1. Grupy społeczne

Grupa społeczna to co najmniej trzy osoby połączone względnie trwałymi więziami społecznymi powstałymi na podłożu odczuwanych i uświadamianych wspólnych potrzeb, wartości i interesów, których treści wyznaczają specyfikę i odrębność danej grupy od innych. Grupa społeczna to zbiorowość, która wykształciła pewien zakres wspólnego myślenia. Jest to zbiór osób, które wyznaczają więź społeczną (charakter dwoisty) i samoświadomość. W grupie istnieje komunikacja i łączność, tendencja do zachowania konformizmu, kulturowo wspólnych wartości, świadomość wspólnych interesów i ich przedkładanie nad swoje interesy, pewne terytorium, majątek, budynki, ośrodki, skupienia, wspólne symbole, herby, sztandary, pieczęcie. Grupa wykształciła władzę grupową i instytucje (pewne sposoby działania, załatwiania spraw) grupowe. Wg Kosińskiego grupa wyznaczona jest przez: 1. Co najmniej 3 członków (istnieje większość i mniejszość, podstruktura) 2. Cel (wyznacza solidarność, więź) 3. Wyraźna struktura wewnętrzna zbudowana z pozycji zajmowanych przez członków i związanych z nimi ról, stosunki władzy 4. Tożsamość (wskazuje na jej odrębność) 5. Ośrodki skupienia, symbole. Podstawową grupą jest grupa rodzinna. W ramach społeczeństwa możemy jednak wyróżnić także inne grupy społeczne, powiązane odmiennego rodzaju więziami społecznymi. Grupy te stawiają przed sobą różnorodne zadania oraz różny jest stopień złożoności ich wewnętrznej struktury. W socjologii stosowane są różne klasyfikacje grup społecznych. Pierwszy podział dokonywany jest ze względu na typ więzi społecznych (subiektywne odczuwane poczucie wspólnoty i łączności pomiędzy jednostkami, oparte na akceptacji przynależności do grupy, przestrzeganiu wartości, norm i wzorów zachowań grupowych), wyróżnia się: a) grupy pierwotne, w których istnieje więź oparta na osobistych kontaktach i postawach emocjonalnych b) grupy wtórne, oparte na więziach formalnych, rzeczowych. Komunikacja pomiędzy członkami odbywa się przez pośredników lub grupę pośredniczącą. Drugi ze względu na wielkość grupy dzieli się na: a) grupy małe, posiadające prostą strukturę, czyli złożone wyłącznie z członków i nie posiadające żadnych podgrup (np. rodzina, grupa rówieśników) b) grupy duże, posiadające strukturę zbudowaną z wielu podgrup (np. klasa, grupa społeczno-zawodowa) W kolejnym podziale ze względu na stopień formalizacji można wskazać: a) grupy formalne (organizacje), funkcjonujące na podstawie wewnętrznych, sformalizowanych i oficjalnych instytucjach władzy, kontroli i podziale ról, czyli specjalizacji zadań c) nieformalne, złożone zwykle z małej liczby osób, połączonych wspólnotą interesów, pozostającą w bezpośrednich interakcjach (więzi osobiste), w których obowiązują niesformalizowane - niekiedy bardzo luźne i ulotne - zasady i kryteria członkostwa, kierownictwa i kontroli. Istnieją poza lub wewnątrz grup formalnych a ich cele mogą być zgodne lub sprzeczne z działaniami tych że grup. Czwarty podział dokonywany jest na podstawie pozycji grup w społeczeństwie i są to klasy społeczne. Klasy to takie grupy ludzi, z których jedna może przywłaszczać sobie pracę drugiej dzięki różnicy miejsca, jakie zajmują w określonym systemie gospodarki społecznej i sposobem otrzymywania i rozmiarami tej części bogactwa społecznego, którą rozporządzają. Kolejnym rodzajem grup są grupy: a) celowe (np. sportowe, partie polityczne, tzw. akcyjne) b) wspólnotowe (ze względu na zadania, wspólnota poglądów, wartości). Istnieją jeszcze dwa rodzaje grup społecznych: grupy terytorialne (skupiska rozproszone, wędrowne) i grupy tworzące się na podstawie wspólnych wartości kulturowych. Tworzy się również grupy celowe, które zostały zorganizowane planowo dla realizacji pewnego celu lub grupy celów, i w których istnieje tylko więź sformalizowana. W grupach celowych dominuje więź rzeczowa i stosunki oparte na stycznościach rzeczowych. Są one tworzone intencjonalnie. Mechanizm tworzenia się grup celowych: 1. Potrzeby ludzkie i dążenie do ich zaspokojenia 2. Przekształcenie potrzeb w interesy, które związane są z systemem wartości. Są nadbudowane nad potrzebami 3. Dążenie do zaspokojenia interesów prowadzi do stawiania sobie celów. Cel to bardzo określony przedmiot lub stan rzeczy, który zbiorowość chce osiągnąć. Cel jest konkretyzacją interesu. Należy odróżnić zrzeszenia od grup celowych przymusowych (np. armia). Cele nie muszą być koniecznie wspólne, lecz mogą być podobne. Cel podobny to cel indywidualny, którego realizacja może być osiągnięta przez zbiorowość ludzi współdziałających. Wielkie grupy celowe, które powstają na zasadach dobrowolności i których cel jest wspólny, podlegają tym samym prawom, tendencjom. Cechy: 1. Rozbudowany system instytucji i urządzeń sformalizowanych, organizacja, która koordynuje i kieruje działaniami osób zrzeszonych. 2. Uczestnictwo ma charakter kontraktowy (prawa i obowiązki) 3. Atmosfera inpersonalności Tendencje: 1. Tendencja do jedności konsolidacja grup podobnych 2. Tendencja do koordynacji i centralizacji. 3. Powstanie kategorii wyspecjalizowanych kierowników ekspertów (wysmukłe struktury organizacyjne) 4. Pojawienie się wysokiego kierownictwa. Są także grupy odniesienia stanowiące dla jednostki model zachowań społecznie akceptowanych, dostarczający kryteriów oceny własnego działania oraz działań innych ludzi. a) grupa odniesienia audytoryjnego "publiczność", której oczyma jednostka postrzega samą siebie (mechanizm jaźni odzwierciedlonej). Ta grupa oddziałuje dzięki potrzebie konformizmu lub chęci wyróżnienia się z otaczającego grupy. b) grupa odniesienia normatywnego do której jednostka należy lub do której członkostwa aspiruje. Jednostka identyfikuje się z nią z obawy przed wykluczeniem albo nie przyjęciem do niej, postępuje zgodnie z uznawanymi w niej normami i wartościami. c) grupa odniesienia porównawczego stanowi dla jednostki tło porównawcze przy niej normami i wartościami własnych i innych ludzi. Oddziałuje przez poczucie upośledzenia lub wyższości, które jest rezultatem porównania. Grupa odniesienia może być dla jednostki zarówno grupa własna jak i obca. Organizacja grupy utożsamiana jest z jej strukturą wewnętrzną zbudowaną z pozycji zajmowanych przez członków i związanych z nimi ról społecznych, stosunki władzy (władza wyznaczona osobowo i streficznie. Każda grupa musi posiadać odpowiednią organizację. Jej członkowie są powiązaniu systemem stosunków uregulowanych przez odpowiednie instytucje. Na organizację składają się instytucje, stanowisko kierownika, przywódcy, wzory działania i formy kontroli. Struktura grupy to sposób podporządkowywania sobie członków instytucji i podgrup. W skład struktury wchodzą także inne elementy grupy (podstawy materialne, symbole, wartości, wzory zachowań). Istnieją mikrostruktury, które odnoszą się do małych grup i makrostruktury. Istnieją struktury formalne i nieformalne. Dezorganizacja grupy jest to zespół procesów, składających się z wielkości zjawisk społecznych i zachowań anormalnych, których występowanie i intensywność zagraża kontynuacji procesów życiowych grupy. Przyczyny: dezorganizacja instytucji, osłabienie kontroli społecznej, chwiejność kryteriów i ocen moralnych oraz dopuszczenie wzorów zachowań, które w grupie podlegały represji. Przeciwdziałanie: reforma (reorganizacja, przebudowa społ. wywołuje kolejne problemy, inżynieria społ. (socjotechnika, zapobiega rozwojowi dezorganizacji, nie wywołuje problemów). Grupa społeczna jest zespołem osób powiązanych jakąś więzią społeczną. Grupą społeczną jest grupa kolegów, gdyż łączy ich wzajemne koleżeństwo, jest drużyna piłkarska, która tworzy grupę ze względu na reguły gry i wspólny cel - wygraną, grupami społecznymi są grupy kibiców połączone tym, że chcą zwycięstwa drużyny, którą dopingują. Bibliografia: . "Wiedza o życiu w społeczeństwie" Jarosław Mikołajewicz . "Leksykon politologii" Andrzej Antoszewski i Ryszard Herbut . "Socjologia" Steve Bruce . internet

2. Stratyfikacja społeczna, teorie

Temat: Stratyfikacja społeczna, teorie. •  Systemy stratyfikacji •  Teorie stratyfikacji •  Ujęcie funkcjonalistyczne •  Teoria konfliktu •  Ujęcie wielowymiarowe •  Próba Syntezy •  Utrzymywanie systemu stratyfikacji 1. Systemy stratyfikacji Nierówność społeczna, a więc stratyfikacja (uwarstwienie). Odzwierciedlenie nierówności społecznych, mogących wynikać np. z tego że dana osoba wybrała inny zawód czy karierę, która zapewnia więcej władzy niż inne. Na stopień stratyfikacji wpływają różne cechy mieszane: dochód, wykształcenie, zawód (prestiż zawodowy). Różnice między całymi kategoriami społecznymi, a nie tylko między jednostkami nazywa się zróżnicowaniem społecznym . Osoby z tej samej warstwy społecznej mają podobne szanse życiowe. Stratyfikacja jest: •  cechą wszystkich społeczeństw [poza najbardziej prymitywnymi pod względem technicznym] •  ma różne formy Kasta, System kastowy •  Jest zamkniętym systemem stratyfikacyjnym •  Pozycja zależy od rodziny w jakiej dana osoba się urodziła •  Statusy przypisane (wynikające z urodzenia, np. rasa, płeć...) określają pozycję kastową osoby. •  Często wiąże się z określonym zawodem. Członkowie jednej kasy mogą być rzeźnikami itp. / związki małżeńskie na tym samym poziomie społecznym. Endogamia. •  Często ideologią wspierającą system kastowy jest religia, przekonanie że kontakty między członkami różnych kast mogą doprowadzić do skażenia rytualnego •  Przykłady takich społeczeństw: Indie (4 kasty i kilka tysięcy podkast które nie uległy zmianie mimo wysiłków Brytyjczyków podczas kolonizacji) po i Afryka Południowa (4 kasty: biali, czarni, "kolorowi", Azjaci. Ludzie są przypisani do danej kasty poprzez urodzenie) •  Klasa, System klasowy •  Jest otwartym systemem stratyfikacji, gdzie można zmieniać pozycję określoną przez urodzenie •  Pozycja w klasie zależy od statusu osiąganego (np. małżeństwa, zawodu), do którego dochodzi się dzięki własnym wysiłkom i decyzjom •  Otwartość systemu prowadzi do ruchliwości społecznej , czyli ruch w górę lub w dół w strukturze klasowej. •  Kryteria są dość płynne •  Podział na klasy w Wielkiej Brytanii jako przykład: •  Klasa wyższa - urodzeni w bogatych rodzinach (arystokracja, ludzie czerpiący ogromne zyski z showbiznesu). Rodziny od pokoleń cieszące się prestiżem, majątkiem, niekiedy dostępem do władzy. •  Klasa średnia - jednostki które dorobiły się znacznego majątku przez działalność bądź wolne zawody; zawody urzędnicze, czy usługowe. •  Klasa robotnicza - praca fizyczne, zarobek poprzez pracę własnych rąk •  Klasa niższa - bezdomni, ubodzy, bezrobotni. Wykluczeni, lub funkcjonujący na marginesie. Kultura ubóstwa, kultura wyuczonej bezradności. Często wspierani przez rząd. •  W Anglii nawet sposób mówienia (akcent) odzwierciedla pozycję klasową. Siła systemu klasowego wzięła się w dużej mierze z feudalnej przeszłości Wielkiej Brytanii •  Społeczeństwo bezklasowe ? •  Próba stworzenia społeczeństwa bezklasowego w Rosji (1917 r.) zakończona niepowodzeniem. Rewolucja przeciw ceratowi i społeczeństwu klasowemu. •  Nie udało się ustanowić bezklasowego społeczeństwa komunistycznego. 2. Teorie stratyfikacji Istnienie stratyfikacji niemal we wszystkich społeczeństwach zaowocowało stworzeniem pewnych teorii mających za cel wyjaśnienie tego zjawiska. •  Ujęcie funkcjonalistyczne : Kingsley Davis, Wilbert Moore •  stratyfikacja jest nieunikniona i niezbędna •  społeczeństwo to złożony system statusów •  Talenty i zdolności w społ. Nie są równo rozdzielone. Nie każdy może zajmować określoną pozycję, społ. Musi stworzyć system nagród by zachęcić ludzi uzdolnionych do zdobywania wymaganego przygotowania. Gdyby każdy mógł zajmować każdą pozycję stratyfikacja nie byłaby potrzebna •  Społeczeństwo jest merytokracją - związek między przymiotami jednostki a nagrodami, jakie otrzymuje, nie odzwierciedla rzeczywistości. Sukces w zdobywaniu społecznych nagród w jednym pokoleniu jest przekazywany kolejnym przez co ogranicza swobodne dopasowywanie zdolności i nagród, jakie są wymagane w społeczeństwach demokratycznych i wydajnych. •  Teorie konfliktu : Karol Marks •  istnieją 2 klasy w społeczeństwie •  Posiadający środki produkcji (kapitaliści, burżuazja, szlachta w społ. Feudalnym) •  Nie posiadający środków produkcji (proletariat, niewolnicy, chłopi) •  stratyfikacja nie jest nieuchronna ani niezbędna, pod warunkiem że środki produkcji staną się własnością zbiorową a nie własnością nielicznych jednostek •  za stratyfikację odpowiedzialny jest kapitalizm •  Kapitalizm każe produkować więcej niż to jest potrzebne, powstaje przez to wartość dodatkowa , wykorzystywana przez kapitalistę dla własnych zysków a nie zwraca jej wytwarzającym robotnikom •  Ujęcie wielowymiarowe : Max Weber •  atak na teorie Marksa; nierówność ekonomiczna w klasie społecznej to za mało •  sfery różnicujące ludzi: •  Ekonomiczna [klasa]: pozycję ekonomiczną należy rozważać jako continuum od pozycji wysokiej do niskiej •  Społeczna [status]: ludzie cieszący się szacunkiem i prestiżem społecznym. Duchowieństwo ma duży prestiż ale nie ma majątku pozwalającego umieścić go wysoko na skali ekonomicznej czy klasowej. Popularni artyści są często szanowani i mają duży wpływ na prestiż, ale nie przedkłada się to na realną władzę polityczną. •  Polityczna [partia]: jednostki mogą posiadać wysokie pozycje na szczeblach władzy, nie mając zaplecza ekonomicznego w postaci osobistego majątku •  Próba syntezy: Gerhard i Jean Lenski •  wszystko co jest produkowane zostaje skonsumowane, dlatego nierówny rozdział dóbr społecznych jest mało prawdopodobny •  wraz z udoskonalaniem technologii wzrasta nadmiar dóbr •  pewien stopień stratyfikacji społecznej jest nieunikniony, zależny od natury danego społeczeństwa. Społeczeństwa wysoko uprzemysłowione są mniej rozwarstwione. Utrzymywanie systemu stratyfikacji •  trwałość systemów stratyfikacji jest wynikiem wpływu instytucji i procesów społecznych •  stratyfikacja wiąże się z nierówną dystrybucją dóbr społecznych, najczęściej dóbr ekonomicznych i usług •  Rodzina jest często mechanizmem przekazywania dóbr społecznych •  Często przekonania religijne i ideologiczne wspierają i usprawiedliwiają system stratyfikacji •  Państwo pomaga utrzymać porządek stratyfikacji poprzez stosowanie prawa

---