Wzorce osobowe w lit średniowiecza.
Wzoru parenetyczne to wzory osobowe, postacie godne naśladowania, skupiające cechy wzorowe, pożądane, idealne. Literatura średniowieczna zarysowuje takie portrety: idealnego władzy, rycerza i ascety.
Wzór rycerzy:
Wzorem takim jest Roland z „Pieśni o Rolandzie", który dowodził tylną strażą króla Karola Wielkiego. W skrócie można przedstawić jego dzieje następująco: Gwardia dowodzona przez Rolanda została otoczona przesz Saracenów. Unosząc się honorem, Roland nie chce zadąć w czarodziejski róg, który wzywa na pomoc armie królewska. Kiedy decyduje się na to pod koniec bitwy, jest już za późno. Król Karol przybywa, aby pomścić Rolanda; poległych żołnierzy. Cechy rycerza idealnego, jakim odznaczał się Roland to:
- odwaga, wskazuje na to zachowanie się Rolanda w czasie walki, wierność władzy. Pobożność i wierność Bogu - walczył z reguły z niewiernym, krzewiąc wiarę chrześcijańską. Roland np. walczył przeciw Saracenom (wroga chrześcijan).
- wierność ojczyźnie i przywiązanie do niej honor rycerza -Roland nie wzywa pomocy, gdyż
byłoby to wystawieniem ma szwank jego honoru rycerskiego.
Bohaterowie legendy ,,0 rycerzach okrągłego stołu" spełniając wszelkie wymogi ideału rycerskiego: cnota, honor, odwaga, pogarda dla zdrady.
Wzór ascety:
„Legenda o św. Aleksym" to przykład ascety. Treścią legendy są dzieje Aleksego i jego małżeństwo, które się nie spełniło. Obserwujemy upokorzenie i ubóstwo, które znosi oraz cuda - interwencja Matki Boskiej, która każe Aleksego wprowadzić do kościoła.
Wzorem wiary radosnej jest św. Franciszek z Asyżu. Stworzył on pogląd zwany franuschamizmem, stanowiący niezwykłą, radosna filozofie wiary. Św. Franciszek głosił wszechogarniającą miłość do świata, braterstwo wszelkich żyjących istot, uwielbienie świata i jego piękna. Cechy, jakimi odznaczali się święci: pobożność, ubóstwo, umartwienie ciała, medytacja, męczeństwo, zdolność do czynów cudownych.
Wzór władzy:
Król Karol Wielki - jest postacią historyczną. Wniósł na ziemiach po-rzymskich prowincji prawdziwe imperium.
Władcy polscy: Król Bolesław Chrobry, Bolesław Krzywousty są bohaterami ,,Kroniki polskiej" Gala Anonima.
Cechy władców: mądrość, duma, odwaga, pobożność, przebiegłość, miłosierdzie dla poddanych, waleczność.
Ideowe wzorce osobowe to typy zachowań, które są rozpowszechnione i propagowane w danym czasie. Maja one wyraźny związek z charakterem epoki np. w średniowieczu oczywiste było, iż na kształtowanie się tych wzorców ogromny wpływ będzie miała wiara rzymsko-katolicka, podporządkowanie człowieka Bogu oraz liczne w tej epoce wojny, czy wyprawy krzyżowe. Średniowiecze wykształciło dwie główne grupy ideowych wzorców osobistych: religijna i świecką. Do pierwszych zaliczyć należy wzorce świętego i ascety, natomiast do drugiej doskonałego rycerza chrześcijańskiego oraz doskonałego władcę chrześcijańskiego.