Zanieczyszczenia powietrza s gównymi przyczynami globalnych zagroe rodowiska. Najczciej i najbardziej zanieczyszczaj atmosfer: dwutlenek wgla, dwutlenek siarki, tlenki azotu oraz pyy.
róda zanieczyszcze powietrza [edytuj]
Powietrze zanieczyszczaj wszystkie substancje gazowe, stae lub cieke, znajdujce si w powietrzu w ilociach wikszych ni ich rednia zawarto. Ogólnie zanieczyszczenia powietrza dzieli si na pyowe i gazowe. wiatowa Organizacja Zdrowia definiuje powietrze zanieczyszczone jako takie, którego skad chemiczny moe ujemnie wpyn na zdrowie czowieka, rolin i zwierzt, a take na inne elementy rodowiska (wod, gleb). Zanieczyszczenia powietrza s najbardziej niebezpieczne ze wszystkich zanieczyszcze, gdy s mobilne i mog skazi na duych obszarach praktycznie wszystkie komponenty rodowiska. Gównymi ródami zanieczyszcze s:
* uprzemysowienie i wzrost liczby ludnoci,
* przemys energetyczny
* przemys transportowy.
Rosnce zapotrzebowanie na energie uczynio ze spalania gówne ródo zanieczyszcze atmosferycznych pochodzenia antropogenicznego. Najwaniejsze z nich to:
* dwutlenek siarki (SO2),
* tlenki azotu (NOx),
* pyy wglowe (X2)
* tlenek wgla (CO),
* dwutlenek wgla (CO2),
* ozon troposferyczny (O3),
* oów (Pb),
* pyy,
ródami zanieczyszcze powietrza s m.in.:
* chemiczna konwersja paliw,
* wydobycie i transport surowców,
* przemys chemiczny,
* przemys rafineryjny,
* przemys metalurgiczny,
* cementownie,
* skadowiska surowców i odpadów,
* motoryzacja.
Naturalne róda zanieczyszcze powietrza to:
* wybuchy wulkanów,
* erozja wietrzna ska,
* poary lasów i stepów,
* py kosmiczny,
* niektóre procesy biologiczne.
Zanieczyszczenia powietrza s wchaniane przez ludzi gównie w trakcie oddychania. Przyczyniaj si do powstawania schorze ukadu oddechowego, a take zaburze reprodukcji i alergii. W rodowisku kulturowym czowieka zanieczyszczenia powietrza powoduj korozje metali i materiaów budowlanych. Dziaaj niekorzystnie równie na wiat rolinny, zaburzajc procesy fotosyntezy, transpiracji i oddychania. Wtórnie skaaj wody i gleby. W skali globalnej maja wpyw na zmiany klimatyczne. Zanieczyszczenia powietrza zwikszaj take kwasowo wody pitnej. Powoduje to wzrost zawartoci oowiu, miedzi, cynku, glinu, a nawet kadmu w wodzie dostarczanej do naszych mieszka. Zakwaszone wody niszcz instalacje wodocigowe, wypukujc z niej róne substancje toksyczne.
Wyrónia si trzy gówne róda emisji zanieczyszcze do atmosfery:
* punktowe - s to gównie due zakady przemysowe emitujce pyy, dwutlenku siarki, tlenku azotu, tlenku wgla, metale cikie.
* powierzchniowe (rozproszone) - s to paleniska domowe, lokalne kotownie, niewielkie zakady przemysowe emitujce gównie pyy, dwutlenek siarki.
* liniowe - s to gównie zanieczyszczenia komunikacyjne odpowiedzialne za emisj tlenków azotu, tlenków wgla, metali cikich (gównie oów).
Skutki zanieczyszcze powietrza [edytuj]
* Kwany deszcz - opad atmosferyczny o niskim pH. Zawiera kwas siarkowy, powstay w atmosferze zanieczyszczonej tlenkami siarki ze spalania zasiarczonego wgla oraz kwas azotowy powstay z tlenków azotu. Przyczynia si do zwikszenia miertelnoci niemowlt[potrzebne ródo] i osabienia puc[potrzebne ródo], powoduje zakwaszania rzek i jezior, niszczenie flory i fauny, degradacj gleby, niszczenie zabytków i architektury.
* Smog - zanieczyszczone powietrze zawierajce due stenia pyów i toksycznych gazów, których ródem jest gównie motoryzacja i przemys.
* Dziura ozonowa - Spadek zawartoci ozonu (O3) na wysokoci 15-20 km gównie w obszarze bieguna poudniowego, obserwowany od koca lat 80. Tempo spadku wynosi ok. 3% na rok. Najwiksze znaczenie maj w tym procesie zwizki chlorofluorowglowe (freony), z których uwolniony chlor (pod wpywem promieniowania ultrafioletowego) atakuje czsteczki ozonu, prowadzc do wyzwolenia tlenu (O2) oraz tlenku chloru (C1O). Tempo globalnego spadku ozonu stratosferycznego pod wpywem dziaalnoci czowieka (z wyjtkiem Antarktydy), oszacowane na podstawie bada satelitarnych, wynosi 0,4-0,8% na rok w pónocnych, umiarkowanych szerokociach geograficznych i mniej ni 0,2% w tropikach. Powoka ozonowa jest naturalnym filtrem chronicym organizmy ywe przed szkodliwym promieniowaniem ultrafioletowym. W celu jej ochrony z inicjatywy UNEP (Program Ochrony rodowiska Narodów Zjednoczonych) przedstawiciele 31 pastw podpisali w 1987 Protokó Montrealski - umow zakadajca 50-procentowy spadek produkcji freonów do roku 2000, w stosunku do 1986. Od 1990 obserwowane jest zmniejszenie tempa wzrostu freonów w atmosferze - z 5% rocznie do mniej ni 3%. W 1995 Nagrod Nobla w dziedzinie chemii przyznano za badania nad wpywem freonów na ozon atmosferyczny oraz badania nad powstawaniem i reakcjami ozonu atmosferycznego.
* Efekt cieplarniany - zjawisko zachodzce w atmosferze planety powodujce wzrost temperatury planety, w tym i Ziemi. Efekt wywouj gazy atmosferyczne, zwane gazami cieplarnianymi, ograniczajce promieniowanie cieplne powierzchni Ziemi i dolnych warstw atmosfery do przestrzeni kosmicznej.
Odkryty przez Jean Baptiste Joseph Fourier w 1824 i zbadany przez Svante Arrheniusa w 1896 roku. Nazwa pochodzi od zjawiska zachodzcego w szklarni gdy Soce owietla pomieszczenie przykryte szkem, panuje w nim temperatura wysza ni na zewntrz. Na planetach Mars i Wenus, czy na ksiycu Tytan take zachodzi efekt cieplarniany, ale wikszo artykuu powicona jest Ziemi.
Termin "efekt cieplarniany" odnosi si do efektu wywoanego przez czynniki naturalne w atmosferze Ziemi oraz do przypuszczalnych zmian efektu wywoanych przez gazy wyemitowane w wyniku dziaalnoci czowieka. Naturalny efekt cieplarniany, jest zjawiskiem bardzo korzystnym dla Ziemi podnosi on temperatur o okoo 15°C (cho podawane s róne wielkoci i przyczyny tego efektu). W potocznym rozumieniu ten naturalny efekt jest czsto pomijany.