SSANIE: - *geometryczna wysokość ssania p pionowa odległość pomiędzy zwierciadłem cieczy w zbiorniku dolnym a ściśle określonym miejscem w pompie w którym w czasie pracy panuje najniższe ciśnienie (tłok. pionowe - poziom najwyż. położenia tłoka; tłok.poziome-oś tłoka; wirowe pion- poziom osi otworu wlotowego; wir.poziom-oś wirnika) *geometryczna wysokość napływu- pionowa odległ. między zwierciadłem cieczy w zbiorniku dolnym a ściś. określ. miejscem w pompie, w którym w czasie pracy jest najniższe ciś, ale zbiornik położony jest powyżej osi pompy * manometryczna wysokość ss p wysokość ciś lub podciś wskazana przez manometr/wakuometr zainstalowany w króćcu ssawnym pompy *WAKUOMETRYCZNA DOPUSZCZALNA WYS. SS. P- największa dopuszczalna wysokość podciś, jaką w istniejących warunkach może wytworzyć p. w króćcu ssawnym

*GWARANTOWANA WAKUO. W.SS.P- max wysokość ss jaką w umownych warunkach fabrycznych może wytworzyć pompa w króćcu ss

TŁOCZENIE: *wysokość tł geometryczna- pionowa odl między zwierciadłem cieczy w zbiorniku górnym, a poziomem siedziska zaworu tłocznego w pompach tłokowych bądź poziomem najwyższego pkt krawędzi wlotowej łopatki wirnika pierwszego st. pompy wir. *wys tłocz manometr- ciś jakie wskaże manometr zainst. w króćcu tłocz.p

*geometryczna wysokość PODNOSZENIA- różnica poziomów cieczy w zbiorniku górnym i dolnym * manometryczna wys. POD- różnica wysokości ciś absolutnych między króćcami tłocznymi i ssawnymi powiększona o pionową odl między poziomami pomiarowymi wysokości ciśnienai w króćcach H=((pt-ps)/pcg) +Z

* użyteczna/efektywna wys podn- wynika z przyrostu energii cieczy między wlotem a wylotem p.

nominalna wys. podn- wys podnoszenia na jaką była obliczona pompa

optymalna wys pod- wys podn przy której sprawność całkowita pompy jest największa

teoretyczna wys pod- równa sumie użytecznej wysokości podn i wys oporów wewnątrz p.

wys podnoszenia pompy przy zerowej wydajności - wys podnoszenia przy braku przepływu

WYDAJNOŚĆ

*teoretyczna w.p.- teoretyczne natężenie przepływu obliczone na podstawie wymiarów i prędkości obrotowej dla p. wir. lub ilości cykli pracy dla p. wypor. * rzeczywista w.p.- teoretyczne natężenie przepływu w króćcu tł p przy określonej manometrycznej wys podn * wyd indykowana p. tłok.- wydajność wyznaczona doświadczalnie z wykresu indykatorowego *min wyd p.- dolna granica wyd p podana przez producenta *max wyd p- górna granica wyd p podana przez producenta

MOC

*moc na wale p - m mechaniczna przekazana na wał lub sprzęgło p *m użyteczna p- część mocy na wale zużywana na zmniejszenie całkowitej en mechanicznej przetłaczanej cieczy *m nominalna pompy- m na wale przy parametrach nominalnych *moc optymalna p - m nawale p przy max sprawności całkowitej

SPRAWNOŚĆ

*całkowita s.p.- stosunek mocy użytecznej do mocy na wale *sprawność zespołu pompowego-iloczyn spraw pompy przekładni i silnika napędowego

_________________________________________________________________

POMPA WIROWA- organem roboczym wirnik osadzony na wale, którego łopatki przenoszą en mech pobraną z silnika na ciecz->zwiększa się ciś i prędkość cieczy. W kierownicy/dyfuzorze następ, dodatkowe zwiększenia ciś kosztem zmniejszenia prędkości -> zmiana en kinetycznej na potencjalną cieczy. Wyróżniamy *p. odśrodkowa- silnik napędowy obraca wirnik przekazując en mech przepływ. c. ->zwiększa się en potencjalna i kinem. Ciecz spływa na wirnik osiowo, w obrębie wirnika porusza się od środka ku zewnętrznemu obwod. * p. diagonalna- wirnik o 3-4 łopatkach o krzywiźnie przestrzennej i obu krawędziach wachlujących względem osi wirnika. Ciecz dopływa osiowo, ukośny przepływ przez wirnik, stożkowa powierzchnia przepływu *p. helikoidalna- 2-5 łopatek, krawędzie łopatek, wlotowa i wylotowa są nachylone do osi wirnika, powierzchnia przepływu jest pow. helikoidalną. *p. śmigłowa- silnik wyposażony w 2-5 łop o kształcie śmigła i kierownicę łopatkową, wyplywa osiowo,

POMPA WYPOROWA- tłokowe i numikowe; tłokowe jednostronnego działania mają taką wadę, że dopływ cieczy do pompy odbywa się okresowo i nierównomiernie, dlatego stosuje się powietrzniki

*** bilans energii dla p. tłokowej: straty objętościowe (między tłokiem a cylindrem); hydrauliczne (tarcie wewn o ścianki urządzenia); mechaniczna (tarcie w łożyskach, dławnicach i tarcie tłoka, łożyska o powietrze)

Pompa membranowa p wyporową, której org roboczym jest plastikowa lub skórzana (dawniej) membrana poruszana za pomocą dźwigni, cyklicznie wtłaczanego sprężonego powietrza lub cieczy. budowa: Membrana, Cięgno, Komora robocza, Zawór ssawny, Zawór tłoczny; działanie: rozpoczyna się wraz zasileniem sprężonym powietrzem poprzez system dystrybucji kierujący powietrze na jedną z membran. Membrany połączone są wspólną osią. Jedna membrana wykonująca posuw tłoczenia ciągnie w swoją stronę drugą, która wtedy zasysa medium. Ponownie cykl powtarza się z odwróceniem kierunków działania. zalety: - napęd pneumatyczny - brak elektryczności - naturalna przeciwwybuchowość

- nie ulegają zniszczeniu po zamknięciu zaworów bądź zablokowaniu instalacji tłocznej.

Pompa tłokowa dwustronnego działania Rodzaj pompy wyporowej, w której elementem zmieniającym objętość komory pompy jest tłok poruszający się ruchem posuwisto zwrotnym. budowa: - Komora - Tłok/Nurnik - Zawór ssawny 2x - Zawór tłoczący 2x działanie: Podczas ruchu nurnika w prawo ciecz jest zasysana do przestrzeni, 1 ponieważ spada ciśnienie i równocześnie wytłaczana z przestrzeni 2. Przy powrotnym ruchu nurnika zachodzą zjawiska odwrotne.

_____________________________________________________________

Straty hydrauliczne- przez tarcie cieczy przy przepływie między króćcem ss i tł p. i straty związane z przemianami energetycznymi * Straty objętościowe- wynik. z przepływu c. między wirnikiem a kadłubem, przez otwory odciążające, poprzez dławienie, międz tłokiem odciążającym a kadłubem; * Straty mechaniczne - zewnętrzne (przez tarcie wału w dławicach i łożyskach) wewnętrzne (tarcie ruchomych części pompy, tj wirnika i tłoka odciągającego o ciecz.

Sprawność *mechaniczna
Ni-moc wewnętrzna, Ne-m. efektywna * wewnętrzna
Nu-moc użyteczna *całkowita
* Moc użyteczna: Nu=ς g Qr Hu *sprawność silnika pompy
* spr ukł pompa-silnik-

__________________________________________________________

CHARAKTERYSTYKI - zależności między wielkościami określ. właściw. maszyny roboczej; Pompy wirowe mają zdolność do samoregulacji, zmiana wydatku -> zmiany wys podnoszenia pompy; P. odśrodkowe- uruchomione przy zamkniętej zasuwie na przew. tł. by zmniejszyć moment rozruchowy; P. śmigłowe- otwarta zasuwa indywidualne: a) przepływu zal między wys podnoszenia a wydajnością przy stałej prędkości obrotowej wirnika H=f(Q); stateczne i niestateczne b) mocy zal między mocą a wydajnością przy stalej prędkości obrotowej wirnika N=f(Q); nieprzeciążalna, przeciążalna c) sprawności między sprawnością a wydajnością przy stałej pręd obr wirn η=f(Q) uniwersalne: bezwymiarowe, dla pomp lub went geometrycznie w celu określenia ich parametrów teoretyczna: dla p. idealnej wir rzeczywista char przepływu: wyznaczona na podstawie mocy teoretycznej po uwzględnieniu strat hydraulicznych, obj i mech, lub doświadczalnie

Pkt pracy- przecięcie charakterystyki przepływu pompy z char. przewodu Pion pracy- pionowa linia przechodząca przez pkt pracy i wyznaczająca wydatek pompy

Niestateczna praca pompy - wtedy gdy pompa posiada niestateczną char przepływu. Gwałtowne zmiany wydatku powodują że w p. i przewodach mogą wystąpić uderzenia hydraul., hałas, drgania. Praca p. w zakresie wydatków odpowiada niestatecznej części char. jest zabroniona. N.P.P sprzyjają warunki: zmiana zużycia cieczy, zmniejszająca się wys podnoszenia, zmiana prędkości obrotowej pompy. Przeciwdziałanie NPP: otwarcie zaworu upustowego w przewodzie tł, którym ciecz odpływa do zbiornika dolnego a) Charakterystyki przeciążalne - krzywe odpowiadające statecznym charakterystykom przepływu. Charakterystyki nieprzeciążalne - krzywe odpowiadające niestatecznym charakterystykom przepływu.

WYKRES MUSZLOWY: Otrzymuje się warstwice odpowiadające różnym wartościom sprawności η = const; są one rzutami krawędzi przecięcia pagórka sprawności pompy płaszczyznami poziomymi, poprowadzonymi na różnych wysokościach. Linia wierzchołkowa pagórka sprawności łączy ze sobą punkty wyznaczające maksymalną sprawność, jaką można osiągnąć przy różnych prędkościach obrotowych wału wirnika. Szczyt pagórka sprawności przypada na maksymalną wartość η = η_max, jaką pompa osiąga w warunkach obliczeniowych, tzn. przy Q = Q_n i n = n_n. Otrzymane krzywe odpowiadają warunkom zasilania, które odbiegają od warunków optymalnych.

REGULACJA POMP WIROWYCH

Zmiana prędkości obrotowej: umożliwia w pewnym zakresie zmianę wydajności pompy w górę lub w dół w stosunku do wydajności nominalnej. Straty mocy są znacznie mniejsze niż w przypadku regulacji dławieniem. Sposoby zmiany prędkości:- zastosowanie przekładni np. pasowej, sprzęgła hydrokinetycznego - zastosowanie silnika o zmiennej liczbie obrotów

Poprzez dławienie: przymykanie lub otwieranie zaworu dławiącego na przewodzie tłocznym. Zmieni to charakterystykę przewodu. Jak przymkniemy bardziej zawór to wzrosną opory i spadnie nam sprawność hydr, spowoduje podwyższenie charakterystyki na wykresie. Punkt pracy przesunie się- spadek wydajności a wzrost wysokości podnoszenia. Duże straty en.

Regulacja za pomocą nastawnej kierownicy wlotowej:

Zmiana krętu cieczy wpływającej na wirnik, co powoduje zmianę charakterystyki przewodu pompy. Kierownica posiada nastawne łopatki, co umożliwia zmniejszenie i zwiększenie wydatku pompy.

Poprzez upust:

odprowadzenie części cieczy pompowanej z przewodu tłocznego z powrotem do zbiornika dolnego lub przewodu ssawnego. Jest nieekonomiczna.

Regulacja poprzez wymianę wirnika - tylko po unieruchomieniu pompy. Stosowana w przypadku złego doboru pompy do instalacji hydraulicznej. Wymiana wirnika na inny większy lub mniejszej średnicy zewnętrznej zmienia charakterystykę pompy.

BUDOWA POMP: a) wirnik (wirnik; piasta, łopatki, tarcza przednia i tylnia; wał- do przeniesienia momentu obrotowego silnika) b) kadłub doprowadza i odpr ciecz z p.; rola spiralnego lub zbiorczego kanału (kadłub, dławice, wewnętrzne urządzenia)

kierownice- doprowadzanie c wypływającej z wirnika do kolejnych jej elementów tj osłony spiralnej, cylindrycznej, kierownicy; odśrodkowe bezłopatkowe, odśr łopat, dośr łopat, kanały zbiorcze spiralne *dławnice- uszczelniają pompę w miejscach przejścia walu przed kadłub -stosowane przy nadciśnieniu; -stosowane przy podciśnieniu *łożyska- do podtrzymywania wału i przeniesienia obciążeń na kadłub * osprzęt- p wyposażone są w elektroniczne zespoły kontrolno-pomiarowe oraz sterujące * łopatki: Rodzaje: - o pojedynczej krzywiźnie - o podwójnej krzywiźnie Liczba łopatek: - pompy odśrodkowe 5-10 - pompy diagonalne i helikoidalne 3-5 - śmigłowe 2-4

*uszczelnienia: Zmniejszają straty przepływu między przestrzeniami o różnych ciśnieniach w pompie.

Pompa kompaktowa- zalety: - niskie koszty eksploatacyjneb- wysoka niezawodność - brak emisji szkodliwych substancji- cicha praca wady: - wysokie koszty zakupu pompy oraz wykonania całej instalacji *** Pompa rotacyjna- zalety - równomierna wydajność - prosta konstrukcja i niska cena - mniejsze gabaryty - można je łączyć bezpośrednio z silnikami elektrycznymi - mogą tłoczyć czynnik w dwóch kierunkach Wady: - nie spełnianie aktualnych norm czystości spalin - wysokie wymagania odnośnie czystości - malejąca prędkość tłoczenia na końcu dawki - trudność w uzyskaniu dawki rozruchowej paliwa *** Pompa tłokowa zalety: - zdolność do samo zasysania, - praca przy dużej wysokości ssania (do 9,5 m), - stałość wydajności przy zmiennej wysokości pompowania - duże wysokości pompowania - duża sprawność (do 90%) wady: - mała wydajność - duża liczba części, - nierównomierność wytwarzanego ciśnienia

WENTYLATOR PROMIENIOWY Budowa: - wirnik (1) - wał (2) - łożyska (3) - podstawie (4)- spiralny kanał zbiorczy (5). Działanie: Ruch obrotowy wirnika powoduje, że cząstki gazu przepływają przez kanał między łopatkowy. U wlotu wirnika powstaje podciśnienie i gaz jest zasysany. Podczas przepływu przez wirnik wzrasta prędkość i ciśnienie gazu. Po opuszczeniu wirnika gaz wpływa do spiralnego kanału zbiorczego, w którym energia kinetyczna zamienia się na energię ciśnienia. Osłona kieruje gaz do otworu wylotowego, przez który gaz wylatuje albo do atmosfery albo do przewodu tłocznego. Zastosowanie: Wentylatory promieniowe stosowane są do uzyskiwania stosunkowo wysokich ciśnień oraz do wentylacji przy rozgałęzionych sieciach wentylacyjnych, w transporcie pneumatycznym, do wytwarzania sztucznego ciągu itp.

WENTYLATOR OSIOWY Budowa: - wirnik (3) zaopatrzony w 2 do 12 łopatek - wał silnika (4) otoczony z zewnątrz osłoną (2) - owiewki (1) i (5). - wewnątrz owiewki tylnej 5 mieści się silnik napędowy. Działanie: W czasie obrotu wirnika za każdą łopatką powstaje podciśnienie, które powoduje zassanie gazu, który następnie zostaje sprężony przez łopatki, co powoduje wzrostem prędkości o składowej osiowej i obwodowej. Do zmniejszenia prędkości gazu służy dyfuzor stopniowo zwiększający przekrój przepływowy gazu. Zadaniem owiewek jest poprawienie sprawności wentylatora. Regulacja: Pobierana przez nie moc w mniejszym stopniu zależy od zmiany wydajności, można ich wydajność regulować przez obrót łopatek wirnika, a także zmieniać kierunek przepływu gazu. Zastosowanie: do stosunkowo dużych objętości przy małych ciśnieniach gazu. Wentylatory osiowe używane są do wentylacji, klimatyzacji, suszarnictwa, ogrzewań ogniowo-powietrznych.

Zjawisko kawitacji: jeśli płynąca przez pompę i przewody ciecz znajdzie się w obszarze, w którym ciśnienie jest niższe od ciśnienia pary nasyconej (dla danej temperatury cieczy) powstają pęcherzyki pary tej cieczy a z cieczy wydzielają się gazy. Z kolei gdy strumień cieczy z pęcherzykami pary znajdzie się w obszarze wyższego ciśnienia od ciśnienia nasycenia cieczy następuje skraplanie pary i gwałtowne zahamowanie ruchu cząstek cieczy. Powstaje fala uderzeniowa o wysokim ciśnieniu, za nią z kolei tworzy się fala o obniżonym ciśnieniu. Zjawisko kawitacji ma charakter cykliczny. Fale powodują uderzenie hydrauliczne.Zjawisko kawitacji ma charakter zarówno mechaniczny jak i chemiczny. Wydzielające się gazy mogą powodować korozję.

Zjawisku kawitacji towarzyszy: szum, głośne trzaski przechodzące w huk.

---