MITOLOGIA GRECKA
Afrodyta (Αφροδίτη)
- bogini miłości, piękności, płodności
- geneza imienia jest niepewna, etymologowie doszukują się w nim wyrazu „aphros” - piana
- czczono ją w całym greckim świecie, lecz świątynie w Pafos i Amatus na Cyprze cieszyły się szczególną sławą
- jej część przynieśli Asyryjczycy i Fenicjanie, powoduje to domyślanie się związku greckiej patronki miłości z asyryjską Mylittą, fenicką Astarte, syryjską Derketo
- identyfikowana w Rzymie ze starym italskim bóstwem Wenus (Wenera)
- jej kult przywędrował przez Cypr i Kyterę ze Wschodu, z Askalonu
przekazy dotyczące narodzin:
córka Zeusa i Dione (okeanidy) - wspomniane w „Iliadzie”
córka Uranosa, którego ograny płciowe, odcięte przez Kronosa, spadły do morza i razem z pianą morską, spłodziły boginię, „kobietę - zrodzoną - z - fal” lub też „zrodzoną z nasienia boga”
- gdy wyłoniła się z fal, została uniesiona przez Zefiry na Kyterę, a następnie na wybrzeża Cypru; tam przyjęły ją Hory (Pory Roku), ubrały, przystroiły i zaprowadziły do Nieśmiertelnych
- wersja przekazana przez Lukiana: początkowo wychował ją Nereus (jeden ze Starców Morskich)
- wersja Platona (interpretacja filozoficzna): istnienie dwóch różnych Afrodyt: Afrodyty Uranii, zrodzonej z Uranosa (Niebo), bogini miłości czystej
I Afrodyty Pandemii (tzn. Afrodyty Pospolitej), bogini miłości pospolitej
wokół postaci Afrodyty istnieją różne mity, które nie tworzą całości, są tylko fragmentarycznymi epizodami
żona Hefajstosa
kochała Aresa
Homer opowiada, że kochankowie zostali zaskoczeni pewnego ranka przez Słońce, które opowiedziało o tym romansie Hefajstosowi. On przygotował na nich zasadzkę, w której użył magicznej sieci, którą tylko on umiał posługiwać się. Pewnej nocy, gdy kochankowie byli razem zarzucił na nich sieć i zwołał wszystkich bogów z Olimpu. Potem na prośbę Posejdona wypuścił ich. Afrodyta uciekła na Cypr, a Ares do Tracji.
Ze związku Afrodyty i Aresa narodzili się: Eros i Anteros, Dejmos i Fobos (Trwoga i Strach), Harmonia (żona Kadmosa w Tebach), niekiedy dodaje się Priapa, boga Lampsakos, opiekuna ogrodów
Kolejne romanse Afrodyty:
- Afrodyta przygarnęła Adonisa, syna Mirry przemienionej w drzewo, a następnie powierzyła je Persefonie. Ta zaś nie chciała oddać dziecka i spór rozstrzygnął Zeus, decydując, że młodzieniec jedną trzecią roku będzie spędzał z Persefoną, jedną trzecią roku z Afrodyta i jedną trzecią roku tam gdzie zechce. Ostatecznie Adonis dwie trzecie roku spędzał z Afrodytą. Wkrótce umarł raniony przez dzika, prawdopodobnie jako ofiara zazdrości Aresa.
- Bogini żyła też z Anchizesem na Idzie w Triadzie i maiła z nim dwóch synów: Eneasza i wg niektórych przekazów, Lyrnosa.
Gniew Afrodyty:
- aby ukarać Eos za to, że uległa Aresowi, wznieciła w niej nieprzezwyciężone uczucie miłości do Oriona
- ukarał kobiety z Lemnos za to, że nie okazywały jej czci, i zesłała na nie zapach nie do zniesienia, tak, że mężowie porzucili je dla branek trackich. Zaś mieszkanki Lemnos zabiły wszystkich mężczyzn na wyspie i założyły tam społeczeństwo kobiet.
- poraziła Dafnisa (pasterza) tęsknotą bez celu jako karę za odrzucanie miłości wszystkich nimf
Łaski Afrodyty:
- Niezgoda rzuciła jabłko przeznaczone dla najpiękniejszej spośród trzech bogiń: Hery, Ateny i Afrodyty. Zeus nakazał Hermesowi, aby zaprowadził wszystkie trzy na Idę w Triadzie i tam Aleksander (znany później jako Parys) miał rozstrzygnąć, która jest najpiękniejsza. Hera ofiarował mu panowanie nad światem, Atena - że będzie niezwyciężony w wojnie, Afrodyta - Helenę jako żonę. Afrodyta była przyczyną wojny trojańskiej, bo to właśnie ją wybrał Parys. Bogini podczas walk chroniła Parysa, ale nie zdołała uratować Troi. Ochroniła jednak Eneasza, i tym samym uchodziła za matkę rodu Juliuszów.
Zwierzęta bogini: gołębie (jej rydwan był ciągniony przez te ptaki)
Rośliny bogini: róża i mirt
Hefajstos (`'Ηφαίστος)
- bóg ognia
- bóg metali i metalurgii
- bóg - kowal, opiekun rzemiosła artystycznego
- panuje nad wulkanami i tam są jego kuźnie, gdzie pracuje ze swymi pomocnikami cyklopami (u Hezjoda: Arges - „Rozjarzony”, Steropes - „Błyskawiczny”, Brontes - „Gromny”)
- jest wynalazcą, dla którego żaden cud techniczny nie jest niemożliwy
- syn Zeusa i Hery; niekiedy uważano, że Hera poczęła go sama, rozgniewana na Zeusa za to, że urodził Atenę bez pomocy żadnej kobiety
- wg tradycji hezjodejskiej: Hera powierzyła go Medalionowi z Naksos, by nauczył się obróbki metali
- wg tradycji kreteńskiej Hefajstos nie jest synem Zeusa lecz Talosa, który jest synem Kresa
- przyszedł do Greków ze Wschodu, z Azji Mniejszej
- imię ma przedgreckie
- jego działalności dopatrywano się w erupcjach wulkanów
- jego kult rozpowszechniony był wśród Karyjczyków, na Lemnos, na Wyspach Liparyjskich, w Attyce, znany w większość greckiego świata;
Uczeni odczytali świadectwa jego kultu na tabliczce z pismem linearnym B znalezionej w Knossos
- rzymski odpowiednik - Wulkan
jest kulawy
- najbardziej powszechna przyczyna jest wspomniana w „Iliadzie”:
Hera spierała się z Zeusem z powodu Heraklesa i Hefajstos stanął po stronie matki. Zeus chwycił go więc za nogę i zrzucił z Olimpu. Hefajstos spadał cały dzień, aż wieczorem spadł na wyspę Lemnos, gdzie Sintinowie przywrócili go do zdrowia. Jednak pozostał chromy.
- również wg „Iliady”: miał być kulawy od urodzenia. Matka jego chciała to ukryć przed oczyma innych bogów, więc zrzuciła go z Olimpu. Hefajstos spadł do Oceanu, gdzie przygarnęły go Tethys i Eurynome. Uratowały go i wychowywały przez dziewięć lat w podmorskiej grocie. W tym czasie wykuł i wymodelował dla nich wiele ozdób.
- aby zemścić się na matce, która zrzuciła go z Olimpu, zbudował złoty tron, który miał tę właściwość, że krępował łańcuchami tego, który na nim zasiadł. Hera nierozważnie usiadła na tronie i została uwięziona. Na poszukiwanie Hefajstosa, by wyswobodził matkę, wysłano Dionizosa. Ten, by go zjednać, upoił go winem. Ostatecznie Hefajstos przybył na Olimp i uwolnił Herę.
-pod Troją walczył posługując się ogniem
- w czasie gigantomachii zabił giganta Klytiosa, ciskając weń masę rozpalonego żelaza
- wykuł tarczę dla Achillesa, której opis znajdujemy w „Iliadzie” Homera
- sporządza pioruny dla Zeusa
jako upośledzony fizycznie miał cieszyć się względami najpiękniejszych kobiet
- „Iliada” przypisuje mu za żonę Chris (Wdzięk)
- Hezjod żoną jego czyni Aglaję, najmłodszą z Charyt (czyli Gracji, bogiń piękna)
- powszechnie za jego żonę uznawano Afrodytę
tradycja przypisuje Hefajstosowi kilku synów:
- Argonauta Palajmon
- mityczny rzeźbiarz Ardalos
- słynny rozbójnik Perifetes
- Erichtonios - mityczny bohater Ateńczyków, który maił narodzić się z ziemi i niespełnionego pożądania Hefajstosa wobec dziewiczej Ateny
sam Hefajstos pomógł przy narodzinach Ateny, rozłupując głowę Zeusa
brał udział w stworzeniu Pandory - ulepił jej ciało z błota
uczestniczył w ukaraniu Prometeusza, przykuwając go do skał Kaukazu
Ares (`'Αρης)
- bóg zmagań wojennych
- uosobienie zażartości bitewnej, niszczenie i zabijania
- syn Zeusa i Hery
- prawdopodobnie jak Apollon i Hermes należy do drugiego pokolenia mieszkańców Olimpu
- zaliczany do dwunastki wielkich bogów
- jego siostry: Hebe i Ejlejtyja
- etymologowie nie są zgodni co do genezy imienia; Homer łączy jego imię z wyrazem „are” - zniszczenie, zagłada
- utożsamiany z italskim bogiem Marsem
- czczono go szczególnie w Tracji (uważano, że tam mieszka), a także w Tebach (gdzie uważano, ze jest przodkiem rodu Kadmosa); w północnych i zachodnich krainach greckich, w Etolii i Tesalii
- jednak bóg ten nie jest szczególnie lubiany w Grecji
- jest on duchem walki, którego cieszy widok rzezi i krwi
- przedstawia się go w pancerzu i hełmie, uzbrojonego w tarczę, włócznię i miecz
- jest ponadludzkiego wzrostu i wydaje straszne okrzyki
- walczy głównie pieszo
- ukazuje się na rydwanie zaprzężonym w cztery rumaki
- towarzyszą mu złe duchy służące za woźniców: Dejmos i Fobos (Strach i Groza), którzy są jego dziećmi
- koło niego spotyka się też Eris (Niezgodę) i Enyo (bogini wojny)
Mity:
- wspierał Troję podczas wojny trojańskiej (choć było mu obojętne, czyją sprawę wspiera)
- we wszystkich starciach z Ateną, to Ares przegrywał: walcząc po stronie Hektora przeciw Diomedesowi wspieranemu przez Atenę, Ares został zraniony przez Diomedesa
- Ares chciał pomóc swojemu synowi - Kyknosowi, gdy Herakles rozpoczął z nim walkę, ale Atena kazała bogu podporządkować się losowi. Los bowiem chciał, żeby Kyknos został zabity przez Heraklesa. Gdy Atena interweniowała Herakles zranił Aresa w udo.
- Zeus powstrzymał Aresa przed pomszczeniem Amazonki Pentesileji, jego córki zabitej przez Achillesa
- u stóp Areopagu (Areios pagos - od imienia boga), gdzie sądzono zbrodnie o charakterze religijnym, znajdowało się źródło. Tam Ares spostrzegł Halirrotiosa, syna Posejdona i nimfy Eryte, który usiłował zgwałcić Alkippe, córkę Aresa i Aglauros. W złości Ares zabił Halirrotiosa. Posejdon oskarżył go przed trybunałem bogów, ale bogowie uniewinnili zabójcę.
związki z boginiami i dzieci:
- Afrodyta
- Pyrene - z która miał trzech synów: Kyknosa, Diomedesa z Tracji, Likaona
- niekiedy przypisuje się mu też ojcostwo: Melegara oraz Dryasa
zwierzęta poświęcone Aresowi:
- sęp i pies
5