PSYCHOLOGIA KULTUROWO - HISTORYCZNA DILTHEYA
Człowieka nie da się poznać ani metodami psychologii obiektywnej ani metodą introspekcji, gdyż obie metody nie ujawniają podstawowego faktu iż człowiek wyraża siebie w historii
Świat historyczny jest systemem stymulacji wyzwalającej energię ludzką, mobilizującym do działania na rzecz realizacji celów historycznych
Człowieka najlepiej można poznać poprzez analizę jego wytworów historycznych
Psychologia więc w tym kontekście jest nauką opisową (idiograficzną) i analityczną zarazem.
Zadania podstawowe psychologii :analiza treści historyczno - psychicznych i analiza struktur psychicznych ludzi
Psychologia nie może być nauką eksperymentalną, gdyż istota poznania psychicznego polega na rozumieniu.
Psychologia rozumiejąca, która polega na właściwym odczytywaniu znaków, symptomów przeżyć psychicznych, na wczuwaniu się i sympatii w znaczeniu współbrzmienia,
Tak rozumiana psychologia nie miała znaczenia praktycznego, stanowiła program uzupełniający niedostatki orientacji przyrodniczej w psychologii
Program Diltheya realizował w psychologii E. Spranger, przyjmując założenie, że człowiek jest istotą duchową, tworem kultury i historii, badał on przejawianie się istoty ludzkiej. Ważnym elementem życia duchowego człowieka jest uznawanie określonego typu wartości, które przydzielają do typów ludzkich (teoretyczny, ekonomiczny, społeczny, estetyczny, polityczny i religijny). Badania te miały praktyczne znaczenie, przyczyniły się do powstania całego nurtu badań wartości i orientacji wartościujących (Allport /Kluckhohn /Morris).
Pod wpływem programu Diltheya rozwijał się tzw. personalizm w psychologii, reprezentowany przez W. Sterna. Stern zakładał iż psychologia powinna przyczynić się do poznania całości osoby, a nie poszczeg6lnych elementów struktury lub funkcji psychicznych. Każda osoba ma dwa cele dążeń - wewnętrzny, wynikły z własnej natury - oraz adaptacyjny - psychologia bada oba. Sten, łączył w swych poglądach wątki programu Diltheya i Darwina, które doprowadziły do powstania prądów eklektycznych połowy XX wieku.