ROZDZIAŁ XX

WSKAZANIA I PRZECIWWSKAZANIA DO NAKŁUWAŃ

Przez ponad dwa tysiące lat w Chinach zdecydowaną większość chorób leczono akupunkturą. Po wprowadzeniu do Chin europejskich metod terapeutycznych pod koniec XIX i w początku XX stulecia zaczęły one stopniowo wypierać tradycyjne chińskie metody lecze­nia. Akupunktura znalazła się w niełasce i w miastach zeszła do podziemia, a oficjalnie była wykonywana jedynie na głębokiej prowincji. Nie wytrzymała ona konkurencji europejskich metod leczenia, które były popierane przez rząd i władze. Sytuacja zmieniła się w sposób zasadniczy po ustanowieniu Chińskiej Republiki Ludowej w 1949 roku. Akupunktura została zrównana w prawach z medycyną europejską i po kilkunastu latach doszło do zlania się chińskiej medycyny tradycyjnej z medycyną zachodnią. Obie te medycyn są obecnie dostępne dla mieszkańców Chin, którzy mają wolny wybór sposobu leczenia. Część mieszkańców ChRL to fana­tyczni zwolennicy akupunktury i innych metod chińskiej medycyny tradycyjnej i niemal we wszystkich chorobach korzystają wyłącznie z orientalnych metod leczenia. Pokaźna grupa mieszkańców ChRL uznaje wyłącznie europejskie metody leczenia, a wielu współczes­nych Chińczyków korzysta z obu medycyn, tj. i orientalnej, i za­chodniej. Niektórzy z nich po zachorowaniu zgłaszają się najpierw do ośrodków medycyny europejskiej i dopiero później, jeśli brak efektów leczniczych szukają pomocy u lekarzy-akupunkturzystów. Inni na odwrót — najpierw odwiedzają oddziały medycyny tradycyjnej chińskiej i jedynie w wypadku braku poprawy zwracają się do lekarzy leczących metodami europejskimi. Aktualnie w ChRL zdecy­dowana większość lekarzy zaleca przede wszystkim leczenie aku­punkturą w 52 jednostkach chorobowych, a w pozostałych korzysta z europejskich metod leczenia. Stanowisko oficjalnej medycyny chiń­skiej jest wyraźne: akupunkturą należy leczyć przypadki, w których uzyskuje się tą metodą lepsze efekty lecznicze, aniżeli metodami europejskimi. W pozostałych przypadkach pacjentów kieruje się do ośrodków leczących metodami europejskimi, jednakże ci, którzy nie znoszą leków syntetycznych, z konieczności odsyłani są do poradni akupunktury.

Akupunkturzyści europejscy, którzy jak wiadomo mają o wiele mniejsze dośwadczenie aniżeli lekarze chińscy, leczą nakłuwaniami około 40 jednostek chorobowych, a mianowicie te stany, w których terapia nakłuwaniami wyraźnie góruje nad europejskimi metodami leczenia. Ponadto nakłuwania wykorzystuje się do opanowania dokuczliwych objawów towarzyszących różnym jednostkom choro­bowym takim jak: nudności, wymioty, zawroty głowy, szum w uszach, czkawka, bezsenność, pokrzywka i świąd.

Na podstawie własnego ponad piętnastoletniego doświadczenia ustaliłem wskazania do nakłuwania, obowiązujące w Poradni Lecze­nia Akuｵpunkturą w Warszawie. Są to:

Choroby pochodzenia czynnościowego:

1. Nerwica histeryczna;

2. Nerwica hipochondryczna;

3. Nerwica lękowa;

4. Nerwica depresyjna;

5. Nerwice wegetatywne (tj. narządowe np. nerwica serca);

6. Nerwice ruchowe (tiki, kurcz pisarski, kręcz szyi i jąkanie);

7. Napadowe bóle głowy pochodzenia naczynioruchowego;

Choroby narządu ruchu:

8. Ostre i przewlekłe mięśniobóle różnego pochodzenia; 9. Gościec przewlekły postępujący;

10. Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa;

11. Zespół bolesnego barku;

12. Choroba zwyrodnieniowa stawów;

13. Dyskopatie (uszkodzenie krążków międzykręgowych, skojarzone z rwą kulszową, bólami korzeniowymi [radiculitis] lub bólami mięśniowymi [lumbago]);

Choroby układu nerwowego:

14. Ostre i przewlekle nerwobóle różnego pochodzenia, a zwłaszcza nerwoból nerwu trójdzielnego i zapalenie nerwu kulszowego;

15. Porażenia i niedowłady po udarze mózgu i po zatorach tętnicy mózgowej;

16. Kręcz szyi;

17. Porażenie nerwu twarzowego;

Choroby wewnętrzne:

18. Zapalenie oskrzeli;

19. Dychawica oskrzelowa;

20. Choroba wieńcowa serca we wczesnym okresie;

21. Choroba nadciśnieniowa;

22. Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy;

23. Drażliwe jelito (Irritable colon);

Choroby narządów moczowo-płciowych:

24. Moczenie bezwiedne i nocne (Enuresis nocturna);

25. Niemoc płciowa;

Położnictwo i ginekologia:

26. Nieregularne krwawienia miesięczne;

27. Przedłużający się poród;

28. Wymioty ciężarnych;

29. Brak pokarmu u matki;

Choroby skóry:

30. Choroby alergiczne skóry,

31. Twardzina;

Choroby uszu, nosa i gardła:

32. Ostra głuchota i niedosłuch;

33. Przewlekły nieżyt nosa;

34. Przewlekłe zapalenie zatok bocznych nosa;

35. Alergiczny nieżyt nosa;

36. Choroba Meniere'a;

Choroby oczu:

37. Przewlekłe zapalenie spojówek;

38. Krótkowzroczność;

39. Kurcze powiek (Blepharospasmus),

Medycyna sportowa:

40. Trema przedstartowa;

41. Urazy sportowe (naderwanie mięśni i ścięgien, wylewy krwi do mięśni, nadwichnięcia stawów [dystorsje]);

Nałogi:

42. Palenie tytoniu;

43. Alkoholizm;

44. Narkomania;

Choroby przemiany materii:

45. Otyłość.

Co się tyczy nerwic to nie we wszystkich dystoniach udaje się uzyskać poprawę. Akupunktura nie przynosi poprawy w tak zwa­nych fobiach, a więc lękach wobec określonych sytuacji. Należy tu wymienić lęk wysokości, otwartej lub zamkniętej przestrzeni, lęk przed ciemnością, brudem i infekcją. Nakłuwania zawodzą także w nerwicy natręctw i roszczeniowej. Należy także zaznaczyć, że skute­czność nakłuwań w nerwicach, stanowiących wskazania do nakłu-wań, jest różna. Wyraźną poprawę uzyskuje się na ogół w nerwicy histerycznej, hipochondrycznej oraz w nerwicach wegetatywnych, natomiast wyraźnie gorsze efekty widuje się w nerwicach lękowej i depresyjnej. Wobec problematycznych wyników uzyskiwanych w leczeniu chorób psychicznych (np. schizofrenii) akupunkturzyści nie zajmują się tą grupą chorób.

Bóle głowy, stanowiące niemal powszechną dolegliwość, leczymy akupunkturą tylko wtedy, jeżeli udaje się wyłączyć tło organiczne, np. guzy mózgu, tętniaki mózgu, nadciśnienie tętnicze złośliwe, zgrubienia opon i zrosty opon mózgowych po stanach zapalnych mózgu i opon itp. Z różnych postaci bólów głowy najlepsze wyniki uzyskuje się w napadowych bólach głowy pochodzenia naczynioru-chowego, zwanych potocznie migrenami. Z uwagi na to, że osoby cierpiące na bóle głowy najczęściej są znerwicowane — plan leczenia powinien również uwzględniać nerwicę. Co się tyczy mięśniobóli i nerwobóli, to szczególnie pomyślne wyniki uzyskuje się w stanach ostrych, w których widuje się niejednokrotnie niemal natychmiastowe teatralne wyzdrowienia. Zdarza się, że pacjent, którego przyniesiono na noszach, już po pierwszym zabiegu wstaje i o własnych siłach opuszcza gabinet lekarski. W przewlekłych stanach zapalnych lecze­nie trwa dłużej i poprawa następuje stopniowo. Stosunkowo trudno jest opanować przewlekły nerwoból nerwu trójdzielnego, zwłaszcza jeżeli uprzednio leczono chorego blokadami lub zabiegami neuro­chirurgicznymi. W przewlekłym postępującym gośćcu wielostawo-wym i w chorobie zwyrodnieniowej stawów zachodzi potrzeba przeprowadzenia dłuższej kuracji (co najmniej paru serii zabiegów). W tych przypadkach jedynie dłuższe leczenie przynosi wyraźne złagodzenie bólów oraz zwiększenie ruchomości stawów i usprawnie­nie kończyn. Wyraźnie zachęcające wyniki uzyskuje się także w zesztywniającym zapaleniu stawów kręgosłupa. Już pierwsza seria zabiegów zazwyczaj doprowadza do zmniejszenia bolesnego napięcia mięśni kręgosłupa i bólów kręgów. We wczesnych okresach choroby można uzyskać wyraźne usprawnienie ruchowe kręgosłupa i poprawę postawy chorego. Osobne zagadnienie stanowią dyskopatie, czyli zespół spowodowany uszkodzeniem krążków międzykręgowych, naj­częściej w obrębie kręgosłupa lędźwiowego. Najczęściej dyskopatie skojarzone są z rwą kulszową (tak zwaną ischialgią), bólami korzonko­wymi lub korzeniowymi (radiculitis) oraz bólami mięśniowymi w okolicy lędźwiowej (lumbago). Jak wiadomo dyskopatia najczęścej sprawia potworny ból i przykuwa chorego do łóżka. Leczenie tego rodzaju przypadków akupunkturą pozwala najczęściej uzyskać wy­raźną poprawę już w ciągu paru dni, podczas gdy leczenie meto­dami konwencjonalnymi ciągnie się tygodniami. Należy jednak pamiętać, że część przypadków (około 10%) nie udaje się wyle­czyć akupunkturą i pozostają zabiegi neurochirurgiczne.

Z chorób układu nerwowego na ogół pomyślne wyniki uzyskuje się u chorych z porażeniem nerwu twarzowego, zwłaszcza we wczesnym okresie choroby. Już po paru dniach nakłuwania doprowadzają do cofania się porażenia mięśni twarzy i do przywrócenia prawidłowego wyglądu twarzy oraz prawidłowego napięcia mięśni. Zaskakująco dobre wyniki widuje się w leczeniu ostrego kręczu karku. Nakłuwa­nie punktów leżących na meridianie jelita cienkiego, a zwłaszcza punktu Houxi (Jelito cienkie 3) niejednokrotnie już po upływie 30 minut znosi bolesne napięcie mięśni karku.

W klinice chorób wewnętrznych akupunktura przynosi pomyślne wyniki w leczeniu zapalenia oskrzeli, dychawicy oskrzelowej i choroby wieńcowej we wczesnym okresie. Należy zaznaczyć, że nakłuwania są w stanie przerwać ostry napad dychawicy oskrzelowej, a nawet groźny dla życia stan dychawiczy (status asthmaticus). Systematycz­ne leczenie nakłuwaniami pozwala u chorych leczonych preparatami sterydowymi na zmniejszenie dawki, a nawet na zupełne odstawienie tych leków. Najlepsze wyniki uzyskuje się we wczesnym okresie dychawicy, przede wszystkim u chorych, którym nie podawano preparatów sterydowych. Leczenie akupunkturą pozwala uchronić chorych przed sterydami, które stają się zbędnymi.

We współczesnej medycynie poważne zagadnienie stanowi nadci­śnienie tętnicze. Akupunktura przychodzi z pomocą także w leczeniu nadciśnienia tętniczego, które stanowi poważne zagadnienie spo­łeczne. Nie wszystkie jednak przypadki nadciśnienia poddają się leczeniu akupunkturą. Dobre wyniki uzyskuje się w leczeniu nadci­śnienia tętniczego I i II stopnia, natomiast chorzy z nadciśnieniem tętniczym III stopnia (a więc z utrwalonym złośliwym nadciśnie­niem) nie mogą liczyć na poprawę. To samo dotyczy skrajnych przypadków nadciśnienia tętniczego, w których wartość ciśnienia skurczowego przekracza granicę 200 mm słupa rtęci. Akupunktura łagodzi także ból u chorych z chorobą wrzodową żołądka i dwuna­stnicy i przyspiesza gojenie się niszy wrzodowej. Fakt ten potwier­dzają wyniki powtarzanych badań endoskopowych żołądka. Również dobre wyniki uzyskuje się w leczeniu chorych z moczeniem bezwied­nym i moczeniem nocnym a także z zespołem drażliwego jelita (Irritable colon), natomiast w większości przypadków niemocy płciowej u mężczyzn leczenie zawodzi.

Ostatnio coraz większe zastosowanie znajduje akupunktura w położnictwie i ginekologii a szczególnie w przypadkach nieregularne­go krwawienia miesięcznego, w wymiotach u ciężarnych, w przedłu­żającym się porodzie i w zaniku pokarmu u matki karmiącej. Zachęcające wyniki przynosi akupunktura w leczeniu chorób skór­nych, zwłaszcza o podłożu uczuleniowym, oraz w twardzinie, z którymi dermatolodzy nie potrafią się uporać.

Akupunktura wkracza również do klinik laryngologicznych, przy­chodząc z pomocą w leczeniu przewlekłego nieżytu nosa i zatok bocznych nosa, alergicznego nieżytu nosa, ostrej głuchoty i nie-dosłuchu oraz choroby Meniere'a. Jak wiadomo głuchota i nie-dosłuch stanowią ogromny problem społeczny. Leczenie akupunk­turą przynosi poprawę jedynie w niedosłuchu wywołanym uszko­dzeniem ucha wewnętrznego, to jest tak zwanego ślimaka. Co się tyczy głuchoty lub niedosłuchu wywołanego uszkodzeniem ucha środkowego a mianowicie aparatu przewodzącego dźwięki, to jest błony bębenkowej i kosteczek słuchowych — są to sprawy nieodwra­calne. Wdzięcznym zadaniem jest leczenie tak zwanej ostrej głuchoty wywołanej hałasem i częściowym uszkodzeniem ucha wewnętrznego. W połowie tego rodzaju przypadków udaje się przywrócić słuch. Niezłe wyniki przynosi akupunktura w leczeniu napadowych za­wrotów głowy z jednostronnym upośledzeniem słuchu i szumem w uchu czyli w chorobie Meniere'a, która sprawia laryngologom duże trudności.

Coraz częściej korzystają z usług akupunktury okuliści, między innymi w przypadkach przewlekłego zapalenia spojówek, opornego na leczenie antybiotykami, w drganiach i kurczach mięśni powiek (Blepharospasmus) a także w krótkowzroczności, zwłaszcza u dzieci i młodzieży. Kliniki oczne w Pekinie prowadzą zakrojoną na dużą skalę akcję leczenia krótkowzroczności. Leczenie krótkowzroczności trwa od 6 miesięcy do l roku. Zabiegi wykonuje się co drugi dzień. Do leczenia kieruje się pacjentów, u których stopień myopii nie przekracza 4 dioptrii. U większości pacjentów uzyskuje się wyraźne poprawienie tej wady wzroku o l a nawet 2 dioptrie.

Lekarze sportowi również zainteresowali się akupunkturą, która jest w stanie zlikwidować tremę przedstartową u zawodników, zmniejszyć lęk i niepokój i zapewnić im dobry sen. Lekarze sportowi w coraz większym zakresie korzystają z akupunktury w leczeniu niedużego stopnia urazów w postaci naderwania mięśni, ścięgien i więzadeł stawowych oraz wylewów krwi do mięśni. W tego rodzaju przypadkach nakłuwania zadziwiająco szybko zmniejszają ból i obrzęk tkanek i przywracają sprawność kończyn. Opisano szereg przypad­ków ostrych urazów sportowych, w których akupunktura przyniosła zadziwiającą poprawę. Sportowcy wrócili na bieżnię, rzutnię i sko­cznię i ukończyli konkurencję uzyskując dobre wyniki.

W ostatnich latach coraz częściej wykorzystuje się nakłuwania do leczenia odwykowego u palaczy tytoniu, alkoholików i narkomanów. Zupełnie dobre wyniki uzyskuje się leczeniem antynikotynowym, obejmującym sześć zabiegów akupunktury. Po tej kuracji połowa palaczy rzuca palenie. Wprawdzie po upływie paru miesięcy 20% osób tej grupy wraca do nałogu, to jednak udaje się 30% palaczy trwale odzwyczaić od palenia. Gorsze wyniki przynosi natomiast leczenie alkoholików nakłuwaniami w warunkach ambulatoryjnych, gdyż tym sposobem można odzwyczaić od kieliszka jedynie 20% alkoholików. Taka sama kuracja przeprowadzona w warunkach oddziału zamkniętego, jak to udowodnili klinicyści radzieccy przy­nosi znacznie lepsze wyniki, gdyż u 50% leczonych uzyskuje się stan abstynencji utrzymujący się co najmniej przez okres l roku.

Akupunktura znalazła również zastosowanie w kuracji odwykowej u narkomanów. Największe doświadczenie w tym względzie mają lekarze wietnamscy, którzy stosując akupunkturę w leczeniu komple­ksowym z uwzględnieniem pracy, sportów i psychoterapii wyleczyli pół miliona narkomanów i przywrócili ich społeczeństwu.

Wobec wystąpienia zjawiska narkomanii w Polsce zachodzi konie­czność włączenia akupunktury do walki z tą klęską. W Poradni Leczenia Akupunkturą w Warszawie leczymy narkomanów według wzorów wietnamskich.

Przeciwwskazania do nakłuwania

Wszystkie choroby można podzielić na trzy grupy, z których pierwsza obejmuje jednostki chorobowe stanowiące wskazania do nakłuwania, druga uwzględnia choroby, w których nakłuwania nie wykazują wyraźnego działania leczniczego ale także nie wywierają działania ujemnego, szkodliwego a trzecia, która obejmuje jednostki chorobowe, w których nie zaleca się stosowania nakłuwań jako postępowania niepotrzebnego a nawet w pewnym stopniu szkodliwego. W Europie zakaz wykonywania akupunktury obowiązywał i obowią­zuje nadal (aczkolwiek jest już kwestionowany i dyskutowany) w następujących jednostkach chorobowych:

1. Chorobach zakaźnych;

2. Chorobach nowotworowych;

3. Chorobach psychicznych;

4. Uogólnionych chorobach zapalnych skóry;

5. Hemofilii;

6. Chorobie Werlhoffa (małopłytkowości istotnej);

7. U osób z wszczepionym rozrusznikiem (stymulatorem) serca.

Należy zaznaczyć, że jakkolwiek europejscy akupunkturzyści uni­kają leczenia zakaźnie chorych nakłuwaniami oddając pierwszeństwo antybiotykom, to Chińczycy leczą z powodzeniem niekiedy wyłącz­nie akupunkturą chorych z wirusowym zapaleniem wątroby, z zimnicą (malarią), z grypą oraz z czerwonką bakteryjną. Co się tyczy chorób nowotworowych to nie stosujemy akupunktury z obawy rozdmuchania procesu nowotworowego złośliwego. Nie mamy nato­miast tego rodzaju zastrzeżeń w stosunku do niektórych nowotwo­rów łagodnych, jak na przykład tłuszczaków, włókniaków umiejsco­wionych podskórnie i brodawek, które po nakłuciach zazwyczaj zmniejszają się a nawet znikają. Należy jednak dodać, że i u chorych z nowotworami złośliwymi niejednokrotnie stosuje się nakłuwania a to w celu zniesienia bólu towarzyszącego sprawie zasadniczej.

Jakkolwiek w Europie nie leczy się nakłuwaniami chorób psy­chicznych, to jednak chińskie kliniki psychiatryczne leczą tym sposobem schizofrenię, podając równocześnie swoiście działające chińskie zioła. Tego rodzaju postępowanie przynosi wyraźną po­prawę.

Co się tyczy chorych z uogólnionymi stanami zapalnymi skóry to nie można ich nakłuwać z obawy przed wywołaniem zakażenia ogólnego. W tego rodzaju przypadkach stosujemy stymulację lase­rem małej mocy punktów biologicznie aktywnych. U chorych z hemofilią oraz chorobą Werlhoffa zabraniamy stosowania akupunk­tury, z uwagi na niebezpieczeństwo groźnych krwawień i wylewów do tkanek. U osób z wszczepionym rozrusznikiem serca rytmiczne impulsy wywoływane przez tę aparaturę kolidują z impulsami wywołanymi nakłuciami igłami i dlatego te ostatnie nie przynoszą zamierzonego skutku.

Niezależnie od przeciwwskazań podanych wyżej istnieją przeciw­wskazania przejciowe, do których należą:1. Menstruacja;2. Ciąża;3. Stan wyczerpania fizycznego i psychicznego;4. Stan upojenia alkoholowego;5. Stan silnego podniecenia psychicznego;6. Warunki atmosferyczne (burza, pogoda sztormowa, obfite opa­dy, silne mrozy, duże upały a także pełnia księżyca).

Nakłuwanie pacjentek w czasie menstruacji, zwłaszcza pierwszego dnia, może spowodować wystąpienie bardzo nieprzyjemnych odczy­nów i sensacji w postaci silnych bólów głowy, uczucia ogólnego rozstroju, nudności i wymiotów, niepokoju i bezsenności. Niebez­piecznym jest również ostatni dzień przed miesiączką, który może wywołać podobną reakcję. Zabieg akupunktury wykonany u kobiet w pierwszych trzech miesiącach ciąży, może spowodować poronienie i dlatego przed wykonaniem zabiegu obowiązuje starannie przepro­wadzony wywiad. Nie można także wykonywać zabiegów nakłuwania u osób w stanie wyczerpania fizycznego i psychicznego, podniecenia psychicznego i upojenia alkoholowego z obawy przed spowodowa­niem ciężkiej zapaści. Również poważne perturbacje atmosferyczne a mianowicie burza, sztorm, silne mrozy, duże upały, obfite opady i pełnia księżyca nie sprzyjają pacjentom, u których wykonuje się nakłuwania. Są oni zagrożeni zapaścią, zakłóceniem pracy serca, bólem głowy i rozstrojem psychicznym. Co się tyczy pełni księżyca, to wykazano, że księżyc w tej fazie poważnie zakłóca pole magnetycz­ne ziemi. Zaburzone pole magnetyczne z kolei odbija się niekorzyst­nie na czynności układu nerwowego człowieka. Ludzie wrażliwi odczuwają w czasie pełni księżyca różne sensacje podobne do tych, jakie występują przy wiatrach halnych. Często stwierdza się u nich migrenę i zaburzenia snu.

---