Ontologia

ELEMENTY ONTOLOGII

Kategoria przedmiotów (rzeczy, substancji): ta kobieta, ten stół, Jan Kowalski, Księżyc, Burek, etc.

- przedmioty są tym, o czym możemy orzekać coś innego, czemu przysługują pewne własności, cechy. Przedmioty posiadają własności oraz pozostają do siebie w relacjach rozmaitego typu. Przedmiotów nie można orzekać o innych bytach, nie przysługują one innym bytom.

• Przedmiotom przysługuje samoistność, która nie przysługuje własnościom, relacjom, a może nawet stanom rzeczy. Własność, np. czerwień nie może istnieć bez żadnej rzeczy, poprzez jakąś substancje , której przysługuje.

• Przedmioty dzielą się na szereg podkategorii w szczególności, przedmioty materialne, czaso-przestrzenne, przedmioty abstrakcyjne, przedmioty idealne (obiekty matematyczne)

Relację polegającą na przysługiwaniu własności przedmiotowi (posiadaniu własności przez przedmiot) nazywamy relacją orzekania (lub relacją predykacji). Symbolicznie: aP, gdzie a jest przedmiotem, P jest własnością.

Własność zasadniczo może przysługiwać wielu przedmiotom - wiele różnych przedmiotów jest czerwonych, wiele różnych przedmiotów jest psami. Pewne własności są proste jak np.: jest studentem, jest czerwony, inne są złożone, jak np.: jest wysoki i silny; wśród tych ostatnich wyróżniamy także własności relacyjne jak np.: jest przyjacielem Piotra.

Własności przedmiotów są przygodne (akcydentalne), tzn. takie, że które przedmiot nie musi posiadać (Lech Kaczyński jest prezydenten, ale nie musi nim być) i własności konieczne, esencjalne (Lech Kaczyński nie może nie być człowiekiem).

Kategorie ontologiczne i zależności między nimi

Monizm ontologiczny może przybierać formę nominalizmu (reizm) - istnieją tylko rzeczy, atrybutywizmu - istnieją tylko własności, sytuacjonizmu (faktualizmu) - istnieją tylko sytuacje (fakty).

Przez wiele wieków obowiązywała w filozofii metodologiczna zasada zwana brzytwą Ockhama. Mówi ona, że „nie należy mnożyć bytów ponad potrzebę”. Dyrektywa ta każe zakładać jak najmniej bytów, a właściwie kategorii ontologicznych. W rezultacie, jej stosowanie prowadzi do jednej z form monizmu ontologicznego.

Akceptacja monizmu ontologicznego wiąże się z redukcją wszystkich pozostałych kategorii do kategorii pierwotnej. Te inne kategorie nazywamy pochodnymi. Tak więc w szczególności redukujemy własności i sytuacje do przedmiotów. Redukcja ta przybiera różne postaci, w szczególności stwierdza się, że przedmioty jednej kategorii są zbudowane z przedmiotów innej kategorii.

ZALEŻNOŚCI ONTOLOGICZNE

Redukcja jednej kategorii do drugiej oparta jest na przekonaniu o zależności ontologicznej jednej kategorii od drugiej. W szczególności, zależność kategorii własności od kategorii przedmiotów może być rozumiane w ten sposób, że własności utożsamiamy ze zbiorami przedmiotów posiadających daną własność, np. własność czerwoności ze zbiorem przedmiotów czerwonych. Zbiór przedmiotów zależy od tych przedmiotów w tym sensie, że zbiór nie może istnieć, o ile nie istnieją jego elementy.

Ogólnie, kategoria obiektów A jest zależna od kategorii obiektów B, o ile obiekty A nie mogą istnieć, o ile nie istnieją obiekty kategorii B.

Niektórzy filozofowie są atrybutywistami, czyli uznają pierwotność własności w stosunku do przedmiotów (Hume, Meinong). Redukcja przedmiotów do własności polega na tym, że przedmiot ujmujemy jako zbiór własności.

Także pluralizm ontologiczny może uznawać tylko niektóre kategorie za pierwotne. Np. dosyć powszechne są systemy ontologiczne, w których zakłada się istnienie jedynie przedmiotów i własności, odmawiając istnienia sytuacjom. Lub: uznaje się za pierwotne przedmioty i sytuacje, a własności za pochodne. Ten ostatni przypadek stanowi odzwierciedlenie przedstawionej kategoryzacji języka, w której pierwotne są kategorie nazw i zdań, a pochodne własności i relacji. W filozofii współczesnej popularny jest pluralizm, ale we wcześniejszych historycznie filozofiach (ontologiach) niemal powszechnie akceptowano brzytwę Ockhama i głoszone ontologie monistyczne.

---