Turystyczne walory wód
Literatura:
Geoekologia turystyki i wypoczynku
Geografia turystyki - A. Kowalczyk
Geografia turystyczna Polski - Mijewski
Rzeki - J. Kutnian
Wody ziemi IV część encyklopedii Swiata - Kaniecki, Chiński(Kurpisz)
I - atrakcyjność obszarów wodnych dla potrzeb turystyki
II - atrakcyjność wód naturalnych, podziemnych, lodowcowych
III - przedstawienie sztucznych obiektów i atrakcyjność dla potrzeb turystyki
IV - podział turystyki związanej z wodą - turystyka w Polsce związana z wodą
Środowisko przyrodnicze oddziaływuje w różny sposób:
Od wrażliwości
Twarda struktura natury, wielka rzeka, jeziora, oddziaływuje na wszystkie zmysły człowieka: zmysł słuchu - szmer, plusk - działa korzystnie na stan psychiczny człowieka - fontanny, wodospady; wzrokowy - przy sztucznych można wzmacniać i osłabiać. Każdy obiekt oddziaływuje na tereny przyległe, wytwarza aurę w swoim sąsiedztwie wzrasta wilgotność powietrza, chłód w czasie upałów, akustyczne - fala o brzeg. Efekty wizualne: tęcza przy fontannach, ochrona obiektów wodnych - gejzery(Yellowstone)
Turystyka - poznawanie obszarów sztucznych i naturalnych. Za ojca turystyki uważa się Herodota V w. p.n.e. - który opisywał obiekty kultury, materialne: piramidy, zagadnienie początku Nilu, życie gospodarcze Egiptu
Średniowiecze - turystyka do cudownych miejsc, miejsca, którym przypisywano świętych. W odrodzeniu, oświeceniu ruch nasilił się - modyfikatory hydrograficzne:
Wzrost wilgotności powietrza
Większy dopływ promieniowania słonecznego
Znaczne przewietrzenie terenu
Bryza morska, lądowa - tren przewiewny w nocy od lądu do morza w dzień od morza do lądu
Zawartość chlorków sodu i potasu
Bioklimat uważany jest za bardzo korzystny - thalassoterapia - przebywanie nad morzem: sól morska z większą wymianą powietrza, najwięcej na plaży maleje od plaży 500 m - w połowie, 2-3 km - zanika zupełnie
Śródlądowe jest dużo mniejszy, większa wilgotność powietrza przy dużych zbiornikach wody, wzrasta promieniowanie odbite, wzrasta wilgotność pary wodnej, wzrasta ilość gazów z wody do powietrza - ludzie chętniej przebywają nad wodą
Ankieta z spędzania czasu:
<60% - przejażdżka samochodem
56,3% - plażowanie i kąpiel nad morzem
42,00% - kąpiele w wodach słodkich
27,00% - żeglarstwo śródlądowe
26,00% - narty
25,00% - wędrówki po parkach, lasach
20,00% - wędrówki po górach
19,00% - wioślarstwo, kajakarstwo
15,00% - wędkowanie, narciarstwo
>15,00% - -rybołówstwo morskie, surfing, nurkowanie30%, saneczkarstwo, jeździectwo
problem odczucia środowiska przyrodniczego ma charakter kulturowy - filozof amerykański - T.S.Elliot” Kulturą jest to co podnosi wartość i jakość życia” uwarunkowanie od tradycji, zwyczaju przekonywania przez grupę, która jednostka, cechy danej grupy - obiekty wodne, wrażenie, percepcja(odczucie) estetyczne - groźba spowodowana przez wielką wodę podczas powodzi, wodospad wywiera olbrzymie wrażenie
tafla wody - spokój, cisza
Czynniki kulturowe - przekazy słowne, mity
W kulturze hinduskiej obowiązuje zwyczaj czczenia świetnych rzek - Ganges.
Biebrzańskie błota - teren podmokły w Europie - zapach zgnilizny - wody stojące, zanieczyszczone, ale dużo ptaków - Puszcza białowieska
Nagromadzenie energii - oddawanie czci wielkiej rzece, wodospadowi, w literaturze - „mana” miejsce czczone wzgórze - góra Olimp
Na terenach nizinnych - wzgórza miejsca kltów.
Gotyniec - kęcina (światynia) - 192 m n.p.m. teren przyległy (PN wielkopolska) do miejsca gzie najbliżej do nieba - kontakt do nieba najbliższy axis mundi - osie świata, w Mezopotami zikkurat - wieża Babel - sztuczna góra - schodkowy układ, piramidy.
Olbrzymie wodospady - kult świetności im większy wodospad tym większy kult - Igua Su - rozpada się na 270 strug, Wiktorii
W ciągu roku zmienność przepływu 2-40 tyś m3 1538 r. odkryto wielkie wodospady w Alpach, Norwegii.
Wielkie jeziora: Tic Taca, Dal kaszmir, Bajkał, M. Martwe - kara boska, Gopło - polanie, Świteź.
Głębokie jeziora krasowe w epoce kamiennej to symbole odwieczne w głębokich jaskiniach - kulty maryjne, chrześcijańskie, fatami, Luwr, medjugorie
Święte góry - fugi San - Japonia, Kilimandżaro - Afryka Równikowa
Wzgórza na terenach nizinnych - Gontynie, Rowokół - j. łebskie, Smołdzi -Słowiński Park Narodowy 113m n.p.m., Łysica, Góra św. Anny, Sobótka - Sudety.
Niemcy: Orkan, Włoch - Etna, Japonia - Fugi San
Wielkie rzeki:
Nil, Ganges, Błękitna, Jangcy, Jordan, Tybr, Dunaj, Wołga, Ren, Tag, Missisipi, Amazonka
Źródła wód źródlanych
U podnóży Alp w PN Włoszech znaleziono naskalne znaki, że człowiek używał tych wód 7-10 tyś. lat p. n.e. właściwości tych wód źródlanych- na rany - kult ten rozwinął się w średniowieczu - prymitywne warunki mieszkalne - ziemianki, dym w pomieszczeniach - choroby oczu- przemywano oczy wodami źródlanymi co powodowało ulgę. Żebracy - ślepi, chorzy, trędowaci
Poznań - kaplica Krwi Jezusa Chrystusa ul. Grbabraska, ks. Karmelitów - ul. Krakowska - już nie ma tego źródła - studnia z wodą uzdrowiskową
Zbocze doliny Sybiny - zanieczyszczona
Kult wody źródlanej wziął się od najstarszych cywilizacji powstałych w warunkach klimatu suchego i półsuchego.
Każde źródło wypływało z pod powierzchni wody - dar bozy (kaplice dla darczyńcy)
Doliny rzek Ganges, Nil, Rzeka Żółta, Błękitna zalewały doliny w czasie stanów wysokich, wysokich w stanach niskich mało, nauczono się gromadzić zapasy wody.
3500 lat p.n.e. - I retencja wody kilkakrotne zbiory 3-4 w ciągu roku. Kierowano ludzi do rzemiosła, kapłaństwa zamiast do rolnictwa - podstawa, powstanie cywilizacji - świadomość ludzi na różnym etapie rozwoju
woda - element w sztuce
3 tyś lat temu wodę zbierano na dachach w formie rzygaczy, kaskada ta pozostała do czasów nowożytnych
przy każdej świątyni - sadzawki, oczyszczanie przed wejściem do świątyni ciała i duszy, wody według wierzeń były siedliskiem Bogów, Posejdon, Syreny, Trytony - hellenistyka - Neptun, syreny.
Woda stanowiła siły witalne, element, w którym powstało życie - arche - brak przyczyny, uważano, że życie powstaje z ognia, wody.
Talles z Miletu 6 w p.n.e. - szkoła filozofii - przedsokratejska - woda przyczyną powstania życia na ziemi.
W mitologii rzymskiej bogowie to mężczyźni, małe rzeki - młodzieńcy (rzeki - miejsce święte)
Mosty budowano, aby nie urazić rzeki, nie wolno było odprowadzać ścieków do rzeki. Szczytem marzeń hindusa jest kąpiel w Gangesie(moc oczyszczająca, zmywa grzechy z przyszłych wcieleń i przeszłych)
Miasto Waransi, Kasi - Benasis
Świętość nie zazna się, jeżeli się umrze w drodze do św. rzeki, kobiety piorące, kąpiące, picie tej wody, pali się zwłoki - wody nie mają bakterii chorobotwórczych - zawartość kilu pierwiastków promieniotwórczych - brama lodowcowa koło Gongowi - 4000 m n.p.m. - biostymuluje promieniowanie
W górnym biegu rzeki wysoki spadek przebijając się przez skały krystaliczne.
Definicja świete źródła jest trudna do określenia
Bath - uzdrowiska początek początek przed cesarstwa rzymskiego
70 r. n.e. - jako uzdrowisko było:
Mekka - święta studnia zamzam - lek na dolegliwości, zanurz a się w wodach rzeczy, w których chce się być pochowanym po śmierci.
Kult maryjny - w czasach cesarza rzymskiego w ogródkach - bareny
Kultura hellenistyczna - drzewka żywe - woda doprowadzana pod ciśnieniem.
Woda jest jedna - uczestniczy w jednym obiegu.
Kondensacja pary wodnej w atmosferze opada w postaci deszczu, gradu, śniegu
, kondensacja pary wodnej na powierzchni ziemi: biało-rosy, rosy, szadzi, gołoledzi. Woda w atmosferze nie jest czysta chemicznie wzbogaca się o substancje, destylowana M=0 ≈30-50 mg/dm3 , gleba wzbogaca w substancje pod powierzchnią ziemi 100-200 mg/dm3 - produkty rozkładu materii organicznej - dwutlenek węgla
Woda agresywna
H2O+CO2 =>H2CO3 wchodzi w reakcje duża emisja produktów spalania zasiarczonego węgla, woda łącząc się z CO2 tworząc kwas siarkowy(siarkawy).
H2O+SO2 =>H2SO3 mówimy o kwaśnych deszczach nad całą Europą pH≈3,8 - I silnie kwaśny.
H2O+CO2 + CaCO3 => Ca(HCO3)2 =>kwaśny węglan wapnia rozpuszczalny z wodą działa ta reakcja w dwie strony.
Jest to podstawa krasowienia skał, reakcja odwracalna kropla wody uderzając o skałę powoduje, że część przechodzi w węglan wapnia - stalaktyty, stalagmity - dowody wytrącania się. Utwory staroglacjalne - 11% węglanu wapnia - jon dominacja w utworach polodowcowych(HCO2)3 Buska zdrój wody siarczanowe SO4, chlorek sodu - solanki.
Sudety i Karpaty w podziemnych - CO2 z niewygasłych form wulkanicznych - szczawy, w zależności z jaką skałą woda się zetknie takie będzie miała właściwości, woda morska - bezwładna do 40 m jest wysłodzona, taka sama zależność przy lodowcach - 35‰ - 46‰, w M. śródziemnym (Gibraltar) - 35‰, przy Turcji40‰ zasolenie zmienia się w czasie i przestrzeni.
Stany skupienia
I substancja naturalna, która występuje w trzech stanach skupienia(woda zwierająca związki chemiczne; w skałach),
Różnorodny skład fizyczny i chemiczny:
Procesy fizyczne - opady, parowanie, skraplanie
Kontakt z powierzchnią ziemi
Skład izotopowy 0ºC 4ºC 100ºC
Wodór ma 2 izotopy
H11 - proton 1 w jądrze
H21 - deuter
H31 - tryt
1935 r. - odkryto właściwości promieniotwórcze
masa atomowa 16 - 1780 r. Laviser - francuski fizyk - odkrył wodę, eksperymentował z tlenem i wodorem(uważano że woda to pierwiastek) - mieszanina 2 atomów wodoru i jednego tlenu
H2O - 18 ->2:1
O16 - izotopy o masie atomowej
O17
O18
O15 - po zmieszaniu uzyskano wodę ciężką
Uzyskano 48 różnego rodzaju wód w przyrodzie występują w górnych warstwach atmosfery H2D - tlenek deseru
12,23 - hel pierwiastek promieniotwórczy
0-30 lat - wiek wody - metoda trytowa C14
Szczególne rodzaje wód w jeziorach ze względu na trofizm dzieli się:
Oligotrofizm
Eutrofizm
Humusowe
Politroficzne - dużo jedzenia
Obiekty naturalne, sztuczne:
rzeki i doliny
jeziora, tereny podmokłe i formy utrwalane przez wody podziemne, jaskinie, groty
brzegi koryta i terasa zalewowa, naturalne zbiorowiska wodne
Sztuczne - człowiek tworzy sztuczne zbiorniki wodne do zaopatrzenia w wodę ( Śląsk), rekreacyjnie (Malta), obiekty do ozdobienia przestrzeni parkowej, studnie pitne, fontanny, wodospady, ściany wodne, progi wodne, ogrody, parki.
Obiekty naturalne:
Rzeki: forma nadrzędna - wszystkie formy okresowe - ciek(wielkość) - forma naturalna, jaka płynie.
Rzeki, potoki, strumienie - formy spadkowe: górskie, nizinne; stałość przepływu: stałe podwilgotne, okresowe periodyczne, epizodyczne - związane z momentem gwałtownego roztopu
Strefa klimatyczna - ustrój autochtoniczny
1XI - 30 X nie pokrywa się z rokiem kalendarzowym - po okresie najniższych stanów retencyjnych wzrost poziomu wody.
Ustrój alochtoniczny - znaczne wezbrania - lato - deszcze zenitalne, okołorównikowe(zachodnia odnoga Wiktorii, Edwarda, Alberta, Nil Górski, Biały
Nil Biały wpływa do Sudd - największe tereny podmokłe na świecie 159 tyś m2 połowę swych wód traci - reżim uzależniony.
Dorzecze - obszar odwadniany przez system I rzeki, wody płyną do rzeki głównej
Wisła - 200 tyś km2
Amazonka 7050 mln km2
Kongo 4500 mln km2
Dorzecze ograniczano działem wodnym - linia rozgranicza wpływ wód do różnych dorzeczy.
Rzeka główna - najdłuższa i prowadząca największą ilość wody(Bug dłuższy od Wisły, lecz Wisła transportuje więcej wody, Missisipi i Missouri) Missouri rzece głównej decyduje również tradycja(Wełtawa, Dunaj)
Ujścia rzeki - pływy oceaniczne - ujście jest lejkowate
Fala pływowa wdziera się w ujście , 19,5 m pływów - Św. Wawrzyniec392 km - estuarium 13-113 km
Rzeki Sekwany, Loary, Tamizy estuaria to odcinki deltowe, dochodzi do akumulacji materiałów przez rzeki - Amazonka 100 tyś km2, przyrosty lądów 100m(140m!)Pad.
Rawenta - port morski - 8 km od wybrzeża Adriatyku - latarnia morska.
Ciągłe erodowanie rzek - wyrównywanie profilu brzegu.
Załamanie spadku, kaskadowe opadanie wody, najwyższy wodospad Salto Aniel - Wenezuela 1938 r. (970m), powyżej 100 m należą do najatrakcyjnieszch.
Najsłynniejszy Niagara 56 m, wodospad Wiktorii 2 km, Marcinsona 108m. ilość spadającej wody Sete Quedas 13 tyś m3/s na pograniczu Brazyli i Paragwaju, Niagara 6 tyś m3/s, Jquasu 40 tyś m3/s. Woda ulega rozpyleniu podczas opadania - staubbach - tećza.
1
5