów wynosi około 885 metrów nad poziomem morza, a średnia głębokość oceanów około 3800 metrów pod poziomem morza. Ukształtowanie powierzchni lądów: |
• niziny |
• depresje |
• wyżyny |
• góry |
Ukształtowanie dna oceanu: |
• szelfy |
• stoki kontynentalne |
• rowy oceaniczne |
17. Jakie czynniki mają wpływ na ukształtowanie powierzchni Ziemi Omów jeden z nich? |
Dzięki procesom wewnętrznym, tj. mającym swe źródło we wnętrzu Ziemi, powstają ogólne rysy ukształtowania powierzchni litosfery: lądy i oceany, a w ich obrębie formy nawiązują do wielkich struktur tektonicznych jak np. grzbiety i rowy w oceanach czy niziny, wyżyny i góry oraz formy tektoniczne i wulkaniczne o mniejszej skali, jak np. góry wulkaniczne, rowy, kotliny. Formy te na powierzchni litosfery podlegają działaniu promieniowania słonecznego, atmosfery, hydrosfery oraz siły ciężkości i biosfery. Czynniki wpływające na ukształtowanie powierzchni ziemi: |
• wietrzenie: mechaniczne, chemiczne i biologiczne |
• grawitacyjne ruchy masowe |
• działalność wiatru - niszczenie, transport, akumulacja |
• działalność wód płynących - erozja, transport, akumulacja |
• zjawiska krasowe |
• działalność lodowców |
• budująca i niszcząca działalność morza |
• osady denne |
• struktury tektoniczne |
|
18.Scharakteryzuj formacje roślinne występujące w Europie. |
Formacje roślinne są to zbiorowiska roślin o charakterystycznym składzie gatunkowym, występujące w danych warunkach ekologicznych uzależnionych od klimatu, gleby, rzeźby terenu i stosunków wodnych. Roślinność na ziemi charakteryzuje się strefowością, aczkolwiek występują też formacje astrefowe wynikające z wysokości nad poziomem morza lub też z odległości od mórz i oceanów. Podstawowymi formacjami roślinnymi są formacje leśne, sawannowe, bezdrzewne i pustynne. |
W Europie przeważają lasy liściaste strefy umiarkowanej tracące liście na zimę (Europa Zachodnia) oraz lasy mieszane z niewielką ilością drzew: buk, wiąz, jesion, klomb, lipa. Cechują się bogatym runem i podszyłem. W miarę zwiększania się kontynentalizmu będzie pojawiać się więcej lasów iglastych Lasy liściaste wy stępuj ą w Europie Środkowej i Zachodniej, a mieszane w Środkowej. Tajga występuje w Północnej Europie, a tundra w obszarach okołobiegunowych. Na południu pojawia się roślinność śródziemnomorska. Jest to roślinność twardo Ustna: lawenda, liść babkowy, zarośla krzewiaste, nieraz sosny. Roślinność ta występuje w klimacie podzwrotnikowym. Występuje również roślinność wysoko górska, do której zaliczamy lasy iglaste i kosodrzewinę. A w okolicach Morza Czarnego są stepy związane z klimatem suchym i ciepłym. Występuje tam roślinność trawiasta, nie ma tam drzew. Jest to klimat kontynentalny. |
|
19. Omów procesy glebo twórcze |
Gleba jest to zewnętrzna powłoka litosfery. Na nią składają się cząsteczki mineralne i organiczne oraz powietrze i wilgoć glebowa. |
Proces glebo twórczy zmienia skały w glebę. Odbywa się to w trzech etapach: |
• wietrzenie skał (kruszenie) |
• wkroczenie fauny i flory |
• ukształtowanie powierzchni |
Proces stopniowej zmiany zwietrzeliny skał lub luźnej skały w glebę nazywany jest procesem glebo twórczym. Tempo tego procesu jest zależne od podłoża, czyli skały macierzystej, klimatu i istniejącego świata organicznego. Podczas procesu glebo twórczego ogromną rolę odgrywa fauna i flora, dzięki której na powierzchni zwietrzeliny gromadzone są szczątki organiczne, które dają początek poziomowi próchniczemu. Oczywiście w początkowym okresie tego procesu dominującą rolę odgrywają bakterie, grzyby, mchy i porosty, a dopiero później wkracza wybiórczo roślinność trawiasta i wysoka. W jej obrębie rozwijają się coraz szybciej drobnoustroje, które przyspieszają rozkład obumierających roślin, co powoduje powstawanie poziomu próchniczego. Procesy glebo twórcze przebiegają w różny sposób, co prowadzi do powstawania różnych typów gleb. Ważna jest również rola podłoża. Najważniejszą cechą gleb jest jej żyzność, czyli zasobność i możliwość zaopatrywania roślin w składniki pokarmowe, wodę i tlen. Czynniki glebo twórcze: |
• klimat |
• woda |
• organizmy żywe |
• szata roślinna |
• ukształtowanie powierzchni |
• działalność człowieka |
Rozluźnione w wyniku wietrzenia skały stają się porowate i nabierają zdolności pochłaniania i zatrzymywania wody oraz powietrza niezbędnego do życia roślin. |
|
20.Omów wpływ na klimat prądów morskich - ciepłego i zimnego. |
Prądy morskie są to jakby ogromne rzeki płynące w powierzchniowych wodach mórz i oceanów. Powstają one dzięki występowaniu stałych wiatrów oraz sile Coriolisa, a w mniejszym stopniu dzięki różnicom gęstości wody związanym z różnicą temperatury i zasolenia. |
Prądy morskie ciepłe - temperatura wody jest wyższa niż temperatura wód otaczających. Prądy morskie zimne - temperatura wody jest niższa niż temperatura wód otaczających. Prądy zimne płyną od biegunów do równika. |
Duży wpływ na klimat mają prądy morskie ciepłe i zimne. Prądy ciepłe przenoszą ciepłe wody w wyższe szerokości geograficzne. Tym samym przyczyniają się do zwiększenia temperatury na obszarach, obok których przepływają oraz do zwiększenia wilgotności, ponieważ prądy ciepłe przynoszą duże opady. Dlatego zachodzą nad nimi ruchy konwekcyjne sprzyjające powstawaniu chmur i opadów. Prądy zimne natomiast wpływają na ochłodzenie i osuszenie klimatu. Często przyczyniają się do powstawania pustyń nadbrzeżnych. |
Prądy ciepłe - Brazylijski, Zatokowy, Północnoatlantycki, Południowo-równikowy, Północno-równikowy, Gwinejski, Mozambicki, Równikowy prąd wsteczny, Norweski, Północno-pacyficzny, Wschodnio-australijski Prądy zimne - Bengalski, Kanadyjski, Peruwiański, Oja-siwo, Kalifornijski, Zachodnioaustralijski, Grenlandzki, Dryf Wiatrów Zachodnich. |
|
21.Omów, na czym polega obieg wody w przyrodzie. Jakie jest znaczenie tego procesu w gospodarce człowieka? |
Hydrosfera jest to wodna powłoka Ziemi. Zaliczamy do niej wody w morzach i oceanach, jeziorach, rzekach. Ocenia się, że na Ziemi znajduje się około 1339,8 milionów km3 wody. Na obieg wody wpływa promieniowanie słoneczne i siłą ciężkości. Krążenie wody w przyrodzie jest nazwane cyklem hydrologicznym i obejmuje parowania z powierzchni wszelkich zbiorników wodnych z powierzchni terenu i z organizmów, a następnie ruch pary wodnej w atmosferze i opady, a dalej wsiąkanie wody i spływ powierzchniowy i podziemny. Część wody jest czasowo zatrzymana w postaci pokrywy -śnieżnej, lodowej czy też w postaci wody zatrzymanej w bagnach, jeziorach oraz w postaci wód podziemnych. Dla całej Ziemi lub wybranych obszarów możemy określić bilans wodny, czyli zestawienie ubytków i zysków wody w ciągu roku hydrologicznego. Do przychodów zaliczamy: zasoby wodne z poprzedniego okresu, opady atmosferyczne, przesiąkanie wody drogą podziemną z sąsiednich obszarów. Natomiast po stronie strat mamy: odpływy, straty na skutek parowania wody, podziemne przesiąkanie do sąsiednich obszarów oraz zasoby pozostawione na następny okres. |
Woda zanieczyszczona w jednym miejscu rozniesie swoje zanieczyszczenie poprzez krążenie, np. Zatoka Gdańska, do której spływa Wisła. Obieg wody w przyrodzie odbywa się dzięki sile powietrza i temperatury. |
|
22. Omów zjawiska krasowe. |
Zjawiska krasowe to proces rozpuszczania skał przez wodę zawierającą dwutlenek węgla. Dotyczy to skał węglanowych: wapieni, dolomitów, gipsów, soli. Są to skały węglanowe głównie gipsowe. |
W masywach poddanych procesom kresowania wyróżnia się formy powierzchniowe i podziemne. W wyniku rozpuszczania działalności wód powierzchniowych powstają: |
• żłobki i żeberka krasowe są to żeberka pooddzielane od siebie bruzdami powstałymi na skutek rozpuszczania przez wody opadowe o głębokości nawet do 2 metrów. Woda rozpuszcza skały wapienne i powstają bruzdy. |
• ospa krasowa - drobne zagłębienie o głębokości kilku milimetrów |
Formami krasu podziemnego są: |
• leje krasowe - zagłębienia o różnej średnicy powstające w skutek rozpuszczania skał przez wodę wpadającą do szczelin |
23.Omów czynniki -wpływające na wietrzenie skat Wymień rodzaje wietrzenia |
Wietrzenie jest to proces niszczenia skal. |
Wietrzenie fizyczne - podstawowym czynnikiem decydującym o wietrzeniu mechanicznym jest oddziaływanie promieni słonecznych i związane z tym temperatury, zamarzanie wody oraz działalność organizmów żywych. Gdy następuje rozkład skal bez zmiany jej składu mineralnego wówczas mamy do czynienia z wietrzeniem fizycznym. Prowadzi ono do powstania pokryw gruzowych. Występuje na pustyni i w górach. Wietrzenie chemiczne doprowadza do rozkładu skal i zmiany składu mineralnego i chemicznego. Podstawą tego typu wietrzenia jest woda opadowa z zawartym w niej tlenem, azotem, dwutlenkiem węgla i innymi gazami. |
Wietrzenie mrozowe - woda pod wpływem zamarzania zwiększa swą objętość do około 9% a to powoduje rozpad skał. Następuje to wówczas, gdy temperatura jest poniżej, zera. |
Wietrzenie przy udziale żywym - zachodzą procesy chemiczne i mechaniczne wywołane np. rozsadzaniem skał |
Wietrzenie zależy od: |
• klimatu |
• zmiany temperatury |
* opadów |
• rodzaju skał |
* warunków orograficznych |
• eksplozji |
*świata organicznego |
* szaty roślinnej |
* ukształtowania powierzchni - jeżeli teren jest płaski to procesy będą przechodziły wolno |
|
|
|
24. Scharakteryzuj rozmieszczenie gleb na Ziemi i ocen ich przydatność dla rolnictwa. |
Gleba jest to zewnętrzna powłoka litosfery. Na nią składają się cząsteczki mineralne i organiczne oraz powietrze i wilgoć glebowa. Gleby są rozmieszczone strefowo i asterfowo. Rozmieszczenie gleb na kuli Ziemskiej: |
• bielicowe |
• brunatne |
• kasztanowe |
• szaroziemy pustynne |
• czarnoziemy. |
• rędziny |
• mady |
• bagienne |
• czarne ziemie |
• górskie |
Strefowe gleby to gleby: tundrowe, bielicowe, brunatne, czarnoziemy, kasztanowe, czerwonoziemy, żółtoziemy, buroziemy, szaroziemy Astrefowe gleby to gleby: górskie, bagienne, mady, rędziny |
|
25.Scharakteryzuj rzeźbotwórczą działalność lodowców. |
Lodowiec - masa lodu powstała na lądzie, znajdująca się w stałym ruchu. Lodowce powstają tam, gdzie ukształtowanie terenu umożliwia gromadzenie się dużych ilości śniegu i spadzi, które w skutek niskich temperatur powietrza nie zostają stopione w cieplejszym okresie. Lodowiec górski występuje we wszystkich sterach klimatycznych i składa się z dwóch zasadniczych części: fala firnowego znajdującego się zawsze powyżej granicy wiecznego śniegu, gdzie odbywa się gromadzenie śniegu przekształconego w lód oraz jeziora lodowcowego. Lodowce dzielą się na lodowce górskie i lądowe. Lodowce górskie: |
* formy niszczące: |
• cyrki |
• wykłady lodowcowe |
• doliny ukształtne |
• doliny zawieszona boczne |
• formy akumulacyjne (gromadzące): |
• morena czołowa |
• morena denna |
• morena boczna |
• formy erozyjne: |
* rynny |
• zatopienia wytopiskowe |
Lądolody - skutki ich działalności są dobrze widoczne na obszarach zlodowaceń plejstoceńskich |
Warunkiem powstania lodowców i lądolodów są temperatury powietrza w ciągu roku (muszą wynieść średnio poniżej zera) i wysokie opady i topnienia. |
Działalność lodowców: |
• niszcząca - najlepiej widoczna w Górach Skandynawskich w postaci fieldów, a na wybrzeżach fiordów |
|
26.Scharakteryzuj budowę wnętrza Ziemi. |
Dzięki badaniom rozchodzenia się fal sejsmicznych w rożnych ośrodkach, można określić budowę wnętrza Ziemi. |
Zewnętrzną warstwę tworzy skorupa ziemska, która składa się z dwóch warstw. Dolną tworzą bazalty składające się z krzemianów i bogate w magnez, dlatego czasem używa się nazwy sima. Górna warstwa jest zbudowana głównie ź granitów bogatych w krzemionkę i glin, dlatego nosi nazwę sial. Warstwy te oddzielane są od siebie nieciągłością Conrada przebiegającą na głębokości od 17-25 km |
W obrębie skorupy ziemskiej możemy wyróżnić jej dwa typy: oceaniczny i kontynentalny. Skorupa oceaniczna jest charakterystyczna dla podłoża otwartych oceanów. Składa się na nią warstwa osadowa zalegająca do kilku metrów na zasadniczej warstwie bazaltowej. Skorupa kontynentalna jest złożona z warstwy osadowej na górze, pod którą znajduje się warstwa granitowa, a pod nią znajduje się warstwa bazaltowa. Kolejną sferą jest płaszcz górny, który sięga do głębokości około 700km. W górnej jego warstwie znajduje się atmosfera, będąca warstwą dużej plastyczności, w której skały są częściowo stopione i tworzą magmę. Pod nią przebiega naciągłość Golicyna. Strefa poniżej tej naciągłości będąca dolną warstwą płaszcza górnego nazywany jest crofesimą. Poniżej płaszcza górnego znajduje się płaszcz dolny nazywany nifesimą. Pod nim rozpościera się naciągłość Gutenberga. |
Kolejną sferą jest jądro zewnętrzne, które prawdopodobnie jest w stanie ciekłym. Poniżej niego rozpościera się jądro wewnętrzne, które w przypuszczalnie jest w stanie stałym. Oba jądra zbudowane są najprawdopodobniej z żelaza z domieszką niklu, dlatego bywają one określone jako nife. Wraz z głębokością obserwuje się wzrost głębokości materii, wzrost ciśnienia (l atom co 3,7 metrów), wzrost temperatury. Wzrost temperatury jest charakterystyczny przez gradient geotermiczny, czyli przyrost temperatury w stosunku do określonego wzrostu głębokości. Średnia wartość dla skorupy ziemskiej wynosi 30 C/l km Innym wskaźnikiem jest stopień geotermiczny i jest to przyrost głębokości wewnątrz Ziemi, jakiemu towarzyszy wzrost o l C. Wartość średnia dla skorupy ziemskiej to 33 m/l C. W Polsce waha się on od 33 m na Kujawach do 96 m, w Piszu. |
|
27.Gdzie występuje sawanna a gdzie step? Czym różnią się one? |
Sawanna występuje głównie w klimatach podrównikowych, na obszarach otrzymujących średnio rocznie od 200 do 1500 mm opadów i o zmiennej długości pory suchej. Sawannę tworzą przede wszystkim różne gatunki traw i roślin zielonych oraz mniej liczne gatunki drzew i krzewów rosnących pojedynczo albo grupami lub tworzących zagajniki. W porze deszczowej roślinność bujnie się rozwija. Natomiast w porze bezdeszczowej zasycha. |
Bogatsza roślinność utrzymuje się w dolinach rzek tworząc tzw. lasy galeriowe. W obszarach otrzymujących wysokie opady z długą porą deszczową, w sąsiedztwie wilgotnych lasów równikowych występuje sawanna wysoka, wilgotna z trawami osiągającymi do 4 m. Wysokości, licznymi drzewami tworzącymi zagajniki. Dalej od równika przy opadach niższych i krótszej porze deszczowej utrzymuje się sawanna niska sucha, z trawami do 2 m wysokości i pojedynczymi drzewami. Sawanna występuje |
Stepowa roślinność składa się głównie z roślin zielonych. Rozwinęła się ona w klimacie kontynentalnym, umiarkowanym suchym. Przy rocznych opadach rzędu 350-450 mm przypadających głównie na wiosnę, na utworach zasobnych w wapń, a zwłaszcza na lessach pod roślinnością stepową rozwinęły się czarnoziemy. Lasy mieszane przy zwiększającym kontynentalizmie przechodzą w stepy lesiste. Roślinność stepu bujnie rozwija się na wiosnę. Latem przy niedoborze wilgoci większość roślin przerywa wegetację. Pełny spoczynek jednak przypada dopiero na zimę. W długich okresach suchych ulegająca powolnemu rozkładowi roślinność dostarcza ogromnej masy organicznej glebie oraz wielu mineralnych składników pokarmowych. Na południe od wilgotnych stepów, przy opadach 200-350 rozwinęły się suche stepy o roślinności niższej i mniej zwartej, a pod nimi rozwijają się gleby kasztanowe. Stepy występują na Nizinie Czarnomorskiej, Wyżynie Mongolskiej. Różnice między sawanną a stepem związane są z położeniem, czyli klimatem. I również na tym, że zimą roślinność na stepie jest przykryta śniegiem, a na sawannie nie. |
|
28.Scharakteryzuj trzęsienia Ziemi (podaj przyczyny, główne rejony i skutki) |
Trzęsienia Ziemi są to drgania skorupy ziemskiej, ich przyczyną jest rozchodzenie się fal sprężystych z głębszych sfer Ziemi. Rocznie jest rejestrowanych około 8-10 tysięcy trzęsień Ziemi, lecz niewiele z tej liczby jest odczuwalna przez człowieka. Miejsce, w którym tworzą się fale sejsmiczne, jest nazywane ogniskiem lub hipocentrum. Natomiast miejsce na powierzchni ziemi, do którego fale dotrą najszybciej, jest to epicentrum. Ze względu na położenie hipocentrum dzieli się trzęsienia na płytkie, gdy hipocentrum znajduje się na głębokości do 70 km, średnie od 70 do 300 km oraz głębokie od 300 do 700km. Najczęściej spotykane są płytkie trzęsienia Ziemi, których hipocentrum znajduje się na głębokości nawet 2-3 km np. trzęsienie w Agadirze w 1960 roku, które zniszczyło całe miasto Podmorskim trzęsieniom Ziemi towarzyszą fale nazywane tsunami (o wysokości do 40 m.), które rozchodzą się we wszystkich kierunkach z ogromną prędkością (nawet 900 km/h), powodujące ogromne zniszczenia na wybrzeżach. Siłę trzęsień Ziemi określa się przy pomocy Richtera (skala od O do 9 stopni, gdzie każdy następny stopień oznacza wstrząs o 10-krotnie większej energii) i skali Mercellego (skala 12 stopniowa określająca skutki trzęsienia). W zależności od przyczyny wywołującej trzęsienia Ziemi można wyróżnić trzy ich rodzaje. Trzęsienia tektoniczne są związane z przemieszczaniem mas skalnych w skorupie ziemskiej, występują przede wszystkim na granicach między płytami litosfery. Będą to sfery grzbietów śródoceanicznych, strefy podchodzenia jednej płyty pod drugą, a więc obszary tuków wysp i rowów oceanicznych |
|
29. Scharakteryzuj zjawiska wulkaniczne oraz podaj przykłady ich występowania |
Zjawiska wulkaniczne to ogół zjawisk związanych z wydobywaniem się na powierzchnię Ziemi law i towarzyszących im substancjom. Zjawiska te występują tam gdzie nad ogniskiem magmy znajdują się spękania i słabsze miejsca w skorupie ziemskiej, pozwalające na przedarcie się magmy. |
Wydostająca się z wnętrza Ziemi magma, po wydostaniu się na powierzchnię nosi nazwę lawy. W zależności od zawartości krzemionki w lawie wyróżniamy lawę kwaśną i zasadową. Lawa kwaśna jest bogata w krzemionkę, posiada dużą lepkość i dlatego płynie po woli, nie szybciej niż kilka kilometrów na godzinę. Tworzy jasne skały jak riolity czy porfiry. Lawa zasadowa jest uboższa w krzemionkę, ma małą lepkość, płynie szybko, do kilkunastu lub kilkudziesięciu kilometrów na godzinę, tworząc długie potoki lub pokrywy lawowe o ogromnej powierzchni. Z zastygnięcia tej lawy powstają skały o ciemnej barwie, jak np. bazalty. Poza lawą produktami erupcji wulkanicznych są również gazy i utwory piroklastyczne. Najczęściej wydostającymi się gazami są: para wodna, tlenek i dwutlenek węgla, fluor, chlor, wodór, siarkowodór, azot i metan. Utworami piroklastycznymi są: fragmenty lawy rozpylone w powietrzu, a następnie zastygłe w locie lub na ziemi. Poza tym wydostają się ogromne ilości piasków i popiołów wulkanicznych. Opadłe piaski i popioły po scementowaniu tworzą skały nazywane tufami lub tuffity. Tworzy się również pumeks z licznymi próżniami po pęcherzykach gazów. Gdy lawa wydobywa się wzdłuż szczelin, mamy do czynienia z erupcjami linijnymi. Z tym typem spotykamy się na Islandii - wulkan Lalki czy na Nowej Zelandii - wulkan Waimangu. |
30. Scharakteryzuj rzeźbotwórczą działalność rzek. |
Rzekę tworzą wody z opadów atmosferycznych, topniejących śniegów i lodowców. Woda w rzekach ulega odnowieniu co 10-11 dni. Rzeki mają duży wpływ na modelowanie powierzchni Ziemi. Modelowanie odbywa się poprzez: |
• żłobienie - erozja podłoża |
• przenoszenie - transport materiału |
• osadzanie - akumulacja naniesionego materiału |
Siła erozji rzecznej jest uzależniona od ilości wody w rzece i szybkości jej przepływu (zdecydowanie różnej w biegu górnym, środkowym oraz dolnym), masy i rozdrobnienia transportowanego materiału skalnego, a także od budowy geologicznej podłoża. Rzeki dokonują erozji wgłębnej, wstecznej oraz bocznej. Erozja wgłębna polega na pogłębieniu części dna przez uderzenia i zawirowania wody niosącej gruby materiał skalny oraz liniowym pogłębieniu dna w wyniku tarcia transportowanymi skałami. Erozja wsteczna polega na podcinaniu progów wodospadów i potoków górskich przez wody i materiały skalne, ulegające zawirowaniu u ich podstawy. Ten typ erozji występuje często w działalności niszczącej rzek górskich i wyżynnych. Postępująca erozja wsteczna prowadzi do przecięcia działu wodnego i zajęcia dorzecza rzeki sąsiedniej. Erozja boczna sprowadza się do podcinania i rozmywania brzegów rzeki. Jest widoczna szczególnie w krętych korytach, gdzie następuje szybkie przemieszczanie się nurtu rzecznego. Jej rezultatem są zakola rzeczne (meandry), które z czasem - w okresach przyboru wody - mogą zostać odcięte akumulowanym materiałem skalnym. Rzeka zatem wyprostuje swój bieg, pozostawiając starorzecze. Erozja wgłębna rzeki jest najbardziej intensywna w jej biegu górnym. Jej charakterystycznym wytworem są doliny rzeczne mające kształt litery V. W biegu środkowym i dolnym pogłębienia korytka jest słabsze, chociaż zachodzi, aż do osiągnięcia przez rzekę podstawy erozyjnej, czyli poziomu rzeki głównej, jeziora lub morza. W biegu środkowym rzeki bardziej widoczne jest erozja boczna. W biegu dolnym erozja jest, nieznaczna, co umożliwia akumulowanie transportowanego materiału skalnego. |
Akumulacja zachodzi na większości odcinków koryta rzeki: Najbardziej widoczna jest jednak u jej ujścia, gdzie siła transportowa wody jest nie znaczna. |
|
31. Wskaż na zależności pomiędzy typem gleby, klimatem i roślinnością na dowolnym przykładzie. |
Rozwój roślinności jest uwarunkowany charakterem klimatu (a zwłaszcza wilgotności, temperaturami i nasłonecznieniem) i stosunkami glebowymi. Ilość wody w wierzchniej warstwie litosfery (wody glebowe) jest podstawowym czynnikiem determinującym rozwój roślin. Nasłonecznienie i temperatury determinują z kolei intensywności procesów fotosyntezy, czyli asymilacji węgla. |
|
|
|
|
GEOGRAFIA POLSKI |
|
1. Scharakteryzuj główne elementy budowy geologicznej Polski na tle budowy geologicznej Europy. |
Dzisiejsza budowa geologiczna Europy jest wynikiem nałożenia się wielu różnorodnych czynników, wśród których najważniejsze znaczenie miały procesy górotwórcze i sedymentacyjne. Działały one cyklicznie, powodując powstawanie różnego rzędu jednostek, od tych największych (np. platformy, łańcuchy górskie) do bardzo niewielkich (np. antykliny, zręby). Na terenie Europy można wyróżnić trzy podstawowe, wielki prowincje tektoniczne: |
• platformę wschodnioeuropejską zwaną także Fennosarmacją |
• obszar fałdowań paleozoicznych (kaledońskich i hercyńskich) |
• obszar fałdowań alpejskich |
Platforma wschodnioeuropejska zajmuje północno-wschodnią część Europy. Jej zachodnia granica przebiega od Półwyspu Jutlandzkiego, przez Polskę ku południowemu wschodowi, aż do wybrzeży Morza Czarnego. Na terenie Polski Platforma występuje w północno-wschodniej części kraju. Zbudowana jest ze skał prekambryjskich, magmowych i przeobrażonych |
Obszar fałdowań paleozoicznych - kaledońskie - w Europie wypiętrzyły się Góry Skandynawskie, pomocna część Wielkiej Brytanii i Irlandii, a w Polsce Sudety i północna część Gór Świętokrzyskich - obszar fałdowań hercyńskich - Europa południowo-zachodnia, zachodnia i środkowa, Ural - między pasmami gór powstały baseny - basen Paryski; |
Panoński, w Polsce wypiętrzyły się Góry Świętokrzyskie, Sudety, baseny i Zapadlisko Górnośląskie. Ruchom hercyńskim towarzyszą intruzje magmowe (wybuchy wulkanów), powstają Karkonosze, Strzelina, Strzebonia, Ślazy |
|
2. Wpływ zlodowaceń czwartorzędowych na rzeźbę powierzchni Polski |
Ostatnim z wielkich wydarzeń geologicznych, które miały znaczny wpływ na budowę geologiczną oraz ukształtowanie powierzchni Polski było zlodowacenie plejstoceńskie. Na przełomie trzeciorzędu i czwartorzędu nastąpiło dość znaczne oziębienie klimatu, przy jednoczesnym wzroście opadów. Warunki te sprzyjały gromadzeniu się wielkich mas śniegu, które z czasem uległy przekształcenie w lodowce. Wówczas w Polsce miały miejsce trzy zlodowacenia: karpackie, zwane krakowskim - lodowiec oparł się o Karpaty i Sudety środkowopolskie - oparło się o wyżynę Lubelską, Kielecko-Sandomierską, Jurę Krakowsko-Częstochowską i o przedgórze Sudeckie bałtyckie - Zielona Góra, Leszno, Konin, Płock, Szczytno Konsekwencje zlodowaceń: |
Istniejąca przed czwartorzędem rzeźba uległa zamaskowaniu przez osady grubość obszarów czwartorzędowych jest różna od kilku do kilkuset metrów, mniejsza na terenach starszych zlodowaceń |
powstały różne formy bezpośredniej akumulacji lodowcowej: morena denna, morena czołowa, głazy narzutowe, formy rzeczno lodowcowe, ozy, kemy, sandry Na przedpolu lodowców wiejące wiatry od lądolodów pozostawiły pokrywy lessowe (Rzeszów, wyżyna Sandomierska, okolice Krakowa, podgórze Sudeckie, południowa część niziny Śląskiej). Powstały również formy erozyjne wód roztopowych, których śladem są liczne jeziora oraz pradoliny (np. Warszawsko-Berlińska, Głogowsko-Barudzka, Wieprza i Krzny, Narew i Biebrza). Wówczas, gdy na terenie Polski jest lodowiec to w górach następuje wietrzenie mrozowe, powstały gołoborza oraz powstają lodowce górskie i tworzą się formy podobne do form bezpośredniej akumulacji, morena boczna i doliny ukształtne. |
|
3.Scharakteryzuj klimat Polski |
Klimat Polski jest umiarkowany, przejściowy między napływającymi masami powietrza morskiego (Ocean Atlantycki) i kontynentalnego (Europa Wschodnia i Azja). Klimat Polski jest Kształtowany przez masy powietrza o wielu właściwościach napływających z różnych kierunków. Najważniejszymi masami powietrza docierającymi nad terytorium kraju są masy powietrza podzwrotnikowo-morskiego docierające znad Wyżu Azorskiego przez cały rok masy powietrza podzwrotnikowo-kontynentalnego z północnej Afryki i Azji Mniejszej i południowo-wschodniej Europy, zaznaczające się latem i jesienią masy powietrza polarno-morskiego znad północnego Atlantyku docierające przez cały rok masy powietrza polarno-kontynentalnego znad wschodniej Europy i Azji, przeważające w zimie masy powietrza arktycznego znad Morza Arktycznego Wpływ na pogodę i klimat mają przede wszystkim masy powietrza polarno-morskiego i polarno-kontynentalnego. Powietrze polarno-morskie latem przynosi zachmurzenie, ochłodzenie i wzrost wilgotności, natomiast zimą powoduje ocieplenie i częste mgły. Powietrze polarno-kontynentalne o cechach przeciwnych kształtuje słoneczną i upalną pogodę latem i mroźną zimę. Zachodnie obszary kraju są pod większym wpływem powietrza morskiego, zaś wschodnie pod wpływem powietrza kontynentalnego. Na początku jesieni docierają nad Polskę masy powietrza podzwrotnikowo-kontynentalnego, które kształtują słoneczną pogodę. Powietrze podzwrotnikowe-morskie latem przynosi dużo opadów, a zimą odwilże i mgły. Stosunkowo rzadko dociera powietrze arktyczne, które przynosi ze sobą silne mrozy i opady w zimę oraz przymrozki wiosną. Opady atmosferyczne są związane głównie z występowaniem frontów. W Polsce przeważają wiatry zachodnie, południowo-zachodnie i północno-zachodnie. Przynoszą one powietrze morskie o dużej wilgotności, co ma wpływ na zachmurzenie i opady. Udział wiatrów wschodnich wzrasta na terenach wschodnich. Inaczej wygląda sytuacja w górach, gdzie tworzą się wiatry fenowe oraz na wybrzeżach, gdzie zasięg bryz sięga do 20-30km. W Karpatach przeważają wiatry południowe i południowo-zachodnie. |
|
4.Scharakteryzuj zasoby wodne Polski. W którym rejonie występuje deficyt -wody i czym jest spowodowany |
Prawie cały obszar kraju znajduje się w zlewisku Bałtyku, w dorzeczach dwóch głównych rzek: Wisły i Odry. Poza nimi do Bałtyku uchodzą rzeki Pojezierza Pomorskiego i Mazurskiego, a wśród nich Wieprza, Słupia, Łeba, Łyna,. Pasłęka oraz małe obszary w zlewisku Morza Czarnego (Dorzecze Dunaju i Dniestru). Wahania stanów wody w rzekach górskich dochodzą do 10 m. (największe są na Dunajcu), a w rzekach nizinnych 5-6 m. Układ sieci rzecznej jest asymetryczny, nawiązuje do ogólnego nachylenia terenu z południa na północny zachód i do przebiegu form ukształtowania. Rzeki w swej drodze ku północy płyną zygzakiem, wykorzystują równoleżnikowe odcinki pradolin, a południkowymi odcinkami przerzucają się do następnej pradoliny. Działy wód na obszarach niżu są niskie, niektóre znajdują się w dnach pradolin. Ułatwia to budowę kanałów i połączenia systemów rzecznych. Sieć rzeczna Polski sprzyja tworzeniu tranzytowego szlaku wodnego łączącego systemy rzeczne Europy Zachodniej i Wschodniej. Wymaga jednak właściwej regulacji rzek. Największe kanały to: |
• Kanał Augustowski (najstarszy, cele turystyczne) |
• Kanał Bydgoski (przepływ towarów) |
• Kanał Gliwicki (przepływ towarów) |
• Kanał Elbląski (cele turystyczne) |
• Kanał Wieprza-Krzny (służy do regulacji stosunków wodnych na terenach rolniczych, zadanie melioracyjne) |
Jeziora- zajmują w Polsce około 1% obszaru. W większości są to jeziora polodowcowe: |
• górskie, w Tatrach i Karkonoszach, jak np. cyrkowe (Czarny Staw pod Rysami), morenowe (Toporowe Stawki) |
• tworzące pojezierza na nizinach (Pojezierze Pomorskie, Mazurskie, Wielkopolskie, |
Suwalskie), a wśród nich rynnowe (Jeziorak), wytopiskowe (Białe), morenowe (Śniardwy). Ponadto występują małe jeziora zakolowe (starorzeczne), nadbrzeżne (Łebsko, Gardno, Sarbsko) i deltowe (Drużno). Największe zasoby jezior ma Pojezierze Mazurskie aż 36%, a Pomorskie 12%. Jednak jeziora zanikają. Dzisiaj stanowią około 25% zasobów jezior. Są one w mokradłach oraz w sztucznych zbiornikach wodnych (stawy) np. jezioro Zegrzyńskie. Służą one w celu zaopatrzenia w wodę, do celów turystycznych, poprawy żeglugi, zapobiegają powodzono np. jezioro Nyskie, Solińskie. Znajdują się również w wodach podziemnych np. Nizina Mazowiecka. |
|
5.Jaki typ gleb i gdzie występują w Polsce. Jakich gleb pod względem użytkowości w Polsce jest najwięcej |
Gleby w Polsce zaczęły się tworzyć po ustąpieniu lodowca. Na początku były gleby tundrowe, pod lasami liściastymi brunatne, a pod iglastymi bielicowe. W Polsce występują: |
• czarnoziemy około 1% powierzchni kraju - Wyżyna Lubelska, na zachód od Sandomierza, w zakolu Sanu koło Przemyśla, na północny-wschód od Krakowa, na południu Opolszczyzny |
• czarne ziemie około 2% powierzchni kraju - Kujawy, na zachód od Warszawy, okolice |
Ciechanowa, na wschód od Poznania, Nizina Śląska, na południe od Wrocławia, Nizina < Szczecińska |
• Mady 5% powierzchni Polski - Żuławy |
• Rędziny 1% powierzchni Polski (skały węglanowe i siarczanowe) - Wyżyna Lubelska, Nicko-Niedziańska, Nizina Śląska, okolice Opola, Wyżyna Śląska |
• Brunatne (w miarę żyzne) i bielicowe (słabe) zajmują w Polsce około 80% ; |
• bagienne i torfowe 3% powierzchni Polski - pradolina Biebrzy, Narwi, Noteci, Polesie Lubelskie |
• górskie |
W Polsce dominują gleby o średniej i małej przydatności rolniczej (żytnio-ziemniaczane) rejony o względnie urodzajnych glebach to: |
• ziemia Proszowicka |
|
6. Wymień rejony w Polsce o najbardziej zagrożonym środowisku. Omów jeden z nich podając przyczyny i skutki |
Rejony najbardziej zagrożone to: |
• Górny Śląsk |
• Legnicko - Głogowski Okręg Miedziowy |
• Tarnobrzeskie Zagłębie Siarkowe |
• Zagłębie Bełchatowskie |
• Aglomeracja Krakowska |
• Bałtyk i jego wybrzeże w strefie Zatoki Gdańskiej i ujścia Wisły |
Legnicko - Głogowski Okręg Miedziowy jego rozwój wiąże się z odkryciem złóż rud miedzi w rejonie Głogowa i Lubina. Przeobrażenia środowiska zostały wywołane przede wszystkim w skutek uruchomienia kopalń: Lubin, Polkowice, Rudna, jak i będącej w budowie Sieroszewice oraz największych zakładów przetwórczych (m.in. huty miedzi Głogów lin, Legnica). Duży wpływ na środowisko miały też położone nieco, poza granicami LGOM-u: kopalnia Konrad w Lwinach. Zakłady Chemiczne Wizów w Łące, czy cementownia Podgrodzie w Raciborowicach na terenie LGOM-u mamy do czynienia ze znaczną degradacją powierzchni ziemi. Przyczynia się do niej nie tylko odkrywkowa eksploatacja wielu surowców skalnych, ale także składowanie dużej ilości odpadów na hałdach i w stawach osadowych. Szczególnie niekorzystne dla środowiska przyrodniczego są stawy odpadów poflotacyjnych rud miedzi, jako że ich istnienie powoduje: |
• silne zmiany chemiczne i wodne w glebach |
• wyłączenie dużych powierzchni z użytkowania rolniczego |
• okresowe pylenie |
|
7. Omów czynniki kształtujące liczba ludności Polski |
Liczba ludności Polski wynosi ponad 38,5 min, co daje jej 28 miejsce na świecie i 8 w Europie. Na zmiany liczby ludności w Polsce w ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat wpływ miał cały szereg czynników, które możemy sklasyfikować w trzech podstawowych grupach: |
• czynniki biologiczne (ruch naturalny ludności) |
• czynniki losowe (zmiany liczby ludności wywołane przez wojny i klęski żywiołowe) |
• migracje |
Przed drugą wojną światową Polskę zamieszkiwało ponad 35 min mieszkańców. Straty wojenne wyniosły 7,5mln. Szacuje się, że kolejne 4mln wyemigrowały z Polski w trakcie działań wojennych. Polska utraciła w czasie wojny ponad 20% mieszkańców. Największą dynamikę wzrostu liczby ludności zanotowano w latach 1950-55 (przyrost naturalny - 20 promili). Pod koniec lat 60-tych przyrost naturalny osiągnął najniższy od czasu wojny poziom - 8,7 promila. Począwszy od lat 80-tych przyrost naturalny systematycznie maleje, w 93 roku wynosił około 2,5 promila. Taki przyrost można tłumaczyć pogorszeniem się ogólnej sytuacji ekonomicznej ludności i późniejszym wiekiem zawierania małżeństwa oraz upowszechnieniem się modelu rodziny 2+1 lub 2+2. Przyrost naturalny na terenach wiejskich jest wyższy, ale zaczyna maleć z powodu migracji młodszych roczników do miast. Od lat obserwuje się zjawisko wyludnienia wschodnich regionów kraju, skąd ludzie emigrują do dużych miast i okręgów przemysłowych. Największy przyrost jest na typowo rolniczych terenach województwo Polski południowo-wschodniej, Pomorza zachodniego i części południowo-wschodniej, a najmniejszy na Górnym Śląsku i w województwach miejskich - gdzie notuje się ujemny przyrost naturalny; |
Największe migracje zagraniczne były zaraz po wojnie i w latach 80-tych. W ostatnich latach saldo migracji wynosi 13%. Wyjeżdżaj ą ludzie młodzi i bardzo dobrze wykształceni, co jest szkodą dla |
|
9. Scharakteryzuj strukturę zatrudnienie i wykształcenia ludności w Polsce. Omów jakie zmiany zachodzą w ostatnich latach |
Polska należy do krajów o stosunkowo wysokim poziomie aktywności zawodowej ludności, około 45% ludności pracuje zawodowo, w tym: |
• 25% pracuje w przemyśle |
• 28% pracuje w rolnictwie |
• 32% pracuje w usługach: transport, handel |
W Polsce jest duży wskaźnik pracujących kobiet. W ciągu ostatnich dziesięcioleci w Polsce nastąpiły duże zmiany w strukturze zawodowej ludności. W 1931 roku prawie 66% ludności zawodowo czynnej pracowało w rolnictwie. W okresie powojennym następuje stopniowy wzrost zatrudnienia w zawodach pozarolniczych. Tym nie mniej odsetek zatrudnienia w rolnictwie i leśnictwie jest w dalszym ciągu wysoki, wyższy jak w innych krajach Europejskich. Wynika to w głównej mierze silnego rozdrobnienia rolnictwa oraz niskiego poziomu mechanizacji prac polowych i gospodarczych. Jednocześnie w porównaniu z innymi krajami Europy, stosunkowo mały odsetek ludności pracuje w usługach. |
Specyficznym zagadnieniem w Polsce jest istnienie dużej grupy ludności dwuzawodowej tzw. chłoporobotników. Są to osoby zatrudnione w zawodach pozarolniczych i jednocześnie prowadzą gospodarstwo rolne. Obniżenie tempa rozwoju przemysłu oraz gwałtowny wzrost cen mieszkań utrudnia rozwiązanie problemu ludności dwuzawodowej. Obecnie w Polsce jest bezrobocie jest rzędu 19%. Największe bezrobocie jest w północnej i północno-wschodniej Polsce oraz w rejonie Wałbrzycha (upadek kopalń rentownych), Łodzi i Jeleniej Góry (upadek przemysłu lekkiego) |
Bezrobocie jest spowodowane:. |
• migracjami |
• przyrostem naturalnym |
• zlikwidowaniem PGR-ów (województwo Krośnieńskie) |
• zamknięcie kopalń - Wałbrzych |
• załamanie się przemysłu w Łodzi |
Obecnie w Polsce rośnie ludność z wyższym i średnim wykształceniem, następuje spadek zatrudnienia w przemyśle i rolnictwie (restrukturyzacja przemysłu np. Górny Śląsk). Upadło dużo państwowych gospodarstw rolnych. Wzrosła liczba bezrobocia i ludzi pracujących w usługach. |
|
10.Omów zróżnicowanie urbanizacji w Polsce. Podaj przyczyny tego stanu rzeczy |
Urbanizacja - proces rozwoju istniejących i budowa nowych miast. Rozwój miast i powstawanie nowych jest spowodowane wzrostem liczby ludności, rozwojem przemysłu, tworzeniem nowych miejsc pracy, migracjami (przemieszczaniem się ludzi ze wsi do miast). |
Przyczyny urbanizacji: |
• lepsze zarobki |
• łatwiejszy dostęp do nauki |
• łatwiejszy dostęp do pomocy medycznej |
• zapotrzebowanie w produkty AGD i RTV, ubrań itp. |
• mechanizacja rolnictwa (pracują traktory, a nie ludzie) |
Skutki procesu urbanizacji: |
• zajmowanie nowych terenów leśnych lub rolniczych na budowę miast, dróg dojazdowych, szlaków komunikacyjnych |
• zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego, spowodowane komunikacją, miejską, transportem oraz działalnością przemysłu |
* powstawanie znacznej ilości ścieków komunalnych bytowych oraz przemysłowych zanieczyszczających wodę albo glebę |
• powstawanie deficytów wodnych na terenach sąsiadujących z miastami |
• powstawanie znacznych ilości ścieków oraz problemy z ich utylizacją |
• brak miejsc na nowo tworzone wysypiska śmieci |
• negatywny wpływ hałasu i wibracji na zdrowie i organizm człowieka |
• nadmierne zagęszczenie wpływające ujemnie na zdrowie i psychikę człowieka |
Od czasów drugiej wojny światowej wzrosła ludność miast. W 1992 roku około 62% ludności w Polsce zamieszkiwała miasta. Najwięcej jest miast małych - około 52% ogólnej liczby. Tylko 8,5% ludności miejskiej jest w tych miastach. Najwięcej jest ludności w dużych miastach - ponad 100 tysięcy, mieszka w nich około 50% ludności miejskiej. Polska w stosunku do krajów Europy Zachodniej jest krajem średnio zurbanizowanym. |
Zróżnicowanie zurbanizowania wynika: |
• z występowania bogactw mineralnych (Dolny i Górny Śląsk) i rozwoju przemysłu |
• czynnik historyczny (rozbiory - wcześniej rozwinął się zabór pruski - przemysł i bogactwa naturalne) |
• czynniki naturalne - większy stopień urbanizacji na pograniczu krain np. Karpaty |
Największy wskaźnik urbanizacji mają województwa uprzemysłowione: województwo Śląskie, Łódzkie, a w Mazowieckim - Warszawa - najniższy tereny wschodnie Polski |
Konurbacja - Górny Śląsk |
|
11. Omów występowanie i wykorzystywanie oraz problemy związane z eksploatacja węgla kamiennego |
Głównym bogactwem mineralnym Polski jest węgiel kamienny. Występuje on w: |
• zagłębiu Górnośląskim - znajdują się tam największe zasoby. Jest ich eksploatowanych około 98%. Przeciętna grubość pokładów wynosi około 2 m i są ułożone prawię poziomo. Jest to węgiel wysokokaloryczny - około 6000 kcal. |
• zagłębie Dolnośląskie - są wielokrotnie mniejsze zasoby niż w Zagłębiu Górnośląskim, węgiel zalega tu w niekorzystnych warunkach geologicznych. Ze względu na wysokie koszty wydobycia oraz wyczerpywanie się zasobów, czynne tu kopalnie postawiono w stan likwidacji, zostały one zamknięte. |
• zagłębie Lubelskie - niekorzystne warunki wydobycia pokładów zalegających na dużej głębokości - poniżej 700 m.; w bardzo trudnych warunkach hydrologicznych i są niezbyt dużej miąższości. W tym zagłębiu jest niecałe 2% eksploatacji. Obszar ten ma niewielki udział w ogólnej ilości wydobycia węgla kamiennego w Polsce. |
Wydobycie węgla kamiennego w Polsce maleje, obecnie zajmuje 7 miejsce w świecie. |
Węgiel jest jednym z podstawowych surowców eksportowych. |
Węgiel kamienny jest podstawowym surowcem energetycznym. Jest to również surowiec chemiczny, ponieważ brakuje nam ropy naftowej i gazu ziemnego musimy korzystać z węgla kamiennego. Jest to węgiel pochodzący z karbonu. |
Problemy: |
• wyczerpywanie się złóż (zamykanie kopalń) |
• przesuszanie gruntu następuje na skutek odwodnienia kopalni z wód, które zalewają kopalnie - tworzenie leja depresyjnego |
• tąpnięcia - zawalanie się pustek, wywołane zapadaniem korytarzy w przypadku niestosowania płynnej podsadzki, po wydobyciu węgla takie wyrobisko powinno być zapełnione .wodą z piaskiem |
• powstawanie hałd |
• pogorszenie się warunków pracy dla górników - przebywająca głębokość rocznie zmienia się o, 15m, przebywają w wysokich temperaturach - obecnie pracują w temperaturze 30 stopni. |
• spadek rentowności wydobycia węgla |
• na skutek małej rentowności kopalń będą one zamykane, np. Górny Śląsk próbuje stworzyć miejsca pracy dla górników - przekwalifikowanie |
Głównym przetwórcą węgla kamiennego jest nasz Polski przemysł - 60%. Eksportujemy około 20% węgla kamiennego. |
|
12.Omów występowanie i wykorzystywanie oraz problemy związane z wydobyciem i przetwórstwem węgla brunatnego |
Węgiel brunatny występuje w licznych złożach na terenie całego kraju. Ponadto 60% wydobycia pochodzi z kopalni "Bełchatów". Na dalszych pozycjach znajdują się kopalnie "Turów I", "Turów II" w Bogatyni, kopalnie zlokalizowane w rejonie Konin - Koło -Turek. Jako rezerwę traktowane są złoża w rejonie Kozienic i Inowrocławia. Pokłady węgla brunatnego w Polsce zalegają na małych głębokościach co umożliwia eksploatację metodą odkrywkową, charakteryzuje je również znaczna miąższość - od 30 do 50 m. Niewielka wartość kaloryczna sprawia, że transport na duże odległości jest nieopłacalny. Dlatego głównym odbiorcą węgla są elektrownie lokalizowane w sąsiedztwie kopalń. Na eksport i jako surowiec dla przemysłu chemicznego przeznacza się zaledwie kilka procent wydobycia. Górnictwo węgla brunatnego i związana z nim lokalizacja dużych elektrowni są istotnym czynnikiem lokalizacji energochłonnych działów przemysłów - szczególnie hutnictwa metali kolorowych (czego przykładem jest huta aluminium w Koninie). |
Największe elektrownie (kopalnie?): |
• Bełchatów |
• Konin |
• Turów |
• Turek Problemy: |
• przeobrażenie środowiska, degradacja rzeźby wywołana wykopywaniem dołów o . . powierzchni kilkuset km2 i głębokości kilkuset metrów (są to kopalnie odkrywkowe) |
• powstawanie leja depresyjnego, spowodowane jest to wypompowaniem wód (jest kilkakrotnie większy niż kopalnia) |
• przesuszanie gleb - zakwaszenie (kwaśne deszcze) |
• zanieczyszczenie szaty roślinnej spowodowane zniszczeniem gleby (przesuszanie i kwaśne deszcze), emisji dwutlenku siarki |
• duże zapylenia powietrza popiołami powstającymi w wyniku spalania węgla |
• składowanie nakładu |
• zanieczyszczenie powietrza popiołami z elektrowni |
|
13. Omów występowanie złóż ropy naftowej i gazu ziemnego Omów źródła zaopatrzenia w te produkty |
Wydobycie ropy naftowej w Polsce jest znikome, koncentruje się w rejonie Kamienia Pomorskiego, Kotliny Sandomierskiej, Karpat - Krosno - Sanok - Gorlice, Niziny Śląskiej - Krosno Odrzańskie oraz Bałtyku. Szacuje się, że złoże znajdujące się w rejonie Rozewia może dostarczyć około 100 tysięcy ton ropy naftowej rocznie. My sami pokrywamy 2% krajowego zapotrzebowania. Resztę importujemy z Rosji. Zmniejszenie importu ropy naftowej spowodowało niepełne wykorzystanie zdolności produkcyjnych naszych rafinerii. Największa z nich to "Mazowieckie Zakłady Rafineryjno - Petrochemiczne w Płocku. Na ich lokalizację wpłyną przebieg rurociągu "Przyjaźń", którym dostarczana jest ropa naftowa z Rosji. Obecnie znaczny udział w zaopatrzeniu tęgo kombinatu ma ropa naftowa importowana drogą morską i przesyłana rurociągiem biorącym początek w Gdańsku. W mieście tym znajduje się druga pod względem wielkości rafineria. |
Wydobycie gazu ziemnego w Polsce jest niewielkie, chociaż ostatnio nieco wzrosło. Zasoby tego surowca szacuje się na około 200mld m3. Do niedawna gaz ziemny wydobywano niemal wyłącznie w południowo-wschodniej części kraju, głównie w rejonie Przemyśla, Jarosławia, Lubaczowa - 80%. Nowe odkrycia geologiczne umożliwiły wydobycie gazu na Nizinie Wielkopolskiej, gdzie duże złoża znajdują się w rejonie Ostrowca Wielkopolskiego, ponadto w rejonie Trzebnicy, a także na terenie województw: zielonogórskiego, szczecińskiego, koszalińskiego. Złoża zachodniej części kraju zawieraj ą jednak gaz niskokaloryczny, o dużej zawartości azotu. Polska około 40% zapotrzebowania w gaz ziemny pokrywa sama. Resztę importujemy głównie z Rosji i półwyspu Jamalskiego. Gaz ziemny idzie do Polski i przez Polskę do Niemiec Gaz ziemny towarzyszy ropie naftowej |
|
14. Omów przemysł elektroenergetyczny w Polsce |
W produkcji energii Polska ma 23 miejsce w świecie i 9 w Europie. Produkcja energii elektrycznej na jednego mieszkańca wynosi 3730 KWh, co nam daje 27 miejsce w Europie. Najczęściej elektrownie są lokalizowane przy: |
• bazie surowcowej |
•wodzie |
• rynku zbytu - okręgi przemysłowe |
• koszty transportu np. huta aluminium znajdująca się blisko elektrowni w Koninie |
• środowisko - doliny rzeczne |
Największe elektrownie na węgiel kamienny: |
• Dolna Odra |
• Górna Odra |
• GOP - Jaworzno, Łaziska Górne, Rybnik, Trzebinia |
• Połańce |
• Świeże Górne |
• Puławy |
• Ostrołęka |
• Warszawa |
Największe elektrownie na węgiel brunatny: |
• Turów |
• Bełchatów |
• Konin |
Największe elektrownie wodne: |
• Żarnowiec |
• Życiowo |
• Solina |
• Porombka Żar |
Hydroelektrownie dają czystą energię, ale koszty budowy takich elektrowni są większe od kosztów budowy elektrowni cieplnych. Hydroelektrownie powodują zmiany stosunków wodnych i roślinności. Podstawowym paliwem zużywanym w polskich elektrowniach jest węgiel kamienny. Są również elektrownie opalane ropą i gazem ziemnym. Ich istotną zaletą jest znacznie mniejsza uciążliwość dla środowiska niż elektrowni bazujących na węglu. Rodzaj przetwarzanych paliw wywiera duży wpływ na lokalizację elektrowni: |
• elektrownie spalające węgiel kamienny (55%) mogą być zlokalizowane zarówno w rejonach jego wydobycia, jak i w rejonach odległych od nich, a cechujących się znacznym zapotrzebowaniem na energię elektryczną, pod warunkiem, że będą zaopatrywane w wysokokaloryczny węgiel energetyczny |
* elektrownie spalające węgiel brunatny (42%), jest to paliwo niskokaloryczne i jego transport jest nieopłacalny. Najniższe koszty transportu osiągane są wówczas gdy węgiel brunatny z kopalni przesyłany jest systemem taśmociągów bezpośrednio na teren elektrowni. |
Produkcja energii elektrycznej maleje ponieważ ograniczyliśmy produkcję energochłonną (przemysł hutniczy). Do 2006 roku Polska energetyka ma bazować na tym co mamy (tak jest planowane). |
|
15.Omów występowanie i wykorzystywanie surowców chemicznych w Polsce |
Polska posiada największe w świecie złoża siarki. Pierwotnie siarkę eksploatowano metodą odkrywkową w Piasecznie koło Tarnobrzega i w Machowie. Obecnie siarkę wydobywa się metodą podziemnego wytopu w kopalniach "Jeziorka" koło Tarnobrzega, w Grzybowie koło Staszowa i w eksperymentalnej kopalni koło Lubaczowa. Polska jest jednym z największych producentów siarki na świecie, jednak w ostatnim okresie wydobycie zdecydowanie spadło, z 5mln ton na przełomie lat 80-tych i 90-tych, do 2,9mln ton w roku 1992, co jest następstwem opanowania rynków światowych przez producentów tańszej siarki. |
Sól Kamienna - górnictwo soli kamiennej rozwinęło się w dwóch rejonach kraju, na Podkarpaciu oraz na Kujawach. Kopalnictwo soli na Podkarpaciu ma bardzo bogate tradycje, jednak do dziś przetrwały tylko dwie kopalnie - w Bochni i w Wieliczce. Najwięcej soli wydobywa się na Kujawach i w Wielkopolsce - Inowrocławiu, Wapnie, Mogilnie i Kłodowie. W Kłodowie i w rejonie Zatoki Puckiej złożom soli kamiennej towarzyszą niewielkie złoża soli potasowo-magnezowych. Surowcem przemysłu chemicznego są również gips i anhydryt, eksploatowane w Niecce Niedziańskiej, w Głubczycach - Gdańsk. Występowanie na terenie Polski bogatych złóż siarki i soli kamiennej przyczyniło się do dynamicznego rozwoju przemysłu związków nieorganicznych i nawozów sztucznych. W dziale przemysłu nieorganicznego najlepiej rozwinięty jest przemysł siarkowy. Zakłady produkujące kwas siarkowy lokalizowane są najczęściej na terenie zakładów chemicznych, które go wykorzystują. Największymi producentami kwasu siarkowego są Zakłady Przetwórcze Siarki w Machowie. Sól kamienna wykorzystywana jest głównie do produkcji sody i chloru. Znacznie rozbudowany jest przemysł nawozów sztucznych, najliczniejsze są zakłady produkujące nawozy fosforowe. Nawozy azotowe pierwotnie wytwarzano z koksu - duże fabryki są koło węgla koksującego. Można tu wymienić Tarnów i Kędzierzyn |
|
16.Przedstaw rozmieszczenie hutnictwa w Polsce oraz podaj źródła zaopatrzenia w te surowce. Przedstaw problemy związane z restrukturyzacją tego przemysłu. |
W Polsce hutnictwa żelaza już od połowy XIX w oparte było w dużej mierze na rudach pochodzących z importu. Spośród metali kolorowych w Polsce eksploatowane są na dużą skalę jedynie złoża rudy miedzi, cynku i ołowiu. Złoża rudy miedzi występują w trzech rejonach-na Dolnym Śląsku, w Kabatach i w . Górach Świętokrzyskich. Na Dolnym Śląsku znajdują się dwa zagłębia miedziowe, pierwsze w rejonie Bolesławiec - Złotoryja i drugie w rejonie Lubin - Głogów. Złoża rudy miedzi stały się podstawą rozwoju Legnicko-Głogowskiego Okręgu Miedziowego. Rudy zawierają wprawdzie tylko 2 do 4% czystego metalu, ale charakteryzuje je znaczna miąższość pokładów i domieszka wielu cennych metali (srebro, ołów i arsen). Polska zajmuje 6 miejsce na świecie pod względem wielkości produkcji miedzi elektrolitycznej, większość produkcji przeznaczana jest na eksport. Dzięki domieszkom srebra w złożach rudy miedzi Polska jest również jednym z czołowych producentów tego metalu w Europie. Rudy cynku i ołowiu eksploatowane są w rejonie Olkusza, Bytomia i Tarnowskich Gór. Podobnie jak w przypadku rud miedzi, złoża cynku i ołowiu charakteryzuje niska zawartość czystego metalu. Dlatego też opłacalny jest ich przerób jedynie w sąsiedztwie miejsc . wydobycia. Największe huty to "Bolesław" koło Olkusza i zakład w Tarnowskich Górach. Produkcja cynku w pełni zaspokaja potrzeby krajowe, sprowadza się jedynie niewielkie ilości koncentratów cynku i znaczne ilości ołowiu. W całości na surowcach importowanych bazuje hutnictwo aluminium. Od czasu zamknięcia uciążliwej dla środowiska huty w Skawinie koło Krakowa aluminium dostarcza jedynie huta w Koninie; O Jej. lokalizacji w rejonie eksploatacji węgla brunatnego zadecydowała znaczna energochłonność procesów , technologicznych. W Polsce przerabia się również niewielkie ilości rudy niklu eksploatowanej na Dolnym Śląsku. |
Polska jest 10 państwem w produkcji miedzi. Ponadto produkujemy niewielkie ilości niklu, magnezu, aluminium, które sprowadzamy z Węgier. Złoża miedzi, cynku i ołowiu Polska w pełni sama zaspakaja. |
Mamy bardzo rozbudowane hutnictwo żelaza, ale mamy problemy z jego sprzedażą. Z tego powodu zakłady są zamykane, ludzie zwalniani. Oprócz tego przemysł ten zanieczyszcza środowisko. I jest potrzebny duży kapitał, by wprowadził filtry. |
W Polsce pracuje około 20 hut. Największe z nich to: |
• Katowice |
• Pokój |
• Łabędy |
• Kraków |
• Ostrowiec Świętokrzyski |
• Częstochowa |
|
17.Przedstaw główne rejony występowania i wykorzystania surowców skalnych w Polsce |
Pod pojęciem surowców skalnych rozumiemy wszelkie surowce mineralne wykorzystywane w przemyśle materiałów budowlanych, w przemyśle szklarskim i porcelanowo-fajansowym. Do najważniejszych materiałów budowlanych należą kamienie budowlane, cement, wapno, wyroby betonowe, prefabrykaty, stolarka budowlana, szkło i fajans. Polska posiada dużo surowców skalnych. Najbardziej zasobny pod względem ilości i rodzajów surowców skalnych jest rejon sudecki, gdzie znajdują się kamieniołomy granitu (Strzegoń, Strzelin), marmurów, piaskowców, wapieni, gabra, porfirów i melafirów. Drugim co do znaczenia regionem są Góry Świętokrzyskie z kamieniołomami marmurów kieleckich, piaskowców, kwarcytów, dolomitów i wapieni. Skały budowlane są pozyskiwane również w Beskidach i na Pogórzu Karpackim. Margle i kamienie eksploatuje się na terenie Wyżyn: Krakowsko-Częstochowskiej, Lubelskiej i Śląskiej oraz na Kujawach i w województwie opolskim. Sudety i Pogórze Sudeckie oraz rejon Kielce - Skarżysko Kamienna to główne obszary koncentracji przemysłu kamieniarskiego w Polsce. Przemysł wapienniczy jest ściśle uzależniony od bazy surowcowej - ze względu na koszty transportu surowca, lokalizuje się w rejonach eksploatacji skał wapiennych (to samo dotyczy przemysłu cementowego). |
Największym producentem gipsu w kraju są Zakłady Przemysłu Gipsowego "Dolina Nidy" nad Nidą niedaleko Pińczowa. Systematycznie maleje produkcja cegieł, wypieranych przez materiały prefabrykowe. Prowadzi to do upadku licznych małych cegielni, rozproszonych na terenie całego kraju, bazujących na złożach glin i iłów czwartorzędowych. Bogate tradycje ma w Polsce przemysł szklarski, najstarsza huta szkła (w Szklarskiej Porębie) pochodzi z XIV wieku. Przemysł szklarski rozwinął się w wielu rejonach, głównie jednak w części południowej i południowo-zachodniej. Duże huty szkła znajdują się również w Piotrkowie Trybunalskim, Wołominie, Ożarowie i Białymstoku. Huty w Sandomierzu, Piotrkowie i Dąbrowie Górniczej specjalizują się w produkcji szkła płaskiego. Krosno, Zawiercie i Tarnów - szkło gospodarcze, Wołomin i Ożarów - szkła technicznego. W produkcji kryształu specjalizują się zakłady wytwarzające wszelkiego rodzaju opakowania szklane. Produkcja szkła ozdobnego i włókien szklanych to domena zakładu w Krośnie. Przemysł ceramiczny bazuje na złożach glinek iłów ceramicznych, niestety na terenie Polski 'nie występują szczególnie cenione w tej branży kaoniny. Przemysł ceramiczny najlepiej rozwinął się na terenie Dolnego Śląska, gdzie produkuje się porcelit, wyroby fajansowe i kamionkowe. Produkcja glazury i terakoty to domena zakładów w Opocznie i Suchedniowie koło Kielc i we Włocławku. Poważną konkurencją dla polskiego przemysłu ceramicznego jest import glazury, terakoty i wyrobów fajansowych z dwóch krajów, które stanowią światową czołówkę tej branży, Włoch i Hiszpanii. |
|
18.Wymień główne okręgi przemysłowe w Polsce. Omów jeden z nich |
Główne okręgi przemysłowe: |
Górnośląski Okrąg Przemysłowy |
Okręg Bielski |
Okręg Krakowski |
Okręg Częstochowski |
Okręg Opolski |
Okręg Sudecki |
Okręg Turoszowski |
Okręg Staropolski |
Okręg Bydgosko-Toruński |
Okręg Wrocławski |
Okręg Poznański |
Okręg Gdański |
Okręg Łódzki |
Okręg Szczeciński |
Okręg Warszawski |
Górnośląski Okręg Przemysłowy to największy w Polsce i jeden z największych w Europie okręgów przemysłowych, którego rozwój - dzięki bogatej bazie surowcowej, rozpoczął się jeszcze w okresie zaborów. Złoża węgla kamiennego stały się podstawą rozwoju górnictwa węglowego, przemysłu koksowniczego i energetycznego. Na dużą skalę rozwinęło się też hutnictwo żelaza i metali niezależnych (lokalne złoża rud cynku i ołowiu). Obecnie z GOP-u pochodzi większość węgla kamiennego i ponad 50% produkcji wyrobów hutniczych. W związku z rozbudowanym lokalnym rynkiem zbytu rozwinął się przemysł elektromaszynowy, specjalizujący się w produkcji maszyn i urządzeń dla górnictwa i hutnictwa, rozwija się również produkcja urządzeń dla energetyki, konstrukcji stalowych i odlewów. Na terenie GOP-u istnieją zakłady produkujące obrabiarki i środki transportu. |
Stosunkowo słabo rozwinięty jest na tym terenie przemysł chemiczny - z wyjątkiem przetwórstwa surowców energetycznych. Północną część charakteryzuje większe zróżnicowanie branżowe, w części południowej, w Rybnickim Okręgu Węglowym, dominuje przemysł wydobywczy. GOP jest wyraźnie zdominowany przez górnictwo oraz energochłonne i surowcowochłonne branże przemysłu przetwórczego, co poważnie ogranicza możliwość dalszego rozwoju okręgu. Dodatkowym utrudnieniem jest jednokierunkowe wykształcenie kadr i mały odsetek pracowników z wyższym wykształceniem. |
Okręg Bielski zdominowany jest przez branże przemysłu elektromaszynowego i włókienniczego. Na tym terenie rozwinęła się produkcja środków transportu (fabryka samochodów w Bielsku Białej) i maszyn dla przemysłu włókienniczego. Okręg Bielski znany jest z produkcji wysokiej jakości tkanin wełnianych i obuwia. Należy również zwrócić uwagę na duży kombinat chemiczny w Oświęcimiu i browar w Żywcu. |
|
19 .Na wybranym przykładzie wykaż wpływ przemysłu na środowisko i zdrowie człowieka |
Głównym sprawcą zanieczyszczenia powietrza i zdrowia człowieka jest przemysł, a ściślej rzecz biorąc około 13 tysięcy zakładów zatrudniających blisko połowę polskich robotników. Oddziałują one na środowisko emitując gazy i pyły do atmosfery, odprowadzając ścieki do rzek lub jezior, zatruwając wody podziemne oraz deformując powierzchnię terenu. Wśród zanieczyszczeń powietrza szczególnie groźne są dwutlenki siarki i tlenki azotu. Skażenie powietrza jest źródłem powstawania opadów zawierających kwas siarkowy zakwaszających glebę, niszczących faunę i florę. |
Górnośląski Okręg Przemysłowy: |
W GOP-ie wydobywa się węgiel, rudy cynku i ołowiu. Na to wszystko potrzeba jest dużo wody. Niedostatek wody spowodowany jest: |
• GOP jest położony na dziale wodnym pomiędzy Wisłą a Odrą (tu biorą one swój początek, więc są mało zasobne, głównie odbiorcami są ścieków przemysłowych i komunalnych. W ściekach przemysłowych jest pył węglowy, kwas siarkowy, chlorek wapnia. W ściekach komunalnych dominują związki organiczne - tłuszcze, białka, węglowodany). 2/3 wód powierzchniowych na terenie GOP-u nie nadają się do użytkowania. Natomiast wody podziemne na skutek działalności ludzkiej, przez składowanie opadów oraz na skutek odwadniania kopalni utworzyły leje depresyjne, przez co spada wydajność studni |
• powietrze - na terenie GOP-u jest około 170 zakładów, które emitują w powietrze różnego rodzaju zanieczyszczenia. Są to między innymi dwutlenek węgla, tlenek azotu, tlenek siarki, amoniak, jak i pyły ołowiu, rtęci, cynku. |
• rzeźba powierzchni - na powierzchnię terenu spadają kwaśne deszcze, które powodują degradację gleby. |
|
20.Scharakteryzuj czynniki warunkujące rozwój rolnictwa w Polsce |
Rolnictwo jest to podstawowa gałąź produkcji materialnej, tj. wytwarza produkty żywnościowe i surowce przemysłowe przez uprawę roślin oraz chów zwierząt. Wykorzystuje ono zasoby oraz Siły przyrody i dlatego jest uzależnione od warunków przyrodniczych. Spośród warunków przyrodniczych największy wpływ na rozwój rolnictwa w Polsce wywierają warunki klimatyczne i stosunki wodne oraz warunki glebowe i rzeźba terenu. Duży wpływ na rolnictwo ma budowa geologiczna, przebieg zlodowaceń oraz późniejsza działalność wód. |
Klimat w Polsce jest sprzyjający rozwojowi rolnictwa (umiarkowany): |
• najdłuższy okres wegetacji jest na terenie Polski zachodniej i północno-zachodniej, jak również w kotlinach śródgórskich: Sandomierska, Oświęcimska |
• najkrótszy okres wegetacyjny w Polsce jest w górach i w Polsce północno-wschodniej: |
Suwalszczyzna. Okres ten trwa 220 dni. |
Wielkość opadów i rozkład ich w ciągu roku: |
• małe opady są w Polsce centralnej, gdzie występuje cień opadowy, w reszcie kraju opady są sprzyjające. Rozkład opadów jest korzystny dla roślin okopowych (burak) i niekorzystny dla zbóż, bo maksimum opadowe przypada na lipiec: |
Rzeźba terenu jest bardzo korzystna, gdyż 3/4 Polski jest niziną, lekko pofalowaną, równomiernie oświetloną. |
Stosunki wodne - woda potrzebuje melioracji i są one przeprowadzane 75% nasze rolnictwo głównie korzysta z wód opadowych. |
Gleby - w Polsce występuje 6 klas gleb. Najlepsze gleby stanowią około 3,3%. Są to czarnoziemy, mady, rędziny, czarne ziemie, ziemie brunatne i występują one na: |
• Wyżynie Lubelskiej |
• Wyżynie Sandomierskiej |
• Nizinie Śląskiej |
• Podgórze Karpackie |
• Żuławy Wiślane |
• ziemia Proszowicka |
Najwięcej jednak w Polsce jest gleb średnich i słabych. Na najlepszych uprawia się pszenicę i buraki cukrowe. |
|
21 .Scharakteryzuj strukturę własnościowa, wielkościową oraz społeczną rolnictwa w Polsce. |
Struktura własnościowa: |
W rolnictwie Polskim występują trzy formy społeczno - własnościowe: |
• gospodarstwa indywidualne - stanowią 82%, jest to własność prywatna; zatrudniają gro ludności w rolnictwie |
• gospodarstwa państwowe - 7% |
• spółdzielnie produkcyjne |
Udział gospodarstw państwowych jest największy w północno-zachodniej i północnej Polsce. Na skutek przemian: część gospodarstw uległo likwidacji. W latach l960-1980 nastąpiło zahamowanie wzrostu liczby gospodarstw, a następnie jej zmniejszenie. Pozytywne tendencje w strukturze gospodarstw przejawia się w powolnym wzroście liczby gospodarstw dużych (powyżej 10 ha użytków rolnych) i bardzo małych (do 2 ha), a zmniejszeniem się liczby gospodarstw małych (2-5 ha) i średnich (5-10 ha). Przeciętnie gospodarstwa mają 6,3 ha. Najmniejsze występują w południowej i wschodniej Polsce. W Polsce jest 6% gospodarstw powyżej 15 ha. |
Struktura wielkościowa: |
Przeciętna wielkość gospodarstw indywidualnych wynosi 7,6 ha. Tendencja tych gospodarstw jest rosnąca.. Ponad 56% gospodarstw jest do 5 ha, a powyżej 15% - 8,4%. Są to gospodarstwa na własne potrzeby. Najmniejsze gospodarstwa są wokół wielkich aglomeracji: warszawskiej, katowickiej oraz w Polsce południowo-wschodniej. Bardzo dużym rozdrobnieniem gospodarstw .charakteryzuje się południowo-wschodnia Polska (Podkarpacie, Karpaty) oraz na terenach podmiejskich aglomeracji (warszawskiej, górnośląskiej). Z południa ku północy średnią wielkość gospodarstw indywidualnych wzrasta - maleje udział gospodarstw małych, a wzrasta dużych. |
Struktura społeczna: |
W rolnictwie jest zatrudnionych około 10% ludności czynnej zawodowo. W stosunku do Unii Europejskiej odsetek ludności czynnej zawodowo w rolnictwie jest wyższe. Największą liczba ludności zamieszkuje .tereny północno-wschodniej Polski, a .najmniej w rejonach silnie uprzemysłowionych np. Warszawa, Katowice. Tendencje w rolnictwie są spadkowe, ale na skutek prywatyzacji zakładów ludność jest zwalniana i przechodzi do sektora rolniczego. Ludność wiejska jest słabiej wykształcona. Wieś polska się starzeje, ponieważ młodzi migrują do miast oraz z północno-wschodniej części Polski dużo migruje kobiet. Gospodarstwa są mało wydajne, ponieważ dużo osób pracuje w małych lub rozdrobnionych gospodarstwach. Tendencje tych gospodarstw są rozwijające się. Ludzie powinni znaleźć zatrudnienie w infrastrukturze wsi, np. aby młodzi zostawali na wsi, to trzeba zbliżyć wygląd wsi do miasta. |
|
22. Omów strukturę użytkowania ziemi w Polsce i jej zróżnicowanie przestrzenne |
Użytki rolne stanowią blisko 60% powierzchni kraju, z czego 76% stanowią grunty orne, 21% trwałe użytki zielone, około 1% sady. Największy udział użytków rolnych charakteryzuje centralne rejony kraju, co wynika z oddziaływania rynków zbytu dużych aglomeracji miejskich (Warszawa, Łódź). Obszary centralnej Polski głównie Kujawy i Mazowsze, charakteryzuje również najwyższy w skali kraju udział gruntów ornych w powierzchni użytków rolnych. Najniższym odsetkiem użytków rolnych charakteryzują się tereny górskie. Górny Śląsk oraz Pas Pojezierzy. Użytki rolne mają tendencję spadkową.' Większy udział gruntów rolnych jest w gospodarstwach prywatnych. Większy udział mają' Wielka Brytania, Dania, Węgry. Sady (1%) występują głównie na Kujawach, Wyżynie Lubelskiej i Podkarpaciu. Jest to podyktowane przede wszystkim warunkami i środowiskowymi: uprawa drzew owocowych wymaga długiego okresu wegetacyjnego, równomiernych i obfitych opadów atmosferycznych oraz łagodnych ziem. Blisko 90% ' sadów w Polsce przypada na gospodarstwa indywidualne.1 Ich udział wzrasta w pobliżu wielkich miast - okolice Grójca, Góry Kalwarii, Płońska, Płocka, Lublina, Radom, Nowego Sącza, Gorzów Wielkopolski Zwarte obszary (13%) łąk i pastwisk występują w Polsce' Północno-wschodniej, na Pojezierzu Mazurskim, w dorzeczu Narwi, Biebrzy i Bugu oraz na Podlasiu. Rozległe obszary zajmują również łąki górskie (hale) w Sudetach,' Karpatach i na Podkarpaciu. Najmniejszy udział łąk i pastwisk ma Polska centralna. W dużej mierze przyczyniło się do tego niewłaściwe prace melioracyjne, które doprowadziły do nadmiernego obniżenia się poziomu wód gruntowych (zwłaszcza w Wielkopolsce i na Kujawach) oraz cień opadowy. W Polsce dominują łąki z wysokim poziomem wód gruntowych, mniejszą powierzchnię zajmują łąki, występujące w dolinach rzecznych, bardzo urodzajne, wzbogacone żyznymi namułami. Najmniej wartościowe są łąki terenów bagiennych. |
Tereny leśne zajmują 28,6% powierzchni kraju, a nieużytki ponad 10% (na terenach uprzemysłowionych lub ze słabymi glebami). |
|
23 .Przedstaw rejonizacje upraw pszenicy i żyta oraz podaj czynniki na nią wpływające |
Zboża zajmują największą powierzchnię spośród wszystkich roślin uprawnych, w roku 94 blisko 70% ogólnej powierzchni użytków rolnych stanowiły pola zajęte pod ich uprawą. W Polsce w ostatnich latach zmniejszyła się powierzchnia upraw zbóż, w porównaniu z rokiem 1980 o blisko 10%; Wyraźny spadek zanotowano na przełomie lat 1991-92, co można tłumaczyć ogólnym kryzysem rolnictwa i utrzymującymi się od kilku lat niekorzystnymi warunkami pogodowymi (długotrwałe susze). Konieczne stało się importowanie zbóż, co było spowodowane również niekontrolowanym eksportem zbóż w 91-92 roku i drastycznym ograniczeniem zapasów w przedsiębiorstwach handlowych i przetwórstwa spożywczego. Spadek powierzchni zasiewów dotyczy przede wszystkim podupadających gospodarstw państwowych. Udział gospodarstw prywatnych wzrósł z 75% do blisko;90%. Pszenica jest najważniejszym zbożem chlebowym uprawianym w Polsce, zajmuje 28% powierzchni przeznaczonej pod uprawy zbóż (z czego 78% przypada na gospodarstwa prywatne). Jest to stosunkowo mało w porównaniu z krajami Europy Zachodniej i. Południowej, gdzie pszenica zajmuje od 25% do 30% ogólnej powierzchni zasiewów (w Polsce 18,6%). Można to tłumaczyć dużymi wymaganiami klimatyczno - glebowymi tej rośliny. Najlepiej udaje się na żyznych czarnoziemach stepowych i rędzinach, wymaga łagodnego, ciepłego klimatu. Główne rejony uprawy pszenicy to: Nizina Śląska, Przedgórze Sudeckie, Wyżyna Lubelska, Żuławy Wiślane, Kujawy, Ziemia Pyrzycka, okolice Przemyśla Podkarpacie, Ziemia Proszowicka. Od roku 91 zbiory pszenicy w Polsce systematycznie malej ą (w ciągu 4 lat o ponad 17%), największy spadek (ponad 60%) zanotowały gospodarstwa państwowe. W Polsce zdecydowanie dominuje pszenica ozima (następstwo stosunkowo krótkiego okresu wegetacyjnego) - zajmuje ponad 70% powierzchni upraw tego zboża w kraju. |
Żyto dominuje pod względem powierzchni upraw - 29% powierzchni zajętej pod uprawę żyta. W Polsce powojennej stopniowo ograniczano powierzchnię uprawy żyta na korzyść pszenicy, jednak kryzys ostatnich lat przyczynił się do zwiększenia zasiewów. Ma dużo mniejsze wymagania niż pszenica, jest odporna na suszę i przymrozku, dobrze udaje się na słabych glebach, co decyduje o jego popularności. Na Polskę przypada jednak 21% światowych zbiorów żyta. Główne rejony uprawy to: Nizina Mazowiecka i Podlasie, wschodnia Wielkopolska, Wysoczyzna Piotrkowska. Żyto nie jest tylko zbożem chlebowym, ale również cenioną rośliną paszową i surowcem dla przemysłu (między innymi spirytusowego). Ponad 86% powierzchni upraw żyta przypada na gospodarstwa indywidualne (88% zbiorów krajowych). Najwyższe plony uzyskują gospodarstwa państwowe, są one jednak dwukrotnie niższe niż w krajach Unii Europejskiej - 21,8 q/ha (kraje Unii Europejskiej średnio 40-50 q/ha). Polska ma 1,1% produkcji światowej zbóż, w tym pszenica 4%, a żyto 21,8%. W Europie pszenica zajmuje 4,3%, a żyto 24%. Plony pszenicy wynoszą 34,6 q/ha, a żyta 23 q/ha. Plony są dużo mniejsze jak w krajach europejskich wysoko rozwiniętych |
|
24. Przedstaw rejonizacja upraw buraków cukrowych i ziemniaków oraz podaj, jakie czynniki na nią wpływają? |
Podstawowe rośliny okopowe uprawiane w Polsce to ziemniaki i buraki cukrowe. Burak cukrowy to najważniejsza z roślin przemysłowych (3% ogólnej powierzchni uprawy). Jest rośliną o dużych wymaganiach klimatyczno-glebowych (konieczne intensywne nawożenie), a uprawa należy do bardzo pracochłonnych. Dlatego podobnie jak ziemniaki, uprawiany jest głownie w gospodarstwach indywidualnych, które uzyskują nieznacznie niższe plony. Burak cukrowy jest jedną z nielicznych roślin uprawnych, których areał w ostatnich latach zwiększył się. Wynika to z dużego znaczenia tej rośliny. Wykorzystywany jest to produkcji cukru (ze względu na nietrwałość tej rośliny duże plantacje na ogół sąsiadują z cukierniami), a liście i wytłoki (odpady przemysłowe) stanowią cenną paszę. |
Polska należy do dziesiątki światowych producentów buraka cukrowego, a uzyskane plony kształtują się na poziomie 300 q/ha (w krajach UE do 500 do 700 q/ha). Zmniejszenie się plonów (i zbiorów) buraka cukrowego w latach 90-tych to efekt ogólnego kryzysu w rolnictwie, a przede wszystkim spadku zużycia nawozów sztucznych. Główne rejony uprawy buraka cukrowego to: Nizina Śląska, Przedgórze Sudeckie, Wielkopolska (gdzie na dużą skalę rozwinął się przemysł cukierniczy). Kujawy. Żuławy Wiślane, Wyżyna Lubelska, Ziemia Pyrzycka. Plony buraka cukrowego wynoszą 392 q/ha i są porównywalne wydajnością w krajach Europejskich. |
Ziemniaki pod względem powierzchni upraw stanowią trzecią (po pszenicy i życie) rośliną uprawną- 13% ogólnej powierzchni upraw przy niewielkiej tendencji spadkowej. Ziemniaki można uprawiać na glebach słabych, nie toleruje natomiast nadmiernej wilgoci w glebie, są również wrażliwe na niską temperaturę. Ze względu na dużą pracochłonność uprawą ziemniaków zajmują się głownie rolnicy indywidualni (98% powierzchni zasiewów). Uprawa koncentruje się na Mazowszu, Podlasiu, we wschodniej Wielkopolsce, w Małopolsce, na Wysoczyźnie Piotrkowskiej, w Karpatach i na Podkarpaciu. Na znaczną koncentrację uprawy w Polsce centralnej wpływa zapotrzebowanie rynków dużych aglomeracji miejskich i rozwinięta hodowla trzody chlewnej. Na Dolnym Śląsku i Pomorzu powoli odchodzi się od stosowania ziemniaków jako rośliny paszowej, dlatego też powierzchnia upraw ulega tam znacznemu ograniczeniu. Ziemniaki są również cennym surowcem dla przemysłu spożywczego (głównie spirytusowego) i chemicznego. Pod względem powierzchni upraw ziemniaków Polska zajmuje 4 miejsce na świecie (po Chinach, Rosji i Ukrainie). Na Polskę przypada 8,4% produkcji światowej Uzyskiwane plony (136 q/ha) należą jednak do najniższych w Europie (dla porównania w Niemczech wynoszą blisko 400 q/ha). Ziemniaki stanowią 9,6% światowych zbiorów. |
|
25 .Przedstaw chów zwierząt gospodarskich w Polsce |
Podstawowym czynnikiem przyrodniczym warunkującym rozwój hodowli w Polsce jest baza paszowa. Trwałe użytki zielone w Polsce charakteryzuje mała wydajność, wynika to z nieuregulowania stosunków wodnych i ograniczonego nawożenia./Hodowla jest tym samym uzależniona od uprawy roślin paszowych i produkcji pasz treściwych. Bydło stanowi 27% pogłowia zwierząt gospodarskich w Polsce (jako, zwierzęta gospodarskie rozumiemy tu bydło, trzodę chlewną, owce i konie. W ostatnich latach pogłowie bydła uległo znacznemu ograniczeniu. Zdecydowana większość bydła hodowanego w kraju przypada na gospodarstwa indywidualne - ponad 91%, a najwięcej na gospodarstwa małe i średnie o powierzchni od 2 do 15 ha. Pogłowie bydła w gospodarstwach państwowych i spółdzielczych w porównaniu z rokiem 1980 spadło blisko o 85%. W Polsce na 100 ha użytków rolnych przypada 41,3 sztuk bydła, jest to bardzo niska obsada w porównaniu z krajami UE, gdzie na 100 ha przypada nawet 100 sztuk bydła. Główne rejony hodowli bydła w Polsce to: Karpaty i Podkarpacie, północno-wschodnia część Mazowsza, Podlasie, Kujawy i południowa Wielkopolska. |
O takiej strukturze przestrzennej decyduje: |
• baza paszowa (Karpaty, Podkarpacie, Polska północno-wschodnia) |
• zapotrzebowanie na mleko (Mazowsze, Podlasie, Kujawy) |
• rozwinięty kierunek mięsny hodowli (Mazowsze, Wielkopolska) |
• znaczne rozdrobnienie gospodarstwa i duże zasoby siły roboczej (Karpaty, Podkarpacie) Trzoda chlewna stanowi 68% ogólnego pogłowia zwierząt gospodarskich, 86% przypada na gospodarstwa indywidualne. Pogłowie trzody chlewnej w Polsce ulega dużo mniejszym wahaniom niż pogłowie bydła. Obecnie znów pojawia się tendencja wzrostowa. Podobnie jak w przypadku bydła, największy udział w hodowli trzody chlewnej mają gospodarstwa małe i średnie, które uprawiają przede wszystkim rośliny stosowane w żywieniu trzody chlewnej (ziemniaki, żyto, jęczmień). O popularności hodowli trzody chlewnej w Polsce decyduje znaczne spożycie wieprzowiny, duży udział roślin pastewnych w strukturze zasiewów i duże walory świń jako zwierząt hodowlanych. Główne rejony hodowli to: |
Wielkopolska i Kujawy, obszary intensywnego rolnictwa towarowego. Hodowla rozwinęła się również na Mazowszu oraz w województwach: gdańskim, lubelskim i opolski, ze względu na sąsiedztwo dużych aglomeracji miejskich i zakładów przetwórczych. Wraz ze wzrostem znaczenia pasz pochodzenia przemysłowego obserwujemy spadek korelacji pomiędzy rejonami hodowli trzody chlewnej i uprawy ziemniaków. Na trzodę chlewną przypada 62% produkcji żywca rzeźnego - spożycie wieprzowiny w Polsce od lat wykazuje wyraźną tendencję wzrostową. Z pogłowia blisko 19,2 min sztuk Polska należy do pierwszej dziesiątki hodowców na świecie, a obsada 104 sztuk na 100 ha użytków rolnych jest bardzo wysoka (wyższa jedynie w krajach intensywnego rolnictwa jak Niemcy - 152 sztuk/100 ha, czy Belgia - 439/100 ha). |
Owce - chów owiec w Polsce nastawiony jest głównie na produkcję wełny i skóry, produkcja mięsna i mleczna rozwinęła się na dużą skalę tylko w Karpatach i na Podkarpaciu. Owce hoduje się również na Górnym Śląsku, Podlasiu, w Wielkopolsce i na Wysoczyźnie Piotrkowskiej. O takiej strukturze przestrzennej decydują głównie warunki paszowe (ubogie pastwiska Karpat i Śląska) oraz zapotrzebowanie na wełnę jak o efekt rozwoju przemysłu włókienniczego (Wysoczyzna Piotrkowska i Górny Śląsk). Krajowa produkcja wełny nie zaspakaja jednak potrzeb przemysłu. Pogłowie owiec w Polsce wynosi 870 tysięcy sztuk, czyli 3% pogłowia zwierząt gospodarskich.. Konie są w Polsce głównie zwierzętami pociągowymi, hodowane są również dla celów sportowych i na mięso Pogłowie koni, podobnie jak i w innych krajach świata, systematycznie maleje. W dużym stopniu jest to efekt masowego eksportu koni jako zwierząt rzeźnych, głównie do Włoch i Francji. W kraju produkcja koniny jest stosunkowo wysoka, dużo wyższa niż produkcja baraniny Konie hoduje się głównie w Karpatach i na Podkarpaciu, na Podlasiu i na Polesiu, we wschodniej części Niziny Mazowieckiej i na Wyżynie Małopolskiej. Jak łatwo zauważyć są to rejony, w których przewyższa własność indywidualna i które charakteryzuje znaczne rozdrobnienie gospodarstw Drób - w Polsce jest stosunkowo młodym działem hodowli. Wstrzymanie kredytowanie zakupu pasz (głównie kukurydzy) i wzmożony import mięsa drobiowego ze Stanów |
Zjednoczonych doprowadziły do upadku wielu ferm - głównie państwowych. W ostatnich .latach daje się jednak zauważyć oznaki poprawy sytuacji, ponownie rośnie liczebność stad. _ produkcja jaj i mięsa drobiowego Powstają specjalistyczne gospodarstwa hodowlane i rozwija się przetwórstwo mięsa drobiowego, przykładem może być notowane na giełdzie przedsiębiorstwo "Indykopol". Produkcja mięsa drobiowego w Polsce przewyższa łączną produkcję baraniny, koniny i mięsa cielęcego. Chów drobiu wykazuje ścisły związek z rozmieszczeniem dużych rynków zbytu - aglomeracji .miejskich. |
Kozy - są hodowane dla mleka |
Króliki - na mięso i futerko |
Lisy, szynszyle, nutrie - na futro |
|
|
|
26.Przedstaw produkcję zwierzęcą rolnictwa w Polsce na tle produkcji niektórych państw europejskich |
Polska ma 4,7% produkcji mięsa w Europie i 1.3% produkcji światowego mięsa. Więcej od nas produkuje Francja, Hiszpania, Holandia, Niemcy, Włochy, Rosja. Produkujemy około 63% mięsa wieprzowego, wolowego - 17% i drobiu - 15%. Inne gatunki mięsa u nas nie są produkowane, bo nie mamy takiej tradycji w spożyciu. Mamy większą produkcję na jednego mieszkańca niż średnia światowa - Polska 65kg, a świat 34kg. Niższa jest w Niemczech, Czechach, Holandii, Francji, Hiszpanii, a wyższa w Rosji i Ukrainie. Do niedawna eksportowaliśmy dużo mięsa do Rosji. Jednak na skutek kryzysu z Rosji na rynek wszedł towar z UE z dotowanym towarem przez nią. To spowodowało nadprodukcję naszego rynku, spadły ceny mięsa, a to spowodowało strajki rolników Eksportujemy również do Europy Zachodniej mięso w postaci żywych zwierząt - konie (Włochy), owce (Wielka Brytania). |
Mleko - 5% produkcji w Europie i około 3% światowej produkcji. Więcej produkują Niemcy, Francja, Wielka Brytania, Rosja. Są to kraje większe i mają większe pogłowie bydła. Produkcja na l mieszkańca wynosi 317 kg w Polsce, a średnia światowa wynosi 87kg. Mamy jednak mniej mleka na l mieszkańca niż w wielu krajach Europy. Związane jest to z mniejszą wydajnością krów, a to jest związane z paszą i odmianami krów. Jaja - około 3,2% produkcji w Europie i około 1% na świecie. Więcej jaj produkuje Holandia, Wielka Brytania, Włochy, Niemcy. Na jednego mieszkańca przypada 8,4 kg jaj, a w większości krajów Europu wynosi 12 kg na l mieszkańca. Związane jest to z większą wydajnością kur, a to z paszą. Jednak Polska ma zdrowsze mleko i jaja, ponieważ są mniej sztuczne. |
Wełna - mamy wełnę trwałą. Większą produkcję zwierzęcą mają państwa wysoko rozwinięte. |
|
27.Scharakteryzuj transport kolejowy w Polsce |
Sieć linii kolejowych w Polsce została ukształtowana w Polsce w XIX wieku i w I połowie XX wieku. Od połowy lat 80-tych obserwuje się spadek linii kolejowych, przede wszystkim w wyniku likwidacji mało uczęszczanych tras. W 1994 roku długość linii kolejowych w Polsce wynosiła 24,3tys km, co dawało gęstość sieci kolejowej 7,3 km/100km. Wielkość ta sytuuje Polskę na 5 miejscu w Europie. Istnieją jednak duże dysproporcje przestrzenne w gęstości linii kolejowych. Województwa o największej gęstości kolejowej to: katowickie, jeleniogórskie, wałbrzyskie, legnickie, warszawskie. Ponad 49% linii kolejowych jest, zelektryfikowanych, co w skali Europy jest dobrym wynikiem. |
Z powodu recesji gospodarczej zmniejszyło się zapotrzebowanie na usługi kolejowe. Zajmują się one przede wszystkim przewozami następujących ładunków: węgla kamiennego, metali i wyrobów z metali, rud, ropy naftowej i jej przetworów oraz węgla brunatnego i koksu. Koleje wykonują także prace w zakresie przewozów pasażerskich. |
Szczególnie duże nasilenie występuje na głównych szlakach tranzytowych, pomiędzy największymi miastami kraju. |
Najważniejsze połączenia: |
• GOP - Szczecin - Świnoujście |
•GOP- Gdynia - Gdańsk |
• GOP-Warszawa |
• GOP - na wschód od Medyki |
Najważniejsze węzły kolejowe to: |
• Tarnowskie Góry |
• Wrocławski |
• Poznański |
• Warszawski |
• Łódzki |
|
28. Scharakteryzuj transport samochodowy w Polsce |
Jest to jeden z bardziej dynamicznie rozwijających się gałęzi transportu. W przewozach pasażerów nastąpiły ogromne zmiany i tu zdecydowanie przeważa ten rodzaj transportu nad kolejowym. Samochodami przewozi się ponad 5-krotnie więcej ładunków niż koleją, jednak na krótszą odległość. W ostatnich latach wzrosła również liczba samochodów. Jedynie liczba autobusów się nie zmieniła. Ten gwałtowny wzrost liczby samochodów nie wiąże się z rozwojem inwestycji w zakresie budowy dróg kołowych. Długość dróg publicznych o twardej nawierzchni wyniosła 235tys km i wzrosła w ostatnich latach o około 40tys km Drogi ulepszone obejmują 193tys km. W Polsce nie ma autostrad. Gęstość sieci dróg kołowych w Polsce jest za mała, wynosi 75 km dróg na 100 km2 powierzchni. Jest ona nierównomierna. Drogi międzynarodowe: |
• Słubice - Warszawa - Terespol |
• Cieszyn - Piotrków Trybunalski - Warszawa |
• Cieszyn - Warszawa - Gdańsk |
• Cieszyn - Piotrków Trybunalski - Gdańsk |
• Kudowa - Wrocław - Leszno - Poznań - Bydgoszcz - Gdańsk |
• Chyżyne - Kraków - Radom - Warszawa - Elbląg - Gdańsk |
• Zgorzelec - Legnica - Opole - Katowice - Kraków - Tarnów - Rzeszów - Przemyśl -Medyka |
• Jakuszyce - Jelenia Góra - Legnica - Lublin - Zielona Góra - Gorzów Wielkopolski -Szczecin - Świnoujście |
• Jakuszyce - Jelenia Góra - Legnica - Lublin - Zielona Góra - Gorzów Wielkopolski -Szczecin - Lubieszyn |
• Jakuszyce - Jelenia Góra - Legnica - Lublin - Zielona Góra - Gorzów Wielkopolski -Kołbaskowo |
• Jakuszyce - Jelenia Góra - Legnica - Lublin - Zielona Góra - Gorzów Wielkopolski -Szczecin - Gryfice - Koszalin - Słupsk - Lębork - Gdańsk |
Transport samochodowy jest droższy niż kolejowy, bardziej zanieczyszcza powietrze, ale przewozi więcej ludzi i jest docelowy. |
|
29 Jaką rolę odgrywa żegluga śródlądowa, morska i transport lotniczy w Polsce |
Żegluga śródlądowa odgrywa bardzo małą rolę w Polsce. Długość dróg wodnych śródlądowych wynosi około 4 tyś. km, ale żegluga może odbywać się jedynie w półroczu letnim i nieregularnie ze względu na zmienność stanów wód. Największe przewozy mamy na Odrze (Szczecin - Górny Śląsk), i na Wiśle - poniżej Włocławka oraz na Noteci i dolnej Warcie. |
Największe porty: |
• Szczecin - Rogalica |
• Płock |
• Wrocław |
• Warszawa - Żerań |
• Gliwice |
• Bydgoszcz |
• Kozile |
Drogi wodne powyżej 400 ton: |
• Włocławek - Gdańsk (Wisła) |
• Włocławek - Elbląg (Wisła) |
• Gliwice - Szczecin (Odra) |
• Poznań - Kostrzyn (Warta) |
• Bydgoszcz - Gorzów Wielkopolski (Noteć) Kanały: |
• Gliwicki |
• Bydgoski |
• Augustowski |
• Elbląski |
Transport morski wykonuje największą pracę przewozową (53% ogólnej ilości tonokilometrów) ze względu na wielkość jednostek pływających i odległości jakie te jednostki pokonują. Żegluga morska obsługuje przewozy międzynarodowe Polski oraz przewozy między obcymi portami. Ze względu na dużą odległość przewozów międzykontynentalnych zajmuje ona l miejsce pod względem liczby wykonanych tonokilometrów. Przewozy żeglugą morską są tanie korzysta ona z portów morskich: |
• Szczecin - węgiel kamienny, rudy żelaza, środki chemiczne |
• Gdańsk - paliwa płynne, węgiel kamienny |
• Gdynia |
• Świnoujście |
Transport lotniczy nie odgrywa znaczącej roli w przewozach krajowych, większe znaczenie ma tylko w międzynarodowych przewozach pasażerskich. W 1994 roku LOT obsługiwał 53 linie zagraniczne i 4 linie krajowe. Regularne połączenia utrzymane są z 35 państwami. Liczba samolotów wzrosła w wyniku zakupu nowoczesnych samolotów. W 1992 roku oddano do eksploatacji duży port lotniczy "Okęcie IF' w Warszawie. Pozostałe większe lotniska to Kraków, Gdańsk, Rzeszów, Szczecin. Transport krajowy: |
• Warszawa - Gdańsk |
• Warszawa - Wrocław |
• Warszawa - Goleniów |
• Warszawa - Kraków |
• Warszawa - Rzeszów |
Transport lotniczy zagraniczny: |
• Warszawa Okęcie |
• Kraków Balice |
• Gdańsk Rębiechowo |
|
30. Jakie gałęzie przemysłu i dlaczego rozwinęły się w Warszawskim Okręgu Przemysłowym? |
Jest drugim pod względem ogólnego znaczenia okręgiem przemysłowym w kraju. Głównymi ośrodkami tego okręgu są: Warszawa, Pruszków, Legionowo, Otwock, Skierniewice, Żyrardów, Wołomin, Nowy Dwór Mazowiecki, Piaseczno, Konstancin-Jeziorna i Mińsk Mazowiecki. Jest to okręg nie surowcowy. Bazą surowcową dla niego są płody rolne, gliny, pisaki. W strukturze produkcji wyraźnie dominuje przemysł elektromaszynowy, a zwłaszcza: obrabiarkowy, maszyn budowlanych, samochodowy (Żerań - Deaewoo) i lotniczy (Okęcie) oraz produkcja traktorów (Ursus), telewizorów i innych urządzeń elektronicznych. Drugim pod względem znaczenia jest przemysł spożywczy (tłuszczowy, mięsny, mleczarski i owocowo-warzywny), a następnie paliwowo-energetyczny (elektrociepłownie) i chemiczny (tworzywa sztuczne, środki piorące, wyroby gumowe i lekarstwa). Stosunkowo małe znaczenie ma natomiast produkcja papieru i tektury, stali i odlewów żeliwnych oraz wyrobów gliniarskich, pończoszniczych, odzieży i obuwia. Okrąg Warszawski jest największym w kraju centrum przemysłu poligraficznego, fonograficznego i filmowego, co dodatkowo podkreśla jego nie surowcowy charakter. Przemysł bazuje tutaj głównie na dużych zasobach kwalifikowanej siły roboczej oraz na rozległych możliwościach kooperacji i współpracy z zapleczem naukowo-badawczym. Jest przy tym w znacznym stopniu zorientowany na produkcję rynkową, zaspokajającą nie tylko potrzeby lokalne, ale również potrzeby całego kraju. |