Thomas Robert Malthus (1766 - 1834); Rozprawa o prawie ludności i jego oddziaływaniu na przyszły postęp społeczeństwa (1798);

• Prawo ludnościowe - przy braku ograniczeń liczba ludności wzrasta w postępie geometrycznym, a podaż żywności rośnie w postępie arytmetycznym. Liczba ludności rośnie szybciej niż wzrasta podaż żywności, a więc prędzej czy później nastąpi przeludnienie.

• Żelazne prawo pracy - tylko ograniczenie płacy do minimum kosztów utrzymania może utrzymać klasę pracującą w niezmiennej ilości (nie ma wtedy bodźca do większej rozrodczości, ani do jej spadku).

• Hamulce prewencyjne - powściągliwość moralna, wstrzemięźliwość płciowa, późne zawieranie małżeństw, świadome planowanie rodziny, minimalny wiek pozwalający na zawarcie małżeństwa.

• Hamulce pozytywne - nędza, głód, epidemie, wojny, choroby itp.

• Malthus - pierwszy krytyk prawa rynków Saya.

Sytuacja społeczno-gospodarcza Anglii na początku XIX w.

• Podział na trzy grupy społeczne:

• kapitalistów (burżuazję przemysłową),

• proletariat (robotników),

• arystokrację (landlordów).

• Ustawy zbożowe (Corn Laws) - ruchome cła na importowane zboże (im tańsze było zboże zagraniczne, tym wyższe należało zapłacić cło).

Dawid Ricardo (1772 - 1823) Zasady ekonomii politycznej i opodatkowania (1817)

• Centralną osią teorii Ricarda był konflikt między arystokracją a kapitalistami. W konflikcie tym Ricardo reprezentował interesy kapitalistów, zwalczał klasę właścicieli ziemskich. Domagał się zniesienia ceł na zboże, które uważał za podstawową przyczynę trudności gospodarczych Anglii.

Teoria wartości Ricarda

Dwie klasy dóbr:

• dobra niepomnażalne pracą (o ich wartości decyduje ograniczona ilość, rzadkość) - ich podaż jest określona, sztywna i nie może ulec zwiększeniu pod wpływem zmiany cen tych dóbr. Wartość i cena tych dóbr zależy wyłącznie od popytu.

• dobra dowolnie pomnażalne pracą - takie, których można wytworzyć więcej w zależności od potrzeb, poprzez zastosowanie większych nakładów pracy. Dobra dowolnie pomnażane wymieniają się w stosunku do ilości pracy potrzebnej do ich wytworzenia. Zdaniem Ricarda jedynym źródłem wartości wymiennej jest ilość pracy zaangażowanej do wytworzenia towarów.

gdzie:

V - wartość wymienna

r - renta

i - stopa zysku

w - płaca

k - współczynnik

L - ilość godzin pracy

Teoria różniczkowej renty gruntowej

• Teoria renty opiera się na dwóch przesłankach:

1. ilość urodzajnych gleb jest ograniczona,

2. działa prawo malejącej wydajności ziemi.

• Aby wyżywić rosnącą populację, pod uprawę brane są coraz gorsze gleby. Obserwuje się wtedy spadek stopy przyrostu produktu ziemi.

• Lepsze grunty przynoszą wyższą rentę różniczkową, najgorsze gleby nie przynoszą renty wcale.

Działka	Rodzaj gleby	Czynniki produkcji (praca i kapitał)	Produkcja (buszle pszenicy)	Produkcja (buszle pszenicy)	Czynniki produkcji (praca i kapitał)	Nakłady (PN=2₤)	Renta gruntowa różniczkowa
A	urodz.	10	100	100	10	20	12
B	śr.urodz.	10	90	100	13	26	6
C	nieurodz.	10	80	100	16	32	0

P_p= 32₤

• Wnioski z teorii:

1. cena zboża będzie się kształtować na poziomie kosztu krańcowego produkcji na najgorszych glebach;

2. zasiew nowych obszarów rolnych (mniej urodzajnych) będzie prowadzić do wzrostu renty gruntowej posiadaczy żyźniejszych ziem;

D 100 20 40 (P_p=40₤) renta 0

C 8

B 14

A 20

3. przyczyną wzrostu cen zboża nie jest wzrost renty; wzrost renty jest skutkiem wzrostu cen. Ceny zbóż nie wzrastają z powodu wzrostu renty gruntowej, lecz jest odwrotnie - to renta wzrasta, gdyż rosną ceny zbóż.

Teoria podziału (dystrybucji) Ricarda

• w zdrowej sytuacji gospodarczej wytworzony dochód narodowy jest dzielony pomiędzy trzy klasy społeczne: arystokrację, kapitalistów I robotników w sposób, który zachęca kapitalistów do akumulacji kapitału, do rozwijania swoich interesów I tym samym prowadzi do rozwoju gospodarczego kraju.

• Ta sytuacja pogarsza się, gdy nałożone zostają cła zbożowe. Zmienia się udział poszczególnych klas w dochodzie narodowym. Spadają zyski kapitalistów, zwiększają się dochody arystokratów.







Wykład 5

S

D

D

t

produkcja żywności

(postęp arytmetyczny)

przyrost ludności

(postęp geometryczny)

---